كىتاپ مەنىڭ دوسىم
زەرەندى اۋدانى اكىمدىگىنىڭ
«پۋحالسك نەگىزگى مەكتەبى» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
وسپانوۆا بايان بالتاشيەۆنا
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: كىتاپ مەنىڭ دوسىم (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
ءبىلىمنىڭ كىتاپ ارقىلى بەرىلەتىنىن ۇعىندىرۋ. كىتاپتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ پايداسى جايلى ءتۇسىندىرۋ. كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. وقۋلىقتاردى كۇتىپ ۇستاۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، كىتاپ جايلى جازىلعان ناقىل سوزدەر، سلايد
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق
قوناق كۇتۋ - سالتىمىز،
وقىپ - ءبىلىپ جاتىرمىز.
كەلگەن قوناق سىزدەرگە،
سالەم بەردىك جالپىمىز.
ويعا تولسىن سانامىز،
بەستىك بولسىن باعامىز.
بالاسىنداي ءبىر ءۇيدىڭ،
تاتۋ بولسىن ارامىز.
(قۇشاقتاسىپ كورىسەدى، قول الىسىپ امانداسادى).
3. ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ. جۇمباقتار جاسىرۋ
كوزگە تانىتقان،
ءسوزدى دامىتقان.
ويدى كەڭەيتكەن،
وزىقتارعا تەڭەيتكەن. (مەكتەپ)
ويناقتاسا قولىڭدا،
ءىز قالمايدى سوڭىندا. (وشىرگىش)
ۇستىندە ەسىگى،
ءوزى ورىندىق، ءارى ۇستەل،
وقۋشىلار بەسىگى. (پارتا)
6.
1. م ە ك ت ە پ
2. ءو ش ءى ر گ ءى ش
3. پ ا ر ت ا
4. ت ا ق ت ا
5. ءا ل ءى پ ب ي
ءىلۋلى تۇر كەڭ الاڭ،
كەرەگىمدى مەن ودان
جازىپ الام كوشىرىپ،
سۇرتەم سوسىن ءوشىرىپ. (تاقتا)
قىرىق ەكى جاۋىنگەر،
سانىن تۇزەپ تۇرادى.
بۇلدىرشىندەر،
قاۋىمدى ەل،
سىرىن تەرەڭ ۇعادى. (ءالىپبي)
كوپ اڭگىمەم ولەڭىم،
كۇندە اقىل بەرەمىن.
جاقسى كورسە مەنى كىم،
مەن دە ونى جاقسى كورەمىن. ( كىتاپ).
كىتاپ تا الما اعاشى،
جەمىسىن بىزدەر تەرەتىن.
ءتاتتى الماعا بالاشى،
كىتابىڭنىڭ ءار بەتىن،- دەپ مۇزافار الىمبايەۆ اتامىز جىرلاعانداي ادەبي كىتاپتار مەن وقۋلىقتار سەندەرگە ءبىلىم كوزى، رۋحاني قازىنا. ءبىز كىتاپ ارقىلى باستاۋىش مەكتەپتىڭ وزىندە - اق بۇكىل ادامزات ومىرىمەن تانىسامىز. كىتاپ ءبىلىمىمىزدى مولايتادى، كىتاپتان كوپ ونەگە مەن تاربيە الامىز. وقىعانىڭ، توقىعانىڭ كوپ بولسا جەڭبەيتىن جاۋ، الىنبايتىن قامال جوق. سوندىقتان دا بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «كىتاپ ءبىزدىڭ دوسىمىز» دەپ اتالادى.
ەرتەگى كەيىپكەرىمەن كەزدەسۋ
مارس پلانەتاسىننان قوناققا بوگدە عالامشارلىق كەلەدى. ونىڭ قولىندا ەكى حاتقالتا بولادى.
- بالالار، ءبىرىنشى حاتقالتانى اشىپ وقيىقشى.
-
- «سالەم، بالالار! مەن اسپاننان سەندەردىڭ جينالعاندارىڭدى كورىپ تۇرمىن. سەندەردىڭ كىتاپقا دەگەن قۇمارلىقتارىڭدى بىلگىم كەلەدى. سەندەر شىنىندا دا كىتاپتى قۇرمەتتەيسىڭدەر مە؟ كىتاپ وقۋدى ۇناتاسىڭدار ما؟ دالەلدەپ بەرىڭدەر. راحمەت سەندەرگە، بالالار»
-
- قۇرمەتپەن
- بوگدە عالامشارلىق
- بالالار، ءبىز بوگدە عالامشارلىققا كىتاپپەن دوس ەكەنىمىزدى دالەلدەپ بەرەيىك.
