كەلىن مەن شەشەي
(پەسا)
بip پەردەلى پەسا
قاتىسۋشىلار:
ءابدىراق — كولحوزشى.
ايىمكۇل — ونىڭ ايەلى.
ءباتي — كولحوزشى.
ساقان — كولحوزشى.
جۇماباي — جەر اۋعان باي.
ءشامشيا — ونىڭ قىزى.
ءبىرىنشى پەردە
ءبىر بولمەلى ءۇي، ەكى تەرەزە. جۇپىنى عانا بۇيىم. تور الدىندا ساكى. شىمىلدىق اشىلعاننان كەيىن ساحنا از-كەم بوس تۇرادى.
ايىمكۇل (تىستان كىرە بەرىپ، ارتىنا بۇرىلىپ داۋىستاپ). شەشەي دەيمىن، كىشكەنە عانا كەلىپ كەتشى!
ءباتي (ايىمكۇلمەن بىرگە ۇيگە سويلەسە كىرەدى). ىسقاق قايناعاڭنىڭ ونەرى ساعان جۇققان با، وڭاشالاپ سويلەسپەسە، كوڭىلى كونشىمەيتىن ونىڭ. (وتىرىپ.) ال ايتا عوي، نە كادەگە جارار ەكەم؟
ايىمكۇل (و دا وتىرىپ). شەشەي-اۋ، ءشامشيانىڭ ءۇيىن قايتەمىز؟
ءباتي. ءيا، ءيا... ( ۇمتىلا ءتۇسىپ.) مەن دە سەنىمەن اقىلداسارمىن دەگەن ەكەم-اۋ، ونى قايتسەك ەكەن، كەلىن؟
ايىمكۇل. ءبىزدىڭ ۇيدەگى قاينىڭ بەزىلدەپ جولار ەمەس.
ءباتي. ءبىزدىڭ ۇيدەگى قايناعاڭ ودان ون ەسە جامان، سول ءۇيدى ءتىپتى اۋزىما الۋعا قورقام.
ايىمكۇل. وندا قايتتىك، شەشەي-اۋ؟
ءباتي. قايدان بىلەيىن، كەلىن-اۋ؟
ايىمكۇل. ۇيات بولدى-اۋ، شەشەي، بەرگەنىن الا بەرەمىز، الا بەرەمىز... تىم بولماسا ءبىر ساماۋرىن سۋ قايناتىپ بەرۋگە جاراماي وتىرمىز.
ءباتي. يباي-اۋ دەسەڭشى... بۇگىن نە بەردى ساعان، كەلىن-اۋ؟
ايىمكۇل (كۇلىمسىرەپ، قالتاسىنان شىعارىپ). مىنا ءبىر بىلەزىكتى.
ءباتي (ۇستاپ قاراپ). وڭدىسىن-اي، كەلىن، مىنانىڭ! سالىپ كورشى قولىڭا.
ايىمكۇل (بىلەزىكتى سالىپ جاتىپ). سىزگە دە بەردى مە؟
ءباتي. (قالتاسىنان التىن بالداق شىعارىپ، كيىپ، كۇلىمسىرەيدى). مىنا بىرەۋ... (ەكەۋى قولدارىنا قاراپ، كۇلىمسىرەپ از وتىرادى.)
ايىمكۇل (كەنەت). شەشەي-اۋ، قۇلعايشانى سەزدىڭ بە؟
ءباتي. جوق، كەلىن.
ايىمكۇل. وشىگىپ الىپتى بىزگە، «بايدىڭ ءۇيىن قورعاشتايسىڭدار» دەپ.
ءباتي. ادىرا قالسىن-اۋ، بايدى جەك كورسە، باياعىدا بايدىڭ ەسىگىندە نەگە ءجۇردى ەكەن؟
ايىمكۇل. «ەكپىندىمىن»دەپ، «بايگە الدىم»دەپ سول قاتىن-اق توبەمىزگە سەكىرىپ بولاتىن شىعار. (بۇرتيىپ.) ءسىزدىڭ ۇيدەگى قايناعا توي سونى سۇيرەلەپ. بيىل ايتپاپ پا ەم؟
ءباتي. جوق، كەلىن، تاپ سول ايتقانىڭنان ساۋ ما دەدىم.
