InfoHub Logo

ستۋدەنت: كۋراكبايەۆا گۋلحانىس شاكيزادايەۆنا
عىلىمي جەتەكشى: سايم ل.ن.
«كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ كوز اۋرۋلارى بولىمشەسىندە ەمدەلۋشى پاسيەنتتەردىڭ كاتاراكتا اۋرۋى تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيى»
كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسى
قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى

 كىلت سوزدەر: كاتاراكتا اۋرۋى، كوز اۋرۋلارى، ءقاۋىپ فاكتورلار، دياگنوستيكا، وفتالمولوگيا، پاسيەنتتەردىڭ اقپاراتتاندىرۋ دەڭگەيى، قارت جانە ەگدە جاس، مەيىرگەرلىك كۇتىم، مەيىرگەر ءبىلىم دەڭگەيى، اۋرۋ سالدارى، جەتكىلىكسىز ءبىلىم، جەتكىلىكسىز اقپاراتتاندىرۋ.

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى: كەز كەلگەن جاستا كورۋ قابىلەتىن ساقتاۋ ادامنىڭ بەلسەندى ارەكەتىنىڭ ماڭىزدى شارتتارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. كورۋ - بۇل ادامنىڭ تولىققاندى ءومىرىن قامتاماسىز ەتەتىن ەڭ كۇردەلى پسيحوفيزيولوگيالىق پروسەسس، ويتكەنى سىرتقى الەم تۋرالى اقپاراتتىڭ 90% ۆيزۋالدى اناليزاتور ارقىلى كەلەدى. رەسمي ستاتيستيكاعا سايكەس، كورۋ پروبلەمالارى ادام اعزالارىنىڭ بارلىق اۋرۋلارى اراسىندا بەسىنشى ورىندا - تىنىس الۋ، تامىر، اس قورىتۋ جانە گەنيتۋريا جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارىنان كەيىن.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ العاشقى دۇنيەجۇزىلىك كورۋ تۋرالى بايانداماسىنا سايكەس، الەمدە 1 ميللياردتان استام ادام كورۋ قابىلەتى بۇزىلعان جانە گلاۋكوما جانە كاتاراكتا سياقتى جاعدايلارعا قاجەتتى كومەك الا المايدى .

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا كاتاراكتا اۋرۋىمەن شامامەن 17 ميلليون زارداپ شەگەدى، نەگىزىنەن 60 جاستان كەيىن جاستاردا. 45-50 جاسىندا كوپشىلىگىندە كاتاراكتانىڭ العاشقى كورىنىستەرى بايقالاداى. 70-80 جاستا كاتاراكتا 1000 ادامعا 260 ەر ادامدا جانە 460 ايەلدە بولادى، ال 80 جاستان كەيىن – بارلىق ادامداردا كەزدەسەدى. ستاتيستيكا كورسەتكەندەي، الەمدە 20 ميلليون ادام كاتاراكتا سوقىرلىقتى تۋدىردى[

قازاقستاندا دا كورۋ قابىلەتىنىڭ بۇزىلۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى - كاتاراكتا. قازاقستاندا جىلىنا 19 مىڭ كاتاراكتا اۋرۋىنا وتا جاسالادى. كورۋ مۇشەسىنىڭ اۋرۋلارى مەديسينالىق قانا ەمەس، سونىمەن بىرگە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماڭىزى بار. كورۋ مۇشەسى اۋرۋلارىنىڭ ىشىندە كاتاراكتا ەرەكشە ورىن الادى، بۇل، ءبىر جاعىنان، ءبىزدىڭ ەلدىڭ تۇرعىندارىنىڭ قارتايۋ تەندەنسياسىمەن، ال ەكىنشى جاعىنان، كاتاراكتا اۋرۋىنىڭ كوبەيۋىمەن بايلانىستى .

قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا 2018 جىلى 808 پاسيەنت تىركەلدى، 520 پاسيەنتكە وتا جاسالدى، 2019 جىلى بۇل كورسەتكىش 613 پاسيەنتكە ازايدى، 395 پاسيەنتكە وتا جاسالدى.

كاتاراكتا كوبىنەسە قارتايۋدىڭ ءسوزسىز سالدارى بولىپ سانالعانىمەن، ادامنىڭ كاتاراكتاسىنا بايلانىستى ءقاۋىپ فاكتورلارىن جاقىندا زەرتتەۋ كاتاراكتانىڭ الدىن الاتىن نەمەسە ونىڭ دامۋىن باسەڭدەتەتىن كەيبىر ارالاسۋدى انىقتادى.