كىتاپ ادام ومىرىنە اسا ماڭىزدى رول اتقارادى. وتاندى سۇيۋگە، تالاپتى، كىشىپەيىل بولۋعا، مەيىرىمدىلىككە، توزىمدىلىككە باۋليدى. كىتاپ جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا ۇندەيدى. كىتاپتى ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ ءاربىر ادامى كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا پايدالانادى. ونى وقيدى، ودان ءتالىم - تاربيە، ۇلگى - ونەگە الادى. سوندىقتان دا ءبىز كىتاپتى سۇيەمىز. كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز!- دەيمىز. ول - ءبىزدىڭ رۋحاني جان ازىعىمىز!- دەيمىز.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كوپتەگەن ءداستۇرلى مەرەكەلەر بار. ولار ءبىزدىڭ سالت - ءداستۇرىمىزدى، تاريحىمىزدى جاڭعىرتىپ وتىرادى. ال كىتاپ دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە اتالىپ وتەتىن ماڭىزى وتە جوعارى رۋحاني بايلىق بولىپ تابىلادى. 2 – ءساۋىر - «حالىقارالىق بالالار كىتابى كۇنى» جانە 23 ءساۋىر - «دۇنيەجۇزىلىك كىتاپ كۇنى» بولىپ تابىلادى.
قىمباتتى بالالار! مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعالى بەرى كوپتەگەن دۇنيەنى بىلدىندەر، تانىستىندار، وقىدىندار. بۇگىن ءبىز سەندەرمەن كىتاپ تۋرالى جانە كىتاپتىڭ قۇرىلىمى تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز.
كىتاپتىڭ شىعۋ تاريحى
العاشقى كىتاپ وسىدان الدەنەشە جىل بۇرىن پايدا بولعان. ول ءبىزدىڭ قولىمىزداعى كىتاپقا ەش ۇكسامايتىن. العاش رەت كىتاپ جۇمساق بالشىقتان جاسالدى. جۇمساق بالشىققا ۇشكىر نارسەمەن جازۋ، جازىپ، ونى كەپتىرىپ، سوسىن كۇيدىرگەن. ول كادىمگى كىرپىش تاس سياقتى بولعان. بامبۋك دەپ اتالاتىن وسىمدىكتەن تاياقشالار ازىرلەنىپ، سوعان دا جازعان. ەجەلگى ەگيپەتتە كىتاپتى تاسقا قاشاپ جازعان. كەيىننەن جانۋارلاردىڭ تەرىسىنەن پەرگامەنت دەپ اتالعان ماتەريال جاسالىپ، كىتاپ سوعان جازىلعان. ەۋروپادا كىتاپ شىعارۋدىڭ نەگىزگى ماتەريالى قاعاز XIII عاسىردا پايدا بولعان. كىتاپتىڭ شىعۋ تاريحى مىڭداعان جىلدار مەن عاسىرداعى ارتقا تاستاعان ەكەن.
كىتاپ قالاي جازىلادى.
قاعازدىڭ نەگىزگى ماتەريالى – اعاش. اعاش ورماننان كەسىلەدى، جۇرگىزۋشىلەر جۇك ماشينالارىنا تيەپ فابريكالارعا جەتكىزەدى، فابريكا جۇمىسشىلارى اعاشتى وڭدەپ، ودان قاعاز جاسايدى. دايىن قاعاز كىتاپ شىعارىلاتىن باسپاحانالارعا جەتكىزىلەدى. جازۋشىلار، عالىمدار كىتاپتىڭ ءماتىنىن قۇراستىرادى، ونى ءارىپ تەرۋشىلەر كىتاپ بەتىنە تۇسىرەدى، سۋرەتشىلەر ءماتىنىڭ مازمۇنىنا سايكەس سۋرەتتەرىمەن بەزەندىرەدى. وسىلايشا كىتاپ ساۋدا ورىندارىنا جانە ءبىلىم مەكەمەلەرىنە تاراتىلادى. وقۋشىلار كىتاپ شىعارۋ ىسىندە مىڭداعان ادامداردىڭ ماڭداي تەرى بار ەكەنىن جانە كوپ كولەمدە قارجى بولىنگەنىن ۇنەمى ەسىڭدە ساقتاۋ كەرەك. سوندىقتان كىتاپقا ۇنەمى قۇرمەتپەن قاراپ، تازا ۇستاۋعا داعدىلانعانىڭ ءجون.
“جالعاسىن تاپ” ويىنى
1. ءبىلىم -... (تاۋسىلمايتىن بايلىق).
2. كىتاپ - ءبىلىم بۇلاعى،... (ءبىلىم - ءومىر شىراعى).
3. كىتاپ –... (التىن قازىنا).
4. ونەرلىگە... (نۇر جاۋار).
5. ونەر - اعىپ جاتقان بۇلاق،
... (ءبىلىم – جانىپ جاتقان شىراق).