ايىمكۇل. ساۋ ەمەس، ساۋ ەمەس... سەنىم بار ما ەركەككە؟ سەنى الداي سالعان عوي اشەيىن. وسى جازدىڭ ىشىندە ون شاقتى ەركەكتىڭ، ايەلىمەن ايرىلىسقانىن بىلەمىسىڭ؟
ءباتي. ءيا، ءيا... سولاي ەكەن-اۋ، كەلىن.
ايىمكۇل. جۇرت كوزىنە قالاي ىلىگەمىن دەپ قۇلعايشانىڭ ىستەمەگەنى بار ما. تابىلشىك بالانى جازداي ۇيىنە جاتقىزىپ... سوعان قويدىرىپ الا بەرگەن عوي.
ءباتي. نەنى ايتاسىڭ، كەلىن-اۋ؟
ايىمكۇل. ەڭبەككۇنىن ايتام.
ءباتي. ءيا، ءيا... قويدىرىپ الا بەرگەن.
ايىمكۇل. ماۋسىم ايىندا قۇلعايشاعا وتىز بەس ەڭبەككۇن جازىپتى، مەنىكى ون ەكى-اق كۇن.
ءباتي. ءيا، ءيا... مەنىكى ون ءبىر-اق كۇن.
ايىمكۇل. بىزدەن ارتىق نە ىستەپ ەدى ول قاتىن؟
ءباتي. ءيا، ءيا... شەپ كەزىندە ول ماشينەنىڭ ارتىن تاستادى. ءبىز شومەلە سالدىق، ماشينەنىڭ ارتىن تاستاعانعا كوپ بەرمەي مە ەكەن، كەلىن؟
ايىمكۇل. ءتايىرى، ءبىر جۇمىس ەمەس پە؟
ءباتي. ءيا، ءيا... ءبارى ءبىر جۇمىس. ماشينەنىڭ ارتىن تاستاپ ءجۇرىپ، سول قۇلعايشا مەنى شاقىردى ءبىر كۇنى: «بالامدى ەمىزىپ كەلە قويايىن، سەن مىنە تۇرشى، شەشەي»،— دەپ. (كۇلىپ.) اڭقاۋ باسىم، الگى ماشينەسىنىڭ ارتىنا مىنە قويارمىن با... كەلىن-اي، ءشوپ تە مۇندا اۋىر بولادى ەكەن، الگى قۇرعىرىن ماشينەدەن سىرىپ تۇسىرە السامشى. ساسقانىمنان ايىرىن تاستاي قاشىپپىن عوي. (از تىنىس.)
ايىمكۇل. ەندى قايتتىك، شەشەي؟ الگى اڭگىمەمەن ايتام.
ءباتي. ءيا، ءيا... باسە، قايتسەك ەكەن، كەلىن؟
ايىمكۇل. شەشەي-اۋ، اراققا تولتىرىپ بولدى وسى ءۇيدى سۇلۋ مۇرت قايناعا اكەلە بەرەدى، اكەلە بەرەدى.
ءباتي. ءيا، ءيا... ءقايتسىن-اۋ بايعۇس.
ايىمكۇل (كۇلىمدەپ). الگىگە ەپتەپ بەرىپ ءجۇرمىن. «شارشاپ ءجۇرسىڭ عوي» دەپ جاتاردا عانا بەرەمىن. كوڭىلدەندىرىپ الىپ قۇلاعىنا قۇيامىن دا جاتامىن.
ءباتي. يكەمدەلە مە، كەلىن، ءسىرا؟
ايىمكۇل. يكەمدەلمەۋ قايدا، سۇلۋ مۇرت قايناعا كەلگەن كۇنى «اۋىلعا جولاتپاۋ كەرەك» دەپ داۋرىققان مەنىڭ بايىم ەدى عوي، وسى كۇنى سول قايناعاعا سالەم بەرىپ، امانداساتىن دا بولىپ ءجۇر.
