اتومدار مەن مولەكۋلالار. زاتتاردىڭ مولەكۋلالىق قۇرىلىسى
ساباق تاقىرىبى: اتومدار مەن مولەكۋلالار. زاتتاردىڭ مولەكۋلالىق قۇرىلىسى
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اتوم - حيميالىق ەلەمەنتتىڭ قاسيەتىن بويىنا ساقتاعان ونىڭ ەڭ كىشى بولشەگى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، العان بىلىمدەرىن ومىردە قولدانا ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: لوگيكالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: شاپشاڭدىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ، ءوز ويىن اشىق ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكات، كارتوچكالار، د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق جۇيەسى، پورترەتى، جۇمباق جيناعى، سلايدتار، كودوسكوپ، ەلەكتروندى وقۋلىق.
ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، بيولوگيا
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (2 مين)
ا/ وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ولاردىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ.
ب/ نازارىن ساباققا اۋدارىپ، ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن ايتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. (5 مين)
ا/ ءسوزجۇمباق شەشۋ ارقىلى وتكەن تاراۋدان العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ.
سۇراقتار:
1. اقش پەن انگلياداعى ۇزىندىق بىرلىگى قالاي اتالادى؟
2. سىيىمدىلىقتىڭ ولشەم بىرلىگى
3. م³ بىرلىگىمەن ولشەنەتىن فيزيكالىق شاما قالاي اتالادى؟
4. ەرتەدە قازاقتار ۇزىندىق بىرلىگى ءۇشىن قانداي بىرلىكتى قولدانعان؟
ب/ ءى تاراۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىنەن فيزيكالىق ديكتانت الۋ.
● تابيعاتتاعى كەز كەلگەن وزگەرىستەر... دەپ اتالادى.
●... – تابيعاتتاعى فيزيكالىق قۇبىلىستاردى ءارى دەنەلەردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرىن زەرتتەيتىن عىلىم جانە وقۋ ءپانى.
● تابيعاتتاعى زەرتتەۋدىڭ عىلىمي نەگىزگى ادىستەرىن اتاپ جاز......
●.... – فيزيكالىق شامانى بىرلىك ءۇشىن قابىلدانعان باسقا بىرتەكتى شامامەن سالىستىرۋ.
● عىلىمي دەرەكتەر نەگىزىندە ۇسىنىلعان بولجامدار... دەپ اتالادى.
ءىىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. (3 مين)
رەبۋس شەشۋ ارقىلى وقۋشىلار جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ. (15 مين)
ەرتەدەگى گرەك عالىمدارى بارلىق زاتتار بولىنبەيتىن وتە كىشكەنتاي بولشەكتەردەن تۇرادى دەپ جورامالداعان ەكەن. دەموكريت ونداي بولشەكتەردى اتومدار دەپ اتادى. ءحىح – حح عاسىرلاردا زات قۇرىلىسى تۋرالى دەموكريت بولجامىنىڭ دۇرىستىعى پراكتيكادا دالەلدەندى. الايدا حح عاسىردىڭ باسىندا اتومنىڭ دا كۇردەلى بولشەك ەكەنى، ونىڭ ءبىر عاجابى: الەمدەگى سان جەتپەيتىن نەشە ءتۇرلى زاتتاردىڭ بارلىعى دا 92 عانا حيميالىق ەلەمەنتتىڭ اتومدارىنان تۇرادى. الەمدەگى بۇكىل زاتتار وسىنداي ساناۋلى عانا ەلەمەنتتىڭ اتومدارىنىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسى ارقاسىندا تۇزىلگەن، وزىنەن دە كىشى بىرنەشە بولشەكتەرگە بولىنەتىنى بەلگىلى بولدى.
ەلەمەنتتەردىڭ اتتارى جوعارى سىنىپتا د. ي. مەندەلەيەۆ جاساعان كەستەدە بەرىلەدى. ولاردىڭ ەڭ جەڭىلى – سۋتەگى، ال ەڭ اۋىرى – ۋران اتومى. الەمدەگى زاتتاردىڭ 99 پايىزى ەكى - اق ەلەمەنتتەن: سۋتەگى مەن گەلييدەن تۇرادى. عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، عارىش دەنەلەرىندەگى 10 000 سۋتەگى اتومىنا گەلييدىڭ 500 اتومى، سونداي - اق باسقا ەلەمەنتتەردىڭ ءبىر عانا اتومى كەلەدى.