سەرگىتۋ ءساتى (بەينەروليك)
تاقتاعا اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى.
- بالالار، بۇل كىم؟
- دۇرىس. ەندەشە ءقازىر ءبىز اباي اتانىڭ كىتاپ تۋرالى ايتقان ناقىل ءسوزىن تابۋىمىز كەرەك؟
«بۇل نە دەگەن جۇمباق؟» ويىنى
سول جاقتاعى داۋىسسىز دىبىستاردىڭ ورتاسىنا نە الدىنا، سوڭىنا وڭ جاقتاعى داۋىستى دىبىستاردى قوسىپ وقىڭدار. سوندا ءبىر ناقىل ءسوز وقي الاسىڭدار.
...رت...ق
ع... ل... م
ك...ت... پت...،
...ر...نب...
...ق...پ
ك...ر...گ...
(ا ى ى ى ءى ا ا، ە ءى ە و ى ءو ۋ ە).
شەشۋى: «ارتىق عىلىم كىتاپتا، ەرىنبە وقىپ كورۋگە»
(اباي)
- جارايسىڭدار، بالالار. ال، سەندەر كىتاپ تۋرالى ولەڭ ايتىپ بەرە الاسىڭ با؟
- قانە، بوگدە عالامشارلىققا كىتاپتى قالاي جاقسى كورەتىنىمىز تۋرالى ايتىپ وتەيىك.
1 - وقۋشى:
ساعان ءبىلىم جەمىسىن،
وقۋلىعىڭ بەرەدى.
تالاي ادام سول ءۇشىن،
ماڭداي تەرىن توگەدى.
2 - وقۋشى:
ورمانشىنىڭ ايالى،
الاقانى وسىرگەن.
سوناۋ اعاش سايالى،
قاعاز ءۇشىن كەسىلگەن.
3 - وقۋشى:
اعاش كەسىپ قانشاما ادام،
ورمانداردا جۇرەدى.
اعا قانشا شارشاعان،
اعاش تيەپ ۇنەمى.
4 - وقۋشى:
ماشينيست بوپ جاسىنان،
دۇبىرلەتىپ دالانى،
سول اعاشتى تاسىعان،
بىلەر مە ەكەن كوپ ادام.
5 - وقۋشى:
زاۆودتاردا كۇن - ءتۇنى،
قاعاز جاساپ باعالى.
قانشا ادام كىم ءۇشىن،
ماڭداي تەرى تامادى.
6 - وقۋشى:
وقۋلىقتى بارشاعا،
تالاي عالىم قولعا الىپ.
جىلدار بويى قانشاما،
جازادى ۇزاق تولعانىپ.
7 - وقۋشى:
ادەمىلەپ بەرسەم دەپ،
بوياۋ جاعىپ نە ءتۇرلى.
سۋرەتشىلەر كوركەمدەپ،
قانشا ۋاقىت وتىردى.
8 - وقۋشى:
ءارىپ تەرۋ ءۇشىن دە،
تالاي ادام تەرلەدى.
باسپاحانا ىشىندە،
ايلاپ تىنىم كورمەدى.
9 - وقۋشى:
وقۋلىقتى مەكتەبىڭ
بەرەر ساعان تەپ - تەگىن.
بىلمەيسىڭ - اۋ ەش ءبىراق،
قانشاما ەڭبەك كەتكەنىن.
10 - وقۋشى:
وقۋلىعىڭ قۇرالىڭ،
جاعار ءبىلىم شىراعىن.
باسا المايسىڭ ەشقاشان،
ونسىز العا ءبىر ادىم.
سەرگىتۋ ءساتى (ەرتەگى كەيىپكەرلەرى، جانۋارلار تۋرالى)
ءمۇعالىم. – جارايسىڭدار! سەندەر كىتاپتى كوپ وقيسىڭدار ما؟
قانداي ەرتەگىلەردى بىلەسىڭدەر؟ (جاۋاپتارى.)
ويىن: «سۋرەتتى سويلەت».
بالالار سۋرەتتەرگە قاراپ، ەرتەگىنىڭ اتىن اتايدى. سلايدتان قاراپ ايتادى.
ءمۇعالىم: - كىتاپتى كوپ وقيسىڭدار ەكەن. جارايسىڭدار! جۇمباق، جاڭىلتپاشتار وقىدىڭدار ما؟
- قانە، جاتقا بىلەسىڭدەر مە؟ (بالالار بىلگەندەرىن ايتادى.)
- بالالار، ەرتەگى كەيىپكەرلەرى سەندەرگە ۆيكتورينالىق سۇراقتار الىپ كەلىپتى.
