جۇيرىكتەن جۇيرىك وزار جارىسقاندا
تاقىرىبى: جۇيرىكتەن جۇيرىك وزار جارىسقاندا
ماقساتى: وقۋشىلاردى ۇلتتىق ءسالت-داستۇر نەگىزىندە ءبىلىمىن كەڭەيتۋ. ادامگەرشىلىككە، ۇلتجاندىلىققا، يماندىلىققا تاربيەلەۋ، ۇلتتىق دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ. تاتۋلىققا، ىنتىماقتىققا، بىرلىككە شاقىرۋ.
كورنەكىلىگى: سلايد، ونەر جايلى قاناتتى سوزدەر مەن ماقال - ماتەلدەر
بارىسى:
ءمۇعالىم: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! سىزدەر بۇگىن «جۇيرىكتەن جۇيرىك وزار جارىسقاندا» اتتى 7 - سىنىپتار اراسىنداعى جىگىتتەر سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر. جىگىتتەرىمىز ءوز ونەرلەرىن كورسەتىپ قانا قويماي، ءبىزدىڭ سالت - ءداستۇرىمىزدى، شەبەرلىكتەرىن، ونىمەن قوسا بىلىمدىلىكتەرىن كورسەتەدى. ولاي بولسا جىگىتتەرىمىزگە ءسات - ساپار تىلەي وتىرىپ، سايىسىمىزدى اشىق دەپ جاريالاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
ۋا، حالايىق، حالايىق،
مۇندا نازار سالايىق.
اتا جولىن جالعاماق،
ەل ءداستۇرىن قولداماق.
جىگىتتەر شىقسىن ورتاعا،
ەل نامىسىن قورعاماق
قايسىسى كۇيشى، كىم ءبيشى،
تالابىنا قارايىق.
كىمدەر زەرەك، كىم جىلدام،
تالانتتارىن تابايىق.
ورتاعا سايىسقا قاتىساتىن توپتاردى شاقىرايىق.
1. 7ا سىنىبى -«بايتەرەك» توبى
2. 7ءا سىنىبى - «قىران» توبى
3. 7ب سىنىبى - «بولاشاق» توبى
4. 7ۆ سىنىبى - «دارىن توبى
سايىستىڭ كەزەڭدەرى:
1. سالەم - ءسوزدىڭ اناسى (ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى)
2. تاۋەلسىز ەلىم - تۇعىرىم (تاۋەلسىز قازاقستان جايلى ولەڭدەر مانەرلەپ وقۋ)
3. ءبىلىمدى مىڭدى جىعار ( ءپان بويىنشا سۇراق-جاۋاپ)
4. ويلى بولساڭ، وزىپ كور (ماقال ايتۋ جارىسى)
5. سالت - ءداستۇرىم – قازىنام ( داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار)
6. ويلان تاپ (جۇمباق شەشۋ سايىسى)
7. باتامەنەن ەل كوگەرەر ( باتا ايتۋ سايىسى)
1 - كەزەڭ: سالەم - ءسوزدىڭ اناسى (تانىستىرۋ)
ال قانەكي، قىراندار!
بوسقا قاراپ تۇرماندار،
باستاپ جىگىت ونەرىن،
الىستارعا سامعاڭدار!
تانىستىرىپ ءوزىڭدى
توپ نامىسىن قورعاڭدار..
ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى.
2 - كەزەڭ: تاۋەلسىز ەلىم - تۇعىرىم (مانەرلەپ وقۋ)
تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا اسا كوپ ۋاقىت بولماسا دا ءبىزدىڭ ەلىمىز الەمگە ايگىلى مەملەكەتتەر قاتارىندا. وسىنداي بەيبىت ەلىمىزدە، اتا - بابا جەرىمىزدە ءبىلىم الىپ باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ەگەمەن ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعى مەن ابىرويى مىنا سەندەردىڭ قولدارىڭدا. سەندەردىڭ تۇلا بويلارىڭدا وتانعا، ەلگە دەگەن پاتريوتتىق سەزىم بولۋى ءتيىس. ولاي بولسا، تاۋەلسىز ەلىمىزدى ماقتان ەتىپ جىرىمىزعا نەگە قوسپاسقا!