ءار زاتتىڭ مولەكۋلاسى – سول زاتتىڭ قاسيەتتەرىن سيپاتتايتىن ەڭ ۇساق بولشەگى. اتومدار مەن مولەكۋلالاردىڭ كريستالىنداعى ورنالاسۋ رەتىن، ولاردىڭ جالپى سۇلباسىن قازىرگى ەلەكتروندىق ميكروسكوپتار مەن يوندىق پروەكتورلاردا كورۋگە بولادى. ۇساق بولشەكتەردى ەلەكتروندىق ميكروسكوپتار جۇزدەگەن مىڭ ەسە ۇلكەيتە الادى، ال يوندىق پروەكتورلاردىڭ ۇلكەيتۋى ميلليونداعان ەسەگە جەتەدى.
ءىV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. (8 مين)
ينتەراكتيۆتى تاقتادا وقۋشىلارعا سلايد ارقىلى فيزيكالىق ديكتانت بەرىلەدى.
V. سەرگىتۋ ءساتى. (3 مين)
ا/ ەرەجەلەردى داپتەرگە جازۋ؛
ۆ/ كودوسكوپپەن جۇمىس
س/ ينتەراكتيۆتى تاقتادا جۇمىس
Vءى. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ. (5 مين)
5 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. (2 مين)
§14؛ 5 - جاتتىعۋ؛ تەست دايىنداۋ.
ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ سۇراقتارى.
Vءىى. باعالاۋ. (2 مين)
ساباقتا بەلسەندىلىك تانىتقان وقۋشىلاردى توپ باسشىسى باعالايدى. ءمۇعالىم كلاستىڭ ساباققا قاتىسقانىنا باعا بەرەدى.
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا اتوم - حيميالىق ەلەمەنتتىڭ قاسيەتىن بويىنا ساقتاعان ونىڭ ەڭ كىشى بولشەگى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، العان بىلىمدەرىن ومىردە قولدانا ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: لوگيكالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
تاربيەلىك: شاپشاڭدىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ، ءوز ويىن اشىق ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكات، كارتوچكالار، د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق جۇيەسى، پورترەتى، جۇمباق جيناعى، سلايدتار، كودوسكوپ، ەلەكتروندى وقۋلىق.
ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، بيولوگيا
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (2 مين)
ا/ وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ولاردىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ.
ب/ نازارىن ساباققا اۋدارىپ، ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن ايتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. (5 مين)
ا/ ءسوزجۇمباق شەشۋ ارقىلى وتكەن تاراۋدان العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ.
سۇراقتار:
1. اقش پەن انگلياداعى ۇزىندىق بىرلىگى قالاي اتالادى؟
2. سىيىمدىلىقتىڭ ولشەم بىرلىگى
3. م³ بىرلىگىمەن ولشەنەتىن فيزيكالىق شاما قالاي اتالادى؟
4. ەرتەدە قازاقتار ۇزىندىق بىرلىگى ءۇشىن قانداي بىرلىكتى قولدانعان؟
ب/ ءى تاراۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى ماسەلەلەرىنەن فيزيكالىق ديكتانت الۋ.
● تابيعاتتاعى كەز كەلگەن وزگەرىستەر... دەپ اتالادى.
●... – تابيعاتتاعى فيزيكالىق قۇبىلىستاردى ءارى دەنەلەردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرىن زەرتتەيتىن عىلىم جانە وقۋ ءپانى.
● تابيعاتتاعى زەرتتەۋدىڭ عىلىمي نەگىزگى ادىستەرىن اتاپ جاز......
●.... – فيزيكالىق شامانى بىرلىك ءۇشىن قابىلدانعان باسقا بىرتەكتى شامامەن سالىستىرۋ.