ۆيكتورينالىق سۇراقتار
1. كىتاپتار تۇراعى قالاي اتالادى؟ (كىتاپحانا)
2. كىتاپتارمەن جۇمىس ىستەيتىن مامان قالاي اتالادى؟ (كىتاپحاناشى)
3. كىتاپحاناعا ۇنەمى بارىپ كىتاپ وقيتىن ادام قالاي اتالادى؟ (وقىرمان)
4. بالالارعا ارنالعان قانداي گازەت - جۋرنالداردى بىلەسىڭدەر؟ («ۇلان»، «بالدىرعان»، «ءمولدىر بۇلاق» ت. ب.)
5. كىتاپ باسىپ شىعاراتىن جەر قالاي اتالادى؟ (باسپاحانا)
6. مەكتەپ وقۋلىقتارى قانداي باسپالاردان شىعادى؟ («اتامۇرا»، «مەكتەپ»، «الماتىكىتاپ»)
7. كىتاپتى جازعان ادامدى قالاي اتايدى؟ (اۆتور)
8. حالىقارالىق بالالار كىتابى كۇنى قاي كۇنى؟ (2 ءساۋىر)
9. دۇنيەجۇزىلىك كىتاپ كۇنى قاي كۇن؟ (23 ءساۋىر)
ويىن: “ءيا - جوق”. ---------------------كىتاپ نەنى سۇيەدى؟
كىتاپ بەلگى باۋىن “ءيا”،----------------------- قاردى، نە جاڭبىردى “جوق”،
كىر قولدى “جوق”، ------------------------------- ۇقىپتى ۇستاعاندى “ءيا”،
قۋىرعان جۇمىرتقانى “جوق”، --------------- ەدەندە جاتقاندى “جوق”،
بىلگىش وقۋشىلاردى “ءيا”، -------------------- كىتاپ سورەسىندە تۇرۋدى ”ءيا»
كىتاپ تۋرالى قاناتتى سوزدەردى وقىپ شىعۋ (سلايدتان)
كىتاپپەن دوس بول، ونىڭ جومارت بەتتەرى كوزىڭدى اشار،
ادال دوس ودان جوق تەگى. (راسۋل گامزاتوۆ)
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە، ارتىق ءبىلىم كىتاپتا،
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە. (اباي)
ءاربىر ادامنىڭ ەڭ جاقسى دوسى،
ومىرلىك دوسى كىتاپ بولۋى ءتيىس. (مۇحتار اۋەزوۆ).
- جاقسى، بالالار، سەندەر بوگدە عالامشارلىققا كىتاپتى سۇيتىندەرىڭدى دالەلدەپ بەردىڭدەر دەپ ويلايمىن. ال ەندى ەكىنشى حاتقالتانى اشۋعا قۇقىمىز بار دەپ ويلايمىن. (ەكىنشى حاتقالتانى اشۋ.)
«بالالار، سەندەر شىنىمەن دە كىتاپپەن دوس ەكەنسىڭدەر. كىتاپ وقىساڭدار بىلىمدەرىڭ تولادى. ءبىلىمدى، پاراساتتى ادام بولاسىڭدار. ەندەشە مەن سەندەرگە كەلەسى ەسكەرتپەنى بەرگىم كەلەدى. ويلارىڭا ءتۇيىپ الىڭدار. سونىمەن بىرگە مەن سەندەرگە كىتاپتىڭ اراسىنا سالاتىن بەلگى باۋدى سىيعا تارتامىن. بالاقايلار، مەن سەندەرگە ساتتىلىك تىلەيمىن!»
- قۇرمەتپەن بوگدە عالامشارلىق
كىتاپ تۋرالى ەرەجەلەر:
1. كىتاپتىڭ مۇقاباسى بۇلىنبەس ءۇشىن ونى قاپتاپ ال.
2. تاماق ءىشىپ وتىرىپ كىتاپ وقىما، ونى لاستاپ الۋىڭ مۇمكىن.
3. كىتاپتىڭ اراسىنا قالامساپ جانە باسقا جۋان نارسە سالما، ونىڭ ءتۇبى جىرتىلادى.
4. كىتاپ بەتتەرىنىڭ بۇرىشتارىن بۇكتەمە – ونىڭ بۇرىشتارى جىرتىلادى. كىتاپ بەتتەرىنىڭ اراسىنا قىستىرعىش جاساپ ال.
5. كىتاپ بەتتەرىن جىرتپا، كىتاپقا سۋرەت سالما، وعان جازبا، كىتاپقا سيامەن دە، قارىنداشپەن دە ەشبىر بەلگى سالما.
6. كىتاپتى مايىستىرىپ بۇكتەمە، ونىڭ بەتتەرى جىرتىلادى.
7. «كىتاپ – سەنىڭ دوسىڭ» ەكەنىن ۇمىتپا!