ءباتي. ءيا، ءيا... سەنىڭ بايىڭ جوندەم توي، ءبىزدىڭ ۇيدەگى قايناعاڭنان قۇداي ساقتاسىن! جۇمىسپەن باسى قاتىپ ءجۇر. ايتپەسە باقان الىپ قۋار ەدى عوي ول.
ايىمكۇل. سۇلۋ مۇرت قايناعاڭنىڭ قارماق سال دەپ جۇرگەن ادامى مىنا ەكپىندى قاينىم — ساقان عوي. باسقارما مۇشەسى توي ول. قارىنداسى كولحوزعا كىرەم دەپ ارىز بەرسە، سول ساقاننىڭ سۇيەۋى وتە كەرەك بىلەم.
ءباتي. ءيا... ءيا... ول ومىراۋلار بولسا، كىمدى بولسا دا العىزادى قالقوزعا.
ايىمكۇل (كۇلىمدەپ). شىرايلىم ايتادى: «سول سوبالىڭمەن دۇرىستاپ ءبىر تانىستىرشى، ار جاعىن ءوزىم رەتتەيىن»، — دەيدى.
ءباتي. «شىرايلىڭ» كىم، كەلىن-اۋ؟ ءشامشيا ما؟
ايىمكۇل. سول وتكىر قىز-اۋ، شەشەي، ءا؟
ءباتي. ءيا، ءيا... اجارعا دا ءتاۋىر.
ايىمكۇل. مىنەزىن دە ۇناتام، ناق باياعى قىزداردىڭ مىنەزى:
ءباتي. كىرمەگەن جەرى جوق، بارماعان ەلى جوق، ىسىلادى توي سوسىن.
ايىمكۇل. وزدەرى ءبىر ۇلكەن قالادا تۇرىپتى، شەشەي-اۋ... شىرايلىم ايتىپ وتىرادى: «ىلعي اكىمدەر كەلىپ، قوناق بولىپ ءجۇرۋشى ەدى»، — دەيدى، «تالايىنىڭ باسىن اينالدىرىپ ەم»، — دەيدى. (از تىنىس.) ساقان مەن شىرايلىمدى قالاي سويلەستىرسەم ەكەن، شەشەي؟
ءباتي. ءيا، ءيا... مەن دە سونى ويلاپ وتىرمىن-اۋ.
ايىمكۇل. شەتتەن سۇلۋ قىز كەلگەندە، باياعىنىڭ بوزبالاسى جەڭگەسىن اراعا سالىپ سويلەسەر بولار ەدى.
ءباتي. ءيا، ءيا... ءباتىر-اي دەسەيشى. (از تىنىس.)
ايىمكۇل. بۇيتسەك قايتەدى، شەشەي؟
ءباتي. ءيا، ءيا، كەلىن...
ايىمكۇل (كۇلىمدەپ). ساقانعا اراق بەرىپ ماس قىلسام...
ءباتي. ءيا، ءيا، كەلىن.
ايىمكۇل. Mac بولعان كەزدە شىرايلىمدى شاقىرىپ كەلە قويسام.
ءباتي. ءيا، ءيا، كەلىن. وسىنىڭ دۇرىس، كەلىن، وسىنىڭ دۇرىس.
ايىمكۇل. نەتشى، شەشەي... ساقاننىڭ ۇيىنە سوقتا، سىبىرلاپ ايتا عوي: «ايىمكۇل جەڭگەڭنىڭ ساقتاعانى بار ەكەن» دە، «وڭاشا عانا بارا عوي» دە.
ءباتي. ءيا، ءيا، دۇرىس، كەلىن.
ايىمكۇل. مەن كۇتەيىن، شەشەي، ءا؟
ءباتي. ءيا، ءيا.. كۇت، كەلىن. (تۇرىپ.) ءقازىر جىبەرە قويايىن. (ءباتي كەتەدى.)
ايىمكۇل (جالعىز. ەسكى شاپان جاماۋعا كىرىسەدى. كۇرسىنىپ). ءساتى بولىپ الىنا قويسا جاقسى بولار ەدى... شەشەي بايعۇس جىلايدى دا وتىرادى: «كالقوزىنا باسىمىزدى» دەپ... (ويلانىپ.) ءبىزدىڭ «الگى» دە ءبىر سورلى، قۇر ەكپىندىمىن دەپ ماستانىپ. ءوز باسىنان ارتىلماعان ادامشىلىعى قۇرسىن! ءبىر كەزدەگى اۋىلداس، اتالاس كىسىمىزدى قورعاي سالعاننان نە كەمشىلىك كەلەر ەدى سوعان؟!
