كالكۋلياتور باعدارلاماسى
تاقىرىبى: كالكۋلياتور باعدارلاماسى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس ىستەۋ.
ورىنداعان: اليمانوۆ ءادىل
سىنىبى: 7
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «كالكۋلياتور باعدارلاماسى. كالكۋلياتورمەن جۇمىس ىستەۋ»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: كالكۋلياتور باعدارلاماسىنىڭ كومەگىمەن قاراپايىم جانە كۇردەلى ەسەپتەۋلەردى شەشۋگە، كالكۋلياتور باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى مۇمكىندىكتەرى تۋرالى ايتۋ جانە قوسىمشا اقپاراتپەن بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ
2. دامىتۋشىلىق: كومپيۋتەردىڭ باسقا پروگراممالارىن مەڭگەرتە وتىرىپ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ءوز ويىن جۇيەلەي جەتكىزە الۋعا داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، وقۋشىلاردىڭ شەبەرلىكتەرىن، تاپقىرلىقتارىن باقىلاۋ.
3. تاربيەلىك: كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا ۇقىپتىلىققا باۋلۋ، قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىنە بايلانىستى بالالاردى ساقتىققا ۇيرەتۋ، ينفورماتيكا پانىنە دەگەن وڭ كوزقاراس پەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اقپاراتتىق ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: الگوريتمدىك ءادىس.
كورنەكىلىكتەر: دەربەس كومپيۋتەر، ەلەكتروندىق وقۋلىق، ينتەراكتيۆتى تاقتا، تەست تاپسىرمالارى.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1.1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ.
1.2. ساباقتا بولماعان وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
1.3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
ءىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
III. قورىتىندى: ەسەپتەر شىعارۋ
IV. باعالاۋ
V. ءۇي تاپسىرماسى.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
ەسەپتەۋدىڭ، وعان پايدالاناتىن اسپاپتار مەن قۇرىلعىلاردىڭ تاريحى وتە كونە زاماندا جاتىر. ەسەپتەۋ قۇرىلعىلارى پايدا بولماي تۇرىپ، ادامدار ءار ءتۇرلى ەسەپتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىكتەرىن ىزدەدى.
بۇل ءۇشىن ولار قول ساۋساقتارىن، تاستاردى، اعاش تاياقشالاردى پايدالاندى. سونداي-اق ولار ەسەپتەۋ ءۇشىن ۇيىلگەن، قاتارلاپ تىزىلگەن تاستاردى دا قولدانعان. زاتتاردىڭ سانىن جەرگە سىزعان سىزىقشالارمەن، اعاش تاياقشالاردا جاسالعان كەرتىكتەرمەن نەمەسە جىپتەرگە تۇيىلگەن تۇيىندەرمەن ەسەپتەلدى.
ءسويتىپ، ەسەپتەۋ
كولەمىنىڭ كۇن ساناپ
ارتۋى ەسەپتەۋلەردىڭ
قالايدا ءبىر قۇرالدىڭ كومەگىمەن جۇرگىزۋدى تالاپ ەتتى.
ەڭ ەرتە زامانعى جانە بارىمىزگە بەلگىلى ەسەپتەۋ قۇرالى ەسەپشوت بولىپ تابىلادى.
قالتا كالكۋلياتورى
كالكۋلياتوردى ىسكە قوسۋ:
باستاۋ—باعدارلامالار—ستاندارتتى--كالكۋلياتور
كالكۋلياتور باعدارلاماسىنىڭ كومەگىمەن كۇردەلى ەسەپتەردى شەشۋ ءۇشىن، كالكۋلياتوردىڭ ينجەنەرلىك ءتيپىن ىسكە قوسۋ جولدارىن كورسەتۋ.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ ءتۇرىن كورەيىك:
باستاۋ - باعدارلامالار ستاندارتتى كالكۋلياتور
ءتۇر ينجەنەرلىك
ينجەنەرلىك كالكۋلياتور كادىمگى قاراپايىم كالكۋلياتورعا ۇقساس، ءبىراق ونىڭ باتىرمالارى كوبىرەك، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى 2-3 مىندەت اتقارادى.
