كورۇعىلى
بەگالى سىنشى حانعا ات سىناپ بەرەتىن سىنشى ەكەن. بىرنەشە رەت ات سىناپ بەرەدى. تاعى ءبىر كۇنى ات سىناۋعا كەتەدى. ول كەتكەندە ايەلى جۇكتى ەكەن، جۇكتى ايەلى بەگالى كەتكەن سوڭ، دۇنيەدەن وتەدى. ءبىر كۇندەرى: «ايەلىنىڭ قابىرىنان بالا شىعىپ ءجۇر»، - دەگەن ءسوز بولادى. بەگالى ايەلىنىڭ قابىرىنان بالا شىعىپ ءجۇر دەگەندى ەستىپ: «نە ىستەيمىن؟» - دەپ حانعا بارادى. سوندا حان بەگالىگە بىلاي دەپ اقىل قوسادى: «سەن بارىپ ەر جاسات، ونىڭ ۇستىنە شىرىش جاقتىر، قۋىرشاق جاسات، اسىق الىپ، ءبارىن دە الىپ بارىپ كوردىڭ اۋزىنا قوي. ايەل بالا بولسا قۋىرشاق وينار. ەر بالا بولسا، ەرگە ءمىنىپ الىپ جەردى سابالاپ وتىرار. ەر كورگە سىيمايدى عوي، بالانى شىرىش ۇستاپ الىپ جىبەرمەس، سوسىن ۇستاپ الۋعا بولادى»، - دەدى. وسى زاتتاردى قويىپ، ءوزى مولانىڭ تۇبىنە بارىپ، بۇعىپ جاتا قالادى، ءبىر مەزگىلدە بالا كوردەن شىعىپ، ەرگە ءمىنىپ ايت، «شۋ-شۋلاپ» جەردى سابالاي باستايدى، قۋىرشاقتاردى لاقتىرىپ تاستايدى. بۇنى كورىپ بەگالى بالانى ۇستاي الادى، بالا باقىرىپ جىلايدى: «مەنىڭ ەمىپ جاتقان اق مامام بار، شەشەم دە، اكەم دە سول»، - دەيدى. جىلاپ قويماعان سوڭ ءبىر از ۋاقىتتان كەيىن بالانى قايتادان قويا بەرەدى. بالا كورگە كىرىپ قايتا شىعىپ: «اق مامام بار ەدى، شەشەم بار ەدى، بىرەۋى دە جوق، قۋ سۇيەك بولىپ جاتىر، اكەم سەن ەكەنسىڭ»، - دەدى. بالانى ەرتىپ، ۇيىنە الىپ بارىپ، بالانىڭ اتىن كوردەن شىققان كورۇعىلى دەپ قويدى. توعىز كۇن تويىن، ون ەكى كۇن ويىن جاسايدى. بىر-ەكى جىلدان كەيىن، بالاسى وسكەن سوڭ، حان بەگالىگە تاعى ات ىزدەتىپ جىبەرەدى. سول كەتكەننەن ءۇش اي ءجۇرىپ، ءۇش ات ارىتىپ، ءبىر عيرات دەگەن اتتى الىپ كەلەدى، ونى حانعا اپارىپ بەرەدى. ول ات توقسان ۇرعاندا اياعىن توعىز باسادى. «سىنشىنىڭ كوزى اعارعان ەكەن، كوزىن ويىپ الىپ، اتىن وزىنە اپارىپ بەرىڭدەر»، - دەيدى حان. بەگالىنىڭ كوزىن ويىپ الىپ اتتى وزىنە اكەلىپ بەرەدى. بەگالى بالاسىنا ايتادى: «ءبىر جۇلىم ءۇي تىگىپ، اتتى سونىڭ ىشىنە قوي، ەكى جاعىنا ەكى شەلەك سۋ قويىپ، ءۇيدىڭ ەسىگىن جاپ، ءوزىڭ قايتىپ كەلىپ قاراما»، - دەيدى. كورۇعىلى: «قاراماعاندا، بۇنىڭ نەسى بار، مەن ءبىر قارايىنشى»، - دەپ ويلايدى، قايتىپ كەلىپ قاراسا، اتتىڭ ەكى قاناتى بار ەكەن، ونى ساماۋىرداعى سۋعا سالىپ تۇر ەكەن. «قاناتى بار اتتى جامان دەپ اكەمنىڭ كوزىن ويىپ الدى»، - دەپ كورۇعىلى كوشەگە شىعىپ الىپ، حاننىڭ اتا-باباسىن قويماي سوككەن. ۇيگە قايتىپ كەلىپ:
- اكە، اتتىڭ قاناتى بار ەكەن عوي، - دەيدى.
