جيب-جيسا كۇرەسى
انا ءتىلى 4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جيب - جيسا كۇرەسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. اۆتور تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ ءومىرى جايلى تولىق دەرەكتەرمەن تانىستىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
3. الىپ كۇش يەسىن قۇرمەتتەۋگە جانە سپورتتى سۇيۋگە باۋلۋ. وقۋشىلاردى بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە، ءوزارا سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: دامىتپالى ساباق.
ساباقتىڭ فورماسى: توپتىق.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
- وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ. وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ.
ءىى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
بالالار، «بالۋان» دەگەن ءسوزدى ايتقاندا ويلارىڭىزعا نە تۇسەدى، ونىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەر ەدىڭدەر؟
ىقتيمال جاۋاپتار نەمەسە سوزدەر:
1. زاڭعار كۇش يەسى
2. باتىلدىق، العىرلىق،
3. قايراتتى، كۇشتى
4. وتانىن، جەرىن قورعاۋشى
5. مىقتى، قايسار
6. وجەت، تاباندى
7. ەر، باتىر
8. الىپ كۇش
9. كۇش اتاسى
10. ەرلىك
وسى اتالعان اتاۋلار بويىنشا ءار توپ وزدەرى توپتىڭ اتىن انىقتاپ، جازادى.
ءىىى. ماعىنانى تانۋ:
قالماقان ءابدىقادىروۆتىڭ «جيب - جيسا» اڭگىمەسى:
1 - توپ:
- اۆتور تۋرالى مالىمەتتى تىرەك سىزبا ارقىلى ايتۋ
ءابدىقادىروۆ قالماقان (15. 4. 1901، قازىرگى قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانى شيەلى كەنتى — 30. 4. 1964، سوندا) — اقىن، جازۋشى، اۋدارماشى. العاشقى “سىرداريا” دەگەن ولەڭى “ەڭبەكشى قازاق” گازەتىندە جاريالانعان (1925). تۇڭعىش ولەڭدەر جيناعى “جالشى” دەگەن اتپەن 1928 ج. جارىق كوردى[
ءابدىقادىروۆ اۋدارما سالاسىندا دا جەمىستى ەڭبەك ەتتى. ول شىعىس ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكتەرى ءابىلقاسىم فيردوۋسي، الىشەر ناۋاي ولەڭدەرىن (1948)، قىرعىز ا. توقومبايەۆ، ورىس جازۋشىسى ۆ. م. كوجيەۆنيكوۆ شىعارمالارىن اۋدارعان. ول تىكەلەي پارسى تىلىنەن ءتارجىمالاعان “مىڭ ءبىر ءتۇننىڭ” 4 كىتابى ءۇش رەت — 1949، 1955، 1962 ج. قايتا باسىلدى. ءابدىقادىروۆ اۋدارماسى الەمدىك ادەبيەتتىڭ التىن قازىناسىنا جاتاتىن وسى شىعارمانىڭ ەڭ ۇزدىك نۇسقالارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. جازۋشى جاۋىنگەرلىك قىزىل جۇلدىز وردەنىمەن، ماراپاتتالعان.
2 - توپ:
- تىرەك سىزبا ارقىلى قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلىنىڭ ومىربايانىمەن تانىسۋ.
قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى (1886 - 1948 جج.) — قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى تۇڭعىش كاسىپقوي بالۋان.
وراسان كۇشتىڭ يەسى، كۇرەستىڭ بىرنەشە تۇرىنەن الەم چەمپيونى اتانعان تۇڭعىش قازاق الىبى. تەڭدەسسىز ونەرىمەن جەر شارىن ارالاعان، 28 مەملەكەتتە كۇرەسكە ءتۇسىپ، 56 مەدال ولجالاعان قاجىمۇقانداي مىقتى حح عاسىردىڭ باسىندا تۇركى حالىقتارىنىڭ ىشىندە قازاقتا عانا بولدى.
تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ول 1886 جىلعى 7 ساۋىردە اقمولا ۋەزى، قاراوتكەل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
قاجىمۇقاننىڭ تۇڭعىش رەت الەمدىك دەڭگەيدە كورىنگەن شاعى — 1906 جىل. المانيادا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك سايىستا ول الەم چەمپيونى اتانادى.
ول 1948 جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بوگەن اۋدانى، لەنين تۋى كولحوزىندا قايتىس بولدى. تەمىرلان دەگەن اۋىلدا، قابىرىنىڭ باسىنا ەسكەرتكىش ورناتىلعان.