وسىعان بايلانىستى پاسيەنتتى قايتىمدى سوقىرلىقتىڭ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن اۋىر اۋرۋ رەتىندە كاتاراكتا تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ وزەكتى مىندەت بولىپ تابىلادى. پاسيەنتتە كاتاراكتا تۋرالى قايىرىمدى سوقىرلىقتىڭ سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن اۋىر اۋرۋ تۋرالى ءبىراز تۇسىنىك بولۋى كەرەك. زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن كاتاراكتا ەمدەۋدىڭ جەتىستىگى ونىڭ جەتىلۋ دارەجەسىنە بايلانىستى، ويتكەنى كاتاراكتا ەكستراكسياسى لينزانىڭ ۋلترادىبىستىق ۇساقتالۋىمەن بايلانىستى. لينزا نەعۇرلىم جۇمساق بولسا، ونى جويۋعا جانە كوزدەن جۋۋعا از ۋاقىت كەتەدى، سايكەسىنشە قورشاعان تىندەر سوعۇرلىم از جاراقات الادى. وكىنىشكە وراي، كوپتەگەن ناۋقاستاردا كاتاراكتا ەمدەۋ تۋرالى ەسكىرگەن يدەيالار بار نەمەسە ولار مۇلدەم جوق، ولار اقپاراتتى مامانداردان ەمەس، تۋىستارىنان، دوستارىنان نەمەسە كورشىلەرىنەن الادى. بۇل اقپارات قاتە نەمەسە وتە ەسكىرگەن بولۋى مۇمكىن، بۇل حيرۋرگيالىق ەمگە كەش بارۋعا اكەلەدى، وپەراسيانى قيىنداتادى جانە ونىڭ ناتيجەسىن تومەندەتۋى مۇمكىن.

سونىمەن قاتار، ەگەر حيرۋرگيالىق ەمدەۋ ۇزاق ۋاقىتقا كەشىكتىرىلسە، بۇل دۇرىس ەمەس اقپاراتتان نەمەسە ونىڭ جەتىسپەۋىنەن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ناۋقاستاردىڭ قارجىلىق مۇمكىندىكتەرىنەن تۋىنداۋى مۇمكىن بولسا، حيرۋرگيالىق ەمدەۋ ناتيجەسى تومەندەۋى مۇمكىن. ماماندارعا ۋاقتىلى جىبەرىلمەگەن جاعدايدا، كاتاراكتا وتە جاقسى جەتىلىپ، ءار ءتۇرلى اسقىنۋلاردىڭ دامۋىنا اكەلۋى مۇمكىن، مىسالى، فاكوليتيكالىق گلاۋكوما جانە فاكوليتيكالىق يريدوسيكليت، بۇل قابىنۋ رەاكسياسى مەن كوزدىڭ ولىمىنە اكەلەدى .

وسىلايشا، كاتاراكتانىڭ ايتارلىقتاي تارالۋى، ونى ۋاقتىلى ەمدەمەگەن جاعدايدا اۋىر اسقىنۋلار، كاتاراكتا ەمدەۋ كۋرسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ادىستەرى تۋرالى ناۋقاستاردىڭ جەتكىلىكسىز ءبىلىمى پاسيەنتتەردىڭ جانە نەگىزگى اقپارات كوزدەرىنىڭ حاباردارلىق دەڭگەيىن زەرتتەۋدىڭ وزەكتىلىگىنە اكەلدى .

وسىلايشا، مەديسينالىق قىزمەتكەرلەر عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پاسيەنتتەر كاتاراكتانىڭ اعىمىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىن بولاتىن اسقىنۋلارى تۋرالى زاماناۋي اقپاراتقا يە بولۋى كەرەك.

زەرتتەۋ ماقساتى: كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ كوز اۋرۋلارى بولىمشەسىندە ەمدەلۋشى پاسيەنتتەردىڭ كاتاراكتا اۋرۋى تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

تاسىلدەر مەن ماتەريالدار

زەرتتەۋ جۇمىسى كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ كوز اۋرۋلارى بولىمشەسىندە ەمدەلۋشى پاسيەنتتەردىڭ كاتاراكتا اۋرۋى تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيى انىقتالدى.