3 - كەزەڭ: ءبىلىمدى مىڭدى جىعار (ءبىلىم سايىسى)
بىلەكتى جىقسا بىرەۋدى،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى
ينەمەن قۇدىق قازعانداي،
ءبىلىمنىڭ شىڭىنا شىعادى - دەپ كەلەسى كەزەكتى ءبىلىم سايىسىنا بەرەمىز.
وقۋشىلاردىڭ تەحنولوگيا پانىنەن العان بىلىمدەرى تەكسەرىلەدى.
1. ەگىنشىلىكتىڭ 3 جۇيەسىن اتاپ بەر. (قاراپايىم، ەكستەنسيۆتى، ينتەنسيۆتى)
2. پارعا قالدىرۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (ءبىر جاز بويى ەگىن ەكپەي، جەردى وڭدەۋ)
3. ينتەنسيۆتى جۇيەسى قاي ەلدە، قاي عاسىردا پايدا بولدى؟ (انگليادا، 18 عاسىردا)
4. ەل اراسىنداعى «ەكىنشى نان» قاي داقىل؟ (كارتوپ)
5. كارتوپ +18 - 25 تەمپەراتۋرادا نەشە كۇندە كوكتەپ شىعادى؟ (13 - 15 كۇن)
6. كارتوپ ەگۋ ارا قاشىقتىعى قانشا سم؟ (70سم)
7. مالدىڭ تۇرىنە قاراي ءشوپتى قالاي ازىرلەيدى؟ (ءىرى قاراعا 4 - 5سم، جىلقىعا 3 - 4سم، قويعا 2 - 3سم)
8. ءشوپ ۇنىن نەمەن ازىرلەيدى؟ (ارنايى اگرەگاتپەن)
9. اعاش وڭدەيتىن توكار ستانوگىنىڭ ماركاسى؟ (ستد 120 - م)
10. ءمولدىر ەكران نە ءۇشىن قاجەت؟ (كوزدى ساقتاۋ ءۇشىن)
4 - كەزەڭ: ويلى بولساڭ، وزىپ كور (ماقالدىڭ جالعاسىن تابۋ)
اتا - ءداستۇر ابىروي كوتەرگەنگە،
و، بۇل سوزدەر سۇيەكتەن وتەر دەمدە!
توقتالامىز ەندى ءبىز، ال حالايىق،
قاناتتى ءسوز ماقال مەن ماتەلدەرگە.
كونۆەرت ىشىندە جاسىرىلعان ماقالداردىڭ جالعاسىن تابۋ كەرەك. ءار توپقا بەس ماقالدان.
1. ونەرلىنىڭ قولى التىن، (ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن)
2. اتا كورگەن وق جونار، (شەشە كورگەن تون پىشەر)
3. شەبەردىڭ قولى ورتاق،( شەشەننىڭ ءتىلى ورتاق)
4. ەرىنبەگەن ونەر تابار، (شەگىنە بەرگەن سوڭىنا قالار)
5. ەڭبەكسىز ءومىر جوق، (اۋىرسىز جەڭىل جوق)
6. ەڭبەك ءومىردى ۇزارتادى، (ۇيات بەتتى قىزارتادى)
7. ۇيرەنگەنىڭ وزىڭە قۇت، (ىستەگەنىڭ ەلىڭە قۇت)
8. شەبەر كوپ جەردە، (ونەر كوپ)
9. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، (تويادى قارنىڭ تىلەنبەي)
10. ەڭبەك ەرلىككە جەتكىزەر، (ەرلىك ەلدىككە جەتكىزەر)
11. بارماعىنان بال تامعان شەبەر بولعىڭ كەلسە، ( بارماقتايىڭنان ماشىقتان)
12. ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى، ( جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى)
13. ۇلگىسى كوپتىڭ ورنەگى كوپ، (ورنەگى كوپتىڭ ەرمەگى كوپ)
14. تالاپپەن باستاپ، (تالعاممەن اياقتا)
15. ونەرلىنىڭ ون ساۋساعى تەڭ، (ونەرسىزدىڭ ءبىر ساۋساعى كەم)
16. ونەرلى جىگىت وردە وزار، (ونەرسىز جىگىت جەر سوعار)
17. ونەر الدى - بىرلىك، (ىرىس الدى - تىرلىك)
18. اسىل تاستان شىعار، (ونەر جاستان شىعار)
19. اقىل كوپكە جەتكىزەر، (ونەر كوككە جەتكىزەر)
20. تالاپتى ەرگە (نۇر جاۋار)
5 - كەزەڭ: سالت - ءداستۇرىم – قازىنام (داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار)
سالت - ءداستۇرلى سانامىز گۇلدەنەتىن،
ويىنىمەن، بيىمەن گۇلدەنەتىن.