3 - توپ:
- جيب - جيسا كۇرەسى
جاپوننىڭ جيب - جيسا كۇرەسىنە ۇقساس ءقازىر «ەرەجەسىز كۇرەس» دەگەن سپورت ءتۇرى بار. بۇل كۇرەسكە شىققاندار اياققا - قولىن بىردەي جۇمساپ كۇرەسەدى. ءبىر - ءبىرىنىڭ دەنەسىنە زاقىم كەلتىرسەدە جازالانبايدى.
ءىV. «دوڭگەلەك ۇستەل» ءادىسى
1 توپقا. قاجىمۇقان تۋرالى نە بىلەمىز؟
بۇل سۇراققا «دوڭگەلەك ۇستەل» ادىسىمەن جاۋاپ بەرەدى. توپتاعى ءار وقۋشى قاجىمۇقان تۋرالى ءوز بىلگەنىن جازادى. ءار وقۋشى ءبىر سويلەم جازىپ، كەزەكتى وڭ جاعىندا وتىرعان كەلەسى وقۋشىعا بەرەدى. كەلەسى وقۋشى ءوز بىلگەندەرىن جازادى، الدىڭعى وقۋشىنىڭ جازعانىن قايتالاماي كەرەك.
2 توپقا. تىرەك سوزدەرمەن جۇمىس. تىرەك سوزدەر: قاجىمۇقان، پالۋان، كۇرەس. وسى سوزدەردى قاتىستىرا وتىرىپ، توپتاعى بالالار شاعىن اڭگىمە قۇراستىرادى.
3 توپقا: قاجىمۇقانعا مىنەزدەمە بەرۋ.
V. ماتىنمەن جۇمىس:
- ءماتىندى وقۋ.
- جوسپار قۇرۋ
1 ءبولىم: قاجىمۇقاننىڭ جاپون پالۋانى سار - كەك – كي - مەن كەزدەسۋى.
2 ءبولىم: پالۋاندار اراسىنداعى سايىس
3 ءبولىم: قاجىمۇقاننىڭ جەڭىسى.
- «اكۆاريۋم» ادىسىمەن ءار توپتان ءوز ۇسىنىستارى بويىنشا وقۋشىلار تاقتاعا شىعادى. مىسالى، ءماتىننىڭ 1 - ءبولىمى بويىنشا ءبىر توپتان، 2 - ءبولىمى بويىنشا كەلەسى توپتان شىعادى. ولار مازمۇنىن باياندايدى. وسى ءادىس بويىنشا ءماتىن مازمۇنىمەن بارلىق سىنىپ وقۋشىلارى تانىسادى.
1 - توپ:
«بەس جولدى ولەڭ» ءادىسى
نۇسقاۋلىق:
1. تاقىرىپتى سۋرەتتەيتىن ءسوز. زات ەسىم بولۋى ءتيىس.
2. تاقىرىپتى سۋرەتتەيتىن ەكى سىن ەسىم.
3. ءىس - ارەكەتتى كورسەتەتىن ءۇش ءسوز.
4. ءتورت سوزدەن تۇراتىن ماعىنالى سويلەم.
5. سوڭعى ءسوز سينونيم بولۋى كەرەك.
2 - توپ:
ۆەنن دياگرامماسى:
● قاجىمۇقان
● سار - كەك - كي
● ەكەۋى دە پالۋان
3 - توپ
اڭگىمە مازمۇنىنا سايكەس كەلەتىن مىنا ماقالدىڭ ەكىنشى بولىگىن تاۋىپ، ءمانىن ءتۇسىندىر.
قوياندى قامىس ولتىرەدى،
جىگىتتى نامىس ولتىرەدى.
قورىتىندى:
بۇگىن كىم جايلى بىلدىك؟
قاجىمۇقان سياقتى تاعى قانداي پالۋانداردى بىلەسىڭ؟
- ءقازىر قانداي پالۋان سايىستارى ءوتىپ ءجۇر؟
- بارىس پالۋاندار سايىسى وتەدى.
ءۇىىى. ۇيگە تاپسىرما:
1. ءتۇسىنىپ وقۋ،
2. ق. مۇڭايتپاس ۇلى تۋرالى رەفەرات جازۋ
ءۇىىى. وقۋشىلاردى باعالاۋ، ماقاقتاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جيب - جيسا كۇرەسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. اۆتور تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ ءومىرى جايلى تولىق دەرەكتەرمەن تانىستىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
3. الىپ كۇش يەسىن قۇرمەتتەۋگە جانە سپورتتى سۇيۋگە باۋلۋ. وقۋشىلاردى بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە، ءوزارا سىيلاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: دامىتپالى ساباق.
