InfoHub Logo

ستۋدەنت: يسابەكوۆا گۋلنار نۋراددينوۆنا
عىلىمي جەتەكشى:سايم ل.ن
كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسى
قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارعى كوللەدجى

كىلت سوزدەر: اسقازان اۋرۋى، اسقازان ويىق جاراسى، مەيىرگەرىك كۇتىم، ءقاۋىپ فاكتورلار، جۇمىس ساپاسى، ءومىر ساپاسى، پاسيەنت كوزقاراسى، ەپيدەميولوگياسى، حيرۋرگيا

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى. اسقازان ويىق جاراسى پروبلەماسىنىڭ وزەكتىلىگى ونىڭ جۇمىس ىستەيتىن حالىقتىڭ ەڭبەككە جارامسىزدىعىنىڭ نەگىزگى سەبەبى بولىپ تابىلاتىندىعىمەن انىقتالادى. اس قورىتۋ ورگاندارىنىڭ اۋرۋلارى ەرەسەكتەر مەن بالالاردىڭ سوماتيكالىق اۋرۋلارى قۇرىلىمىندا العاشقى ورىنداردىڭ ءبىرىن الادى. ەڭ كوپ تاراعاندارى-ويىق جارا اۋرۋى.

اۋرۋ كوبىنەسە بەلسەندى، ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى ادامدارعا اسەر ەتەدى، بۇل پروبلەمالاردىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزدىلىعىن انىقتايدى، ال اسقىنۋلار ۇزاق مەرزىمدى مۇگەدەكتىككە جانە ەرتە مۇگەدەكتىككە اكەلەدى نەمەسە ءتىپتى ولىمگە اكەلۋى مۇمكىن.

مۇنىڭ سەبەپتەرى تەرىس ەموسيالار، ۇزاققا سوزىلعان پسيحيكالىق سترەسس، اس قورىتۋ گورموندارىن ءوندىرۋدىڭ بۇزىلۋى بولۋى مۇمكىن. دۇرىس ەمەس ءومىر سالتى اۋرۋدىڭ پايدا بولۋىنا ىقپال ەتەدى، ەڭ الدىمەن ديەتانى بۇزۋ، اششى، دورەكى تاعامداردى شامادان تىس تۇتىنۋ، تەمەكى شەگۋ، الكوگولدى تەرىس پايدالانۋ. جارانىڭ دامۋىنا ميكروورگانيزم-حەليكوباكتەر قاتىسادى.

دامىعان ەلدەردە نر جۇقتىرۋ كورسەتكىشى بالالاردا شامامەن 16،5% - دى، جاسوسپىرىمدەردە 20% - دى قۇرايدى، ءبىراق جاسى ۇلعايعان سايىن جىلىنا ورتا ەسەپپەن 1% - عا ارتىپ، ەگدە جاستاعى تۇرعىنداردا 50-60% - عا جەتەدى.

اسقازان ويىق جاراسى-بۇل امەريكا قۇراما شتاتتارىندا جىل سايىن 6 ميلليوننان استام ادامعا اسەر ەتەتىن، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە ايتارلىقتاي اۋرۋلار مەن ۇلكەن ەكونوميكالىق شىعىندار تۋدىراتىن كەڭ تارالعان اۋرۋ. Helicobacter pylori ينفەكسياسى ويىق جارا اۋرۋى مەن ونىڭ اسقىنۋ ءقاۋپىن ەداۋىر ارتتىرادى. ويىق جارا اۋرۋى جىلىنا 6700 ادامنىڭ ءولىمىنىڭ نەگىزگى سەبەبى بولدى، بۇل ميلليون ءتىرى حالىققا شاققاندا 28 ءولىم دەڭگەيىنە سايكەس كەلەدى .