● عىلىمي دەرەكتەر نەگىزىندە ۇسىنىلعان بولجامدار... دەپ اتالادى.
ءىىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. (3 مين)
رەبۋس شەشۋ ارقىلى وقۋشىلار جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابادى.
جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ. (15 مين)
ەرتەدەگى گرەك عالىمدارى بارلىق زاتتار بولىنبەيتىن وتە كىشكەنتاي بولشەكتەردەن تۇرادى دەپ جورامالداعان ەكەن. دەموكريت ونداي بولشەكتەردى اتومدار دەپ اتادى. ءحىح – حح عاسىرلاردا زات قۇرىلىسى تۋرالى دەموكريت بولجامىنىڭ دۇرىستىعى پراكتيكادا دالەلدەندى. الايدا حح عاسىردىڭ باسىندا اتومنىڭ دا كۇردەلى بولشەك ەكەنى، ونىڭ ءبىر عاجابى: الەمدەگى سان جەتپەيتىن نەشە ءتۇرلى زاتتاردىڭ بارلىعى دا 92 عانا حيميالىق ەلەمەنتتىڭ اتومدارىنان تۇرادى. الەمدەگى بۇكىل زاتتار وسىنداي ساناۋلى عانا ەلەمەنتتىڭ اتومدارىنىڭ ءبىر - بىرىمەن بايلانىسى ارقاسىندا تۇزىلگەن، وزىنەن دە كىشى بىرنەشە بولشەكتەرگە بولىنەتىنى بەلگىلى بولدى.
ەلەمەنتتەردىڭ اتتارى جوعارى سىنىپتا د. ي. مەندەلەيەۆ جاساعان كەستەدە بەرىلەدى. ولاردىڭ ەڭ جەڭىلى – سۋتەگى، ال ەڭ اۋىرى – ۋران اتومى. الەمدەگى زاتتاردىڭ 99 پايىزى ەكى - اق ەلەمەنتتەن: سۋتەگى مەن گەلييدەن تۇرادى. عالىمداردىڭ پايىمداۋىنشا، عارىش دەنەلەرىندەگى 10 000 سۋتەگى اتومىنا گەلييدىڭ 500 اتومى، سونداي - اق باسقا ەلەمەنتتەردىڭ ءبىر عانا اتومى كەلەدى.
ءار زاتتىڭ مولەكۋلاسى – سول زاتتىڭ قاسيەتتەرىن سيپاتتايتىن ەڭ ۇساق بولشەگى. اتومدار مەن مولەكۋلالاردىڭ كريستالىنداعى ورنالاسۋ رەتىن، ولاردىڭ جالپى سۇلباسىن قازىرگى ەلەكتروندىق ميكروسكوپتار مەن يوندىق پروەكتورلاردا كورۋگە بولادى. ۇساق بولشەكتەردى ەلەكتروندىق ميكروسكوپتار جۇزدەگەن مىڭ ەسە ۇلكەيتە الادى، ال يوندىق پروەكتورلاردىڭ ۇلكەيتۋى ميلليونداعان ەسەگە جەتەدى.
ءىV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. (8 مين)
ينتەراكتيۆتى تاقتادا وقۋشىلارعا سلايد ارقىلى فيزيكالىق ديكتانت بەرىلەدى.
V. سەرگىتۋ ءساتى. (3 مين)
ا/ ەرەجەلەردى داپتەرگە جازۋ؛
ۆ/ كودوسكوپپەن جۇمىس
س/ ينتەراكتيۆتى تاقتادا جۇمىس
Vءى. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ. (5 مين)
5 - جاتتىعۋدى ورىنداۋ.
Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. (2 مين)
§14؛ 5 - جاتتىعۋ؛ تەست دايىنداۋ.
ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ سۇراقتارى.
Vءىى. باعالاۋ. (2 مين)
ساباقتا بەلسەندىلىك تانىتقان وقۋشىلاردى توپ باسشىسى باعالايدى. ءمۇعالىم كلاستىڭ ساباققا قاتىسقانىنا باعا بەرەدى.
You Might Also Like