- بالام، بىرەۋگە ايتتىڭ با؟ - دەپ سۇرادى اكەسى.
- ايتقانىم جوق، كوشەگە شىعىپ حاننىڭ اتا-باباسىن قويماي سوگىپ قايتتىم، - دەپتى. بەگالى: - ويباي، بالام اتتى الىپ كەلە گور، - دەپتى. كورۇعىلى اتتى الىپ كەلىپ سول اتقا ءمىنىپ ەكەۋى قاشادى، ول كەزدە كورۇعىلى سەگىز جاستا ەكەن. قاشىپ كەلە جاتىپ:
- اپىرماي، اكە، مىنا ءبىر قاسقا ات بىزگە جەتتى عوي.
- بالام، ول كارى ايعىردىڭ بالاسى ەدى، ارى-بەرى شاپقان سوڭ بۋىنى تالىپ، جەتە الماي قالادى، - دەپتى. ءبىر زاماندا:
- اكە، مىنا ءبىر سۇر ات جەتتى عوي، - دەپتى.
- ول جەتىپ ەش نارسە قىلمايدى، ول ءبىر قۋلىقتىڭ بالاسى ەدى، - دەپتى.
- اكە، مىنا ءبىر قارا ات جەتتى عوي، - دەپتى.
- ءاي، كاپىر، ءۇش قۋلىقتىڭ بالاسى ەدى، ءبىر كوزىنىڭ ساسى بار ەدى، قالىڭ بوزدىڭ ىشىمەن تۋرا كۇننىڭ استىنا قاراي ءجۇر، كوزىنە كۇن شاعىلىپ، تەر قۇيىلعاسىن قالار،- دەپتى، ايتقانىنداي قارا ات جۇرە الماي قالىپتى. سوندا تۇرىپ بەگالى سىنشى بالاسىنا:
- ءا، بالام، كۇننىڭ باتىسىندا نە كوردىڭ؟ - دەپتى.
سوندا بالا:
ء-بىر قارا قويۋ بۇلت كورىنەدى، - دەپتى.
- ول بۇلت ەمەس، جامبىلبەلدىڭ تاۋى، ونىڭ تەمىرقازىق جاعىندا جالعىز اياق جولى باردى، سول جولمەن ءجۇر، سول تاۋ ءبىزدىڭ مەكەنىمىز بولار، - دەپتى. سول تاۋدىڭ كۇنشىعىس جاعىنان بارىپ ۇستىنە شىقساڭ، ۇستىندە كەڭ ءۇي بار، تاۋدىڭ جاعاسىنا بارىپ ءتۇس، - دەپتى. - كۇنباتىس جاعىندا ءبىر اۋليە بار، سوعان بار، اۋليە نە بەرەر ەكەن، - دەپتى. ەرتەڭىنە بالا بارىپ تۇنەپ قايتىپ كەلىپتى.
- ە، بالام، نە قىل دەدى، - دەپتى.
- انا كەۋەكتە ءبىر كىسىنىڭ كيەر كيىمى، قارۋ-جاراعى بار، سونى بارىپ ال، دەدى، - دەپتى.
