سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 5 كۇن بۇرىن)
ءتىل - «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ باستى نەگىزى
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
«اقتاستى ورتا مەكتەپ مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعىمەن»
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سابىربەكوۆا گۇلباقىت

ءتىل - «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ باستى نەگىزى

بيىل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىك العانىنا 25 جىل تولادى. بايلىعىمىز دا، باقىتىمىز دا بولعان ماڭگىلىك تاۋەلسىزدىگىمىزدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك.
«قازاقستان – 2050» - ماڭگىلىك ەلگە باستايتىن ەڭ ابىرويلى، ەڭ مارتەبەلى جول. وسى جولدان اينىمايىق، ءقادىرلى حالقىم! (نۇرسۇلتان نازاربايەۆ)

ەلباسى 2014 جىلعى جولداۋىندا قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى - ماڭگىلىك ەل اتا - بابامىزدىڭ سان مىڭداعان جىلدار بويعى اسىل ارمانى ەكەنى بارشامىزعا بەلگىلى. ول ارمان - الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ، الەم قاتىناسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەت اتانۋى ەدى، ول ارمان تۇرمىسى باقۋاتتى، ءتۇتىنى ءتۇزۋ ۇشقان، ۇرپاعى ەرتەڭىنە سەنىممەن قارايتىن باقىتتى ەل بولۋ ەدى.
ءبىز بۇل ارماندى اقيقاتقا اينالدىردىق. ماڭگىلىك ەلدىڭ ىرگەتاسىن قالادىق. مەن قوعامدا «قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى قانداي بولۋى كەرەك؟» دەگەن ساۋالدىڭ ءجيى تالقىلاناتىنىن ەستىپ ءجۇرمىن. ءبىز ءۇشىن بولاشاعىمىزعا باعدار ەتەتىن، ۇلتتى ۇيىستىرا ۇلى ماقساتتارعا جەتەلەيتىن يدەيا بار. ول - ماڭگىلىك ەل يدەياسى. تاۋەلسىزدىك ارقاسىندا حالقىمىز ماڭگىلىك مۇراتتارعا قول جەتكىزۋدى، ەلىمىزدىڭ جۇرەگى ەلوردا تۇرعىزىلدى. قازاقتىڭ ماڭگىلىك عۇمىرى، ۇرپاقتىڭ ماڭگىلىك بولاشاعىن باياندى ەتۋگە ارنالدى.

ەندىگى ۇرپاق - ماڭگىلىك قازاقتىڭ پەرزەنتى. ەندەشە، قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق يدەياسى - ماڭگىلىك ەل! - دەلىنگەن. سونىمەن قاتار، پرەزيدەنتىمىز ماڭگىلىك ەل ۇعىمىن ۇلتىمىزدىڭ ۇلى باعدارى «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىنىڭ ءتۇپقازىعى ەتىپ الىنعاندىعىن العا تارتتى. «تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن گورى ونى ۇستاپ تۇرۋ اسا قيىن ەكەنىن بارشامىزعا مالىمدەدى. بۇل الەم كەڭىستىگىندە عۇمىر كەشكەن تالاي حالىقتىڭ باسىنان وتكەن تاريحي شىندىق. ءوزارا الاۋىزدىق پەن جان - جاققا تارتقان بەرەكەسىزدىك تالاي ەلدىڭ تاعدىرىن قۇردىمعا جىبەردى. تىرشىلىك تەزىنە توتەپ بەرە الماي جەر بەتىنەن ۇلت رەتىندە جويىلىپ كەتكەن ەلدەر قانشاما؟
ءبىز وزگەنىڭ قاتەلىگىنەن، وتكەننىڭ تاعىلىمىنان ساباق الا ءبىلۋىمىز كەرەك. ول ساباقتىڭ ءتۇيىنى بىرەۋ عانا، ول - ماڭگىلىك ەل»، - دەدى ەلباسى.

ماڭگىلىك ەل يدەياسىن، ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ نەگىزگى فاكتورى رەتىندە قاراي وتىرىپ، ونى بارلىق قازاقستاندىقتار قولدايتىن ورتاق، الەۋمەتتىك، ەتنوستىق، ءدىني بىرەگەيلىكتى قامتاماسىز ەتەتىن باستى ۇستانىمعا اينالدىرۋ قازىرگى كەزەڭنىڭ باستى مىندەتى بولماقشى.
سونىمەن بىرگە، «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىنىڭ باستى، نەگىزگى ىرگەتاسى – بىرلىك ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ابزال. بىرلىك – ول ەلدىڭ رۋحاني بىرلىگى، حالىقتىڭ مادەني، تىلدىك، دىلدىك، اقپاراتتىق كەڭىستىككە دەگەن بىرلىگى. قازاقستاندىقتاردىڭ الەۋمەتتىك، مادەني، رۋحاني بىرەگەيلىگىن دامىتۋ، ۇلتتىق يدەولوگيانى دامىتۋدىڭ باستى فاكتورى بولۋى ءتيىس.

سوندىقتان دا «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تۇجىرىمدامالىق نەگىزىن فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تالداۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىن قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان كۇننەن بەرى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. ول قازاق حالقىنىڭ تاريحي ساناسىن قالىپتاستىرىپ، دامىتۋعا باعىتتالعان. وسىنداي ءبىر العاشقى قادامداردىڭ قاتارىنا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكارا تۋرالى» زاڭىن جاتقىزۋعا بولادى. بۇل «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋداعى باستى نىق قادام دەپ قابىلداۋىمىز كەرەك. «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ كەلەسى تۇعىرى، نەگىزى – ەلباسى ۇنەمى ايتىپ كەلە جاتقان ەلدىڭ ىشكى تۇراقتىلىعى، حالىقتاردىڭ ءوزارا دوستىعى مەن تاتۋلىعى، ءبىر - بىرىنە دەگەن سىيلاستىق قارىم - قاتىناسى. ەتنوس جانە ءدىنارالىق كەلىسىم مەن تاتۋلىق قازاقستان دامۋىنىڭ باستى تۇعىرى. تەك تاتۋ، بىرلىگى جاراسقان ەل عانا العا قويعان ماقسات - مۇراتتارىنا جەتە الادى.

«ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ بەلگىلى ءبىر قۇندىلىقتار جۇيەسىنە نەگىزدەلەتىنى بەلگىلى. سول قۇندىلىقتاردىڭ ىشىندەگى ەڭ باستىسى – قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە نىعايتۋ، قازاقستاندىقتاردىڭ ءۇش تىلدە ەركىن سويلەۋىنە جاعداي جاساۋ. مەملەكەتتىك ءتىل «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ نەگىزى، وزەگى. مەملەكەت بيلىگىنىڭ قۇدىرەتتىلىگى مەن كۇشتىلىگى قازاق تىلىندە سويلەۋىمەن ولشەنەدى. مەملەكەت قاي تىلدە سويلەسە، سول ءتىلدىڭ قۇدىرەتى قاشاندا ۇستەم بولادى. مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋ قازاق حالقىنىڭ ىشكى بىرەگەيلىگىن نىعايتىپ، وركەنيەتتىك، مادەني باعىتىن ارتتىرادى. ءتىل - ۇلتتىڭ مادەني كودى، ويلاۋ جانە تانىم، دۇنيەگە قاتىناسىنىڭ، قۇندىلىقتاردى باعالاي ءبىلۋ جۇيەسىنىڭ كودى. ءتىل - بيلىك، ۇلكەن ساياسات. ءتىل - «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىنىڭ باستى قولداۋشىسى. انا ءتىلىڭدى قۇرمەتتەۋ - ۇلتتىق نامىستى وياتۋ مەن جاڭعىرتۋدىڭ كوزى. بۇل جولدا تىلدىك جانە اقپاراتتىق كەڭىستىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ - ەل تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋدىڭ باستى ۇستانىمى بولۋى ءتيىس.

«ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىراتىن جانە ونى ودان ءارى دامىتاتىن - بۇگىنگى جاستار. جاستار وسى ۇلتتىق يدەيانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءوز وتانىن سۇيەتىن ۇلتجاندى، پاتريوت بولۋلارى كەرەك. پاتريوتيزم ءبىزدىڭ قازاقستاندىق جاستار ءۇشىن، ەتنوستاردى بىرىكتىرەتىن كۇش رەتىندە مويىندالۋى ءتيىس. ەل مارتەبەسىنە، ونىڭ اسقاقتىعى مەن بيىكتىگى، تۇتاستىعى مەن مىزعىماستىعى تەك ادىلەتتىلىك پەن ءوزارا ىنتىماقتاستىق جانە سىيلاستىق نەگىزىندە قول جەتكىزىلۋى ءتيىس.

«ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋدا ۇلت زيالىلارىنا دا جۇكتەلەر مىندەت وتە اۋىر. سول زيالى قاۋىمنىڭ ءبىرى - ۇستازدار. ۇرپاقتىڭ جۇلدىزىن جاعىپ، مارتەبەسىن بيىكتەتەتىن دە، تاعىلىمىن قالىپتاستىرىپ، تانىمىن كەڭەيتەتىن دە – ءبىلىم. ءىلىم مەن عىلىم - بۇل قوعامدىق مۇددە. وركەنيەتتىڭ ولشەمى دە، مەملەكەتتىڭ كەلەشەگى دە قاشان دا قوعامداعى ءبىلىم دەڭگەيىنە تاۋەلدى.
جاستارىمىزدى ءبىلىم ماشىعىن يگەرىپ، العان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىردە جانە «ماڭگىلىك ەل» يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ءتيىمدى پايدالانا الۋعا باۋلۋ جولىندا ەلىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن ايانباي قىزمەت ەتىپ، ءححى عاسىر قازاقستاننىڭ «التىن عاسىرىنا» اينالۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقانىمىزعا ماقتانامىز.

مەكتەپتە «ءتىل - ولشەۋسىز قازىنا، ءورىسى كەڭ الەم» تاقىرىبىندا ءتىل مەرەكەسى «انا ءتىلىم - اسىل مۇرا»تاقىرىبىندا اپتالىق، «ءتىل – تاۋەلسىزدىك تىرەگى» اتتى قازاق ءتىلىنىڭ ونكۇندىگى وتكىزىلدى. كىتاپحانادا «ءتىل - حالىق تاريحى، ۇلت جانى»تاقىرىبىندا كورمە ۇيىمداستىرىلدى، «انا ءتىلىم – دانا ءتىلىم، ب ا ق ءتىلىم» اتتى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارى اراسىندا ەرتەڭگىلىك، «ءتىلىم مەنىڭ ەرتەڭىم» پوەزيا ساعاتى، «ءتىل تاعدىرى - ەل تاعدىرى» 5 - 11 سىنىپتار اراسىندا تاربيە ساعاتى وتكىزىلدى. «ءتىل مادەنيەتى - ادامدىق مادەنيەتتىڭ بولشەگى»، «ءتىل – قىمبات قازىنا» تاقىرىپتارىندا بايانداما وقىلدى.
ۇرپاعى ءبىلىمدى حالىقتىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر بولمايدى. «ماڭگىلىك ەل» بولۋ جولىنداعى يگى ىستەرىمىز ارتا بەرسىن.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما