كوپەرنيكتىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسى
ساباق تاقىرىبى: كوپەرنيكتىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسى
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ گەليوسەنترلىك جۇيە تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، ومىردە كەزدەسەتىنىنە كوز جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكادا، ومىردە قولدانا وتىرىپ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ىزدەنىمپازدىققا، تانىمدىلىققا، ادامگەرشىلىككە، باسقا وقۋشىنىڭ پىكىرىن تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكاتتار، كەسپە قاعازدار، باعالاۋ جەتوندارى، قوسىمشا ماتەريالدار، عالىمداردىڭ پورترەتتەرى، سلايدتار، بالىقتار، كول بەينەسى بەينەلەنگەن پلاكات.
ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، باعالاۋ، كورنەكىلەۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ينفورماتيكا، استرونوميا، گەوگرافيا.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (3مين)
ا/ وقۋشىلاردىڭ ساباققا زەيىنىن جيناقتاپ، ولاردىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ.
ءا/ ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتاردى تۇگەندەۋ.
ب/ جاڭا ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن ايتۋ.
ۆ/ پسيحولوگيالىق دايىندىق
س/ «ميعا شابۋىل» كلاستى 2 توپقا ءبولۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. (7 مين)
توپپەن جۇمىس. وقۋشىلاردان كومپيۋتەردەن تەست الۋ.
1. ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ عاسىردا ءومىر سۇرگەن ەجەلگى گرەك عالىمى، ول دۇنيەنىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسىن جاسادى. (كلاۆديي پتولەمەي)
2. وربيتالارى جەر وربيتاسىنىڭ سىرتىندا ورنالاسقان پلانەتالارعا قانداي پلانەتالارعا قانداي پلانەتالار جاتادى؟ (مارس، يۋپيتەر، ساتۋرن، ۋران، نەپتۋن)
3. يۋپيتەر، ساتۋرن، ۋران، نەپتۋن قانداي پلانەتالار؟ (الىپ پلانەتالار)
4. جەردىڭ كۇندى اينالا قوزعالاتىنى تۋرالى بولجام جاساعان 973 جىلى حورەزمدە دۇنيەگە كەلگەن ورتا-ازيالىق عالىم – ماتەماتيك (بيرۋني)
5. تومەندەگى پلانەتالارعا قانداي پلانەتالار جاتادى؟ (مەركۋريي، شولپان)
ءىىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
رەبۋس شەشۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ. (15 مين)
پلانەتالاردىڭ كۇندى اينالا قوزعالاتىنى جونىندەگى يدەيا ءبىزدىڭ وركەنيەتتىڭ ءار ءتۇرلى كەزەڭدەرىندە پايدا بولعانىمەن، ول جيىرما عاسىرداي ۋاقىت بويى مۇلگۋدە بولدى. ويتكەنى، پتولەمەيدىڭ گەوسەنترلىك جۇيەسى الەم قۇرىلىسى جونىندەگى مۇلدەم قاتە تۇسىنىكتەرگە نەگىزدەلگەنىنە قاراماستان، ورتاعاسىرلىق ادامداردىڭ قاراپايىم تىرشىلىككە قاجەتتى تالاپتارىن قاناعاتتاندىرىپ وتىردى. ول تۇتىلۋلاردى، پلانەتالاردىڭ كوكجيەكتەن كورىنۋىن جانە اسپان الەمىندەگى كورىنەرلىك وزگەرىستەردى الدىن الا ءدال بولجاۋعا مۇمكىندىك بەردى. سەبەبى بۇل جۇيە دە ۇزاق جىلدار بويى مۇقيات ورىندالعان تاجىريبەلەرگە نەگىزدەلگەن بولاتىن.
