كوكتەمنىڭ ءيىسى
اۋدان مەن اۋىلدىڭ اراسىنا قاتىناپ جۇرگەن دوڭەس ماڭداي سارى اۆتوبۋس اۆتوۆوكزالدان كۇن ەكىندىگە ەڭكەيگەندە شىقتى. بۇرىن ارالىقتاعى جولدىڭ وي-شۇقىرىنا شوقىراقتاپ، ونىڭ ارعى جاعىندا ون شاقىرىم تاس جولدىڭ شاڭىن بۇرقىراتىپ جولاۋشىلاردىڭ تۇلا-بويىن دىرىلدەتىپ، دىتتەگەن جەرىڭە ابدەن دىڭكەلەتىپ اپاراتىن. تالاي كولىكتىڭ قاڭقاسىن قالدىرىپ، جولاۋشىلاردىڭ جۇيكەسىن جۇقارتقان شوقالاق جولداردىڭ وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن وي-شۇقىرى جامالىپ، اسفالت توسەلدى. سودان بەرى اۋىلدىڭ ادامدارى اۋدانمەن ارالىققا شارشاماي بارىپ-كەلىپ ءجۇر...
قوش، اڭگىمە كوكتەم جايلى ەدى عوي. سونىمەن جولاۋشىلار اۆتوبۋسى الدىنان ەكپىندەي سوققان مايدا جەلدى قاق جارىپ، تەگىس جولمەن جۇيتكىپ كەلەدى. بالا كۇنگى ادەتپەن تەرەزە اينەگىنە شەكەمدى تاقاپ الىپ، سىرتقا كوز جىبەرىپ وتىرمىن. مىنە، سىرداريانىڭ كوپىرىنەن ءوتىپ كەلەمىز. جاز بويى موپ-موماقان بولىپ ءۇنسىز اعاتىن وسى سىر وزەنى قىس، كوكتەم ايلارىندا ارناسىنا سيماي تاسىپ، جاعاسىن جايلاعان حالىقتى قورقىتىپ ابىگەرگە سالاتىنى بار. ءبىراق، بيىل قىس قاتتى بولعانىمەن، داريادان ءقاۋىپ بولعان جوق. ارينە، قام قىلعان قاپى قالمايدى...
اۆتوبۋستىڭ جىلدامدىعىنان قالعىسى كەلمەگەندەي كوز ۇشىنداعى ەگىستىك القاپتار دوڭگەلەنىپ جارىسىپ كەلەدى. جول بويىنداعى ەلەكتر باعاندارى بىرىنەن سوڭ ءبىرى كوز الدىڭنان كولبەڭ-كولبەڭ ەتىپ، ارتتا قالىپ جاتىر. مىنە، جازىقتان دا ءوتىپ بارامىز. ەندى جەر بەدەرى وزگەرە بەرەدى. بۇيرات توبەلەردىڭ قارى تولىقتاي ەرىپ، جالاڭاشتانىپ قالعان. كۇندىزگى شۋاق قۇم ءتوسىن قۇرعاتىپ تاستاپتى، قىستىڭ تابى دا قالماعان. بيىل جىلداعىدان قار قالىڭ ءتۇستى. ءتىپتى، قاريالار جاعى بيىلعى قاردى «توقسان ءۇشتىڭ قالىڭ قارىنان» كەم بولماعانىن ايتادى. ءيا، راسىندا باسقا ايماقتاردى ايتپاعاندا، قىستىڭ سوڭعى ايىندا سىر ءوڭىرىنىڭ وزىنە قار قۇيىپ سالدى. دەسە دە، وڭتۇستىكتە قار سۇرلەنىپ ۇزاق جاتپايدى، قىستىڭ ءسانىن كىرگىزىپ ءبىر اي جاتتى دا كوكتەم جاقىنداپ، كۇن جىلت ەتكەندە ەرىپ كەتتى. تابانىنا باتپانداپ باتپاق جابىسىپ، ابىگەرگە سالسا دا كوكتەمنىڭ لەبىن سەزگەن جۇرتشىلىقتىڭ قىستايعى قاتۋ قاباعى جادىراڭقى. ەندى شە، كوكتەمدى سارىلا كۇتىپ ارەڭ جەتكەندە. اناۋ ءبىر كۇنى اۋىلداعى جەزدەممەن سويلەسكەنىمدە بيىلعى قىس ءتورت تۇلىكتى قوراعا قاڭتارىپ تاستاعانىن ايتىپ: «كوكتەمگە ءبىر ءىلىنىپ كەتسەك...»، - دەپ ەدى تەلەفوننان. ءيا، مىنە، كوپتىڭ كۇتكەن كوكتەمى دە كەلدى.