- ە، قۇداي بەرگەن ەكەن، بارىپ الىپ كەل، - دەپتى. بارىپ الىپ كەلدى.ءبىر كۇندەردە تاۋدىڭ استىنان كىرەشى ءجۇردى. اكەسى بالاسىنا:
- كىرەشىگە بارىپ وتىن ال، وتىن جاق تا، ءوزىڭ تاماق ءىش، ماعان تاماق الا كەل، - دەپتى. تۇندە تاماقتانىپ، جاتىپ قالعان سوڭ، بەكتەرىن ءولتىرىپ، قاراشاسىن تۇيە-مۇيەسىمەن ايداپ تاۋدىڭ ۇستىنە شىعاردى، تاۋدىڭ ۇستىنە شىققان سوڭ، بىرەۋىن اعا، بىرەۋىن ءىنى قىلىپ اعايىن-تۋمالاستاي بولىپ وتىرا بەرەدى. ءبىر كۇنى كورۇعىلى وتىرىپ اكەسىنەن: - كەگىڭ كەتكەن جەر بار ما؟ - دەپ سۇرادى. سوندا اكەسى:
-شىراعىم، باياعىدا بەسباتىر دەگەن باتىر مەنىڭ قارىنداسىمدى تارتىپ الىپ كەتتى، - دەپتى. كورۇعىلى بەسباتىردىڭ ەلىن ىزدەپ كەتەدى.ءبىر كۇندەردە كورۇعىلى بەسباتىردىڭ ەلىن تاۋىپ، ءۇي سىرتىنان كەلىپ، سويلەس دەگەندە، ءبىر كەمپىر شىعادى.
- ە، بالام، كىمدى ىزدەپ كەلەسىڭ، - دەپتى.
- مەنىڭ ىزدەپ كەلە جاتقانىم بەسباتىردىڭ ەلى، -دەپتى.
- شىراعىم، وندا سەنىڭ نە ءىسىڭ بار ەدى، - دەپتى.
- ىقتيارسىز تارتىپ الىپ كەتكەن ءبىر اپايىم بار ەدى،- دەيدى.
- ول اپاڭ مەن، ءبىراق مەنى نە قىلاسىڭ، الىپ جۇرۋىڭە جارامايمىن، الجىپ ولۋگە قالدىم، ونان دا بەسباتىردىڭ اق ءدىناس اتتى سۇلۋ قىزى بار، وعان مەن «سىرتتاعى كىسىگە قىمىز اپارىپ بەر» دەيىن قىمىزدى ۇستاپ تۇرىپ،ءبىر قولىنان تارت، مەن كوتەرىپ جىبەرەيىن، اتىڭا مىنگەستىر دە قاش، انە، سۇيتسەڭ سەنىڭ كەگىڭ قايتادى، - دەيدى.كەمپىر ۇيگە كىرىپ قىزعا:
- سىرتتاعى كىسىگە قىمىز اپار، - دەيدى. قىز قىمىز الىپ شىعادى. كورۇعىلى قىمىزدى ۇستاي تۇرىپ، قىزدى ءبىر قولىنان تارتىپ ەدى، كەمپىر ارتىنان كوتەرىپ جىبەرەدى.
- بەسباتىردىڭ بەس كۇن ۇيىقتايتىن ۇيقىسى بار، ءبىراق ويانسا، جەتەدى، سەن قاپى بولما، - دەدى دە قالا بەردى كەمپىر. ول كەتكەن سوڭ بەسباتىر وياندى، قارا ايعىرعا ءمىنىپ تۋرا قۋدى، بەسباتىر كورۇعىلىعا جاقىنداعاندا ءبىر دا درياعا تاپ بولادى. كورۇعىلى عيراتتى دارياعا سالىپ جىبەرىپ ەدى، عيرات ار جاعىنا بارىپ ءدۇرس ەتە ءتۇستى. قارا ايعىر قارعىپ ەدى، ءبىر اياعى سۋعا مالىنا ءتۇستى، سوندا بەسباتىر: - كورۇعىلى تۇرا تۇر، مەن ساعان باتا بەرەيىن، -دەيدى. «قارا ات ءزارىن عيراتتىڭ شەشەسىنە بەرىپ ەدى،عيراتتىڭ ءزارىن باسقاعا بەرمەگەيسىڭ، جولىڭ بولسىن جۇرە بەر، جولداسىڭ قايىرلى بولسىن»، - دەدى دە، بەسباتىر قالا بەردى. اق ءدىناستى الىپ كورۇعىلى اكەسىنە قايتىپ كەلدى.