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
«پۋحالسك نەگىزگى مەكتەبى» كمم
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
وسپانوۆا بايان بالتاشيەۆنا
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: كىتاپ مەنىڭ دوسىم (سلايدىمەن)
ساباقتىڭ ماقساتى:
ءبىلىمنىڭ كىتاپ ارقىلى بەرىلەتىنىن ۇعىندىرۋ. كىتاپتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ پايداسى جايلى ءتۇسىندىرۋ. كىتاپقا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. وقۋلىقتاردى كۇتىپ ۇستاۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، كىتاپ جايلى جازىلعان ناقىل سوزدەر، سلايد
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2. ساباققا پسيحولوگيالىق دايىندىق
قوناق كۇتۋ - سالتىمىز،
وقىپ - ءبىلىپ جاتىرمىز.
كەلگەن قوناق سىزدەرگە،
سالەم بەردىك جالپىمىز.
ويعا تولسىن سانامىز،
بەستىك بولسىن باعامىز.
بالاسىنداي ءبىر ءۇيدىڭ،
تاتۋ بولسىن ارامىز.
(قۇشاقتاسىپ كورىسەدى، قول الىسىپ امانداسادى).
3. ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ. جۇمباقتار جاسىرۋ
كوزگە تانىتقان،
ءسوزدى دامىتقان.
ويدى كەڭەيتكەن،
وزىقتارعا تەڭەيتكەن. (مەكتەپ)
ويناقتاسا قولىڭدا،
ءىز قالمايدى سوڭىندا. (وشىرگىش)
ۇستىندە ەسىگى،
ءوزى ورىندىق، ءارى ۇستەل،
وقۋشىلار بەسىگى. (پارتا)
6.
1. م ە ك ت ە پ
2. ءو ش ءى ر گ ءى ش
3. پ ا ر ت ا
4. ت ا ق ت ا
5. ءا ل ءى پ ب ي
ءىلۋلى تۇر كەڭ الاڭ،
كەرەگىمدى مەن ودان
جازىپ الام كوشىرىپ،
سۇرتەم سوسىن ءوشىرىپ. (تاقتا)
قىرىق ەكى جاۋىنگەر،
سانىن تۇزەپ تۇرادى.
بۇلدىرشىندەر،
قاۋىمدى ەل،
سىرىن تەرەڭ ۇعادى. (ءالىپبي)
كوپ اڭگىمەم ولەڭىم،
كۇندە اقىل بەرەمىن.
جاقسى كورسە مەنى كىم،
مەن دە ونى جاقسى كورەمىن. ( كىتاپ).
كىتاپ تا الما اعاشى،
جەمىسىن بىزدەر تەرەتىن.
ءتاتتى الماعا بالاشى،
كىتابىڭنىڭ ءار بەتىن،- دەپ مۇزافار الىمبايەۆ اتامىز جىرلاعانداي ادەبي كىتاپتار مەن وقۋلىقتار سەندەرگە ءبىلىم كوزى، رۋحاني قازىنا. ءبىز كىتاپ ارقىلى باستاۋىش مەكتەپتىڭ وزىندە - اق بۇكىل ادامزات ومىرىمەن تانىسامىز. كىتاپ ءبىلىمىمىزدى مولايتادى، كىتاپتان كوپ ونەگە مەن تاربيە الامىز. وقىعانىڭ، توقىعانىڭ كوپ بولسا جەڭبەيتىن جاۋ، الىنبايتىن قامال جوق. سوندىقتان دا بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «كىتاپ ءبىزدىڭ دوسىمىز» دەپ اتالادى.
ەرتەگى كەيىپكەرىمەن كەزدەسۋ
مارس پلانەتاسىننان قوناققا بوگدە عالامشارلىق كەلەدى. ونىڭ قولىندا ەكى حاتقالتا بولادى.
- بالالار، ءبىرىنشى حاتقالتانى اشىپ وقيىقشى.
-
- «سالەم، بالالار! مەن اسپاننان سەندەردىڭ جينالعاندارىڭدى كورىپ تۇرمىن. سەندەردىڭ كىتاپقا دەگەن قۇمارلىقتارىڭدى بىلگىم كەلەدى. سەندەر شىنىندا دا كىتاپتى قۇرمەتتەيسىڭدەر مە؟ كىتاپ وقۋدى ۇناتاسىڭدار ما؟ دالەلدەپ بەرىڭدەر. راحمەت سەندەرگە، بالالار»
-
- قۇرمەتپەن
- بوگدە عالامشارلىق
- بالالار، ءبىز بوگدە عالامشارلىققا كىتاپپەن دوس ەكەنىمىزدى دالەلدەپ بەرەيىك.