ساباقتىڭ فورماسى: توپتىق.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
- وقۋشىلاردىڭ نازارىن ساباققا اۋدارۋ. وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ.
ءىى. قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.
بالالار، «بالۋان» دەگەن ءسوزدى ايتقاندا ويلارىڭىزعا نە تۇسەدى، ونىڭ ماعىناسىن قالاي تۇسىنەر ەدىڭدەر؟
ىقتيمال جاۋاپتار نەمەسە سوزدەر:
1. زاڭعار كۇش يەسى
2. باتىلدىق، العىرلىق،
3. قايراتتى، كۇشتى
4. وتانىن، جەرىن قورعاۋشى
5. مىقتى، قايسار
6. وجەت، تاباندى
7. ەر، باتىر
8. الىپ كۇش
9. كۇش اتاسى
10. ەرلىك
وسى اتالعان اتاۋلار بويىنشا ءار توپ وزدەرى توپتىڭ اتىن انىقتاپ، جازادى.
ءىىى. ماعىنانى تانۋ:
قالماقان ءابدىقادىروۆتىڭ «جيب - جيسا» اڭگىمەسى:
1 - توپ:
- اۆتور تۋرالى مالىمەتتى تىرەك سىزبا ارقىلى ايتۋ
ءابدىقادىروۆ قالماقان (15. 4. 1901، قازىرگى قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانى شيەلى كەنتى — 30. 4. 1964، سوندا) — اقىن، جازۋشى، اۋدارماشى. العاشقى “سىرداريا” دەگەن ولەڭى “ەڭبەكشى قازاق” گازەتىندە جاريالانعان (1925). تۇڭعىش ولەڭدەر جيناعى “جالشى” دەگەن اتپەن 1928 ج. جارىق كوردى[
ءابدىقادىروۆ اۋدارما سالاسىندا دا جەمىستى ەڭبەك ەتتى. ول شىعىس ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكتەرى ءابىلقاسىم فيردوۋسي، الىشەر ناۋاي ولەڭدەرىن (1948)، قىرعىز ا. توقومبايەۆ، ورىس جازۋشىسى ۆ. م. كوجيەۆنيكوۆ شىعارمالارىن اۋدارعان. ول تىكەلەي پارسى تىلىنەن ءتارجىمالاعان “مىڭ ءبىر ءتۇننىڭ” 4 كىتابى ءۇش رەت — 1949، 1955، 1962 ج. قايتا باسىلدى. ءابدىقادىروۆ اۋدارماسى الەمدىك ادەبيەتتىڭ التىن قازىناسىنا جاتاتىن وسى شىعارمانىڭ ەڭ ۇزدىك نۇسقالارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. جازۋشى جاۋىنگەرلىك قىزىل جۇلدىز وردەنىمەن، ماراپاتتالعان.
2 - توپ:
- تىرەك سىزبا ارقىلى قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلىنىڭ ومىربايانىمەن تانىسۋ.
قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى (1886 - 1948 جج.) — قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى تۇڭعىش كاسىپقوي بالۋان.
وراسان كۇشتىڭ يەسى، كۇرەستىڭ بىرنەشە تۇرىنەن الەم چەمپيونى اتانعان تۇڭعىش قازاق الىبى. تەڭدەسسىز ونەرىمەن جەر شارىن ارالاعان، 28 مەملەكەتتە كۇرەسكە ءتۇسىپ، 56 مەدال ولجالاعان قاجىمۇقانداي مىقتى حح عاسىردىڭ باسىندا تۇركى حالىقتارىنىڭ ىشىندە قازاقتا عانا بولدى.
تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ول 1886 جىلعى 7 ساۋىردە اقمولا ۋەزى، قاراوتكەل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
قاجىمۇقاننىڭ تۇڭعىش رەت الەمدىك دەڭگەيدە كورىنگەن شاعى — 1906 جىل. المانيادا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك سايىستا ول الەم چەمپيونى اتانادى.
ول 1948 جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بوگەن اۋدانى، لەنين تۋى كولحوزىندا قايتىس بولدى. تەمىرلان دەگەن اۋىلدا، قابىرىنىڭ باسىنا ەسكەرتكىش ورناتىلعان.