تىستان جۇماباي كىرەدى: سۇلۋ مۇرنى، جۇپىنى كيىم. ايىمكۇل ۇشىپ تۇرىپ، كورپە سالماقشى بولادى.
جۇماباي (بەزىلدەپ). اينالايىن كەلىن، نيەتىڭە ريزامىن! بۇل قالپىڭدى وزگەرت: كىسى كوزىنشە مەنى قۇرمەتتەي كورمە! (ساندىققا وتىرىپ.) قۇرمەت تىلەمەيمىن، قاراعىم. ايتىپ ەم عوي وزىڭە: مەنىڭ تىلەگىم سول عانا. (جاعالاي قارانىپ.) ءابدىراق كەلمەيتىن بە ەدى بۇگىن؟
ايىمكۇل. كەلمەيدى، جۇمىستىڭ باسىندا بولادى.
جۇماباي. ساقان ۇيىندە ءجۇر ەكەن.
ايىمكۇل. شاقىرتتىم عوي، كەلەدى ءقازىر.
جۇماباي. ءا، بارەكەلدە، ءوزىم دە ويلاپ ەم. سۇيتە عوي، قاراعىم. ءشامشيانى دا جىبەرەيىن، ويناپ-كۇلىپ وتىرىڭدار. ءاي وركەنىڭ وسكىر، كەلىن!.. (تۇرا باستايدى.)
ايىمكۇل. راس. شىرايلىمدى جىبەرە قويىڭىز.
جۇماباي. جىبەرە قويايىن. (كەتەدى.)
ايىمكۇل (ويلانىپ). ودىر مىنەزدى جىگىت ەدى. ساقاندى ايتام-اۋ. يكەمگە كونە قويسا... شىرايلىممەن ءبىر سويلەستىرە السام، سوسىنعىسىن كورە جاتار ەك. (ويلانىپ). ءباتىر-اۋ، نە بوپ كەتەر ەكەن وسى جۇرت؟ بوزبالانىڭ قىزدان شوشىنعانىن مۇندا كوردىك! قىز دەگەندە قىرىلىپ جاتپاس پا! «بايدىڭ قىزى»،- «كەدەيدىڭ قىزى» دەگەندى شىعارىپتى، ءباتىر-اۋ، قىز بولعان سوڭ ءبارى ءبىر ەمەس پە؟
«قىزىل بيدايدىڭ» انىمەن ءبىر اۋىز ولەڭ ايتادى. تىستان ساقان كىرەدى.
ايىمكۇل (كۇلىمدەپ). ال، ەكپىندى قاينىم، جوعارى شىق.
ساقان. ە، نەگە شاقىردىڭ؟
ايىمكۇل (كۇلىپ). شوشۋدان ساۋمىسىڭ ءوزىڭ؟
ساقان. شوشىماي... بايىڭ ۇيدە جوق، وڭاشا وتىرىپ شاقىرتقان سوڭ...
ايىمكۇل. قوي، شىراعىم، ونىڭ ادامى ەمەسپىن.
ساقان (ساندىققا وتىرىپ). جۇمىسىم بار، بول، نەگە شاقىردىڭ؟
ايىمكۇل (كۇلىمدەپ). بايعۇس ەكەنسىڭ عوي، داكپىرىمدى جاڭىلتىپ... وت الا كەلگەن كىسى قۇساماي وتىرشى از عانا.
ساقان. وتىرمايمىن، ايت جۇمىسىڭدى!
ايىمكۇل (نازدانىپ). تۋ... دىكەڭدەپ... (توسەكتىڭ باس جاعىنداعى ساندىقتى اشادى.) شارشاپ ءجۇر عوي دەپ مەن سەنى اياسام. (قالىڭ ساندىقتان الماي.) الدە كەرەكسىنبەيتىن شىعارسىڭ سەن؟
ساقان. و نە؟
ايىمكۇل (كۇلىمدەپ). ازعانا قىمىز بار ەدى.