...اۋىلدامىن. قاس قارايا سول جەزدەمنىڭ ۇيىنە سالەم بەرە باردىم. ول كىسى شارۋانىڭ ادامى. قوراسىندا ونشاقتى ساۋىن سيىرى، كەزەككە قوسىپ، ورىسكە شىعارىپ وتىرعان ەلۋ-الپىس قوي-ەشكىسى جانە دالادا بىر-ەكى ءۇيىر جىلقىسى بار. قازاقى تىلمەن ايتساق، وزىنە شاق باقۋاتتى تۇرمىس كەشىپ وتىر. وكىمەتكە قارىزى جوق، نەسيە الماعان. اۋىلدا وتىرعان سوڭ ءتورت تۇلىكتىڭ تۇياعىن تۇگەندەپ وتىرادى، مالىنىڭ باسىن كەمىتپەيدى. جاز شىقسا اۋىل سىرتىنا باقشا سالىپ، كارتوپ ەگەدى. اۋلاسىندا دا 10-15 سوتىق باقشالىق جەرى جانە شاعىن الما باعى بار. جاز بويى كوكونىس، جەمىس-جيدەكتى ساتىپ المايدى. مايدا داقىلداردىڭ بارلىعى اۋلاسىنداعى باقشالىقتا وسەدى. اماندىق-ساۋلىق سۇراسقان سوڭ جەزدەم ادەتتەگىدەي ءوز شارۋاشىلىعىنىڭ جايىنا ويىستى. بيىل دا مەملەكەتتەن نەسيە الۋ ويى جوق، قارىز بولۋدان ولەردەي قورقادى. ءبىراق، مال باسىن كوبەيتۋدى، ءىرى قارانىڭ تۇقىمىن اسىلداندىرۋدى كوزدەپ وتىرعان سىڭايلى، سىرتتان اسىلتۇقىمدى بۇقالار اكەلۋ ويىندا بار ەكەن. جۋرناليست بولعان سوڭ، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ تيىمدىلىگى جايىندا بىلەتىنىمدى ايتتىم. جەزدەم تۇرمىسىن زامان ىڭعايىنا قاراي جاڭارتىپ، اينالاسىمەن باسەكەگە ءتۇسىپ، بايۋدى كوزدەمەيدى. كادىمگى قازاقى ۇعىم: اكەلىك پارىزىن وتەپ، بالالارىنا، نەمەرەلەرىنە جەتەتىن مال جيىپ، وتباسىنىڭ باسشىسى، اسىراۋشىسى قاقىنداعى مىندەتىنەن قۇتىلۋعا قام قىلادى. باقشا سالۋعا دايىندىعىن قىستا باستاپ، كەتپەنىن سايلاپ، ارباسىن مايلاپ وتىراتىن ادامداردىڭ ءبىرى دە وسى كىسى. جەزدەم جەر ەمگەن ديقان، باقتاعى اعاشتارىن بالاداي باپتايتىن باعبان. بىلتىر كۇزدە العان ءجۇز ەلۋ قاپ كارتوپتى سۇرىپتاپ، ءبىرشاماسىن تۇقىمدىققا الىپ قويعان، جەردىڭ توڭى جىبىگەن بويدان ەگىس دالاسىنا اتتانعالى وتىر. اڭگىمە اراسىندا اۋىل حالقىنىڭ بۇگىنگى تۇرمىسى كەشەمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا جاقسارعانىن ايتىپ، «ءتاۋبا» دەپ قويادى. بۇل ءوز ەڭبەگىنە عانا سەنىپ، ەشكىمگە قول جايىپ، تەلمىرمەيتىن، ماڭداي تەردىڭ ءار تامشىسىندا بەرەكە بارىن بىلەتىن جانە اللانىڭ بەرگەنىنە قاناعات قىلاتىن ىنساپتى ادامنىڭ ءسوزى. اۋىلدىڭ داستارقانى دا بەرەكەلى عوي، شىركىن! كۇبىدەن تۇسكەن سارى ماي، قۇرت-ىرىمشىك، ايران، قاتىق، سەكسەۋىلدىڭ شوعىنا پىسكەن تاپا نان دەيسىڭ بە، ءبارى بار. كوپتەن كورمەي كەتكەن اۋىل ءدامى. جالعىز بۇل ءۇي عانا ەمەس، اۋىلداعىلاردىڭ دەنى ەكولوگيالىق تازا ونىمدەر تۇتىنادى. قايتاردا اپام قالتاما مولىراق قىلىپ قۇرت-ىرىمشىك سالىپ بەردى. اۋىزعى بولمەدەگى ۇلكەن اعاش جاشىكتىڭ ىشىندە جاڭا تۋعان قوزى-لاقتار جاتىر. كوكتەمنىڭ العاشقى تولدەرى.