3 - توپ:
- جيب - جيسا كۇرەسى
جاپوننىڭ جيب - جيسا كۇرەسىنە ۇقساس ءقازىر «ەرەجەسىز كۇرەس» دەگەن سپورت ءتۇرى بار. بۇل كۇرەسكە شىققاندار اياققا - قولىن بىردەي جۇمساپ كۇرەسەدى. ءبىر - ءبىرىنىڭ دەنەسىنە زاقىم كەلتىرسەدە جازالانبايدى.
ءىV. «دوڭگەلەك ۇستەل» ءادىسى
1 توپقا. قاجىمۇقان تۋرالى نە بىلەمىز؟
بۇل سۇراققا «دوڭگەلەك ۇستەل» ادىسىمەن جاۋاپ بەرەدى. توپتاعى ءار وقۋشى قاجىمۇقان تۋرالى ءوز بىلگەنىن جازادى. ءار وقۋشى ءبىر سويلەم جازىپ، كەزەكتى وڭ جاعىندا وتىرعان كەلەسى وقۋشىعا بەرەدى. كەلەسى وقۋشى ءوز بىلگەندەرىن جازادى، الدىڭعى وقۋشىنىڭ جازعانىن قايتالاماي كەرەك.
2 توپقا. تىرەك سوزدەرمەن جۇمىس. تىرەك سوزدەر: قاجىمۇقان، پالۋان، كۇرەس. وسى سوزدەردى قاتىستىرا وتىرىپ، توپتاعى بالالار شاعىن اڭگىمە قۇراستىرادى.
3 توپقا: قاجىمۇقانعا مىنەزدەمە بەرۋ.
V. ماتىنمەن جۇمىس:
- ءماتىندى وقۋ.
- جوسپار قۇرۋ
1 ءبولىم: قاجىمۇقاننىڭ جاپون پالۋانى سار - كەك – كي - مەن كەزدەسۋى.
2 ءبولىم: پالۋاندار اراسىنداعى سايىس
3 ءبولىم: قاجىمۇقاننىڭ جەڭىسى.
- «اكۆاريۋم» ادىسىمەن ءار توپتان ءوز ۇسىنىستارى بويىنشا وقۋشىلار تاقتاعا شىعادى. مىسالى، ءماتىننىڭ 1 - ءبولىمى بويىنشا ءبىر توپتان، 2 - ءبولىمى بويىنشا كەلەسى توپتان شىعادى. ولار مازمۇنىن باياندايدى. وسى ءادىس بويىنشا ءماتىن مازمۇنىمەن بارلىق سىنىپ وقۋشىلارى تانىسادى.
1 - توپ:
«بەس جولدى ولەڭ» ءادىسى
نۇسقاۋلىق:
1. تاقىرىپتى سۋرەتتەيتىن ءسوز. زات ەسىم بولۋى ءتيىس.
2. تاقىرىپتى سۋرەتتەيتىن ەكى سىن ەسىم.
3. ءىس - ارەكەتتى كورسەتەتىن ءۇش ءسوز.
4. ءتورت سوزدەن تۇراتىن ماعىنالى سويلەم.
5. سوڭعى ءسوز سينونيم بولۋى كەرەك.
2 - توپ:
ۆەنن دياگرامماسى:
● قاجىمۇقان
● سار - كەك - كي
● ەكەۋى دە پالۋان
3 - توپ
اڭگىمە مازمۇنىنا سايكەس كەلەتىن مىنا ماقالدىڭ ەكىنشى بولىگىن تاۋىپ، ءمانىن ءتۇسىندىر.
قوياندى قامىس ولتىرەدى،
جىگىتتى نامىس ولتىرەدى.
قورىتىندى:
بۇگىن كىم جايلى بىلدىك؟
قاجىمۇقان سياقتى تاعى قانداي پالۋانداردى بىلەسىڭ؟
- ءقازىر قانداي پالۋان سايىستارى ءوتىپ ءجۇر؟
- بارىس پالۋاندار سايىسى وتەدى.
ءۇىىى. ۇيگە تاپسىرما:
1. ءتۇسىنىپ وقۋ،
2. ق. مۇڭايتپاس ۇلى تۋرالى رەفەرات جازۋ
ءۇىىى. وقۋشىلاردى باعالاۋ، ماقاقتاۋ.
You Might Also Like