ساقان. اراق پا؟ ول قايدان كەلدى مۇندا؟
ايىمكۇل (ساندىقتى جاۋىپ). تەرگەيتىن بولساڭ، تۇك بەرمەيمىن.
ساقان. بەرمەسەڭ قۇرىسىن. (ورنىنان تۇرا بەرىپ.) ءابدىراق كەلمەي مە بۇگىن؟
ايىمكۇل (سالقىن). بىلمەيمىن.
ساقان (ەسىككە بارىپ ويلانىپ تۇرادى. ءبىر قولى ەسىكتە، كەيىن بۇرىلىپ). الدە...
ايىمكۇل. بارا بەر. سۇراساڭ دا بەرمەيمىن ەندى.
ساقان (بۇرىلىپ). قوي، بەرەرسىڭ... (ساندىققا وتىرىپ.) اكەلشى، ءدامىن تاتايىن، قولىڭ ۇيالماسىن.
ايىمكۇل. تەرگەپ بولاسىڭ عوي تاعى.
ساقان. ءسوزدى قوي، اكەل، ۋاقىتىم جوق... قىرمانعا بارام. (ايىمكۇل اراق شىنىسىن ساندىقتان شىعارماي قۇيىپ، ستاكاندى ساقانعا ۇستاتادى.)
ساقان. تۋ... مۇنشا تولتىرعانىڭ نە؟ (ستاكانعا قاراپ قويىپ.) بۇل انتۇرعان ماس قىلىپ جۇرەر، اسىعىس جۇمىستارىم بار ەدى.
ايىمكۇل. ماس بولىپ بالا ما ەڭ؟
ساقان. ءاي، تاۋەكەل... (ءىشىپ سالىپ، كوزىن جۇمىپ ءبىرسىپىرا وتىرادى.) تۋ... اششىسىن-اي... باقايىمنان بارىپ ءبىر-اق شىقتى-اۋ.
ايىمكۇل. تاعى بەرەيىن بە؟
ساقان. سۇيتەسىڭ بە؟ ءوزىڭ ءبىلشى. (جىمىڭدايدى، قالتاسىنان ماحوركا الىپ، ۇلكەن عىپ ورايدى.)
ايىمكۇل (تاعى تولىق ستاكان بەرىپ). تەز ءجۇر، بىرەۋ كەلىپ قالار.
ساقان (قىزۋ). كەلسە مەنى قورقار دەيسىڭ بە؟ نەگە قورقامىن؟ قىلمىسىم جوق. تاپسىرىلعان جۇمىستى ءمۇلت ەتكىزبەي ورىندايمىن. باسقا قالقوزدار بىلىعىپ ەگىنىن سۋعا ۇرىندىردى، مەنىڭ بريگادام قالاي ىستەدى؟ ويناما، شىراعىم!
ايىمكۇل. اراق ءىشتى دەپ جۇرەر.
ساقان. سەن بەرگەن سوڭ ءىشىپ وتىرمىن. باسقا جەردە ىشكەنىمدى كوردىڭ بە، ءسىرا؟ ءاي، وسى سەن ارام ويمەن ىشكىزىپ وتىرماعان ەدىڭ. نە ويىڭ بار، ايتشى؟
ايىمكۇل (كۇلىپ). راس، قىزبەن تانىستىرايىن دەپ ەم.
ساقان. قايداعى؟
ايىمكۇل. ءشامشيا شە؟
ساقان (شوشىنىپ). ءاي، كەت ءارى... اۋلاق! باي-قۇلاقپەن قۇشاقتاستىرايىن دەگەن ەكەنسىڭ.
ايىمكۇل. قويشى، باي-قۇلاق بولسا، اكەسى بولدى، قىزىنا بىردەمە جۇعىپ قالدى دەيسىڭ بە؟
ساقان (شىلىمىن تارتىپ). اۋلاق، اۋلاق!.. كورمەگەنىم باي بولسىن!