الايدا، كۇن جۇيەسى قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن العاش رەت دۇرىس تۇسىنگەن ن. كوپەرنيك بولدى. ول عاسىرلار بويى ادامداردىڭ ساناسىنا ۇيالاپ قالعان «جەر قوزعالمايدى» دەگەن جوبانى تەرىسكە شىعاردى. جەردى وزگە پلانەتالاردىڭ قاتارىنا قوسىپ، جەر كۇننەن ءۇشىنشى ورىندا بولادى دەدى. سونىمەن بىرگە كوپەرنيك جەر ءوز ءوسىن اينالا وتىرىپ، بارلىق پلانەتالارمەن بىرگە كەڭىستىكتە كۇندى اينالا قوزعالادى دەپ كورسەتتى. ال اي كۇندى ەمەس، جەردى قوزعالادى دەدى.
ءىV. سەرگىتۋ ءساتى (2 مين).
وقۋشىلارعا جۇمباقتار جاسىرۋ.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ (5 مين).
«بەتپە - بەت ستۋدياسى» ويىنى ارقىلى سۇراق قويىپ، جاڭا ساباقتان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
♦ كوپەرنيكتىڭ پلانەتالار قوزعالىسىنىڭ جاڭا جۇيەسىن جاساۋدا 1543 جىلى جارىق كورگەن ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
♦ ن. كوپەرنيك پلانەتالار جۇيەسىنىڭ سەنترىنە كۇندى ورنالاستىرعاندىقتان، بۇل جۇيەنى قالاي اتادى؟
♦ كوپەرنيكتىڭ ءىلىمىن قولداپ، ودان ءارى دامىتقان عالىمدار
♦ ول عاسىرلار بويى ادامداردىڭ ساناسىنا ۇيالاپ «جەر قوزعالمايدى» دەگەن جوبانى تەرىسكە شىعارعان عالىم
«كىم شاپشاڭ» ويىنى
جاڭا ساباققا بايلانىستى جۇمباقتار جاسىرىلادى.
1. كۇندىز بار دا، تۇندە جوق،
قينالماي تاۋلاردى، ورماندى،
ونسىز ءومىر مۇلدە جوق. (كۇن)
2. اتى دا كوك، زاتى دا كوك،
ويلاپ تاپ، كوتەرگەن الىپتى. (اسپان)
3. ءبىر كىسىنىڭ ون ەكى بالاسى بار،
ىشتەرىندە اق، سارى، قاراسى بار.
ءار بالاسى ساپارعا شىققان سايىن،
وتىز شاقتى سەرىگىن الا شىعار. (جىل مەن ون ەكى اي)
Vءى. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ. (3مين)
ساباقتى توپتاستىرۋ ستراتەگياسى ادىسىمەن قورىتىندىلاۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. (2 مين)
§21؛ ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ سۇراقتارى.
Vءىىى. باعالاۋ. (2 مين)
فيزيكا تىلدەسەر تابيعاتتىڭ ءتىلى ەكەن عوي،
كوز تارتار سۇلۋلىقتىڭ سىرى ەكەن عوي.
اتتاساڭ اياعىڭدى، الدىڭدى وراپ،
ارتىڭنان قالمايدى ەكەن تىرىدە ول.
سالعان ءان، ايتىلعان ءسوز، ىشىلگەن اس،
عارىشتىڭ كەمەلەرى، اتىلعان تاس،
اققان سۋ، سوققان داۋىل، ايتىلعان جىر
ءبارىنىڭ باعالارى فيزيكا عوي!
سوندىقتان تابيعاتتىڭ سىرىن تەرەڭ
دەۋشىگە وقىپ، زەرتتەپ، بىلەم، كورەم،
دەمەسەڭ بولسىن ەگەر ەڭبەگىڭ ەش.
اۋەلى، فيزيكانى وقى دەر ەم.
ساباقتارى قورىتىندىلانىپ، باعالارى كۇندەلىكتەرىنە قويىلادى.
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ گەليوسەنترلىك جۇيە تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ، ومىردە كەزدەسەتىنىنە كوز جەتكىزۋ.