اۋىل اسپانى اشىق. جۇلدىزدار جىپىرلاپ تۇر. مەنى شىعارىپ سالىپ تۇرىپ كوككە قاراپ بىردەڭە دەپ كۇبىرلەگەن جەزدەم ەرتەڭ كۇننىڭ جىلى بولاتىنىن ايتتى. اۋادان اۋىلدىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇر. بىرەۋگە ونىڭ قانداي ءيىس ەكەنىن، نەنىڭ ءيىسى ەكەنىن ايىرىپ ايتىپ بەرە المايسىڭ، ءبىراق، ايتەۋىر، تاناۋىڭدى قىتىقتاپ، كوكىرەك سارايىڭدى اشاتىن عاجاپ ءيىس. دالىرەك ايتساق، اۋىل كوكتەمىنىڭ ءيىسى.
ورتالىق كوشەنىڭ بويىندا ەلەكتر شامدارى جارقىراپ تۇر. كوشە مۇلگىگەن تىنىشتىق قۇشاعىندا. ماڭ توبەتتەر عانا ءار اۋلادان ءاۋپ-اۋپ ەتىپ بىر-ەكى ءۇرىپ، يتتىك مندەتىنەن قۇتىلادى. ءبىزدىڭ اۋىل يتتەرىنىڭ ءوزى ادام جاتىرقامايدى. باتىس جاقتاعى شەتكى كوشەگە ءتۇستىم. بۇل – دوينا كوشەسى. ايتپاقشى، بۇل كوشە ءقازىر ولاي اتالمايدى. بۇل ءقازىر اۋىلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوسقان، ەل بىرلىگى جولىندا قىزمەت ەتكەن شايماعانبەت ەس ۇلى اتىنداعى كوشە. الپىسىنشى جىلداردىڭ ورتاسىندا اققىر اۋىلىنىڭ قۇرىلىسى باستالعاندا ءدال وسى كوشەنى مولداۆيادان كەلگەن قۇرىلىس وتريادى سالىپ، قازاقتارعا دەگەن قۇرمەتىنىڭ، دوستىعىنىڭ بەلگىسى رەتىندە «دوينا» دەگەن اتاۋ بەرىپ، تاستان قاشالعان ەسكەرتكىش تاقتا ورناتقان. «دوينا» – ءبىزدىڭ تىلدە «دوستىق» دەگەن ماعىنا بەرەدى ەكەن.
ءيا، سول اكەمىزدىڭ اتىمەن اتالاتىن كوشە بويىمەن كەلە جاتىرمىن. باعىتىم – اۋىلدا تۇراتىن سىنىپتاس دوسىمنىڭ ءۇيى. مەنىڭ كەلگەنىمدى ەستىگەن سوڭ، مانا كۇندىز تەلەفونمەن قوناق ەتكىسى كەلەتىنىن ايتىپ، ۇيىنە شاقىرعان. مىنە، دوسىمنىڭ ۇيىنە دە كىردىم. سىرتقى ەسىكتى اشقان بويدان قىستايعى ساقتالعان ءسۇر قازىنىڭ ءيىسى بۇرق ەتتى. قۇرداسىمنىڭ كەلىنشەگى اۋىل ايەلدەرىنىڭ ادەتىمەن قوناق كەلگەنشە بالالارىن تويدىرىپ قويماققا ارەكەت ەتىپ، كەشە تۋعان سيىردىڭ «ۋىز كوجەسىن» الدارىنا قويىپ جاتىر ەكەن...