 كوگورتتىق تالداۋ بارلىق ەۋروپا ەلدەرىندە، جاپونيادا جانە اقش-تا اسقازان جاراسىنىڭ ۋاقىتشا وزگەرۋى تۋۋ ءقاۋپىنىڭ وزگەرۋىمەن بايلانىستى ادامدارعا تان-كوگورت تۇرىندە بولاتىندىعىن كورسەتەدى. 19 عاسىردىڭ سوڭعى 30 جىلىندا تۋىلعان ۇرپاقتار اسقازان جاراسىنىڭ پايدا بولۋ ءقاۋپىن كورسەتتى جانە ونى ءومىر بويى الىپ ءجۇردى. ددسۇ-نىڭ 2018 جىلى جاريالاعان سوڭعى مالىمەتتەرىنە سايكەس، ءۇندىستاندا ويىق جارا اۋرۋى 55،560 ادامعا نەمەسە جالپى ءولىمنىڭ 0،63% - ىنا جەتتى. جاسى بويىنشا تۇزەتىلگەن ءولىم دەڭگەيى 100 000 ادامعا شاققاندا 5،58 قۇرايدى، بۇل ءۇندىستاندى الەمدە 60-شى ورىنعا قويادى.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر: اسقازاننىڭ ويىق جاراسى اۋرۋى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ستاتيستيكاسى بويىنشا ەڭ كوپ تارالعان اۋرۋلاردىڭ ءبىرى، ەگەر 2015 جىلى قالا حالقى اراسىندا 100%-دان 71% (ونىڭ ىشىندە ايەلدەر 59،5%)، ال اۋىل حالقى اراسىندا 64،5 % (ونىڭ ىشىندە ايەلدەر 57،8%)؛ 2016 جىلى قالا حالقى اراسىندا 100% - دان 76% (ونىڭ ىشىندە ايەلدەر 58%)، ال اۋىل حالقى اراسىندا 68،7 % (ونىڭ ىشىندە ايەلدەر 62،2%)؛ جانە 2017 جىلى 100% - دان 80،6% (ونىڭ ىشىندە ايەلدەر 69،3%)، ال اۋىل حالقى اراسىندا 77،8% ونىڭ ىشىندە ايەلدەر 100000 تۇرعىنعا 63،8%. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى دەموگرافيالىق پروسەستەر ويىق جارالى اۋرۋمەن اۋىراتىن ادامدار سانىنىڭ 70 جاسقا دەيىن ۇلعايۋىن ايقىندايدى، ولار وسى اۋرۋمەن اۋىراتىن بارلىق ناۋقاستاردىڭ 44،4-48،7% - ىن قۇرايدى.

اسقازان جاراسىنىڭ پروبلەمالارى اس قورىتۋ جۇيەسىنىڭ بارلىق اۋرۋلارىنان زارداپ شەگەتىن ەرلەردىڭ 68%-ى، ايەلدەردىڭ 30،9%-ى مۇگەدەكتىكتىڭ نەگىزگى سەبەبى بولىپ تابىلاتىندىعىمەن انىقتالادى..

زەرتتەۋ ديزاينى: ساپالىق زەرتتەۋ، فەنومەنالدى؛ راندوميزيرلەنگەن ماقساتتى، پوپۋلياسياعا نەگىزدەلگەن.

زەرتتەۋ ءادىسىنىڭ ماقساتى: كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ حيرۋرگيا  بولىمشەسىندە اسقازان ويىق جاراسى بار پاسيەنتتەردە كەزدەسەتىن ەموسيونالدىق ەرەكشەلىكتەرى كەزىندەگى مەيىرگەرلىك كۇتىم ساپاسىن پاسيەنت كوزقاراسى ارقىلى باعالاۋ. پاسيەنتتەرگە ساۋالناما جۇرگىزۋ ارقىلى مەيىرگەرلەردىڭ جۇمىسىن باعالاۋ. بۇل سۇراقتارعا جاۋاپ الۋعا جانە وسى ماسەلە بويىنشا پاسيەنتتەردىڭ پىكىرىن انىقتاۋ ارقىلى زەرتتەۋ مىندەتتەرىنە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

زەرتتەۋ وبەكتىسى: 2020 جىلى جەلتوقسان ايىندا كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىندا زەرتتەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلدى. وسى  زەرتتەۋدى  جۇرگىزۋدە ساۋالناما الىندى. زەرتتەۋگە جالپى 20 پاسيەنت قاتىستى.