بۇل كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ورتا ماندەردى تابۋعا، تريگونومەتريالىق فۋنكسيالاردى، لوگاريفمدى، دارەجە تابۋدى قولدانۋعا بولادى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان فۋنكسيونالدىق باتىرمالارىمەن سەندەردى تانىستىرايىن جانە ءار باتىرماسىنا تۇسىنىكتەمە بەرەيىك. (سلايد 11)
ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەرگە ارنالعان ديالوگ تەرەزەسى
وسى باتىرمالاردىڭ كومەگىمەن قاراپايىم ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە بولادى. مىسالى، بەرىلگەن سانداردىڭ قوسىندىسىن، سانداردىڭ كۆادراتتارىنىڭ قوسىندىسىن، اريفمەتيكالىق ورتا ءماندى ت.س.س. ەسەپتەۋگە بولادى.
مىسال 1.
5 ادامنان تۇراتىن شاعىن ءبولىمنىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتا جالاقىسىن ەسەپتەيىك:
1ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 7500؛
2ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 6500؛
3ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 6000؛
4ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 4000؛
5ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 3500؛
ورتا جالاقىنى ەسەپتەۋ ءۇشىن مىنا ارەكەتتەردى ورىنداۋ كەرەك.
ول ءۇشىن مىنا ارەكەتتەردى ورىندايمىز:
1. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردى اشىڭدار.
2. Sta باتىرماسىن باسۋ كەرەك.
3. ستاتيستيكا تەرەزەسى اشىلادى، ونى كالكۋلياتوردىڭ تەرەزەسىن جاپپايتىنداي ەتىپ تاسىمالداپ، شەتكە شىعارىپ قوي.
4. كالكۋلياتورعا ءبىرىنشى ساندى ەنگىزىپ، Dat باتىرماسىن شەرتىپ، بەرىلگەن سان ستاتيستيكا تەرەزەسىندە پايدا بولادى.
5. Dat باتىرماسىن شەرتىپ وتىرىپ، قالعان ءتورت ساندى كەزەكپەن كالكۋلياتورعا ەنگىز.
6. بارلىق ساندار ستاتيستيكا تەرەزەسىنە ەنگىزىلىپ بولعاننان كەيىن Ave باتىرماسىن شەرتۋ كەرەك.
كالكۋلياتوردىڭ ينديكاسيا ورىسىندە جالاقىنىڭ ورتا ءمانى 5500 تەڭگە كورىنەدى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ فۋنكسيونالدىق باتىرمالارىمەن تانىستىرۋ.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتور ءتورت ساناۋ جۇيەسىندە جۇمىس ىستەيدى: وندىق، سەگىزدىك، ەكىلىك، ون التىلىق.
Hex (Hexadecimal) – ون التىلىق؛
Dec (Decimal) – وندىق؛
Oct (Octal) – سەگىزدىك؛
Bin (Binary) – ەكىلىك.
بۇل ساناۋ جۇيەلەرىن ءبىز 8-سىنىپتا قاراستىراتىن بولامىز.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ قاراپايىم كالكۋلياتورلاردان ايىرماشىلىعى – اۋىستىرعىش (دوڭگەلەك) جانە جالاۋشا (ءتورتبۇرىشتى) تەرەزەلەرى بار.
Inv (ينۆەرسيا) تەرەزەسىنىڭ كومەگىمەن جالاۋشالاردى قويىپ، باتىرمادا كورسەتىلگەن فۋنكسيانىڭ كەرى ءمانىن ەسەپتەۋگە بولادى.
تاپسىرما №1.
1) ناتيجەسىندە 99 سانىن الۋ ءۇشىن، 987654321 سانىنداعى سيفرلاردىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويۋ كەرەك؟ (6)
9 8 7 6 5 4 3 2 1 = 99
2) ناتيجەسىندە 100 سانىن الۋ ءۇشىن، جەتى ساننىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويىڭدار.