ادەت - عۇرىپ، ءداستۇردى قاستەرلەيىك،
ۇرپاق بولساڭ شىنىمەن ىزدەنەتىن.
داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار كونۆەرت ىشىندە جاسىرىلعان. ءار توپقا ءۇش سۇراقتان.
1. «ءسۇيىنشى» دەگەن نە؟ (قۋانىشتى حابار جەتكىزۋ)
2. «شاشۋ» دەگەنىمىز نە؟ (قۋانىش ايعاعى رەتىندە جاسالاتىن ءداستۇر. ۇيلەنۋ تويىندا، قۇدا كەلگەندە، قونىس تويىندا، ت. ب.)
3. «قوناقاسى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (ۇيگە كەلگەن قوناققا ارنايى مال سويىپ، سىي - سياپات كورسەتۋ)
4. «ەنشى» دەگەن نە؟ (ەر جەتكەن بالالارىن دۇنيە - مۇلكىن بەرىپ اتا - اناسىنىڭ بولەك شىعارۋى)
5. «بايعازى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (جاڭا زات نەمەسە جاڭا كيىم ءۇشىن بەرىلەتىن اقشالاي نەمەسە زاتتاي سىيلىق)
6. «ەرۋلىك» دەگەن قانداي ءداستۇر؟ (جاڭادان كوشىپ كەلگەن كورشىلەرگە بۇرىننان تۇراتىن كورشىلەردىڭ ۇيىنە قوناققا شاقىرىپ اس بەرۋى)
7. «سىباعا» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (قۇرمەتتى قوناققا نەمەسە جاقىن - جۋىققا ارنايى ساقتاعان كادەلى ەت، جىلىك مۇشەلەرى)
8. «ايدار» دەگەن نە؟ (ەر بالانى ءتىل - كوزدەن ساقتاۋ ءۇشىن قويىلاتىن شاش)
9. بەس دۇشپاندى اتا؟ (وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، مال شاشپاق)
10. بەس اسىل ءىستى اتا؟ (تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم)
11. بەس قارۋدى اتا؟ (مىلتىق، ساداق، نايزا، قىلىش، ايبالتا)
12. ات ابزەلدەرىن اتا؟ (ەر - توقىم، جۇگەن، قۇيىسقان، ومىلدىرىك، تارتپا، ۇزەڭگى ت. ب.)
6 - كەزەڭ: ويلان، تاپ ( جۇمباق شەشۋ)
كەل، بالالار، وينايىق،
وينايىق تا ويلايىق.
قانداي جۇمباق بولسا دا،
شەشپەي ونى قويمايىق.
1. جارقىلداعان قوس قىلىش،
قولعا تيسە جوق تىنىش. (قايشى)
2. «ەستىرتپە»- دەپ ينە - ءجىپتىڭ كۇڭكىلىن،
بۇتىندەيدى قاعاز، كىتاپ جىرتىعىن. (جەلىم)
3. جۇرگەن سايىن جۇيرىگىم،
قىسقارتادى قۇيرىعىن. (ينە - ءجىپ)
4. ۇقسايتىن شەڭبەرگە
قابىرعاسى جيىلىپ، كەرىلەدى.
جيھازى مول، كەڭ بولمە،
توبەسىنەن جۇلدىزدار كورىنەدى. (كيىز ءۇي)
5. ادامعا سونشا پايدالى، باسىندا سانسىز كوزى بار. (ويماق)
6. قىلدىرىقتاي ءبىر نارسە يرەتىلگەن،
موينىندا ۇزىن ارقان سۇيرەتىلگەن. (ينە، ءجىپ)
7. كورىنگەن جول ۇستىندە دوڭعالاي باس،
قولى جوق، اياعى جوق بۇل قانداي باس؟
جانىنان شاپالاقپەن جايلاپ ۇرساڭ،
اتىنداي جولاۋشىنىڭ جورعالار باس. (ۇرشىق)
8. قولىمدا ءبىر قۇسىم بار ەكى باستى،
اياعىن باسقان كەزدە زارە قاشتى.
