InfoHub Logo

تاقىرىبى: كىتاپ تاڭداي بىلەسىڭ بە؟
ماقساتى:
1. وقۋشىلاردىڭ كىتاپقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ
2. وقۋشىلاردى كىتاپ ارقىلى مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە تاربيەلەۋ.
3. قوعامىمىزدىڭ ەرتەڭى بولار ۇرپاق تاربيەسىنە دەن قويۋدا اتا-انا مەن بالالاردىڭ سەنىمدى سەرىگى – كىتاپ وقۋعا باۋلۋ.
كورنەكىلىگى: 1. كىتاپ كورمە «كىتاپ - ولمەيتىن دۇنيە»

2. كىتاپ تۋرالى قاناتتى سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر
كىتاپ تاريحى: قايىرلى كۇن قۇرمەتتى وقۋشىلار! بۇگىنگى سىنىپ ساعاتىمىز اقىل ايتاتىن ادال دوسىمىز – كىتاپ جايلى بولماق. سەندەر بۇگىنگى كىتاپتاردىڭ ءتۇپ اتاسى العاشقى كىتاپتىڭ قاشان، قايدا جاسالعانىن بىلەسىڭدەر مە؟
العاشقى كىتاپتى وسىدان الدەنەشە مىڭداعان جىلدار بۇرىن ۆاۆيلوندىقتار، اسسيريالىقتار، تاعى باسقا كونە حالىقتار جاساپتى. بىرەۋلەر ول كىتاپتاردى وزدەرىنىڭ قولىنداعى وقۋلىقتار سياقتى بولار دەپ ويلاپ قالۋى مۇمكىن. ول كەزدە مۇنداي كىتاپتار قايدان بولا قويسىن، بالشىقتان جاسالىپتى. وندا ويىنشىق كىتاپ بولار دەپ ويلار تاعى بىرەۋلەر. ءتىپتى دە ولاي ەمەس. وقيتىن كىتاپ. ول قالاي جاسالادى دەيسىڭ عوي؟ جۇمساق بالشىقتان قىش جاساپ، بەتىنە ۇشكىر تاياقپەن تاڭبالار تۇسىرگەن. قىش كەپتىرىلگەن. سودان سوڭ وتقا كۇيدىرىلگەن. ءدال كۇيگەن كىرپىش سياقتى. ءسويتىپ، ءتىپتى كىتاپحانا جاساقتالعان.
ال قىتايدا بامبۋكتەن جۇقا تاياقشالار ازىرلەنىپ، سوعان جازعان. تاياقشالاردى جىپكە ءتىزىپ قويعان. كەلە - كەلە جازۋعا جىبەك ماتالاردى پايدالانعان.

ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ ءىى عاسىرىندا قاعاز دۇنيەگە كەلگەن. ال ەجەلگى ەگيپەت كىتاپ سوزدەرىن تاسقا قاشاپ جازعان. ءبىزدىڭ جارتاستاعى جازۋلاردى وزدەرىڭ دە كوزبەن نەمەسە سۋرەتىنەن كورگەن بولارسىڭدار. ەجەلگى اتا - بابالارىمىز دا سويتكەن عوي. ودان كەيىن پاپيرۋسقا، قامىس ءتارىزدى وسىمدىكتىڭ جاپىراعىن نىعىزداپ، ءبىر - بىرىنە جەلىمدەپ، سوعان جازعان. ونداي كىتاپتاردىڭ ۇزىندىعى ونداعان مەترگە جەتكەن. ونداي كىتاپتاردى قالاي ساقتاعان؟ شيىرشىقتاپ وراپ، تۇتىكشەگە سالىپ قويعان. گرەكسيا، ريم 2 مىڭ جىل بويى وسىنداي كىتاپتار شىعارىپ كەلگەن.

ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ ءىى عاسىرىندا پەرگەم پاتشالىعىندا كىتاپ جازۋعا ارنالعان تاعى ءبىر ماتەريال دۇنيەگە كەلگەن. ول پەرگامەنت دەپ اتالعان. جانۋارلاردىڭ تەرىسىنەن ازىرلەگەن(وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن ءبىزدىڭ قوجا احمەت ياسساۋي بابامىزدىڭ ولەڭدەرى جازىلعان پەرگامەنت تابىلعانىن بىلەتىن بولارسىڭدار ). ال پەرگام پاتشالىعى ب. ز. د. 283 - 133 جىلدار ارالىعىندا كىشى ازيانىڭ سولتۇستىك باتىس جاعىندا ءومىر سۇرگەن. ءريمنىڭ ىقپالىندا بولعان.