زەرتتەۋ قۇرالى: قىزمەت الۋشىلارعا ساۋالناما نافيكوۆا ايگۋل شاۋكاتوۆنانىڭ «ۇزاق ديسپانسەرلىك باقىلاۋ ناتيجەلەرى بويىنشا ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى ادامداردا اسقازاننىڭ جانە ون ەكى ەلى ىشەكتىڭ ويىق جارالى اۋرۋىمەن اۋىراتىن ناۋقاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى» ماقالاسىنا سۇيەنە وتىرىپ جاسالىندى.

«ۇزاق ديسپانسەرلىك باقىلاۋ ناتيجەلەرى بويىنشا ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى ادامداردا اسقازاننىڭ جانە ون ەكى ەلى ىشەكتىڭ ويىق جارالى اۋرۋىمەن اۋىراتىن ناۋقاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى» تاقىرىبىندا زەرتتەۋ 2013 جىلى ۋفا قالاسىندا قىركۇيەك ايىندا 300 پاسيەنت قاتىسقان. وسى زەرتتەۋدەگى ساۋالناما سۇراقتارىنىڭ ۇلگىسى مەنىڭ زەرتتەۋىمدە قولدانىلدى.

ساۋالناما بارىسىندا ورتالىقتاعى مەيىرگەرلەردىڭ جۇمىس ساپاسى قانداي ەكەنى انىقتالدى. ساۋالنامادا پاسيەنتتەرگە ارنالعان 19 سۇراقتى قامتىدى. سۇراقتاردىڭ ءارقايسىسىنا بىرنەشە سايكەس جاۋاپتار ۇسىنىلدى. رەسپوندەنتتەرگە ىڭعايلى بولۋ جانە ساۋالناما ناتيجەلەرىن جاقسارتۋ ماقساتىندا مەيىرگەرلەر مەن قىزمەت الۋشىلار ءۇشىن ەكى تىلدە - قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە ساۋالناما دايىندالدى. ساۋالناما جاسىرىن تۇردە جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋگە قاتىسۋشىلاردان زەرتتەۋگە رۇقسات بەرۋگە جازباشا تۇردە كەلىسىم الىندى.

زەرتتەۋ ناتيجەلەرى

رەسپوندەنتتەردىڭ سيپاتتاماسى

2020 جىلدىڭ جەلتوقسان  ايىندا كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ حيرۋرگيا بولىمىندە ساۋالناما ارقىلى زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ورتالىقتاعى مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋدى انىقتاۋ ماقساتىندا مەيىرگەرلەر مەن قىزمەت الۋشىلارعا ساۋالناما جۇرگىزدى. زەرتتەۋگە جالپى 20 پاسيەنت قاتىستى.

قورىتىندى

2020 جىلدىڭ جەلتوقسان  ايىندا  كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ حيرۋرگيا بولىمىندە ساۋالناما ارقىلى زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ورتالىقتاعى مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىمىن باعالاپ، انىقتاۋ ماقساتىندا مەيىرگەرلەر مەن قىزمەت الۋشىلارعا ساۋالناما جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋ نەگىزىندە ساۋالناماعا 20 پاسيەنت قاتىستى، زەرتتەۋ رەتىندە ساۋالناما الىندى. ساۋالناما قورىتىندىسى بويىنشا، مەيىرگەرلەر ءوز جۇمىستارىن قانشالىقتى جاقسى ورىندادى دەگەن سۇراققا ، 30 % رەسپوندەنتتەر قاناعاتتانارلىق دەپ جاۋاپ بەردى.

ءسىز مەيىرگەرلەردى شاقىرعان كەزدە قانشالىقتى تەز كەلدى دەگەن سۇراققا، 30 % 10 مينۋتتا دەپ كەلەدى جانە مەيىرگەرلەر ءسىزدىڭ ۋايىمدارىڭىز بەن ماسەلەلەرىڭىزدى قالاي تىڭدادى دەگەن سۇراققا، 30 % رەسپوندەنتتەر قاناعاتتانارلىق دەپ جاۋاپ بەرگەن.

قورىتا كەلە، قىزىلوردا قالاسى كوپ بەيىندى وبلىستىق اۋرۋحاناسىنىڭ حيرۋرگيا بولىمشەسىندە اسقازان ويىق جاراسى بار پاسيەنتتەرگە كورسەتىلگەن كۇتىم ساپاسىن پاسيەنت كوزقاراسى ارقىلى باعالاۋ 65،4 % ەكەندىگى انىقتالدى، ال مەيىرگەرلەردىڭ جۇمىسى مەن ءبىلىم ساپاسى 80% قۇرادى.