ساۋالنامادا پاسيەنتتەرگە ارنالعان 19 سۇراقتان تۇردى. سۇراقتاردىڭ ءارقايسىسىنا بىرنەشە سايكەس جاۋاپتار ۇسىنىلدى. رەسپوندەنتتەرگە ىڭعايلى بولۋ جانە ساۋالناما ناتيجەلەرىن جاقسارتۋ ءۇشىن ەكى تىلدە - قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە ساۋالناما دايىندالدى. ساۋالناما جاسىرىن تۇردە جۇرگىزىلدى، زەرتتەۋگە قاتىسۋشىلار ورتالىقتا ەكى ءبولىم مەيىرگەرلەرى تاڭدالدى. زەرتتەۋگە قاتىسۋشىلاردان زەرتتەۋگە رۇقسات بەرۋگە جازباشا تۇردە كەلىسىم الىندى.

زەرتتەۋ ءتۇرى: ساپالىق

زەرتتەۋ ديزاينى: : ساپالىق زەرتتەۋ، فەنومەنالدى؛ راندوميزيرلەنگەن ماقساتتى، پوپۋلياسياعا نەگىزدەلگەن

زەرتتەۋ وبەكتىسى: 2020 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ كوز اۋرۋلارى بولىمشەسىندە ەمدەلۋشى پاسيەنتتەر گلاۋكوما تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيى انىقتاۋ ماقساتىندا  ساۋالناما الىندى. ساۋالناما پاسيەنتتەرگە ارنالعان 19 سۇراقتان تۇرادى. زەرتتەۋگە جالپى 20 پاسيەنت  قاتىستى.

زەرتتەۋ قۇرالى: ساۋالناما الماري راەدتىڭ «جالپى الباحا قالاسىنىڭ تۇرعىندارى اراسىندا كاتاراكتا دامۋىنىڭ سەبەپتەرى مەن ءقاۋىپ فاكتورلارى تۋرالى حاباردار بولۋ» اتتى ماقالاسىنا سۇيەنە وتىرىپ جاسالىندى.

«جالپى الباحا قالاسىنىڭ تۇرعىندارى اراسىندا كاتاراكتا دامۋىنىڭ سەبەپتەرى مەن ءقاۋىپ فاكتورلارى تۋرالى حاباردار بولۋ» تاقىرىبىندا زەرتتەۋ ساۋد ارابياسى 2017 جىلى ماۋسىم ايىندا جۇرگىزىلىپ 756 رەسپوندەنت قاتىسقان. بۇل زەرتتەۋ الباحا تۇرعىندارىن گلاۋكوما اۋرۋى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ دەڭگەيىن انىقتاۋعا باعىتتالعان. وسى زەرتتەۋدەگى ساۋالناما سۇراقتارىنىڭ ۇلگىسى مەنىڭ زەرتتەۋىمدە قولدانىلدى. ساۋالنامالار  سۇراقتار تۇرىندە قۇراستىرىلدى.

قورىتىندى: زەرتتەۋ بارىسىندا كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ كوز اۋرۋلارى بولىمشەسىندە ەمدەلۋشى پاسيەنتتەردىڭ كاتاراكتا اۋرۋى تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيى 73 % ەكەندىگى انىقتالدى، ياعني بۇل كاتاراكتامەن كوز اۋرۋلارى بولىمشەسىندە ەمدەلۋشى پاسيەنتتەردىڭ كاتاراكتا اۋرۋى تۋرالى اقپاراتتاندىرىلۋ دەڭگەيى 27% جەتكىلىكسىز نەمەسە قول جەتىمدى ەمەستىگىن كورسەتەدى. پاسيەنتتەر كاتاراكتا اۋرۋىنىڭ  ەرەكشەلىكتەرى مەن اسقىنۋلارى تۋرالى نەگىزگى اقپاراتتى ەمحانا قىزمەتكەرى  مەن مامانداندىرىلعان اۋرۋحانانىڭ قىزمەتكەرىنەن الادى. وندا  سىرقاتتانۋشىلىقتىڭ ەداۋىر تارالۋى جانە تۇراقتى ءوسۋى پاسيەنتتەردىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى، اعىمىنىڭ سيپاتى جانە حيرۋرگيالىق كومەككە كەش جۇگىنۋمەن بايلانىستى اۋرۋدىڭ ىقتيمال اسقىنۋلارى تۋرالى حاباردار بولۋىنا بايلانىستى ءبىلىمىن  ارتتىراتىن ءىس-شارالاردى وتكىزىپ، مەديسينا قىزمەتكەرى پاسيەنتتەردىڭ كاتاراكتا اۋرۋلارى تۋرالى تۇسىندىرمە جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، پاسيەنتكە ءتيىمدى مەديسينالىق  كومەك كورسەتەدى.