1 2 3 4 5 6 7 = 100
سانداردىڭ قاتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى.
3) كەز كەلگەن اريفمەتيكالىق امالداردىڭ كومەگىمەن نە بەس بىرلىكتەن، بەس بەستىكتەن 100 سانىن قۇراستىر. بەس بەستىكتەن 100 سانىن ەكى ءتۇرلى تاسىلمەن قۇراۋعا بولاتىنىن ەسكەر.
1 1 1 1 1 = 100
5 5 5 5 5 = 100
5 5 5 5 5 = 100
تاپسىرما №2
كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادىن پايدالانا وتىرىپ، كەلەسى امالداردى ورىندا (ءبىر عانا سيفرلارمەن).
324 = 18
(2+7)*2*16=288
3*(2+4)=18
272+16=288
IV. بەكىتۋ
V. قورىتىندىلاۋ.
قاراپايىم جانە ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ باتىرمالارىن قايتالاپ، ولارعا تۇسىنىك بەرۋ.
VI. باعالاۋ.
VII. ۇيگە تاپسىرما: 6.2-تاقىرىپتى وقۋ.
تاپسىرمالار:
كالكۋلياتور كومەگىمەن ەسەپتەر شىعارايىق.
1-ەسەپ
28535،2+759،43+4029،07=
12345.67+987.54=
555.77+998.33=
2-eceپ
1863-558=
5678،99-456،73=
267689.05-45678.98=
555.66-45.99=
3-ەسەپ
331*17=
57.35*14=
315*9=
4-ەسەپ
18358:2=
876:25=
1023*30=
156:12=
6072:6=
5-ەسەپ
مىنا سانداردىڭ كۆادرات ءتۇبiرiن تاپ
49
144
529
جادىنىڭ كومەگىمەن ەسەپ شىعارىپ كورەيىك
(20*4)+(25*2) ناتيجە 130
♦ 20*4 امالىن تەرۋ
♦ MS شەرتۋ ارقىلى جادىعا جازۋ
♦ ينديكاسيا ءورىسىن “س” ارقىلى تازالاۋ
♦ 25*2 امالىن تەرۋ
♦ “+” باتىرماسىن شەرتۋ
♦ MR باتىرماسىن شەرتۋ.
بىردەي ساندارمەن تەك قوسۋ امالدارىن پايدالانىپ:
بەس ەكىلىكتىڭ كومەگىمەن 28 سانىن.
جاۋابى: 28= 22+2+2+2
سەگىز سەگىزدىڭ كومەگىمەن 1000 سانىن جازىڭدار
جاۋابى: 1000=888+88+8+8+8
1) ناتيجەسىندە 99 سانىن الۋ ءۇشىن، 987654321 سانىنداعى سيفرلاردىڭ اراسىنا قانشا + بەلگىسىن قويۋ كەرەك؟
ناتيجەسىندە 100 سانىن الۋ ءۇشىن، جەتى ساننىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويىڭدار.
سانداردىڭ قاتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى
جاۋابى: 9+8+7+65+4+3+2+1= 99 نەمەسە 9+8+7+6+5+43+21=99
1+2+34+56+6+7=100 نەمەسە 1+23+4+5+67=100
قاراپايىم جانە ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن جادى باتىرمالارىن قولدانباي ەسەپتەۋ كەرەك:
1. 24+5*4+45/9+12=
2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05=
شەشىمى: 1. 24+5*4+45/9+12=61؛ 2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05=-2501،2086
جادى باتىرمالارىن قولدانىپ ەسەپتەۋ كەرەك:
1. 24+5*4+45/9+12=
2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05=
شەشىمى: 1. 24+5*4+45/9+12=61؛ 2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05= -2501،2086
دارەجەلەۋ باتىرمالارىن قولدانىپ ەسەپتەۋ كەرەك:
1. 0،2*33-0،4*24
2. =
3. +
شەشىمى: 1. 0،2*33-0،4*24 = -1؛
2. =80؛
3. + =8
قارجى شىعىنىن ەسەپتەۋ ەسەبى
جوندەۋ جۇمىسىنا جۇمسالعان ءار ءتۇرلى جابدىقتار باعاسى بەلگىلى.