ايىمكۇل. ەكپىندى بولام دەپ پەرىشتە بولىپ كەتسەڭدەرشى. ويناپ-كۇلىپ وتكىزبەگەن ءومىردىڭ دە قىزىعى بولا ما ەكەن؟
(كۇرسىنىپ.) ويقاي، داۋرەن-اي... (ساقانعا قاراي ءتۇسىپ، ءىس تىگىپ وتىرىپ ولەڭ ايتادى.)
قاراعىم، اينالايىن ويىنىڭنان،
اق بىلەك وراي ءتۇستى مويىنىمنان.
بولعاندا تان مەزگىلى تۋار شولپان،
تۇرار ما ەم شيراتىلىپ قويىنىڭنان!
قاراعىم، سەن دە سەلىم، مەن دە سەلىم،
بۇل ەلگە سەن بولماساڭ كەلمەس ەدىم.
قايرىلىپ اقشا بەتتەن ءبىر سۇيگىزسەڭ،
جەتسە دە ناق اجالىم ولمەس ەدىم...
ساقان (قىزىنىپ). تۋ...الدەنەلەردى ەسكە ءتۇسىردىڭ-اۋ...اكەلشى دومبىرانى!
(دومبىرانى سابالاپ تارتىپ ءان سالادى.)
دەگەن سوڭ ەكپىندىمىن، ەكپىندىمىن،
ءومىردىڭ ەكپىنىمەن ەكتىم گۇلىن.
جارىستا جۇلدە الۋمەن وزىپ شىعىپ،
ەڭبەكتىڭ مايدانىندا ءوتتى كۇنىم!
ەنەمىن ەڭبەك دەسە ەمىرەنىپ،
قالدىعىن ەسكىلىكتىڭ جەمىرەلىك.
تالمايمىن، تايتالاستا ۇزدىك شىعام.
ۇلگى السىن باسقالار دا مەنى كورىپ...
ايىمكۇل. قويشى، ەكپىندى قاينىم، ادامنىڭ اڭساعان ولەڭىن ايتساڭ قايتەدى؟
ساقان (قىزىپ، تاعى انمەن):
مايداندا الىسقانىم باي مەن قۇلاق.
باي-قۇلاق توزعىندادى تۋىپ قۇلاپ،
تىعۋلى قويىنىندا قانجارى بار،
جۇرەكتى جىبىتە الماس جىلامسىراپ...
سوڭعى ولەڭ ايتىلعاندا ءشامشيا كىرىپ، ساحنانىڭ جانىندا تۇرادى. وندى كيىنگەن بويجەتكەن قىز.
ءشامشيا. «جىلامسىراپ» دەيسىڭ بە؟ كۇلىمسىرەسە قايتەر ەڭ؟ وندا «ءجىبىر» مە ەدىڭ؟ (ساقانعا قاتارلاسا وتىرادى. ساقان ادىرايىپ الىستاي تۇسەدى.)
ايىمكۇل (ءماز بولىپ كۇلىپ). قايتەيىن-اۋ سەنى. قارتايىپ قالعان مەنىمەن ازىلدەسكەنشە، مىناداي تەڭ-قۇربىڭمەن...
ساقان. اۋلاق، اۋلاق... قۇلاقتىڭ قىزىن تەڭ قىلما! (ايىمكۇل اڭىرىپ، بەتىن شىمشيدى.) ءشامشيا (انمەن):
بولعانىن قاشان كوردىڭ قىزدىڭ قۇلاق،
ۇيالىپ ءوز سوزىڭنەن جۇرمە، ءبىراق.
قىرىنا السا قىز دەگەن كۇيدىرەتىن،
كۇلەرسىڭ كۇنى ەرتەڭ-اق ءوزىن، شىراق.
ەرىككە قويماي سۇيرەپ جاستىق جالىن،
ءتۇيدىردى ورامالعا بەتتىڭ ارىن.
كۇلشى، جانىم، كوكتەگى كۇنىم بولىپ،
موينىڭدى بۇرا ءتۇسشى، قالقا جانىم!
(ساقان كوزىن جۇمىپ، باسىن تومەن سالىپ وتىرادى. ءشامشيا ساقاننىڭ موينىنا قولىن سالادى، يىعىنا باسىن سۇيەپ.)