ءبىر كۇنى كورۇعلى اق دىناسكە:
- وسى قارا جەردىڭ ۇستىندە مەنىڭ قايراتىما شاق كەلەتىن كىسى بار ما ەكەن؟ - دەيدى. سوندا اق ءدىناس:
- مەنىڭ اكەم بەسباتىر سەنى تاقىمىنا قىسىپ الىپ كەتەر ەدى، - دەيدى.
سوندا كورۇعىلى:
- مەن سەنىڭ اكەننىڭ كۇشىن كورەيىن، - دەپ كەتە بەردى. اك ءدىناس:
- اكەم تاشكەنت پەن قوقاننىڭ اراسىندا جالعىز ءوزى كىرە سالىپ جۇرەدى، بارا عوي، - دەدى. ايتقانىنداي تاشكەنت پەن قوقاننىڭ اراسىندا كىرە سالىپ كەتىپ بارادى ەكەن. كورۇعىلى جاقىنداپ بارعاندا، بەسباتىر:
- كورۇعىلىمىسىڭ، قوناق بول، ءتۇس بەرى، - دەيدى. سوندا كورۇعىلى:
- مەن تۇسپەيمىن، - دەيدى.
- ولاي بولسا، كەيىن تۇرا تۇر، - دەيدى بەسباتىر.سونان سوڭ بەسباتىر اتىنا ءمىنىپ، كورۇعىلىعا قارسى بارىپ كورۇعىلىنىڭ جەلكەسىنەن ۇستاپ الىپ، تاقىمىنا قىسىپ، اتتان تۇسىرەدى. ونىڭ اتىن الىپ:
- بۇل اتتى اق ءدىناس كەلىپ الىپ كەتسىن، - دەيدى. ءبىر كۇنى كورۇعىلى بەسباتىردى اڭدىپ ءجۇرىپ، قول وقپەن اتادى، ول وعى وتپەيدى. بەسباتىر «قونىپ جۇرگەن ماسا مەن سونا بولار» دەپ جۇرە بەرەدى. ءبىر مەزگىلدە بەسباتىردىڭ تاڭ ۇيقىسى كەلىپ كەتكەندە كورۇعىلى ونى اتىپ قالادى، وق جىلپ ءوتىپ كەتەدى. بەسباتىر كورۇعىلىعا: «مەنىڭ ىشىگىمدى الىپ بەلىڭە وراپ قوي، مەنىڭ ارۋاعىم ساعان قونادى»، - دەيدى. سوندا ىشىكتى سىنايىن دەپ اعاشقا وراپ قاراپ ەدى، اعاشتى قيىپ تۇسەدى، بەسباتىردىڭ ويى «كورۇعىلىنى ءسويتىپ قيىپ ءتۇسسىن» دەگەنى ەكەن.
* * *
كۇندەردە ءبىر كۇن قالماقتىڭ حانى شىنتەمىر حالقىنا جار سالادى:
- كورۇعىلىنىڭ عيراتى مەن قارۋ-جاراعىن اكەلىپ بەرگەن كىسىنىڭ توبەسىنەن قۇيعان التىندى ەتەگىنەن تۇسىرەر ەدىم، - دەيدى. سوندا ءبىر مىستان كەمپىر:
- ءا، شىنتەمىر، مەنى جەلمايامەن اپارىپ تاستاساڭ، مەن اكەلىپ بەرەر ەدىم، - دەيدى. سوندا ونى جامبىلبەلدىڭ تاۋىنىڭ استىنا اكەلىپ تاستايدى. كەمپىر مويىنىنا دوربا سالىپ، قايىرشى بولىپ كەلىپ، كورۇعىلىنىڭ ۇيىنە تۇسەدى.سوندا كورۇعىلى: - شەشەمە قىمىز بەر، - دەيدى. اق ءدىناس كەمپىرگە قىمىز قۇيىپ بەرەدى.