اۋزىن اجداھاداي اشقان كەزدە،
بولەكتەپ اتىپ تاستار ىشكەن استى. (قايشى)
9. قاتار - قاتار ءتىسى بار،
وزىنە ءتان ءىسى بار. (قول ارا)
10. جۇزىمەن جارامىن،
شۇيدەسىمەن قاعامىن. (بالتا)
11. سەگىز تارام قايىستان،
ءورىمى بار بۇزاۋ ءتىس.
جۇمساق جاعى مايىسقان،
اينىماعان جىلان ءتۇس. (قامشى)
12. ءبىر تىشقاندا ەكى قۇيرىق. (ينە، ءجىپ)
7 - كەزەڭ: باتامەنەن ەل كوگەرەر (باتا ايتۋ سايىسى)
باتالى قۇل ارىماس،
باتاسىز قۇل جارىماس.
باتامەنەن ەل كوگەرەدى،
جاۋىنمەنەن جەر كوگەرەدى.
ءار توپتان ءبىر جىگىت شىعىپ، وزدەرى بىلەتىن ءبىر باتا ايتادى.
قورىتىندى
بويلارىڭدا وت بار ەكەن بايقادىم،
جۇرەكتەردە شوق بار ەكەن، بايقادىم.
ءارقاشاندا وسى شوقتى وشىرمەي،
جالىنداتىپ شارىقتاڭدار ءاردايىم.
وسىمەن «جۇيرىكتەن جۇيرىك وزار جارىسقاندا» اتتى 7 كەزەڭنەن تۇراتىن سايىس ءوز مارەسىنە جەتتى.
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ونەر مەن شەبەرلىكتىڭ سايىسىندا،
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى – دەپ ءسوز كەزەگىن ءادىلقازىلار القاسىنا بەرەيىك.
ءادىلقازى القاسى جەڭىمپاز توپتى انىقتاپ، ماراپاتتايدى.
ماقساتى: وقۋشىلاردى ۇلتتىق ءسالت-داستۇر نەگىزىندە ءبىلىمىن كەڭەيتۋ. ادامگەرشىلىككە، ۇلتجاندىلىققا، يماندىلىققا تاربيەلەۋ، ۇلتتىق دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ. تاتۋلىققا، ىنتىماقتىققا، بىرلىككە شاقىرۋ.
كورنەكىلىگى: سلايد، ونەر جايلى قاناتتى سوزدەر مەن ماقال - ماتەلدەر
بارىسى:
ءمۇعالىم: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا - انالار، وقۋشىلار! سىزدەر بۇگىن «جۇيرىكتەن جۇيرىك وزار جارىسقاندا» اتتى 7 - سىنىپتار اراسىنداعى جىگىتتەر سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر. جىگىتتەرىمىز ءوز ونەرلەرىن كورسەتىپ قانا قويماي، ءبىزدىڭ سالت - ءداستۇرىمىزدى، شەبەرلىكتەرىن، ونىمەن قوسا بىلىمدىلىكتەرىن كورسەتەدى. ولاي بولسا جىگىتتەرىمىزگە ءسات - ساپار تىلەي وتىرىپ، سايىسىمىزدى اشىق دەپ جاريالاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
ۋا، حالايىق، حالايىق،
مۇندا نازار سالايىق.
اتا جولىن جالعاماق،
ەل ءداستۇرىن قولداماق.
جىگىتتەر شىقسىن ورتاعا،
ەل نامىسىن قورعاماق
قايسىسى كۇيشى، كىم ءبيشى،
تالابىنا قارايىق.
كىمدەر زەرەك، كىم جىلدام،
تالانتتارىن تابايىق.
ورتاعا سايىسقا قاتىساتىن توپتاردى شاقىرايىق.