كىتاپ ادام ومىرىنە اسا ماڭىزدى رول اتقارادى. وتاندى سۇيۋگە، تالاپتى، كىشىپەيىل بولۋعا، مەيىرىمدىلىككە، توزىمدىلىككە باۋليدى. كىتاپ جامان ادەتتەردەن اۋلاق بولۋعا ۇندەيدى. كىتاپتى ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ ءاربىر ادامى كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا پايدالانادى. ونى وقيدى، ودان ءتالىم - تاربيە، ۇلگى - ونەگە الادى. سوندىقتان دا ءبىز كىتاپتى سۇيەمىز. كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز!- دەيمىز. ول - ءبىزدىڭ رۋحاني جان ازىعىمىز!- دەيمىز.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كوپتەگەن ءداستۇرلى مەرەكەلەر بار. ولار ءبىزدىڭ سالت - ءداستۇرىمىزدى، تاريحىمىزدى جاڭعىرتىپ وتىرادى. ال كىتاپ دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە اتالىپ وتەتىن ماڭىزى وتە جوعارى رۋحاني بايلىق بولىپ تابىلادى. 2 – ءساۋىر - «حالىقارالىق بالالار كىتابى كۇنى» جانە 23 ءساۋىر - «دۇنيەجۇزىلىك كىتاپ كۇنى» بولىپ تابىلادى.
قىمباتتى بالالار! مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعالى بەرى كوپتەگەن دۇنيەنى بىلدىندەر، تانىستىندار، وقىدىندار. بۇگىن ءبىز سەندەرمەن كىتاپ تۋرالى جانە كىتاپتىڭ قۇرىلىمى تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز.
كىتاپتىڭ شىعۋ تاريحى
العاشقى كىتاپ وسىدان الدەنەشە جىل بۇرىن پايدا بولعان. ول ءبىزدىڭ قولىمىزداعى كىتاپقا ەش ۇكسامايتىن. العاش رەت كىتاپ جۇمساق بالشىقتان جاسالدى. جۇمساق بالشىققا ۇشكىر نارسەمەن جازۋ، جازىپ، ونى كەپتىرىپ، سوسىن كۇيدىرگەن. ول كادىمگى كىرپىش تاس سياقتى بولعان. بامبۋك دەپ اتالاتىن وسىمدىكتەن تاياقشالار ازىرلەنىپ، سوعان دا جازعان. ەجەلگى ەگيپەتتە كىتاپتى تاسقا قاشاپ جازعان. كەيىننەن جانۋارلاردىڭ تەرىسىنەن پەرگامەنت دەپ اتالعان ماتەريال جاسالىپ، كىتاپ سوعان جازىلعان. ەۋروپادا كىتاپ شىعارۋدىڭ نەگىزگى ماتەريالى قاعاز XIII عاسىردا پايدا بولعان. كىتاپتىڭ شىعۋ تاريحى مىڭداعان جىلدار مەن عاسىرداعى ارتقا تاستاعان ەكەن.
كىتاپ قالاي جازىلادى.
قاعازدىڭ نەگىزگى ماتەريالى – اعاش. اعاش ورماننان كەسىلەدى، جۇرگىزۋشىلەر جۇك ماشينالارىنا تيەپ فابريكالارعا جەتكىزەدى، فابريكا جۇمىسشىلارى اعاشتى وڭدەپ، ودان قاعاز جاسايدى. دايىن قاعاز كىتاپ شىعارىلاتىن باسپاحانالارعا جەتكىزىلەدى. جازۋشىلار، عالىمدار كىتاپتىڭ ءماتىنىن قۇراستىرادى، ونى ءارىپ تەرۋشىلەر كىتاپ بەتىنە تۇسىرەدى، سۋرەتشىلەر ءماتىنىڭ مازمۇنىنا سايكەس سۋرەتتەرىمەن بەزەندىرەدى. وسىلايشا كىتاپ ساۋدا ورىندارىنا جانە ءبىلىم مەكەمەلەرىنە تاراتىلادى. وقۋشىلار كىتاپ شىعارۋ ىسىندە مىڭداعان ادامداردىڭ ماڭداي تەرى بار ەكەنىن جانە كوپ كولەمدە قارجى بولىنگەنىن ۇنەمى ەسىڭدە ساقتاۋ كەرەك. سوندىقتان كىتاپقا ۇنەمى قۇرمەتپەن قاراپ، تازا ۇستاۋعا داعدىلانعانىڭ ءجون.
“جالعاسىن تاپ” ويىنى
1. ءبىلىم -... (تاۋسىلمايتىن بايلىق).
2. كىتاپ - ءبىلىم بۇلاعى،... (ءبىلىم - ءومىر شىراعى).
3. كىتاپ –... (التىن قازىنا).
4. ونەرلىگە... (نۇر جاۋار).
5. ونەر - اعىپ جاتقان بۇلاق،
... (ءبىلىم – جانىپ جاتقان شىراق).