- ويباي، قاراعىم، تاماقتى كەلىستىرىپ جاساي المايدى ەكەنسىڭ، - دەيدى كەمپىر.
- ءا، شەشە، تاماقتى سەن جاساي عوي، - دەيدى كورۇعىلى. سوندا مىستان:
- قوي، قاراعىم، مەنىڭ ۇيىمدە جەتىم بالام بار عوي، سوعان بارۋىم كەرەك قوي، - دەدى.
- ەشتەمە ەتپەس، - دەدى كورۇعىلى.
- بەس كۇن قىمىز ىشپەي وتىراسىڭ، - دەدى كەمپىر. قىمىزدى ابدەن اراق قىلىپ اشىتىپ، كورۇعىلىعا بەرەدى. ول ماس بولىپ جىعىلىپ قالدى. اق دىناسكە بەرىپ ەدى، ول دا جىعىلىپ قالدى. قىمىزدى عيراتقا دا بەرىپ ماس ەتەدى. ەندى كەمپىر كورۇعىلىنىڭ عيراتىنا ءمىنىپ، قاراۋ-جاراعىن الىپ شىنتەمىرگە تارتا بەرەدى. ءبىر مەزگىلدەردە كورۇعىلى ەسىن جيىپ، اتىن جوقتاپ ايەلى اق دىناسكە ايتقانى:
كوك عيراتىمنان ايرىلىپ،
قاناتىم قالدى قايرىلىپ،
باسىما قايعى سالىندى،
قارۋ-جاراق الدىرىپ،
بەلىم قالدى مايرىلىپ.
ەر اتىنان ايرىلسا،
ولگەنى بولار دۇنيەدە،
مەن ءبىر ىزدەپ كەتەيىن،
تۇرىپ مۇندا نە ەتەيىن؟
كوك عيراتتىڭ جولىنا
جانىمدى قۇربان ەتەيىن.
شامام كەلسە عيراتتىڭ
ارتىنان قۋىپ كەتەيىن.
قۋ تاياعىن تايانىپ،
وكسىپ-وكسىپ جىلادى،
كوزىنىڭ جاسىن بۇلادى.
كوزىنەن اقتى قاندى جاس،
ىشىندە قانى ارالاس.
اق ءدىناس:
- قوي تاقسىر، جىلاما، جىلاماق سىزگە بۇيرىق ەمەس، بىزگە بۇيرىق، سىزگە ىزدەمەك بۇيرىق، - دەيدى. - مەن ساعان قوس جۇدىرىق، توقسان قۇرت جاساپ بەرەيىن، سونسىن كۇنىنە ءبىر قۇرت جەسەڭ دە، قارنىڭدى اشىرماس. ىزدەگەن جەرىڭە توقسان كۇندە جەتەرسىڭ، تۇلپاردىڭ باسقان ءىزى وشاقتىڭ ورنىنداي بولىپ ويىلىپ قالاتىن، سونىڭ سوڭىنان ءجۇرىپ تابارسىڭ، - دەدى. كورۇعىلىنىڭ جولىنا تەمىر تاياق، باسىنا تەمىر تەلپەك، ۇستىنە شەكپەن، اياعىنا تەمىر كەبىس، قولىنا قوس جۇدىرىق، توقسان قۇرت بەرىپ جولعا سالادى. كورۇعىلى كەتەرىندە اق دىناسكە قوشتاسىپ ايتقانى:
اق دىناستەي العانىم،
دۇنيەنىڭ ءبىلدىم جالعانىن.
كوك عيراتتان ايرىلىپ،
باسىما قايعى سالعانىم.
بارىسى سەكسەن كۇن ەكەن،
جولى جۇرەر مول ەكەن،
قيىندىعى سول ەكەن،
قاپالانىپ قايعىرما،
ءبىر جىلداردىڭ ىشىندە،
امان بولسام كەلەرمىن،
دۇشپانىڭا الدىرما.