• بوياۋ 15 987 تەڭگە
• اك 1 053 تەڭگە
• ءتۇسقاعاز 25 413 تەڭگە
• قۇرال-سايماندار 32 489 تەڭگە
• جۇمىس اقىسى 54 235 تەڭگە
ەسەپتەۋ كەرەك:
1. جوندەۋگە جۇمسالعان بارلىق قارجىنى.
2. ەگەر ءار جابدىققا جۇمسالعان قارجى مولشەرى بىردەي مولشەردە بولسا، ءار جابدىققا قانشا شىعىن جۇمسالعان بولار ەدى؟
شەشىمى: 1. جوندەۋگە جۇمسالعان بارلىق قارجى –129 177 تەڭگە
2. ەگەر ءار جابدىققا جۇمسالعان قارجى مولشەرى بىردەي مولشەردە بولسا، ءار جابدىققا – 32 294،25 تەڭگە جۇمسالار ەدى.
ەسەپتەۋ كەرەك:
دۇكەنگە 300 دانا كىتاپ اكەلىندى.
1-كۇنى بارلىق كىتاپتىڭ 30% ساتىلدى، 2-كۇنى قالعان كىتاپتىڭ 40% ساتىلدى، 3-كۇنى قالعان كىتاپتىڭ 50% ساتىلدى. ءۇش كۇندە بارلىعى نەشە كىتاپ ساتىلدى؟
شەشىمى: ءۇش كۇندە بارلىعى 237 كىتاپ ساتىلدى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتورمەن جۇمىس ىستەۋ.
ورىنداعان: اليمانوۆ ءادىل
سىنىبى: 7
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «كالكۋلياتور باعدارلاماسى. كالكۋلياتورمەن جۇمىس ىستەۋ»
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: كالكۋلياتور باعدارلاماسىنىڭ كومەگىمەن قاراپايىم جانە كۇردەلى ەسەپتەۋلەردى شەشۋگە، كالكۋلياتور باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى مۇمكىندىكتەرى تۋرالى ايتۋ جانە قوسىمشا اقپاراتپەن بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ
2. دامىتۋشىلىق: كومپيۋتەردىڭ باسقا پروگراممالارىن مەڭگەرتە وتىرىپ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، ءوز ويىن جۇيەلەي جەتكىزە الۋعا داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، وقۋشىلاردىڭ شەبەرلىكتەرىن، تاپقىرلىقتارىن باقىلاۋ.
3. تاربيەلىك: كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا ۇقىپتىلىققا باۋلۋ، قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىنە بايلانىستى بالالاردى ساقتىققا ۇيرەتۋ، ينفورماتيكا پانىنە دەگەن وڭ كوزقاراس پەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اقپاراتتىق ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: الگوريتمدىك ءادىس.
كورنەكىلىكتەر: دەربەس كومپيۋتەر، ەلەكتروندىق وقۋلىق، ينتەراكتيۆتى تاقتا، تەست تاپسىرمالارى.
ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1.1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ.
1.2. ساباقتا بولماعان وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
1.3. وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرۋ.
ءىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
III. قورىتىندى: ەسەپتەر شىعارۋ
IV. باعالاۋ
V. ءۇي تاپسىرماسى.
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
ەسەپتەۋدىڭ، وعان پايدالاناتىن اسپاپتار مەن قۇرىلعىلاردىڭ تاريحى وتە كونە زاماندا جاتىر. ەسەپتەۋ قۇرىلعىلارى پايدا بولماي تۇرىپ، ادامدار ءار ءتۇرلى ەسەپتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىكتەرىن ىزدەدى.