1. 7ا سىنىبى -«بايتەرەك» توبى
2. 7ءا سىنىبى - «قىران» توبى
3. 7ب سىنىبى - «بولاشاق» توبى
4. 7ۆ سىنىبى - «دارىن توبى
سايىستىڭ كەزەڭدەرى:
1. سالەم - ءسوزدىڭ اناسى (ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى)
2. تاۋەلسىز ەلىم - تۇعىرىم (تاۋەلسىز قازاقستان جايلى ولەڭدەر مانەرلەپ وقۋ)
3. ءبىلىمدى مىڭدى جىعار ( ءپان بويىنشا سۇراق-جاۋاپ)
4. ويلى بولساڭ، وزىپ كور (ماقال ايتۋ جارىسى)
5. سالت - ءداستۇرىم – قازىنام ( داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار)
6. ويلان تاپ (جۇمباق شەشۋ سايىسى)
7. باتامەنەن ەل كوگەرەر ( باتا ايتۋ سايىسى)
1 - كەزەڭ: سالەم - ءسوزدىڭ اناسى (تانىستىرۋ)
ال قانەكي، قىراندار!
بوسقا قاراپ تۇرماندار،
باستاپ جىگىت ونەرىن،
الىستارعا سامعاڭدار!
تانىستىرىپ ءوزىڭدى
توپ نامىسىن قورعاڭدار..
ءار توپ وزدەرىن تانىستىرادى.
2 - كەزەڭ: تاۋەلسىز ەلىم - تۇعىرىم (مانەرلەپ وقۋ)
تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا اسا كوپ ۋاقىت بولماسا دا ءبىزدىڭ ەلىمىز الەمگە ايگىلى مەملەكەتتەر قاتارىندا. وسىنداي بەيبىت ەلىمىزدە، اتا - بابا جەرىمىزدە ءبىلىم الىپ باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. ەگەمەن ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعى مەن ابىرويى مىنا سەندەردىڭ قولدارىڭدا. سەندەردىڭ تۇلا بويلارىڭدا وتانعا، ەلگە دەگەن پاتريوتتىق سەزىم بولۋى ءتيىس. ولاي بولسا، تاۋەلسىز ەلىمىزدى ماقتان ەتىپ جىرىمىزعا نەگە قوسپاسقا!
3 - كەزەڭ: ءبىلىمدى مىڭدى جىعار (ءبىلىم سايىسى)
بىلەكتى جىقسا بىرەۋدى،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعادى
ينەمەن قۇدىق قازعانداي،
ءبىلىمنىڭ شىڭىنا شىعادى - دەپ كەلەسى كەزەكتى ءبىلىم سايىسىنا بەرەمىز.
وقۋشىلاردىڭ تەحنولوگيا پانىنەن العان بىلىمدەرى تەكسەرىلەدى.
1. ەگىنشىلىكتىڭ 3 جۇيەسىن اتاپ بەر. (قاراپايىم، ەكستەنسيۆتى، ينتەنسيۆتى)
2. پارعا قالدىرۋ دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (ءبىر جاز بويى ەگىن ەكپەي، جەردى وڭدەۋ)
3. ينتەنسيۆتى جۇيەسى قاي ەلدە، قاي عاسىردا پايدا بولدى؟ (انگليادا، 18 عاسىردا)
4. ەل اراسىنداعى «ەكىنشى نان» قاي داقىل؟ (كارتوپ)
5. كارتوپ +18 - 25 تەمپەراتۋرادا نەشە كۇندە كوكتەپ شىعادى؟ (13 - 15 كۇن)
6. كارتوپ ەگۋ ارا قاشىقتىعى قانشا سم؟ (70سم)
7. مالدىڭ تۇرىنە قاراي ءشوپتى قالاي ازىرلەيدى؟ (ءىرى قاراعا 4 - 5سم، جىلقىعا 3 - 4سم، قويعا 2 - 3سم)
8. ءشوپ ۇنىن نەمەن ازىرلەيدى؟ (ارنايى اگرەگاتپەن)
9. اعاش وڭدەيتىن توكار ستانوگىنىڭ ماركاسى؟ (ستد 120 - م)
10. ءمولدىر ەكران نە ءۇشىن قاجەت؟ (كوزدى ساقتاۋ ءۇشىن)
4 - كەزەڭ: ويلى بولساڭ، وزىپ كور (ماقالدىڭ جالعاسىن تابۋ)
اتا - ءداستۇر ابىروي كوتەرگەنگە،
و، بۇل سوزدەر سۇيەكتەن وتەر دەمدە!
توقتالامىز ەندى ءبىز، ال حالايىق،
قاناتتى ءسوز ماقال مەن ماتەلدەرگە.