1. ءبىر اۋىسىمعا مەيىرگەرلەردىڭ سانىن 30 % كوبەيتۋ

2. تۇنگى اۋىسىم كەزىندە 1 مەيىرگەردەن 3 مەيىرگەرگە دەيىن كوبەيتۋ

3. پروفيلاكتيكالىق شارالار ماقساتىندا ەمحانالار مەن اۋرۋحانالاردا ستەندتەر، اقپاراتتىق بۇرىشتار جانە بيلبوردتاردى ازىرلەپ، شىعارۋ

4. مەيىرگەرلەردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرۋ ماقساتىندا سەمينار ساباقتار ءجيى وتكىزىپ تۇرۋ (ونىڭ ىشىندە ەتيكا مەن دەونتولوگيا مىسالىندا)

5. ورتا مەديسينالىق پەرسونالدىڭ كوزقاراسى بويىنشا، مەيىربيكەلىك كومەك ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋدە قاجەتتى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتۋ، كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ تولىقتىعى، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتۋ ەڭ الدىڭعى قاتارلى شارالار بولىپ تابىلادى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1. بارانوۆسكيي ا.يۋ.، نازارەنكو ل.ي. نەبلاگوپرياتنىە ۆاريانتى تەچەنيا يازۆەننوي بولەزني. – س.-پەتەربۋرگ: سپب، 2006. – س. 22-68.

2. «Peptic ulcer disease» http://lib.bioinfo.pl/meid: 32219، 2010 گ.

3. Croxen M.A. The Helicobacter pylori chemotaxis receptor tlpB (HP0103) is required for pH taxis and for colonization of the gastric mucosa / M.A. Croxen، G. Sisson، R. Melano، P.S. Hoffman // Journal of Bacteriology. – 2006. – Vol. 188، № 7. – P. 2656–2665.

4. اگكاسيەۆا، س.ا. سەسترينسكيي پروسەسس پري يازۆەننوي بولەزني جەلۋدكا ي دۆەنادساتيپەرستنوي كيشكي: مەتوديچەسكوە پوسوبيە/س.ا.اگكاسيەۆا [ەلەكتروننىي رەسۋرس]. URL: https://educontest.net (داتا وبراششەنيا: 27.03.2015).

5. Sandler RS، Everhart JE، Donowitz M، Adams E، Cronin K، Goodman C، The burden of selected digestive diseases in the United States. Gastroenterology. 2002؛122:1500–11. DOIExternal LinkPubMedExternal Link

6. ن.ا.بورودين، ۆ.ي.دولگينسيەۆ، ب.ك.گيبەرت يازۆەننايا بولەزن جەلۋدكا ي دۆەنادساتيپەرستنوي كيشكي ۆ تيۋمەنسكوي وبلاستي. پروبلەمى سوسيالنوي گيگيەنى، زدراۆووحرانەنيا ي يستوريي مەديسينى. – 2004. – № 6. – س. 31-36.

7. مايەۆ ي.ۆ.، سامسونوۆ ا.ا. يازۆەننايا بولەزن. – م.: ميكلوش، 2009. – 9-90 س.

8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1867922/

9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2862697/

10. https://kaznmu.kz/press/en/2013/03/18/مورفولوگيچەسكايا-حاراكتەريستيكا-يازۆە/

11. https://www.worldlifeexpectancy.com/india-peptic-ulcer-disease

12. S. W. Behrman، “Management of complicated peptic ulcer disease،” Archives of Surgery، vol. 140، no. 2، pp. 201–208، 2005.View at: Publisher Site | Google Scholar

13. G. Riezzo، M. Chiloiro، and S. Montanaro، “Protective effect of amtolmetin guacyl versus placebo diclofenac and misoprostol in healthy volunteers evaluated as gastric electrical activity in alcohol-induced stomach damage،” Digestive Diseases and Sciences، vol. 46، no. 8، pp. 1797–1804، 2001.View at: Publisher Site | Google Scholar

14. E. Stermer، “Alcohol consumption and the gastrointestinal tract،” Israel Medical Association Journal، vol. 4، no. 3، pp. 200–202، 2002.View at: Google Scholar