بۇل ءۇشىن ولار قول ساۋساقتارىن، تاستاردى، اعاش تاياقشالاردى پايدالاندى. سونداي-اق ولار ەسەپتەۋ ءۇشىن ۇيىلگەن، قاتارلاپ تىزىلگەن تاستاردى دا قولدانعان. زاتتاردىڭ سانىن جەرگە سىزعان سىزىقشالارمەن، اعاش تاياقشالاردا جاسالعان كەرتىكتەرمەن نەمەسە جىپتەرگە تۇيىلگەن تۇيىندەرمەن ەسەپتەلدى.
ءسويتىپ، ەسەپتەۋ
كولەمىنىڭ كۇن ساناپ
ارتۋى ەسەپتەۋلەردىڭ
قالايدا ءبىر قۇرالدىڭ كومەگىمەن جۇرگىزۋدى تالاپ ەتتى.
ەڭ ەرتە زامانعى جانە بارىمىزگە بەلگىلى ەسەپتەۋ قۇرالى ەسەپشوت بولىپ تابىلادى.
قالتا كالكۋلياتورى
كالكۋلياتوردى ىسكە قوسۋ:
باستاۋ—باعدارلامالار—ستاندارتتى--كالكۋلياتور
كالكۋلياتور باعدارلاماسىنىڭ كومەگىمەن كۇردەلى ەسەپتەردى شەشۋ ءۇشىن، كالكۋلياتوردىڭ ينجەنەرلىك ءتيپىن ىسكە قوسۋ جولدارىن كورسەتۋ.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ ءتۇرىن كورەيىك:
باستاۋ - باعدارلامالار ستاندارتتى كالكۋلياتور
ءتۇر ينجەنەرلىك
ينجەنەرلىك كالكۋلياتور كادىمگى قاراپايىم كالكۋلياتورعا ۇقساس، ءبىراق ونىڭ باتىرمالارى كوبىرەك، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى 2-3 مىندەت اتقارادى.
بۇل كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ورتا ماندەردى تابۋعا، تريگونومەتريالىق فۋنكسيالاردى، لوگاريفمدى، دارەجە تابۋدى قولدانۋعا بولادى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە ارنالعان فۋنكسيونالدىق باتىرمالارىمەن سەندەردى تانىستىرايىن جانە ءار باتىرماسىنا تۇسىنىكتەمە بەرەيىك. (سلايد 11)
ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەرگە ارنالعان ديالوگ تەرەزەسى
وسى باتىرمالاردىڭ كومەگىمەن قاراپايىم ستاتيستيكالىق ەسەپتەۋلەر جۇرگىزۋگە بولادى. مىسالى، بەرىلگەن سانداردىڭ قوسىندىسىن، سانداردىڭ كۆادراتتارىنىڭ قوسىندىسىن، اريفمەتيكالىق ورتا ءماندى ت.س.س. ەسەپتەۋگە بولادى.
مىسال 1.
5 ادامنان تۇراتىن شاعىن ءبولىمنىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتا جالاقىسىن ەسەپتەيىك:
1ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 7500؛
2ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 6500؛
3ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 6000؛
4ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 4000؛
5ء-شى قىزمەتكەردىڭ جالاقىسى – 3500؛
ورتا جالاقىنى ەسەپتەۋ ءۇشىن مىنا ارەكەتتەردى ورىنداۋ كەرەك.
ول ءۇشىن مىنا ارەكەتتەردى ورىندايمىز:
1. ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردى اشىڭدار.
2. Sta باتىرماسىن باسۋ كەرەك.
3. ستاتيستيكا تەرەزەسى اشىلادى، ونى كالكۋلياتوردىڭ تەرەزەسىن جاپپايتىنداي ەتىپ تاسىمالداپ، شەتكە شىعارىپ قوي.
4. كالكۋلياتورعا ءبىرىنشى ساندى ەنگىزىپ، Dat باتىرماسىن شەرتىپ، بەرىلگەن سان ستاتيستيكا تەرەزەسىندە پايدا بولادى.