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكادا، ومىردە قولدانا وتىرىپ، لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ىزدەنىمپازدىققا، تانىمدىلىققا، ادامگەرشىلىككە، باسقا وقۋشىنىڭ پىكىرىن تىڭداي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكاتتار، كەسپە قاعازدار، باعالاۋ جەتوندارى، قوسىمشا ماتەريالدار، عالىمداردىڭ پورترەتتەرى، سلايدتار، بالىقتار، كول بەينەسى بەينەلەنگەن پلاكات.
ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، باعالاۋ، كورنەكىلەۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: ينفورماتيكا، استرونوميا، گەوگرافيا.
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (3مين)
ا/ وقۋشىلاردىڭ ساباققا زەيىنىن جيناقتاپ، ولاردىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ.
ءا/ ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتاردى تۇگەندەۋ.
ب/ جاڭا ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن ايتۋ.
ۆ/ پسيحولوگيالىق دايىندىق
س/ «ميعا شابۋىل» كلاستى 2 توپقا ءبولۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. (7 مين)
توپپەن جۇمىس. وقۋشىلاردان كومپيۋتەردەن تەست الۋ.
1. ءبىزدىڭ زامانىمىزدىڭ عاسىردا ءومىر سۇرگەن ەجەلگى گرەك عالىمى، ول دۇنيەنىڭ گەليوسەنترلىك جۇيەسىن جاسادى. (كلاۆديي پتولەمەي)
2. وربيتالارى جەر وربيتاسىنىڭ سىرتىندا ورنالاسقان پلانەتالارعا قانداي پلانەتالارعا قانداي پلانەتالار جاتادى؟ (مارس، يۋپيتەر، ساتۋرن، ۋران، نەپتۋن)
3. يۋپيتەر، ساتۋرن، ۋران، نەپتۋن قانداي پلانەتالار؟ (الىپ پلانەتالار)
4. جەردىڭ كۇندى اينالا قوزعالاتىنى تۋرالى بولجام جاساعان 973 جىلى حورەزمدە دۇنيەگە كەلگەن ورتا-ازيالىق عالىم – ماتەماتيك (بيرۋني)
5. تومەندەگى پلانەتالارعا قانداي پلانەتالار جاتادى؟ (مەركۋريي، شولپان)
ءىىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ
رەبۋس شەشۋ ارقىلى جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ. (15 مين)
پلانەتالاردىڭ كۇندى اينالا قوزعالاتىنى جونىندەگى يدەيا ءبىزدىڭ وركەنيەتتىڭ ءار ءتۇرلى كەزەڭدەرىندە پايدا بولعانىمەن، ول جيىرما عاسىرداي ۋاقىت بويى مۇلگۋدە بولدى. ويتكەنى، پتولەمەيدىڭ گەوسەنترلىك جۇيەسى الەم قۇرىلىسى جونىندەگى مۇلدەم قاتە تۇسىنىكتەرگە نەگىزدەلگەنىنە قاراماستان، ورتاعاسىرلىق ادامداردىڭ قاراپايىم تىرشىلىككە قاجەتتى تالاپتارىن قاناعاتتاندىرىپ وتىردى. ول تۇتىلۋلاردى، پلانەتالاردىڭ كوكجيەكتەن كورىنۋىن جانە اسپان الەمىندەگى كورىنەرلىك وزگەرىستەردى الدىن الا ءدال بولجاۋعا مۇمكىندىك بەردى. سەبەبى بۇل جۇيە دە ۇزاق جىلدار بويى مۇقيات ورىندالعان تاجىريبەلەرگە نەگىزدەلگەن بولاتىن.
الايدا، كۇن جۇيەسى قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن العاش رەت دۇرىس تۇسىنگەن ن. كوپەرنيك بولدى. ول عاسىرلار بويى ادامداردىڭ ساناسىنا ۇيالاپ قالعان «جەر قوزعالمايدى» دەگەن جوبانى تەرىسكە شىعاردى. جەردى وزگە پلانەتالاردىڭ قاتارىنا قوسىپ، جەر كۇننەن ءۇشىنشى ورىندا بولادى دەدى. سونىمەن بىرگە كوپەرنيك جەر ءوز ءوسىن اينالا وتىرىپ، بارلىق پلانەتالارمەن بىرگە كەڭىستىكتە كۇندى اينالا قوزعالادى دەپ كورسەتتى. ال اي كۇندى ەمەس، جەردى قوزعالادى دەدى.
ءىV. سەرگىتۋ ءساتى (2 مين).
وقۋشىلارعا جۇمباقتار جاسىرۋ.
V. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ (5 مين).
«بەتپە - بەت ستۋدياسى» ويىنى ارقىلى سۇراق قويىپ، جاڭا ساباقتان العان بىلىمدەرىن تەكسەرۋ.
♦ كوپەرنيكتىڭ پلانەتالار قوزعالىسىنىڭ جاڭا جۇيەسىن جاساۋدا 1543 جىلى جارىق كورگەن ەڭبەگى قالاي اتالادى؟
♦ ن. كوپەرنيك پلانەتالار جۇيەسىنىڭ سەنترىنە كۇندى ورنالاستىرعاندىقتان، بۇل جۇيەنى قالاي اتادى؟
♦ كوپەرنيكتىڭ ءىلىمىن قولداپ، ودان ءارى دامىتقان عالىمدار
♦ ول عاسىرلار بويى ادامداردىڭ ساناسىنا ۇيالاپ «جەر قوزعالمايدى» دەگەن جوبانى تەرىسكە شىعارعان عالىم
«كىم شاپشاڭ» ويىنى
جاڭا ساباققا بايلانىستى جۇمباقتار جاسىرىلادى.
1. كۇندىز بار دا، تۇندە جوق،
قينالماي تاۋلاردى، ورماندى،
ونسىز ءومىر مۇلدە جوق. (كۇن)
2. اتى دا كوك، زاتى دا كوك،
ويلاپ تاپ، كوتەرگەن الىپتى. (اسپان)
3. ءبىر كىسىنىڭ ون ەكى بالاسى بار،
ىشتەرىندە اق، سارى، قاراسى بار.
ءار بالاسى ساپارعا شىققان سايىن،
وتىز شاقتى سەرىگىن الا شىعار. (جىل مەن ون ەكى اي)
Vءى. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ. (3مين)
ساباقتى توپتاستىرۋ ستراتەگياسى ادىسىمەن قورىتىندىلاۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. (2 مين)
§21؛ ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ سۇراقتارى.
Vءىىى. باعالاۋ. (2 مين)
فيزيكا تىلدەسەر تابيعاتتىڭ ءتىلى ەكەن عوي،
كوز تارتار سۇلۋلىقتىڭ سىرى ەكەن عوي.
اتتاساڭ اياعىڭدى، الدىڭدى وراپ،
ارتىڭنان قالمايدى ەكەن تىرىدە ول.
سالعان ءان، ايتىلعان ءسوز، ىشىلگەن اس،
عارىشتىڭ كەمەلەرى، اتىلعان تاس،
اققان سۋ، سوققان داۋىل، ايتىلعان جىر
ءبارىنىڭ باعالارى فيزيكا عوي!
سوندىقتان تابيعاتتىڭ سىرىن تەرەڭ
دەۋشىگە وقىپ، زەرتتەپ، بىلەم، كورەم،
دەمەسەڭ بولسىن ەگەر ەڭبەگىڭ ەش.
اۋەلى، فيزيكانى وقى دەر ەم.
ساباقتارى قورىتىندىلانىپ، باعالارى كۇندەلىكتەرىنە قويىلادى.
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: اتومدار مەن مولەكۋلالار. زاتتاردىڭ مولەكۋلالىق قۇرىلىسى
-
«ەلىمىزدى سۇيەمىز» ءانىن ناقىشىنا كەلتىرىپ ورىنداۋ