كونۆەرت ىشىندە جاسىرىلعان ماقالداردىڭ جالعاسىن تابۋ كەرەك. ءار توپقا بەس ماقالدان.
1. ونەرلىنىڭ قولى التىن، (ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن)
2. اتا كورگەن وق جونار، (شەشە كورگەن تون پىشەر)
3. شەبەردىڭ قولى ورتاق،( شەشەننىڭ ءتىلى ورتاق)
4. ەرىنبەگەن ونەر تابار، (شەگىنە بەرگەن سوڭىنا قالار)
5. ەڭبەكسىز ءومىر جوق، (اۋىرسىز جەڭىل جوق)
6. ەڭبەك ءومىردى ۇزارتادى، (ۇيات بەتتى قىزارتادى)
7. ۇيرەنگەنىڭ وزىڭە قۇت، (ىستەگەنىڭ ەلىڭە قۇت)
8. شەبەر كوپ جەردە، (ونەر كوپ)
9. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، (تويادى قارنىڭ تىلەنبەي)
10. ەڭبەك ەرلىككە جەتكىزەر، (ەرلىك ەلدىككە جەتكىزەر)
11. بارماعىنان بال تامعان شەبەر بولعىڭ كەلسە، ( بارماقتايىڭنان ماشىقتان)
12. ەڭبەكتىڭ نانى ءتاتتى، ( جالقاۋدىڭ جانى ءتاتتى)
13. ۇلگىسى كوپتىڭ ورنەگى كوپ، (ورنەگى كوپتىڭ ەرمەگى كوپ)
14. تالاپپەن باستاپ، (تالعاممەن اياقتا)
15. ونەرلىنىڭ ون ساۋساعى تەڭ، (ونەرسىزدىڭ ءبىر ساۋساعى كەم)
16. ونەرلى جىگىت وردە وزار، (ونەرسىز جىگىت جەر سوعار)
17. ونەر الدى - بىرلىك، (ىرىس الدى - تىرلىك)
18. اسىل تاستان شىعار، (ونەر جاستان شىعار)
19. اقىل كوپكە جەتكىزەر، (ونەر كوككە جەتكىزەر)
20. تالاپتى ەرگە (نۇر جاۋار)
5 - كەزەڭ: سالت - ءداستۇرىم – قازىنام (داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار)
سالت - ءداستۇرلى سانامىز گۇلدەنەتىن،
ويىنىمەن، بيىمەن گۇلدەنەتىن.
ادەت - عۇرىپ، ءداستۇردى قاستەرلەيىك،
ۇرپاق بولساڭ شىنىمەن ىزدەنەتىن.
داستۇرگە بايلانىستى سۇراقتار كونۆەرت ىشىندە جاسىرىلعان. ءار توپقا ءۇش سۇراقتان.
1. «ءسۇيىنشى» دەگەن نە؟ (قۋانىشتى حابار جەتكىزۋ)
2. «شاشۋ» دەگەنىمىز نە؟ (قۋانىش ايعاعى رەتىندە جاسالاتىن ءداستۇر. ۇيلەنۋ تويىندا، قۇدا كەلگەندە، قونىس تويىندا، ت. ب.)
3. «قوناقاسى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (ۇيگە كەلگەن قوناققا ارنايى مال سويىپ، سىي - سياپات كورسەتۋ)
4. «ەنشى» دەگەن نە؟ (ەر جەتكەن بالالارىن دۇنيە - مۇلكىن بەرىپ اتا - اناسىنىڭ بولەك شىعارۋى)
5. «بايعازى» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (جاڭا زات نەمەسە جاڭا كيىم ءۇشىن بەرىلەتىن اقشالاي نەمەسە زاتتاي سىيلىق)
6. «ەرۋلىك» دەگەن قانداي ءداستۇر؟ (جاڭادان كوشىپ كەلگەن كورشىلەرگە بۇرىننان تۇراتىن كورشىلەردىڭ ۇيىنە قوناققا شاقىرىپ اس بەرۋى)
7. «سىباعا» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنەسىڭ؟ (قۇرمەتتى قوناققا نەمەسە جاقىن - جۋىققا ارنايى ساقتاعان كادەلى ەت، جىلىك مۇشەلەرى)
8. «ايدار» دەگەن نە؟ (ەر بالانى ءتىل - كوزدەن ساقتاۋ ءۇشىن قويىلاتىن شاش)
9. بەس دۇشپاندى اتا؟ (وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، مال شاشپاق)
10. بەس اسىل ءىستى اتا؟ (تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راقىم)
11. بەس قارۋدى اتا؟ (مىلتىق، ساداق، نايزا، قىلىش، ايبالتا)
12. ات ابزەلدەرىن اتا؟ (ەر - توقىم، جۇگەن، قۇيىسقان، ومىلدىرىك، تارتپا، ۇزەڭگى ت. ب.)