5. Dat باتىرماسىن شەرتىپ وتىرىپ، قالعان ءتورت ساندى كەزەكپەن كالكۋلياتورعا ەنگىز.
6. بارلىق ساندار ستاتيستيكا تەرەزەسىنە ەنگىزىلىپ بولعاننان كەيىن Ave باتىرماسىن شەرتۋ كەرەك.
كالكۋلياتوردىڭ ينديكاسيا ورىسىندە جالاقىنىڭ ورتا ءمانى 5500 تەڭگە كورىنەدى.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ فۋنكسيونالدىق باتىرمالارىمەن تانىستىرۋ.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتور ءتورت ساناۋ جۇيەسىندە جۇمىس ىستەيدى: وندىق، سەگىزدىك، ەكىلىك، ون التىلىق.
Hex (Hexadecimal) – ون التىلىق؛
Dec (Decimal) – وندىق؛
Oct (Octal) – سەگىزدىك؛
Bin (Binary) – ەكىلىك.
بۇل ساناۋ جۇيەلەرىن ءبىز 8-سىنىپتا قاراستىراتىن بولامىز.
ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ قاراپايىم كالكۋلياتورلاردان ايىرماشىلىعى – اۋىستىرعىش (دوڭگەلەك) جانە جالاۋشا (ءتورتبۇرىشتى) تەرەزەلەرى بار.
Inv (ينۆەرسيا) تەرەزەسىنىڭ كومەگىمەن جالاۋشالاردى قويىپ، باتىرمادا كورسەتىلگەن فۋنكسيانىڭ كەرى ءمانىن ەسەپتەۋگە بولادى.
تاپسىرما №1.
1) ناتيجەسىندە 99 سانىن الۋ ءۇشىن، 987654321 سانىنداعى سيفرلاردىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويۋ كەرەك؟ (6)
9 8 7 6 5 4 3 2 1 = 99
2) ناتيجەسىندە 100 سانىن الۋ ءۇشىن، جەتى ساننىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويىڭدار.
1 2 3 4 5 6 7 = 100
سانداردىڭ قاتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى.
3) كەز كەلگەن اريفمەتيكالىق امالداردىڭ كومەگىمەن نە بەس بىرلىكتەن، بەس بەستىكتەن 100 سانىن قۇراستىر. بەس بەستىكتەن 100 سانىن ەكى ءتۇرلى تاسىلمەن قۇراۋعا بولاتىنىن ەسكەر.
1 1 1 1 1 = 100
5 5 5 5 5 = 100
5 5 5 5 5 = 100
تاپسىرما №2
كالكۋلياتوردىڭ ىشكى جادىن پايدالانا وتىرىپ، كەلەسى امالداردى ورىندا (ءبىر عانا سيفرلارمەن).
324 = 18
(2+7)*2*16=288
3*(2+4)=18
272+16=288
IV. بەكىتۋ
V. قورىتىندىلاۋ.
قاراپايىم جانە ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ باتىرمالارىن قايتالاپ، ولارعا تۇسىنىك بەرۋ.
VI. باعالاۋ.
VII. ۇيگە تاپسىرما: 6.2-تاقىرىپتى وقۋ.
تاپسىرمالار:
كالكۋلياتور كومەگىمەن ەسەپتەر شىعارايىق.
1-ەسەپ
28535،2+759،43+4029،07=
12345.67+987.54=
555.77+998.33=
2-eceپ
1863-558=
5678،99-456،73=
267689.05-45678.98=
555.66-45.99=
3-ەسەپ
331*17=
57.35*14=
315*9=
4-ەسەپ
18358:2=
876:25=
1023*30=
156:12=
6072:6=
5-ەسەپ
مىنا سانداردىڭ كۆادرات ءتۇبiرiن تاپ
49
144
529
جادىنىڭ كومەگىمەن ەسەپ شىعارىپ كورەيىك
(20*4)+(25*2) ناتيجە 130
♦ 20*4 امالىن تەرۋ
♦ MS شەرتۋ ارقىلى جادىعا جازۋ
♦ ينديكاسيا ءورىسىن “س” ارقىلى تازالاۋ
♦ 25*2 امالىن تەرۋ
♦ “+” باتىرماسىن شەرتۋ
♦ MR باتىرماسىن شەرتۋ.