دۇشپاندىق ەتكەن كىسىنى
امان بولسام كورەرمىن،
سازاسىن ونىڭ بەرەرمىن، -
دەپ قىرىق ءىنىسىنىڭ ءبىرى اساندى شاقىرىپ الىپ، كورۇعىلى سويلەي باستايدى:
اساندايىن ءىنىسىڭ،
وسىنداي قيىن جەرلەردە،
جاقسىلىق ءىسىڭ ءبىلىنسىن.
مىناۋ تۇرعان اق ءدىناس
قالدى جەڭگەڭ قولىندا،
سىرتىنان قاراپ تورىرسىڭ.
مالىم مەنىڭ جيناعان
سەنىڭ قالدى قولىڭا،
دۇشپانعا بەرمەي قورىرسىڭ.
وسىلاي دەپ تاپسىرىپ، كورۇعىلى اتىن ىزدەپ ءجۇرىپ كەتەدى. سەكسەن كۇن دەگەندە شىنتەمىردىڭ ەلىنە جەتەدى. كورۇعىلىنىڭ اتىنىڭ ءتورت اياعى ءتورت قازىقتا، باسى ءبىر قازىقتا، جەمدى لاقتىرىپ بەرىپ تۇرادى ەكەن. عيرات كورۇعىلىنى كورىپ، قازىقتى سىندىرىپ تاستادى دا، كورۇعىلىنىڭ قاسىنا ەرىپ جۇرە بەرەدى. مۇنى كورگەن قالماقتار حانعا بارىپ ايتادى. سوندا حان:
- ول كىسىنى شاقىرىپ الىپ كەل، - دەيدى. كورۇعىلىنى الىپ كەلەدى. سوندا حان تۇرىپ:
- سەن كورۇعىلىنىڭ اتىن تانيسىڭ با؟ - دەيدى.
- يا، تانيمىن، - مۇنى مەن بەس جىل باققانمىن، -دەيدى.
- وندا سەن ونى باعا بەر، - دەيدى.
- قوي، ويباي، مەنىڭ شەشەم ولگەن، بەس بالام پاناسىز قالىپ وتىر، ونى قايدا تاستاپ كەتەمىن، ولەدى عوي، - دەيدى.
- ولسە دە جالدان، ب ا ق دەگەن سوڭ، ب ا ق، - دەيدى. سودان كورۇعىلى، ءوزىن قالماقتارعا تانىتپاي، عيراتتى باعا بەرەدى، اتتى ابدەن سەمىرتەدى. حان ءبىر كۇنى ات باعۋشىنى شاقىرتىپ الىپ ودان: - كوك عيراتتى ويناتا بىلەمىسىڭ؟ - دەپ سۇرايدى.
- كورۇعىلىنىڭ قارۋ-جاراعى، كيىمى بولسا ويناتۋعا بولادى، - دەيدى ات باعۋشى.
- ە، وندا كيىم-كەشەگى، قارۋ-جاراعى مىنە، - دەيدى.
- ولاي بولسا مەن ويناتايىن، - دەپ كيىنىپ، قارۋلانىپ اتتى شارباقتىڭ ىشىنە جاتقىزىپ تا، شاۋىپ ءجۇرىپ تە، كولبەتىپ تە ويناتادى. كورۇعىلى باتىر: «وسى اتتى شارشاتىپ الارمىن، جىلدامىراق كەتەيىن»، - دەپ ويلايدى. ەندى حانعا ايتادى: «بۇنىڭ ويىنى شەگىنە جەتتى، بەلگى شانشىپ وق قويىپ، سونى اتىپ وق وتكىزۋ كەرەك، ونان باسقاعا توقتامايدى»، - دەيدى. جەتى بەلگى شانىشتى دا:
كورۇعىلى بەك بولا بىلمەدىم،
جەتى بەلدەن وق كەتىرە بىلمەدىم، -
دەپ اتىپ قالىپ ەدى، وق جىلپ ەتە ءتۇستى.