6 - كەزەڭ: ويلان، تاپ ( جۇمباق شەشۋ)
كەل، بالالار، وينايىق،
وينايىق تا ويلايىق.
قانداي جۇمباق بولسا دا،
شەشپەي ونى قويمايىق.
1. جارقىلداعان قوس قىلىش،
قولعا تيسە جوق تىنىش. (قايشى)
2. «ەستىرتپە»- دەپ ينە - ءجىپتىڭ كۇڭكىلىن،
بۇتىندەيدى قاعاز، كىتاپ جىرتىعىن. (جەلىم)
3. جۇرگەن سايىن جۇيرىگىم،
قىسقارتادى قۇيرىعىن. (ينە - ءجىپ)
4. ۇقسايتىن شەڭبەرگە
قابىرعاسى جيىلىپ، كەرىلەدى.
جيھازى مول، كەڭ بولمە،
توبەسىنەن جۇلدىزدار كورىنەدى. (كيىز ءۇي)
5. ادامعا سونشا پايدالى، باسىندا سانسىز كوزى بار. (ويماق)
6. قىلدىرىقتاي ءبىر نارسە يرەتىلگەن،
موينىندا ۇزىن ارقان سۇيرەتىلگەن. (ينە، ءجىپ)
7. كورىنگەن جول ۇستىندە دوڭعالاي باس،
قولى جوق، اياعى جوق بۇل قانداي باس؟
جانىنان شاپالاقپەن جايلاپ ۇرساڭ،
اتىنداي جولاۋشىنىڭ جورعالار باس. (ۇرشىق)
8. قولىمدا ءبىر قۇسىم بار ەكى باستى،
اياعىن باسقان كەزدە زارە قاشتى.
اۋزىن اجداھاداي اشقان كەزدە،
بولەكتەپ اتىپ تاستار ىشكەن استى. (قايشى)
9. قاتار - قاتار ءتىسى بار،
وزىنە ءتان ءىسى بار. (قول ارا)
10. جۇزىمەن جارامىن،
شۇيدەسىمەن قاعامىن. (بالتا)
11. سەگىز تارام قايىستان،
ءورىمى بار بۇزاۋ ءتىس.
جۇمساق جاعى مايىسقان،
اينىماعان جىلان ءتۇس. (قامشى)
12. ءبىر تىشقاندا ەكى قۇيرىق. (ينە، ءجىپ)
7 - كەزەڭ: باتامەنەن ەل كوگەرەر (باتا ايتۋ سايىسى)
باتالى قۇل ارىماس،
باتاسىز قۇل جارىماس.
باتامەنەن ەل كوگەرەدى،
جاۋىنمەنەن جەر كوگەرەدى.
ءار توپتان ءبىر جىگىت شىعىپ، وزدەرى بىلەتىن ءبىر باتا ايتادى.
قورىتىندى
بويلارىڭدا وت بار ەكەن بايقادىم،
جۇرەكتەردە شوق بار ەكەن، بايقادىم.
ءارقاشاندا وسى شوقتى وشىرمەي،
جالىنداتىپ شارىقتاڭدار ءاردايىم.
وسىمەن «جۇيرىكتەن جۇيرىك وزار جارىسقاندا» اتتى 7 كەزەڭنەن تۇراتىن سايىس ءوز مارەسىنە جەتتى.
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ونەر مەن شەبەرلىكتىڭ سايىسىندا،
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى – دەپ ءسوز كەزەگىن ءادىلقازىلار القاسىنا بەرەيىك.
ءادىلقازى القاسى جەڭىمپاز توپتى انىقتاپ، ماراپاتتايدى.
You Might Also Like