قادالعان جۇرەگىڭە قانداي تىكەن.
تىكەندى ءوز قولىمنان جۇلسام با ەكەن؟
«جاس جاستىڭ تىلەگى ءبىر» دەگەن قايدا؟
ويىندى تاستا، ساۋلەم، بولسا بوتەن...
ساقان (ماس بولىپ، كوزىن اشپاي). ءا، باي-قۇلاق! قۇرتارمىن تۇقىمىڭدى! قازارمىن كورىندى!..
ايىمكۇل. ءباتىر-اۋ.
ءشامشيا. قازدىرماسپىن. ايلا-امالى الپىس ەكى اتانعا جۇك بولعان ايەلمىن عوي، كوندىرەرمىن دەگەنىمە!
ايىمكۇل جايراڭدادى، تەرەزەنى اشىپ، ءباتي باسىن سۇعادى.
ءباتي. بولدى ما، كەلىن؟ ىلىكتى مە تۇزاققا؟
ايىمكۇل. ىلىكتى، شەشەي.
ءباتي. ءيا، ءيا... كەلىن.
ايىمكۇل. ءيا، ءيا، شەشەي.
ەكىنشى تەرەزەنى اشىپ، جۇماباي باسىن سۇعادى.
جۇماباي. نەتتى مە، كەلىن؟
ايىمكۇل. ءاۋ؟
ءباتي. ءيا، ءيا...
ساقان (تومەن قاراعان كۇيى). ءا، باي-قۇلاق! قۇرتارمىن بالەم! قىرقارمىن تامىرىڭدى!
جۇماباي مەن ءباتي تەرەزەنى كەنەت جاۋىپ، ءشامشيا ساقاندى وزىنە تارتىپ، ونىڭ باسىن تىزەسىنە سالادى، بەتىن سيپايدى.
ايىمكۇل (ءشامشياعا جاقىنداپ). ەركەجان-اۋ، مىنەزى جامان مۇنىڭ، جىبەرە تارتقايسىڭ. قورقام وزىنەن، وسى اۋىلداعى بايلاردىڭ ءبارىن كانپەسكەلەتكەن وسى.
ءشامشيا. سونىڭ ءۇشىن دە قارماقتى وسىعان سالىپ وتىرعان جوقپىز با... مۇنىڭ باسىن اينالدىرماي بىزگە كۇن جوق.
ايىمكۇل. شىنىمەن كونەر مە ەكەن، ەركەجان؟
ءشامشيا (كۇرسىنىپ). قايدان بىلەيىن. اساۋ سىنعاننىڭ تالايىن اشسام الاقانىمدا، جۇمسام جۇمىرىمدا قىلاتىن قىز ەدىم. (ساقاننىڭ بەتىن سيپاپ وتىرىپ ءان سالادى.)
ۇيىقتا، وركوكىرەك قايراتتى ەرىم،
شەشىلسىن مەنىڭ ءۇشىن بۋعان بەلىڭ.
قاڭباقتاي جەل اۋدارعان دومالاندىم،
قاراسار قورعاندىعىن كەرەك سەنىڭ.
(ايىمكۇل ەكەۋى قوسىلىپ.)
قوسىلسا قىز بەن جىگىت قانداي قىزىق،
كومكەرىپ كوكجيەگىن تانى سىزىپ.
تاراعان قاراڭعىلىق بۇلدىرىنداي،
بۋلانىپ كوز جانارى دەنە قىزىپ!
كىم ەكەن تارتىس، تالاس، جىك باستاعان،
كوڭىلگە شوشىنارلىق دىق تاستاعان؟..
ساقان (ساندىراقتاپ). ءا، باي-قۇلاق! قويمادىڭ با؟ قول سالماقسىڭ با قولقاما؟
ايىمكۇل. ءباتىر-اۋ، نەتكەن بولادى؟ شوشىپ وتىرمىن، ەركەجان...
ءشامشيا (كۇلىمدەپ). بۇل ءبىزدىڭ تالاي كورگەن قوقايىمىز.
ايىمكۇل. ەركەجان-اۋ، كوندىرە الساڭ، قوسىلاسىڭ با وسىعان؟
ءشامشيا. قوسىلام.