ءتۇن اۋىپ كەتكەن. قۇرداسىمنىڭ اۋلاسىندا تۇرمىز. ول ەرىنىنە ناسىبايىن شيىرىپ سالىپ الىپ، ۇيدەگى ءۇزىلىپ قالعان اڭگىمەسىن جالعاپ تۇر. كوبى اۋىلداعى ايتقىشتاردىڭ بۇرالقى ازىلدەرى. اۋىلدا اۋزى دۋالى، تاۋىپ ايتقان سوزدەرى سول زاماتتا التى دۋانعا تاراپ كەتەتىن اعالارىمىز كوپ. تەك، ءمانىسىن كەلتىرىپ، مايىن تامىزىپ ايتاتىن ادامى بولسا بولعانى، ەزۋىڭ كۇلكىدەن جيىلمايدى. اڭگىمە اۋانى قۇرداسىمنىڭ شارۋاسىنا ويىستى. قوراسىنا بەس-التى سيىر، ونشاقتى باس ۋاق مال ۇستاپ وتىر ەكەن. كوكتەمدى اسىعا كۇتەتىندەردىڭ ءبىرى – وسى جىگىت. بۇل دا جىلدا اۋىل سىرتىنا باقشا سالىپ، بالا-شاعاسىنىڭ ىرىزدىعىن جەردەن ايىرىپ وتىر. جاس بولعان سوڭ قالاعا قاراي قونىس اۋدارۋ ويىن بىلمەك نيەتپەن قويعان سۇراعىما كوشپەيتىنىن بىردەن شورت كەسىپ ايتتى. ءۇيدىڭ كەنجەسى بولعان سوڭ اكە-شەشەسىنەن قالعان قارا شاڭىراقتى قاڭىراتىپ بوس تاستاماي، جۇبايى ەكەۋى وتىن تۇتاتىپ، وشاعىن ۇستاپ وتىرعىسى كەلەدى ەكەن. ادەپكىدە قاراڭعىدان اڭعارماپپىن، ءۇيىنىڭ جانىنا 6-7 بولمەلى جاڭا ءۇيدىڭ ىرگەتاسىن دا قالاپ قويىپتى. جاز شىعا قۇرىلىسىن باستاماق. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قۇرداسىم اۋىلدىڭ كەلەشەگىنە سەنەدى. ارينە، كەلەشەككە سەنىممەن قاراۋ – جۇرەگىڭدەگى ءۇمىتتى ولتىرمەيدى. قارا شاڭىراققا يە بولىپ، سول ءۇيدىڭ وتىن ۇزبەي، وشاعىن كۇزەتىپ قالاتىن «كەنجە بالانىڭ» ويىن ىشتەي قۇپتادىم. ءتىپتى، ءتورت تۇلىگىنىڭ تۇياعى كوبەيىپ جاتسا، ءوز قارجىسىنا اۋىل ورتالىعىنان شاشتاراز اشىپ، حالىققا قىزمەت كورسەتسەم دەگەن جاقسى نيەتىن دە جاسىرمادى...
اۋىلدا ەكى كۇن بولعانىمدا كوشەدە سەندەلىپ بوس جۇرگەن ادامدى كوزىم شالمادى. بارلىعى ءوز تىرشىلىگىنىڭ قامىمەن اسىعىس كەتىپ بارادى. ايتپاقشى، سول ءتۇنى قۇرداسىم داستارقانعا ىشىمدىك قويمادى. ءوزى دە «اششى سۋدى» مۇلدەم تاتىپ المايتىن بولىپتى جانە قازىردە اۋىل ادامدارىنىڭ دەنى اراقپەن ارازداسقان، جاستار جاعىنىڭ اراققا مۇلدە اۋەستىگى جوق ەكەنىن ەسىتىپ قۋاندىم...
ەكى كۇن بويى اعاما كومەك بەردىم. اۋلاداعى باقشا ءىشىن رەتكە كەلتىرىپ، قورشاۋىن بۇتىندەپ دەمالىپ وتىرمىز. كۇن ەداۋىر ۇزارعان. ساسكەدەگى شۋاق، تاناۋىڭدى جاراتىن اۋىل كوكتەمىنىڭ جۇپار ارالاسقان ساف اۋاسى تۇلا-بويىڭدى راحاتقا بولەپ، ماۋجىراتادى...
كەنەت، جاقىن ماڭنان شىققان داۋىستان سەلك ەتىپ، ارتىمىزعا بۇرىلساق، كورشى اجەي شارباقتىڭ ارعى بەتىنەن ايقايلاپ، ءبىزدى «ۋىز كوجەگە» شاقىرىپ تۇر ەكەن...
You Might Also Like
-
قازاقستاندا مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى ەنگىزىلگەلى ەكى اپتادان استى. ەكى جىل كەيىنگە شەگەرىلىپ بارىپ ىسكە قوسىلعان جاڭا جۇيەگە قاتىستى تۋىنداپ جاتقان سۇراق كوپ. سونىڭ ەڭ نەگى...
