InfoHub Logo

كەڭەس داۋىرىندەگى قازاق مۋزىكا مادەنيەتىندە پايدا بولعان ەۋروپا جانرلارى دا ەپيكالىق تۋىندىلاردان الىستاپ كەتە المادى. وپەرا، سيمفونيا، تەاترالدى-ساحنالىق سپەكتاكلدەردىڭ مازمۇنى قازاق بالاسىنا ىستىق ەپيكالىق شىعارمالاردان الىندى. مىسالى، ە.برۋسيلوۆسكييدىڭ «قىز جىبەك»، «ەر-تارعىن»، ە.راحمادييەۆتىڭ «الپامىس» وپەرالارى، ع.جۇبانوۆانىڭ «ەڭلىك كەبەك»، ە.برۋسيلوۆسكييدىڭ «قوزى كورپەش بايان سۇلۋ» بالەتتەرى، «قىز جىبەك» كوركەم ءفيلمى، «قىز جىبەك»، «ەڭلىك كەبەك» سپەكتاكلدەرى، ب.امانجولدىڭ «ەڭلىك كەبەك» فورتەپيانولىق سيكلى، ج.جەكسەمبەكوۆانىڭ «قىز جىبەككە سيمفونيالىق الىم» (دان) جانە تاعى دا باسقالارى. اتالعان شىعارمالاردا نەگىزىن قۇراعان ەپوستىڭ ءوزى ءارتۇرلى قامتىلعان. سەبەبى، ءار جانر شامالى وزگەرىستەر ەنگىزسە دە ءوز جانرلىق زاڭدىلىقتارىن ساقتاپ قالادى. جانە مۇنداي قويىلىمداردا شىعارمانىڭ اۆتورى ەپوستىڭ مازمۇنىن تولىق پايدالانباي، تەك باستى پروبلەمانى، ناقتى سيتۋاسيانى الادى. كەيدە ءتىپتى ەپوستا اسا ءمان بەرىلمەيتىن پسيحولوگيالىق ساتتەر وپەرا، بالەت جانە سپەكتاكلدەردە كۇردەلەندىرىلىپ، باسقا قىرلارىنان تانىلادى. قازاق حالقىنىڭ مۋزىكالىق مادەنيەتىنىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقانىن جانە ونىڭ كۇمىس كومەي، جەزتاڭداي ءانشى، بارماعى مايىسقان كۇيشى بولعانىن تاريحشىلارىمىز ورىندى ءسوز ەتكەن. ونەردىڭ حالىققا كەڭ تاراعان ءتۇرىنىڭ ءبىرى ءان مەن اسپاپتىق مۋزىكانىڭ وتكەن زاماندا قاي باعىتتا دامىعانىنا شولۋ جاساۋ، بۇگىنگى ءومىر جاستارىمىزعا رۋحاني تاربيە بەرۋدە زور ءمانى بار ەكەنىن بىلەمىز.

ەتنوگراف جانە سازگەر ا.ۆ.زاتايەۆيچ ەكى مىڭ ءۇش جۇزدەن استام حالىق اندەرى مەن كۇيلەرىن جازىپ الىپ،“قازاق حالقىنىڭ 1000 ءانى” جانە “قازاق حالقىنىڭ 500 ءانى مەن كۇيى” دەگەن جيناقتار جاريالادى. 1925 جىلى پاريجدە دۇنيەجۇزىلىك حالىقتار كورمەسىندە ۇيىمداستىرىلعان ونەر شەبەرلەرىنىڭ جارىسىندا — وداق حالىقتارىنىڭ اتىنان قاتىسىپ، ەكىنشى ورىنعا يە بولدى. 1926 جىلى قاڭتاردا قىزىلوردادا ۇلتتىق قازاق تەاترى اشىلدى. ونىڭ باستاۋىندا ە.ءومىرزاقوۆ،  س.قوجامقۇلوۆ،  ق.بادىروۆ، ق.جانداربەكوۆ، ق.قۋانىشبايەۆ، ءا.قاشاۋبايەۆ، ي.بايزاقوۆ ت.ب تۇردى. تەاتردى دارىندى دراماشى، رەجيسسەر جۇمات شانين باسقاردى.

1934 جىلعى قاڭتاردا قازاق مەملەكەتتىك مۋزىكا تەاترى اشىلدى. 1934 جىلى سازگەر ا.ق.جۇبانوۆ قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك وركەسترىن قۇردى. 1936 جىلى جامبىل اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك فيلورمونياسى اشىلدى.قازاقستاننىڭ ونەرى 1936 جىلى مامىر ايىندا ماسكەۋدى وتكەن قازاق ونەرىنىڭ العاشقى ونكۇندىگىندە ءوزىنىڭ ءوسىپ، تولىسقانىن كورسەتتى. ونكۇندىكتە “قىز جىبەك”، “جالبىر” وپەرالارى كورسەتىلدى. ايگىلى ءانشى كۇلاش بايسەيىتوۆاعا كسرو حالىق ءارتىسى قۇرمەتتى اتاعى بەرىلدى. جەرگىلىكتى ۇستا، شەبەرلەر مەن زەرگەرلەر دايىنداعان بۇيىمدار پەتراپاۆولداعى، كوكشەتاۋداعى (1986ج) كورمەلەردە جۇرتقا تانىستىرىلدى.

قازاق مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ قايراتكەرلەرى كلاسسيكالىق، حالىقتىڭ مادەني مۇرالاردىڭ بارلىعىن يگەرە، حالىق شىعارماشىلىعىنىڭ سارقىلماس قازىناسىن تۇگەل پايدالانا وتىرىپ، ءوز شىعارمالارىندا كوركەم ونەردەگى شىنايى، ومىرلىك مازمۇندى جىرلايدى.

قازاقتىڭ ۇلتتىق مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ ىشىندە ءان سالۋ مەن ءان شىعارۋ، دومبىرا، قوبىز، سىرناي تارتۋ، شىعارماشىلىق ونەرىمەن ءحىح-عاسىردىڭ ورتاسى مەن ەكىنشى جارتىسىندا قازاق حالقىنىڭ اراسىنان شىققان ونەر تارلاندارىمىز تاماشا ءانشى كومپوزيتورلار، جىراۋ، جىرشىلار اقىن كۇيشىلەرىمىز از ەمەس. ولار: قۇرمانعازى، داۋلەتكەرەي، تاتتىمبەت، دينا، سۇگىر جانە ت.ب. كوپتەگەن ۇلى كۇيشىلەرىمىزدى ايتا الامىز. قازاق حالقىنىڭ ان-مۋزىكا مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان ءانشى كومپوزيتورلارىمىز ءبىرجان، مۇحيت، ەستاي، نارتاي، جاياۋ مۇسا، مايرا، جامبىل، كەنەن، امىرە قاشاۋبايەۆ سياقتى ۇلى انشىلەرىمىزدى ماقتان ەتىپ ايتا الامىز.

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، «فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ» فاكۋلتەتى، «ءدىنتانۋ مەن مادەنيەتتانۋ» كافەدراسى، «مادەنيەتتانۋ» ماماندىعىنىڭ  2-كۋرس ستۋدەنتى  شارافۋتدينوۆا انەل

وندىرىستىك  تاجىريبە  جەتەكشىسى ەسبولوۆا ءمولدىر اۋەلتايەۆنا

---