سويتە - سويتە ءحىىى عاسىردا ەۋروپادا كىتاپ شىعارۋدىڭ نەگىزگى ماتەريالى قاعاز پايدا بولعان. وسىلاي، كىتاپ قازىرگى كۇيىنە جەتۋ ءۇشىن قانشاما زاماندى، قانشاما عاسىرلاردى ارتقا تاستاعان.
كىتاپ باسپاسى: كىتاپ – ارابتىڭ «جازۋ» دەگەن ءسوزى. كىتاپ رۋحاني قازىنا، ءومىر ايناسى، زامانا سىرى، تاريح شەجىرەسى، وقۋ – تاربيە قۇرالى. العاشقى كىتاپ جازۋ قۇپياسىن تەك دىنباسىلارمەن موناحتار عانا بىلگەن. سوندىقتان، دۇنيە جۇزىندەگى تۇڭعىش كىتاپتار – ەۆرەي ەلىندەگى «تاۋرات»، جۇڭگو تىلىندەگى «كونفۋسيي»، پارسى تىلىندەگى «اۆەستا»، يۋنان گرەك تىلىندەگى «ءىنجۋ» ەۆانگەدييەۆ، اراب تىلىندەگى «قۇران».

العاشقى كىتاپ باسىلىمى اعاشتان جاسالدى. كالليگرافيا قالىبى ءحى عاسىردا پايدا بولدى. ال 1045 جىلى شىڭ ەلىنىڭ ونەرپازى بي شەن قۇيمالى ارىپتەردى (ليتەر) جاساپ شىعاردى. ەۋروپادا تۇڭعىش رەت حV عاسىردا نەمىس ونەرتاپقىشى ي. گۋتەنەرگ باسپا ستانوگىن جاسادى. رۋستە تۇڭعىش باسىلىمدى 1564 جىلى ماسكەۋدە يۆان فەدوروۆ پەن پەتر مستيسلاۆەس باسىپ شىعاردى.
قازاق كىتاپ باسپاسى رەسەيگە قوسىلعان سوڭ قالىپتاستى. ءبىراق اراب تىلىندە ءىح عاسىردا جازىلعان «وعىزناما»، ماحمۋد قاشقاريدىڭ «ديۋاني لۇعاتي - ات - تۇرىك» ت. ب. كىتاپتارى بولدى.
1800 جىلى تۇڭعىش قازاقشا كىتاپتار شىعارىلا باستادى. توڭكەرىستەن كەيىن وزىمىزدە شىقتى.
قازاسسر - ءى قۇرىلعاننان كەيىن رەسپۋبليكا واق - نىڭ پرەزيديۋمى ورىنبوردا 1920 3 قاراشادا قازاق مەملەكەتتىك باسپاسى تۋرالى ەرەجە بەكىتىلگەن.
قازاق تىلىندە كىتاپ باسىپ شىعارۋ ىسىنە تاتارستان، وزبەكستاننىڭ پروگرەسشىل باسشىلارى ەداۋىر ات سالىسقان.

كىتاپ تۋرالى نە بىلەمىز؟
ادامزات قاۋىمى ءوزىنىڭ ىلگەرى دامۋىندا ءبىر بەلەسكە قول جەتكىزدىم، ءبىلىمدى مادەنيەتتى بولدىم، ايشىلىق الىس قيىرلارعا ءبىر ساعاتتا جەتەتىن تەحپروگرەستى يگەردىم دەسە، ءبارى دە كىتاپ ونەرىنىڭ داۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى.

«كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى!». كىتاپ – دانالاردىڭ داناسى. وعان جەتەتىن بىردە - ءبىر قۇندىلىق جوق. ەندەشە، وسى توڭىرەكتەگى تاڭقالارلىق قىزىق ۋاقيعالارعا قۇلاق تۇرەلىك.
1998 جىلى لوندونداعى «كريستي» اۋكسيونىندا دجەفري چوسەردىڭ «كەنتەربەريي اڭگىمەلەرى» دەگەن كىتابىن ساتۋعا قويدى. كىتاپتىڭ قۇنى 7394000 دوللاردى قۇرادى. تاڭقالاتىنداي دانەڭە جوق. وسى جالعىز دانا كىتاپ 1477 جىلى العاش باسىلىپ شىققاندى. كىتاپتىڭ شىن باعاسىن بىلەتىندەر ودان اقشا اياماعان.
الەمدەگى ەڭ ۇلكەن سوزدىك قاتارىنا «نەمىس سوزدىگى» جاتادى. 33 تومنان تۇراتىن بۇل سوزدىكتە 34519 بەت بار.

كىتاپ تۋرالى تولعاۋ.
ءبىزدىڭ اتا - بابامىز «كىتاپ – كوپ اقىلدىڭ قۇيىلعان كولى»، «كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى»، «كىتاپ – عاجاپ دوس» - دەپ بەكەر ايتپاعان. بارلىق ءبىلىمدى ءبىز كىتاپتان الامىز، كىتاپ ءبىزدى قايىرىمدىلىققا، ادالدىققا، ادىلەتتىككە، زۇلىمدىقپەن كۇرەسە بىلۋگە ۇيرەتەدى.
كىتاپ ارقىلى ءبىز وتكەنگە كوز جىبەرەمىز، جاقسىسىنان تاعىلىم الامىز. قىمبات مۇرا رەتىندە باعالايمىز. كىتاپ تۋرالى: «مەن ودان ارتىق قايىرىمدى كورشىنى، ودان ءادىل دوستى، ودان اسقان ەلگەزەك جولسەرىكتى، ودان ارتىق كونبىس ۇستازدى، ودان اسقان دارىندى اقىلشىنى بىلمەيمىن»، - دەگەن ەكەن اراب جازۋشىسى ءال - جيھاز.
«ءبىلىمنىڭ كوزى كىتاپتا» ماقال - ماتەلدەر مەن عۇلامالار ايتقان ناقىل سوزدەر جارىسى.
وقۋشىلار ءبىر - ءبىر ماقال - ماتەل نەمەسە ناقىل ءسوز ايتىپ جارىسادى.
«كىتاپ اياۋلى دوسى بولا باستاعان شاقتان بىلاي عانا ءاربىر جان ءوزىن ينتەلليگەنت بولا باستادىم دەپ ساناۋىنا بولادى».
م. اۋەزوۆ
«كىتاپسىز وتىلگەن ءبىر كۇن، ورنى تولماي بوس كەتكەن كۇن».
«كىتاپ – ادامزات اقىل - ويىنىڭ، ءىنجۋ - مارجانىن بويىنا جينايدى دا، ولاردى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكىزەدى، ءبىز ءبىر ۋىس توپىراققا اينالامىز»
م. ايبەك
«كىتاپتىڭ قاسيەتى ماڭگىلىك»
«كىتاپ - ءومىر ۇستازى»
«كىتاپ – كوپ اقىلدىڭ قۇيىلعان كولى»
«كىتاپ – رۋحاني قۇندىلىق»
«كىتاپ – ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم - ءومىر شىراعى»
«كىتاپ ءبىزدىڭ دوسىمىز عانا ەمەس، ماڭگىلىك تۇراقتى سەرىگىمىز»
«كىتاپ – ەل مەن جەردى سۇيۋگە، تالاپتى كىشىپەيىل بولۋعا، توزىمدىلىككە باۋليدى»
«كىتاپ – ميدىڭ ميۋاسى»
م. الىمبايەۆ

قورىتىندى: قاندايدا وركەنيەتتى ەلدىڭ دامۋىندا ءبىلىم، عىلىم، مادەنيەت باستى ورىن الا وتىرىپ، كىتاپ وقۋعا دەگەن قۇشتارلىق تاراتا بەرەدى. كىتاپتان اسقان قازىنا جوق. ەشقانداي بايلىق، دۇنيە ونىڭ ورنىن باسا المايدى.