سەرگىتۋ ءساتى (بەينەروليك)
تاقتاعا اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ سۋرەتى ىلىنەدى.
- بالالار، بۇل كىم؟
- دۇرىس. ەندەشە ءقازىر ءبىز اباي اتانىڭ كىتاپ تۋرالى ايتقان ناقىل ءسوزىن تابۋىمىز كەرەك؟
«بۇل نە دەگەن جۇمباق؟» ويىنى
سول جاقتاعى داۋىسسىز دىبىستاردىڭ ورتاسىنا نە الدىنا، سوڭىنا وڭ جاقتاعى داۋىستى دىبىستاردى قوسىپ وقىڭدار. سوندا ءبىر ناقىل ءسوز وقي الاسىڭدار.
...رت...ق
ع... ل... م
ك...ت... پت...،
...ر...نب...
...ق...پ
ك...ر...گ...
(ا ى ى ى ءى ا ا، ە ءى ە و ى ءو ۋ ە).
شەشۋى: «ارتىق عىلىم كىتاپتا، ەرىنبە وقىپ كورۋگە»
(اباي)
- جارايسىڭدار، بالالار. ال، سەندەر كىتاپ تۋرالى ولەڭ ايتىپ بەرە الاسىڭ با؟
- قانە، بوگدە عالامشارلىققا كىتاپتى قالاي جاقسى كورەتىنىمىز تۋرالى ايتىپ وتەيىك.
1 - وقۋشى:
ساعان ءبىلىم جەمىسىن،
وقۋلىعىڭ بەرەدى.
تالاي ادام سول ءۇشىن،
ماڭداي تەرىن توگەدى.
2 - وقۋشى:
ورمانشىنىڭ ايالى،
الاقانى وسىرگەن.
سوناۋ اعاش سايالى،
قاعاز ءۇشىن كەسىلگەن.
3 - وقۋشى:
اعاش كەسىپ قانشاما ادام،
ورمانداردا جۇرەدى.
اعا قانشا شارشاعان،
اعاش تيەپ ۇنەمى.
4 - وقۋشى:
ماشينيست بوپ جاسىنان،
دۇبىرلەتىپ دالانى،
سول اعاشتى تاسىعان،
بىلەر مە ەكەن كوپ ادام.
5 - وقۋشى:
زاۆودتاردا كۇن - ءتۇنى،
قاعاز جاساپ باعالى.
قانشا ادام كىم ءۇشىن،
ماڭداي تەرى تامادى.
6 - وقۋشى:
وقۋلىقتى بارشاعا،
تالاي عالىم قولعا الىپ.
جىلدار بويى قانشاما،
جازادى ۇزاق تولعانىپ.
7 - وقۋشى:
ادەمىلەپ بەرسەم دەپ،
بوياۋ جاعىپ نە ءتۇرلى.
سۋرەتشىلەر كوركەمدەپ،
قانشا ۋاقىت وتىردى.
8 - وقۋشى:
ءارىپ تەرۋ ءۇشىن دە،
تالاي ادام تەرلەدى.
باسپاحانا ىشىندە،
ايلاپ تىنىم كورمەدى.
9 - وقۋشى:
وقۋلىقتى مەكتەبىڭ
بەرەر ساعان تەپ - تەگىن.
بىلمەيسىڭ - اۋ ەش ءبىراق،
قانشاما ەڭبەك كەتكەنىن.
10 - وقۋشى:
وقۋلىعىڭ قۇرالىڭ،
جاعار ءبىلىم شىراعىن.
باسا المايسىڭ ەشقاشان،
ونسىز العا ءبىر ادىم.
سەرگىتۋ ءساتى (ەرتەگى كەيىپكەرلەرى، جانۋارلار تۋرالى)
ءمۇعالىم. – جارايسىڭدار! سەندەر كىتاپتى كوپ وقيسىڭدار ما؟
قانداي ەرتەگىلەردى بىلەسىڭدەر؟ (جاۋاپتارى.)
ويىن: «سۋرەتتى سويلەت».
بالالار سۋرەتتەرگە قاراپ، ەرتەگىنىڭ اتىن اتايدى. سلايدتان قاراپ ايتادى.
ءمۇعالىم: - كىتاپتى كوپ وقيسىڭدار ەكەن. جارايسىڭدار! جۇمباق، جاڭىلتپاشتار وقىدىڭدار ما؟
- قانە، جاتقا بىلەسىڭدەر مە؟ (بالالار بىلگەندەرىن ايتادى.)
- بالالار، ەرتەگى كەيىپكەرلەرى سەندەرگە ۆيكتورينالىق سۇراقتار الىپ كەلىپتى.
