InfoHub Logo

ساباق تاقىرىبى: تابيعاتتى زەرتتەۋدىڭ عىلىمي ادىستەرى
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ.
دامىتۋشىلىق: تەوريادان العان بىلىمدەرىن ومىردە قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ، پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، لوگيكالىق وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: شاپشاڭدىققا، ۇقىپتىلىققا تاربيەلەۋ، ءوز ويىن اشىق ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: پلاكات، كارتوچكالار، فرانكليننىڭ پورترەتى مەن ءومىربايانى، تەلەسكوپ، سلايدتار، ەلەكتروندى وقۋلىقتار، كودوسكوپ، بۋكلەتتەر، جۇمباق جيناعى.
ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، جۇمباق شەشۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: استرونوميا، قازاق ءتىلى، تاريح

ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى (2 مين)
ا/ وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، ولاردىڭ ساباققا ازىرلىگىن تەكسەرۋ.
ب/ نازارىن ساباققا اۋدارىپ، ساباقتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن ايتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. (10 مين)
ا/ سۇراق قويۋ ارقىلى ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى تەكسەرۋ.
1. استرونوميانىڭ قانداي سالالارى بار؟
2. ءال - ءفارابيدىڭ «ەكىنشى ۇستاز» اتالۋىنىڭ باستى سەبەبى نە؟
3. اسپان دەنەلەرى تۋرالى استرونوميالىق اتاۋلار قالاي قالىپتاسقان؟
4. اسپان دەنەلەرىنە بايلانىستى حالىق اراسىندا ايتىلعان قانداي اڭىزداردى بىلەسىڭدەر؟
5. استرونوميا عىلىمىنىڭ دامۋىنا قانداي قاجەتتىلىك سەبەپ بولدى؟
6. استرونوميا ءپانى نەنى زەرتتەيدى؟
7. استرونوميا مەن فيزيكانىڭ ءوزارا بايلانىسىنان قانداي قورىتىندىلار جاساۋعا بولادى؟
8. كۇن جۇيەسىندەگى پلانەتالاردى اتا.
ب/ ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋدا ءسوزجۇمباق شەشۋ.

سۇراقتار:
1. «ەكىنشى ۇستاز» اتانعان ۇلى تۇلعا كىم؟ (ءال - فارابي)
2. سولتۇستىك جارتى شارداعى ەڭ جارىق جۇلدىز؟ (سيريۋس)
3. وريونداعى قاتار ءتىزىلىپ تۇرعان ءۇش جۇلدىز، ونى كەيدە «ءۇش ارقار» دەپ تە اتايدى؟ (تارازى)
4. اسپاندا ورىن اۋىستىرمايتىن بۇل شوقجۇلدىزعا قاراپ، قازاقتار ساپار شەككەندە جول باعدارىن انىقتايدى؟ (تەمىرقازىق)

ءىىى. قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ. (2 مين)
جۇمباقتاردىڭ جاۋابىن تابۋ ارقىلى ساباقتىڭ تاقىرىبىن تابۋ.
1. جوڭكيدى بۇلتتار دۇركىرەپ،
جاۋادى جاڭبىر كۇركىرەپ.
اسپاننىڭ ءجۇزى جارق ەتتى،
اق نايزا جەرگە سارت ەتتى. (نايزاعاي)
ءۇي ۇستىندە ۇساق تاس. (جۇلدىز)