- ۇستاي كورىڭدەر، داربازانى جابا كور، مىناۋ كورۇعىلى ەكەن عوي، - دەيدى حان. داربازانى جاپقانشا جىلدام شىعىپ كەتتى. قالماقتار جابىلىپ قۋىپ، سوعىس سالا بەرەدى. كورۇعىلى دا قاشا ۇرىس سالىپ كەتە بەرەدى، ون بەس كۇن دەگەندە اتتىڭ سىلەسى قاتىپ ابدەن شارشايدى، ءۇش قاتار قالماقتار قاماپ الادى، كورۇعىلى سوسىن اتىنا سويلەي باستايدى:
اي، عيرات ات، عيرات ات،
جامبىلبەلدىڭ تاۋىنان،
جاياۋ ىزدەپ جەتكەنىم.
ايامادىم مەن سەن ءۇشىن
كوكىرەكتە شىبىن جانىمدى،
جاۋدا تاستاپ كەتپەگىن.
ازىرەيىلدەي اياڭداپ،
اجالدىڭ ءبىلدىم جەتكەنىن.
تۋعان بىرگە اعا جوق
الدىما قورعان ەتەرگە،
نە بولماسا ءىنىم جوق،
نە بولماسا بالا جوق،
اتا مەنەن انا جوق،
جالعىزدىقتان باسقا
دۇنيەدە مەنىڭ ءمىنىم جوق.
ءمويى جاساپ بال بەرگەن
ەلدە قالدى قاراسام،
اق دىناستەي اناڭىز،
جارىق ءجۇزىن كورۋگە،
قايرات ەتىپ قاراڭىز.
ءۇش قاتاردان قاماعان
قالماقتى قارعىپ اسادى،
عيراتتىڭ پىسى باسادى.
مۇنى كورگەن قالماقتار: «ءبىز بوسقا قىرىلاتىن شىعارمىز، قايتالىق»، - دەپ كەيىن قايتىپ كەتتى. توبەدەن اسقانشا عيرات قىرلاپ-قىرلاپ جەلەدى، توبەدەن اسقان سوڭ ات جۇرمەي قالادى. كورۇعىلى اتتى جەتەلەپ ءوزى جاياۋ كەتە بەرەدى. كورۇعىلى قالماققا كەتكەننەن سوڭ، ونىڭ اسىراپ العان قىرىق ءىنىسى اق دىناسكە:
- كورۇعىلى كەتتى، ەندى سەن بىزگە تي، - دەيدى. اق ءدىناس «كورۇعىلى ەرتەڭ كەلگەندە مەن نە بەتىمدى ايتام»،- دەيدى. ول ءسوزدى ىنىلەرى تىڭدامايدى، سوندا تۇرىپ اق ءدىناستىڭ ايتقانى:
جاراتتىڭ اللا كەتەرگە،
مەن جولىقتىم بەدەرگە.
مۇنان ارتىق جاماندىق
دۇنيەدە وتەر مە؟
قور بولىپ ءبۇيتىپ جۇرگەنشە،
قورلىقتى مۇنداي كورگەنشە،
ەمەس پە جاقسى ولگەنىم،
قۇرىسىن ءبۇيتىپ جۇرگەنىم.
اۋەلىندە، جاساعان،
بىرەۋگە قويدىڭ بەندە قىپ،
ۇشپادان ۇشىپ كەتەيىن
قۇرىسىن داۋرەن سۇرگەنىم.
كورۇعىلىداي باتىرمەن
بىرگە ەرىپ كەتپەدىم.
اۋەلىندە مەن سورلى
بولارىن بىلاي بىلمەدىم.