بىردەي ساندارمەن تەك قوسۋ امالدارىن پايدالانىپ:
بەس ەكىلىكتىڭ كومەگىمەن 28 سانىن.
جاۋابى: 28= 22+2+2+2
سەگىز سەگىزدىڭ كومەگىمەن 1000 سانىن جازىڭدار
جاۋابى: 1000=888+88+8+8+8
1) ناتيجەسىندە 99 سانىن الۋ ءۇشىن، 987654321 سانىنداعى سيفرلاردىڭ اراسىنا قانشا + بەلگىسىن قويۋ كەرەك؟
ناتيجەسىندە 100 سانىن الۋ ءۇشىن، جەتى ساننىڭ اراسىنا + بەلگىسىن قويىڭدار.
سانداردىڭ قاتارىن وزگەرتۋگە بولمايدى
جاۋابى: 9+8+7+65+4+3+2+1= 99 نەمەسە 9+8+7+6+5+43+21=99
1+2+34+56+6+7=100 نەمەسە 1+23+4+5+67=100
قاراپايىم جانە ينجەنەرلىك كالكۋلياتوردىڭ كومەگىمەن جادى باتىرمالارىن قولدانباي ەسەپتەۋ كەرەك:
1. 24+5*4+45/9+12=
2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05=
شەشىمى: 1. 24+5*4+45/9+12=61؛ 2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05=-2501،2086
جادى باتىرمالارىن قولدانىپ ەسەپتەۋ كەرەك:
1. 24+5*4+45/9+12=
2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05=
شەشىمى: 1. 24+5*4+45/9+12=61؛ 2. 3،5+4،56*7،56/(12+365)-125،24/0،05= -2501،2086
دارەجەلەۋ باتىرمالارىن قولدانىپ ەسەپتەۋ كەرەك:
1. 0،2*33-0،4*24
2. =
3. +
شەشىمى: 1. 0،2*33-0،4*24 = -1؛
2. =80؛
3. + =8
قارجى شىعىنىن ەسەپتەۋ ەسەبى
جوندەۋ جۇمىسىنا جۇمسالعان ءار ءتۇرلى جابدىقتار باعاسى بەلگىلى.
• بوياۋ 15 987 تەڭگە
• اك 1 053 تەڭگە
• ءتۇسقاعاز 25 413 تەڭگە
• قۇرال-سايماندار 32 489 تەڭگە
• جۇمىس اقىسى 54 235 تەڭگە
ەسەپتەۋ كەرەك:
1. جوندەۋگە جۇمسالعان بارلىق قارجىنى.
2. ەگەر ءار جابدىققا جۇمسالعان قارجى مولشەرى بىردەي مولشەردە بولسا، ءار جابدىققا قانشا شىعىن جۇمسالعان بولار ەدى؟
شەشىمى: 1. جوندەۋگە جۇمسالعان بارلىق قارجى –129 177 تەڭگە
2. ەگەر ءار جابدىققا جۇمسالعان قارجى مولشەرى بىردەي مولشەردە بولسا، ءار جابدىققا – 32 294،25 تەڭگە جۇمسالار ەدى.
ەسەپتەۋ كەرەك:
دۇكەنگە 300 دانا كىتاپ اكەلىندى.
1-كۇنى بارلىق كىتاپتىڭ 30% ساتىلدى، 2-كۇنى قالعان كىتاپتىڭ 40% ساتىلدى، 3-كۇنى قالعان كىتاپتىڭ 50% ساتىلدى. ءۇش كۇندە بارلىعى نەشە كىتاپ ساتىلدى؟
شەشىمى: ءۇش كۇندە بارلىعى 237 كىتاپ ساتىلدى.
You Might Also Like