وسىلايشا، كاتاراكتانىڭ ايتارلىقتاي تارالۋى، ونى ۋاقىتىلى ەمدەمەگەن جاعدايدا اۋىر اسقىنۋلار، كاتاراكتا ەمدەۋ كۋرسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ادىستەرى تۋرالى ناۋقاستاردىڭ جەتكىلىكسىز ءبىلىمى پاسيەنتتەردىڭ جانە نەگىزگى اقپارات كوزدەرىنىڭ حاباردارلىق ەتىپ وتىرۋى كەرەك

وسىلايشا، مەديسينالىق قىزمەتكەرلەر عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پاسيەنتتەر كاتاراكتانىڭ اعىمىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىن بولاتىن اسقىنۋلارى تۋرالى زاماناۋي اقپاراتقا يە بولۋى كەرەك.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1. ەگوروۆ ە.ا.، باسينسكيي س.ن. كلينيچەسكيە لەكسيي پو وفتالمولوگيي: ۋچەبنوە پوسوبيە. - 2007. - 288 س

2. https://www.zakon.kz/4946068-v-kazahstane-ezhegodno-operiruyut-16.html

3. Liu Y-C، Wilkins M، Kim T، Malyugin B، Mehta JS. Cataracts. Lancet. 2017؛390:600-12. Medline:28242111 doi:10.1016/ S0140-6736(17)30544-5

4. Pascolini D، Mariotti SP.. Global estimates of visual impairment: 2010. Br J Ophthalmol 2012؛ 96: 614–8. [PubMed] [Google Scholar]

5. Skelton DA، Howe TE، Ballinger C، Neil F، Palmer S، Gray L.. Environmental and behavioural interventions for reducing physical activity limitation in community-dwelling visually impaired older people. Cochrane Database Syst Rev 2013؛ 6: CD009233. [PubMed] [Google Scholar].

6. Chang JR، Koo E، Agron E، Hallak J، Clemons T، Azar D et al.(2011): Risk factors associated with incident cataracts and cataract surgery in the age-related eye disease study (AREDS). Ophthalmology،118(11):2113-2119.

7. Praveen MR، Shah GD، Vasavada AR، Mehta PG، Gilbert C and Bhagat G(2010): A study to explore the risk factors for the early onset of cataract in India. Eye (London)، 24(4):686-694.

8. Klein R، Klein BE، Jensen SC، Moss SE and Cruickshanks KJ(1994): The relation of socioeconomic factors to age-related cataract، maculopathy، and impaired vision. Ophthalmology،101(12):1969-1979.

9. Hiller R، Sperduto RD، Podgor MJ، Wilson PW، Ferris FL (1997): Cigarette smoking and the risk of development of lens opacities.In: Archives of ophthalmology. 3rd ed، Colton T. Chicago، pp:1113-1118.

10. Klein BE، Klein R and Lee KE (1998): Diabetes، cardiovascular disease، selected cardiovascular disease risk factors and 5-year incidence of age-related cataract and progression of lens opacities. American Journal of Ophthalmology،126(6):782-790.

11. Bochow TW، West SK، Azar A، Munoz B، Sommer A and Taylor HR (1989): Ultraviolet light exposure and risk of posterior subcapsular cataracts. Archives of Ophthalmology (Chicago)، 107(3):369-372.

12. Glynn RJ، Christen WG، Manson JE، Bernheimer J and Hennekens CH(1995): Body mass index. An independent predictor of cataract. Archives of Ophthalmology (Chicago): 113(9):1131-7.

13. Klein BE، Klein R، Lee K and Danforth LG (2001): Drug use and five-year incidence of age-related cataracts. Ophthalmology، 108(9):1670-1674.

14. https://www.who.int/ru/news/item/08-10-2019-who-launches-first-world-report-on-vision

15. ۆەسەلوۆسكايا ز.ف.. كاتاراكتا. كييەۆ، 2016.

16. Kupfer C.، Bowman Lecture. The conquest of cataract: A global challenge. // Trans. Ophthal. Soc. UK 104. -2004.

17. https://www.who.int/ru/news/item/08-10-2019-who-launches-first-world-report-on-vision

18. Foster A.، Gilbert C. Epidemiology of visual impairment in children. // Taylor D.، ed. Paediatric Ophthalmology، 2nd edn. London: Blackwell Science، 2015: pp. 3-12.

---