جاڭا ساباق (15 مين)
تابيعات تۋرالى ءبىلىم ارنايى زەرتتەۋ ادىستەرىن قولدانۋ ارقىلى جيناقتالادى. تابيعاتتى زەرتتەۋ ادىستەرىنىڭ ىشىنەن كەڭ تاراعان ءۇش عىلىمي ءادىستى اتاپ وتۋگە بولادى. ولار: باقىلاۋ، ەكسپەريمەنت جانە تەوريالىق زەرتتەۋ ادىستەرى.
تابيعات قۇبىلىستارىنىڭ زاڭدىلىقتارىن اشۋ ءۇشىن عالىمدار لوگيكالىق وي قورىتۋ امالدارىن رەت - رەتىمەن پايدالانادى. اۋەلى ولار باقىلاۋ ارقىلى دەرەكتەر جينايدى. جاڭا دەرەكتەردى بۇرىننان بەلگىلى دەرەكتەرمەن سالىستىرىپ، ولاردىڭ اراسىندا سەبەپ - سالدارلىق بايلانىستار بار ما؟ دەگەن نەگىزگى سۇراققا جاۋاپ ىزدەيدى. نايزاعايدىڭ پايدا بولۋى تۋرالى شىنايى عىلىمي بولجامدى ۆ. فرانكلين (1706 - 1790جج) ۇسىندى. ونىڭ بولجامى بويىنشا نايزاعاي – ءار ءتۇرلى زاريادتالعان بۇلتتاردىڭ اراسىنداعى نەمەسە بۇلت پەن جەردىڭ اراسىنداعى اسا قۋاتتى ەلەكتر ەلەكتر ۇشقىنى. ونداي ۇشقىن ءار ءتۇرلى ەلەكترلەنگەن (زاريادتالعان) دەنەلەردىڭ ارالارىندا بايقالادى.
استرونوميالىق باقىلاۋ ءۇشىن دە ءار ءتۇرلى قۇرالدار مەن اسپاپتار قولدانىلادى. استرونومياداعى ەڭ نەگىزگى زەرتتەۋ قۇرالى – تەلەسكوپ. ونىڭ جاردەمىمەن جاقىن تۇرعان اسپان دەنەلەرىنىڭ (ايدىڭ، كۇن جۇيەسىندەگى پلانەتالاردىڭ جانە ولاردىڭ سەرىكتەرىنىڭ) بەتكى دەدەرلەرىن كورۋگە بولادى. تەلەسكوپتىڭ ارقاسىندا كوزگە كورىنبەيتىن باسقا دا اسپان دەنەلەرىن باقىلاپ، عىلىمي دەرەكتەر جيناقتالادى.
ءىV. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ. (7 مين)
« جۇمباق كونۆەرتتەگى سۇراقتار» ويىنى ارقىلى بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ.
♦ تابيعاتتى زەرتتەۋدىڭ كەڭ تاراعان عىلىمي ادىستەرى قانداي؟
♦ تابيعات قۇبىلىستارىن زەرتتەپ، وي قورىتۋدىڭ رەتى مەن ەرەكشەلىكتەرى قانداي؟
♦ بولجام دەگەنىمىز نە؟
♦ ەكسپەريمەنتتىڭ باسقا عىلىمي ادىستەردەن ەرەكشەلىگى نەدە؟
♦ عىلىمي دەرەكتەرمەن نەگىزدەلگەن جورامال قالاي اتالادى؟
♦ فيزيكالىق ەكسپەريمەنت جاساۋعا ارنالعان ۇدەتكىش قايدا جاسالدى؟
V. سەرگىتۋ ءساتى. (2 مين)
ينتەراكتيۆتى تاقتادا تابيعات قۇبىلىستارىنا بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر كورسەتىلەدى. وقۋشىلار جالعاسىن تابۋ كەرەك.

Vءى. جاڭا ساباقتى قورىتىندىلاۋ. (3 مين)
شاحمات اتىنىڭ جۇرىسىمەن كەستەدەگى ماقالدى دۇرىس تاۋىپ، فيزيكالىق بالاماسىن تۇسىندىرەدى.
سۇمبىلە ------------- باسقا ---------------------------- سۋ سۋىر
ۇركەرلى ------------- نايزاعاي وينايدى ---------- ءبارى قىس
نوسەر --------------- تۋسا ------------------------------- اتى
ءار ايدىڭ ---------- ايدىڭ --------------------------- الدىندا

Vءىى. ۇيگە تاپسىرما. (2 مين)
§7؛ ءوزىن - ءوزى تەكسەرۋ سۇراقتارى.
Vءىىى. باعالاۋ. (2 مين)
وقۋشىلار وزدەرىن وزدەرى باعالايدى. ساباققا بەلسەنە قاتىسقان وقۋشىلار باعالانادى. ءمۇعالىم كلاستىڭ ساباققا قاتىسقانىنا باعا بەرەدى.