تۋىسقانداي بولا الار دەپ،
قۇلاعىما ىلمەدىم، -
دەپ جامبىلبەلدىڭ تاۋىنان ۇشىپ كەلىپ كەتىپ ەدى، كويلەگىنىڭ ەتەگى كەۋلەپ بارىپ، ءتۇبىرى ءبىر، باسى بولەك ءبىر توبەنىڭ ۇستىنە اكەلىپ تۇسىرەدى. سول توبەنىڭ باۋىرىنا كورۇعىلىنىڭ قويشىسى كەلىپ، قوي باعىپ، اق دىناسپەن سويلەسىپ، ەس بولىپ وتىرادى. ءبىر كۇندەرى بولعاندا ازىعى تاۋسىلىپ، ءوزى شارشاپ اتى ارىپ كورۇعىلى ەلدىڭ شەتىنە كەلگەندە، قويدى قايىرىپ جۇرگەن قويشىعا كەزدەسىپ، قويشىنى شاقىرادى. قويشى:
- مازامدى الماشى، اق دىناستەي جەڭگەم تاۋدىڭ باسىندا وتىرعاندا، - دەدى دە كەتە بەردى. كورۇعىلى تاعى شاقىرادى. قويشى جۇگىرىپ كەلىپ تال تاياقپەن كورۇعىلىنىڭ باسىنا پەرىپ كەلىپ جىبەرەدى، كورۇعىلى ەسى اۋىپ بارىپ جىعىلادى، قويشى اق دىناسكە قايتىپ كەلدى.
- اناۋ كىم، شىراق؟ - دەدى. سوندا ول:
- ءاي، بىلمەيمىن، ءبىر كوك ات جەتەكتەگەن بىرەۋ، ۇقساتىپ تۇرىپ تالدىرىپ جىقتىم، - دەدى.
- ويباي، ول اعاڭ عوي، - دەدى. قويشى كورۇعىلى جاتقان جەرگە جۇگىرىپ كەلىپ، كورۇعىلىنى ارقالاپ، عيراتتى جەتەكتەپ اق دىناسكە قايتىپ كەلەدى. اق ءدىناس كورۇعىلىنى ەكى-ۇش كۇن باعادى، ادام قىلىپ الادى، عيرات تا دەمالادى. قويشى عيراتتىڭ ۇستىنە كورۇعىلىنى تاڭىپ، «شۋ» دەگەن ەكەن، ات قارعىپ تاۋدىڭ باسىنا شىعادى. قويشى مەن اق ءدىناس تاعى دا: «شۋ» دەپ ەدى، ات تومەن قارعىپ تۇسە قالدى. اق ءدىناس ارۋ كورۇعىلىعا باسىنان وتكەنىنىڭ ءبارىن ايتتى. وندا كورۇعىلى: «كورەرمىز»، - دەدى دە ەلگە باردى. كورۇعىلى كەلدى دەگەندى ەسىتىپ قىرىق ءىنىسى قىرىق تەسىككە كىرىپ كەتەدى. كورۇعىلى وتىرىپ توي جاسايدى، ىنىلەرىن شاقىرىپ الادى.
- ە، ىنىلەرىم، مەن كەتكەن سوڭ جەڭگەڭە كوز سالىپسىڭدار، «اعا ولسە - جەڭگە مۇرا، ات ولسە - ەر دە مۇرا» دەگەن عوي، قاشپاي-اق قويىڭدار، - دەيدى. ءسويتىپ، كورۇعىلى جامبىلبەلدىڭ تاۋىن جايلاپ وتىرا بەرەدى.
You Might Also Like
-
ادايدا تۇرىكمەناداي وگىزباي دەگەن اقىن بولىپتى. ول تورەبەك اقىندى جەڭىپ، كەۋدە قاعىپ جۇرسە كەرەك. ءبىر كۇنى ابىلعا كەلىپ:
-
- بالا تاربيەسى دەگەن قيىن ەكەن، - دەدى ەركەك. - ءوز باسىمنان وتكەسىن بىلەمىن عوي. جالعىز قىزىمىز بار. سونىڭ تاربيەسىنە الاڭدايمىز. كەيىنگى كەزدە قىزىمىز بىزگە قارسى سويلەيتىندى شىعارىپ ءجۇر. ول ءتىپت...