15. ب.ب. داۋلەتبايەۆا، ا. امانكەلدى قىزى، د.ب. بەسكەمپيروۆا، ج.ب. بولايەۆا، ا.س. جۋمانوۆا، ا.ن. كالييەۆا، ج. رىسباي. كازاحسكيي ناسيونالنىي مەديسينسكيي ۋنيۆەرسيتەت يمەني س.د.اسفەندياروۆا، كافەدرا ينتەرناتۋرا ي رەزيدەنتۋرا ۆوپ №1 يازۆەننايا بولەزن جەلۋدكا ي دۆەنادساتيپەرستنوي كيشكي

16.https://zinref.ru/000_uchebniki/03200medecina/100_lekcii_medicina_5/425.htm

17. پ. ا. فادەيەۆ - «يازۆەننايا بولەزن»، سەريا: ەنسيكلوپەديا مەديسينسكيح زنانيي.،2009 گ.

18. سموليەۆا ە. ۆ. سەسترينسكوە دەلو ۆ تەراپيي. روستوۆ نا دونۋ فەنيكس 2006

19. كرىلوۆ، ا.ا. يازۆەننايا بولەزن: وسوبەننوستي كلينيكي، دياگنوستيكي ي لەچەنيا ۆ زاۆيسيموستي وت لوكاليزاسيي يازۆى [تەكست] / ا.ا.كرىلوۆ // كلينيچەسكايا مەديسينا. – 2011. - № 8. - س. 70-73.

20. وپىت پوۆىشەنيا ەففەكتيۆنوستي رەابيليتاسيي بولنىح يازۆەننوي بولەزنيۋ [تەكست] / پ.يا. گريگوريەۆ ي در. // كلينيچەسكايا مەديسينا. -2014. - № 6. - س. 96 -102.

21. سوسنوۆسكايا، ا.پ. ۋحود زا پاسيەنتوم س يازۆەننوي بولەزنيۋ جەلۋدكا ي دۆەنادساتيپەرستنوي كيشكي [ەلەكتروننىي رەسۋرس]. URL: http://www.meduhod.ru/ (داتا وبراششەنيا: 10.04.2015).

22. بەليايەۆا يۋ.ن. سوۆرەمەننىە تەندەنسيي زابوليەۆاەموستي بولەزنيامي ورگانوۆ پيششيەۆارەنيا ۆ روسسييسكوي فەدەراسيي ي نا رەگيونالنوم ۋروۆنە [تەكست] / يۋ.ن.بەليايەۆا // ماتەريالى 72-ي ناۋچنو-پراكتيچەسكوي كونفەرەنسيي ستۋدەنتوۆ ي مولودىح ۋچەنىح س مەجدۋنارودنىم ۋچاستيەم: «مولودىە ۋچەنىە – زدراۆووحرانەنيۋ». – ساراتوۆ، يزد-ۆو سگمۋ. - 2011. - س.79-83

23. ۆاحرۋشيەۆ، يا.م. يازۆەننايا بولەزن [تەكست] // ۆنۋترەننيە بولەزني / پود رەد. يا.م. ۆاحرۋشيەۆا. - يجيەۆسك: ەكسپەرتيزا، 2009. - س. 218 - 236.

24. كرىلوۆ، ا.ا. يازۆەننايا بولەزن: وسوبەننوستي كلينيكي، دياگنوستيكي ي لەچەنيا ۆ زاۆيسيموستي وت لوكاليزاسيي يازۆى [تەكست] / ا.ا.كرىلوۆ // كلينيچەسكايا مەديسينا. – 2011. - № 8. - س. 70-73.

25. كامىنينا، ن.ن. سوۆرەمەننىە پودحودى ك وسەنكە كاچەستۆا سەسترينسكوي پوموششي [تەكست] / ن.ن.كامىنينا // مەديسينسكايا سەسترا. – 2011. - № 2. – س. 22 – 28.

26. وپىت پوۆىشەنيا ەففەكتيۆنوستي رەابيليتاسيي بولنىح يازۆەننوي بولەزنيۋ [تەكست] / پ.يا. گريگوريەۆ ي در. // كلينيچەسكايا مەديسينا. -2014. - № 6. - س. 96 -102.

---