ايىمكۇل. قوسىلام دەيسىڭ؟ شىن ءسۇيىپ قوسىلاسىڭ با؟
ءشامشيا (از ويلانىپ). جوق، سۇيمەي قوسىلام.
ايىمكۇل. ءباتىر-اۋ...
ءشامشيا. ءسۇيىپ كورگەم جوق ەشكىمدى. سۇيمەيمىن دە. مەن ءوزىمنىڭ ماقسۇتتى ءىسىمدى سۇيەم. سونىڭ ءۇشىن تيەم. (كۇلىمدەپ.) مۇنى قولعا ۇستاسام نە ىستەيتىنىمدى بىلەمىسىڭ؟
ايىمكۇل. ءيا،ءيا، ايتىپ ەڭ عوي... (ءتۇسى وزگەرىپ، كوپكە قاراپ.) ءباتىر-اۋ، مۇنىڭ ايتقانى جامان ەدى-اۋ. ءبىزدىڭ ۇيدەگى مۇنىمدى بىلسە، توبەمدى ويماي ما؟
تىستان ءابدىراق كىرەدى. ايىمكۇل ساسادى. ءشامشيا ساقاڭدى كوتەرمەلەپ تۇرعىزا المايدى.
ءابدىراق (اڭىرىپ). بۇ نە؟.. ءاي، مىناۋ يتكە نە جوق؟ اپىر-اۋ، ساقان، ساقان! ساقان دەيمىن!.. (ساقاندى ەرىكسىز تۇرعىزىپ وتىرعىزادى. باسىن كوتەرىپ.) ساۋمىسىڭ، ءاي؟
ساقان (ۇيقىدان ويانعانداي سەلك ەتىپ). ءا... نە بولدى؟
ءابدىراق. نەعىپ وتىرسىڭ؟
ساقان. ءاي، قىزىق... تۇسىمدە ءبىر قىزبەن جولىعىپ...
ءابدىراق. وڭىندە بولماسىن، مىناۋ وتىرعان ەمەس پە؟ ساقان (اڭ-تاڭ). ءاي، بۇ نەعىپ وتىر...
كەنەت تەرەزە اشىلىپ، بوتەلكە كورىنەدى.
جۇماباي. كەلىن شىراعىم، مىنانى ال، ءبىتىپ قالسا، بەرەرسىڭ.
ەكىنشى تەرەزە اشىلىپ، ءباتي باسىن تىعادى.
ءباتي. كوندى مە، كەلىن؟
ايىمكۇل. شەشەي...
ءابدىراق (اڭىرىپ). ءا؟.. الدا عانا قۇزعىندار-اي!..
شىعا ۇمتىلادى. تەرەزەنى تارس جاۋىپ جۇمابايلار قاشادى. از تىنىس.
ساقان (ورنىنان تۇرىپ، ەسىنەپ). دا... بۇل ءبىر ساباق بولدى. (ايىمكۇلگە.) ەكپىندى جەڭگە، ەندى بوتەلكە جيۋدان اۋلاق بولىڭىز! (ءشامشياعا.) زامانداس، قوسىلۋدان ايرىلۋىمىز تەز بولدى، ايىپ ەتپەڭىز!..
شىمىلدىق.
You Might Also Like
-
ەرماعامبەتتىڭ سۇلتانى دەيتىن بار ەدى. بازاردان بازارعا شاپقىلاپ، تەرى سۇيرەپ، مال جەتەلەپ، ساۋدا قىلاتىن دا جۇرەتىن. "جۇرگەن اياققا جورگەم ىلىگەدى" دەپ، پايدانى مولىراق ىستەگەن جولى ميىعىن...
-
ۋنيۆەرسيتەت الدىنداعى ايالدامادا ادام قاراسى كوپ ەكەن. جارتى ساعاتتان استام ۋاقىتتان كەيiن قۇدايعا قاراعان كولiكتiڭ بiرەۋi توقتادى-اۋ ايتەۋiر. سول جيىرما ادامدىق شاعىن اۆتوبۋسقا قىرىق توعىزىنشى بولى...