ۆيكتورينالىق سۇراقتار
1. كىتاپتار تۇراعى قالاي اتالادى؟ (كىتاپحانا)
2. كىتاپتارمەن جۇمىس ىستەيتىن مامان قالاي اتالادى؟ (كىتاپحاناشى)
3. كىتاپحاناعا ۇنەمى بارىپ كىتاپ وقيتىن ادام قالاي اتالادى؟ (وقىرمان)
4. بالالارعا ارنالعان قانداي گازەت - جۋرنالداردى بىلەسىڭدەر؟ («ۇلان»، «بالدىرعان»، «ءمولدىر بۇلاق» ت. ب.)
5. كىتاپ باسىپ شىعاراتىن جەر قالاي اتالادى؟ (باسپاحانا)
6. مەكتەپ وقۋلىقتارى قانداي باسپالاردان شىعادى؟ («اتامۇرا»، «مەكتەپ»، «الماتىكىتاپ»)
7. كىتاپتى جازعان ادامدى قالاي اتايدى؟ (اۆتور)
8. حالىقارالىق بالالار كىتابى كۇنى قاي كۇنى؟ (2 ءساۋىر)
9. دۇنيەجۇزىلىك كىتاپ كۇنى قاي كۇن؟ (23 ءساۋىر)
ويىن: “ءيا - جوق”. ---------------------كىتاپ نەنى سۇيەدى؟
كىتاپ بەلگى باۋىن “ءيا”،----------------------- قاردى، نە جاڭبىردى “جوق”،
كىر قولدى “جوق”، ------------------------------- ۇقىپتى ۇستاعاندى “ءيا”،
قۋىرعان جۇمىرتقانى “جوق”، --------------- ەدەندە جاتقاندى “جوق”،
بىلگىش وقۋشىلاردى “ءيا”، -------------------- كىتاپ سورەسىندە تۇرۋدى ”ءيا»
كىتاپ تۋرالى قاناتتى سوزدەردى وقىپ شىعۋ (سلايدتان)
كىتاپپەن دوس بول، ونىڭ جومارت بەتتەرى كوزىڭدى اشار،
ادال دوس ودان جوق تەگى. (راسۋل گامزاتوۆ)
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە، ارتىق ءبىلىم كىتاپتا،
ەرىنبەي وقىپ كورۋگە. (اباي)
ءاربىر ادامنىڭ ەڭ جاقسى دوسى،
ومىرلىك دوسى كىتاپ بولۋى ءتيىس. (مۇحتار اۋەزوۆ).
- جاقسى، بالالار، سەندەر بوگدە عالامشارلىققا كىتاپتى سۇيتىندەرىڭدى دالەلدەپ بەردىڭدەر دەپ ويلايمىن. ال ەندى ەكىنشى حاتقالتانى اشۋعا قۇقىمىز بار دەپ ويلايمىن. (ەكىنشى حاتقالتانى اشۋ.)
«بالالار، سەندەر شىنىمەن دە كىتاپپەن دوس ەكەنسىڭدەر. كىتاپ وقىساڭدار بىلىمدەرىڭ تولادى. ءبىلىمدى، پاراساتتى ادام بولاسىڭدار. ەندەشە مەن سەندەرگە كەلەسى ەسكەرتپەنى بەرگىم كەلەدى. ويلارىڭا ءتۇيىپ الىڭدار. سونىمەن بىرگە مەن سەندەرگە كىتاپتىڭ اراسىنا سالاتىن بەلگى باۋدى سىيعا تارتامىن. بالاقايلار، مەن سەندەرگە ساتتىلىك تىلەيمىن!»
- قۇرمەتپەن بوگدە عالامشارلىق
كىتاپ تۋرالى ەرەجەلەر:
1. كىتاپتىڭ مۇقاباسى بۇلىنبەس ءۇشىن ونى قاپتاپ ال.
2. تاماق ءىشىپ وتىرىپ كىتاپ وقىما، ونى لاستاپ الۋىڭ مۇمكىن.
3. كىتاپتىڭ اراسىنا قالامساپ جانە باسقا جۋان نارسە سالما، ونىڭ ءتۇبى جىرتىلادى.
4. كىتاپ بەتتەرىنىڭ بۇرىشتارىن بۇكتەمە – ونىڭ بۇرىشتارى جىرتىلادى. كىتاپ بەتتەرىنىڭ اراسىنا قىستىرعىش جاساپ ال.
5. كىتاپ بەتتەرىن جىرتپا، كىتاپقا سۋرەت سالما، وعان جازبا، كىتاپقا سيامەن دە، قارىنداشپەن دە ەشبىر بەلگى سالما.
6. كىتاپتى مايىستىرىپ بۇكتەمە، ونىڭ بەتتەرى جىرتىلادى.
7. «كىتاپ – سەنىڭ دوسىڭ» ەكەنىن ۇمىتپا!
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
