كۇي اتاسى - قۇرمانعازى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: كۇي اتاسى – قۇرمانعازى
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇلى كۇيشى قۇرمانعازى شىعارمالارى ارقىلى وقۋشىلاردى رۋحاني بايىتۋ، ونەر ارقىلى شىعارماشىلىق ويلارىن ماقساتىندا جانە مۋزىكانى سانالى تۇردە قابىلداۋعا، مانەرلەۋ دىبىسى ارقىلى مۋزىكانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن انىقتاۋعا.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىگى: كۇي اتاسى – قۇرمانعازى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءان – كۇيلەر تىڭداۋ ارقىلى اۋەندىك سەزىمتالدىعىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىگى: ونەردى قۇرمەتتەۋگە، ءوزىن - ءوزى ۇستاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قۇرمانعازى سۋرەت، ماقال - ماتەلدەر، پسيحولوگيالىق ترەنينگ، سلايدتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
1: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. پسيحولوگيالىق دايىندىق:
ۇلكەندەرگە ءسىز،
كىشىلەرگە ءبىز،
ادەپپەن باس ءيىپ،
سالەم بەردىك ءبىز!
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 1. اسپاپتىق مۋزىكا دەگەنىمىز نە؟
2. كۇي دەگەنىمىز نە؟
3. كۇي نەشەگە بولىنەدى؟
4. قانداي كۇيشىلەردى بىلەمىز؟
5. داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيىن اتا؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1. پسيحولوگيالىق ترەنينگ
بالالار مۋزىكا ساباعىندا قانداي جانرلارىمەن تانىسامىز؟
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ؟
- ءان، كۇي، بي، جىر
- ءان، بي، كۇي، جىرلار نەگە جاتادى؟ ارينە ونەرگە.
ونەر تۋرالى قانداي ماقال - ماتەلدەر بىلەمىز
«ونەرلى بالا - سۇيكىمدى»،
ونەرلىگە - ءورىس كەڭ.
- ءاندى، كۇيدى، جىردى، ءبيدى ورىندايتىن ونەر ادامدارىن نە دەيمىز؟
- ارينە ءانشى، كۇيشى، ءبيشى، جىرشى.
«امان، بول شەشەم، امان بول»- قۇرمانعازىنىڭ، كۇيىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل قانداي كۇي؟
- كىمنىڭ كۇيى دەپ ويلايسىڭدار؟
ۇلى كۇيشىلەر جاقىن ادامدارىنا ارناپ كۇي شىعارعان. مۇنداي كۇيلەردى «ارناۋ كۇيلەر»- دەپ اتايدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرمانعازىنىڭ اناسىنا ارناعان «امان بول، شەشە، امان، بول» كۇيى. تورى اتتى ەرتىپ، جولعا قۇرمانعازى ۇيدەن شىعار الدىندا دومبىراسىن قولىنا الادى دا، قوشتاسىپ ءبىر كۇي تارتادى. شىعارىپ سالۋعا جينالعان دوستارى كۇيدىڭ اتىن سۇراماي - اق ءبىلدى. ويتكەنى، ءبىرىنشى باستاماسىنىڭ ءوزى «امان، بول شەشەم، امان، بول» دەپ ايتىپ تۇر ەدى.
ءيا، بالالار، بۇل كۇيدىڭ اۆتورى - قازاقتىڭ حالىق كومپوزيتورى، كۇيشى قۇرمانعازى ساعىربايەۆ. ارينە بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز «كۇي اتاسى - قۇرمانعازى» تۋرالى وتەمىز. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيشى، كومپوزيتور.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – باتىس قازاقستاندا 1818 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – العاشقى ۇستازى ۇزاق كۇيشى.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيلەرى: «اقساق قۇلان»،»اداي»،»قايران شەشەم»، ت. ب. كۇيلەر بار.
قۇرمانعازى جاسىنان دومبىراعا اۋەس بولدى. ول ۇزاق كۇيشىدەن ءتالىم الىپ، ەسەيگەن شاعىندا دومبىراشىلىق، كۇيشىلىك شەبەرلىگىن تانىتتى. ءحىح عاسىردىڭ اسا كورنەكتى كومپوزيتورى، كۇي اتاسى. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى - تەڭدەسى جوق ۇلى كۇيشى. ول - زامانىنداعى قوعامدىق - الەۋمەتتىك قايشىلىقتارعا، زورلىق - زومبىلىققا قارسى كۇرەسىپ وتكەن ادام. ول 71 جاسىندا قايتىس بولدى.
- قۇرمانعازىنىڭ شاكىرتى كىم؟
- شاكىرتى – دينا
اتاقتى كۇيشى ديناعا «قايران شەشەم» كۇيىن ۇيرەتىپ وتىر ەدى. سىرتتان اتتىڭ ءدۇبىرىن ەستيدى. قۇرمانعازىنى تۇتقىنعا الىپ، ول دومبىراسىن دينانىڭ قولىنا ۇستاتادى». مۇرامدى ساعان تاپسىرامىن، حالقىما جەتكىز»، دەيدى. قۇرمانعازى تەك كۇيشى ەمەس، ونىڭ شاكىرتى اتاقتى كۇيشى اپامىز دينا نۇرپەيىس قىزى.
جۇمباقتار شەشۋ:
ۇزىن مويىن،
ەكى ىشەك.
قاتار - قاتار تەكپىشەك.
باسىپ كورسەڭ ءبىر - بىرلەپ، ءۇن شىعادى كۇمبىرلەپ.(دومبىرا)
ارينە دومبىرا اسپابىنىڭ قاسيەتتىلىگىن اتايىقشى
تاقتاعا شىعىپ پلاكاتقا جازادى
دومبىرا - ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتەدى.
دومبىرا - شەجىرەنى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى
دومبىرا - ادامنىڭ ىشكى - جان دۇنيەسىن ەمدەپ، كوڭىلىڭ كوتەرەدى، دەنساۋلىقتى نىعايتادى.
دومبىرا - ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
دومبىرا - جارىسۋ مەن تالاسۋعا، ىزدەنۋگە باۋليدى.
- مۋزىكا دەگەندە نە ويلايسىڭدار؟ كوز الدارىنا نە ەلەستەيدى؟ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
- ءان، كۇي، ءانشى، دومبىرا.
- ونەر دەگەن نە؟
- كۇي تارتاتىن ادامدى كىم دەيدى؟
- كۇيشى
كۇي - دومبىرادا جانە باسقا دا حالىق اسپاپتارىندا ورىندالاتىن مۋزىكالىق شىعارما.
كۇيشى - كۇي شىعارىپ، ونى دومبىرادا ورىندايتىن ادام.
كۇيلەر - تاقىرىبى مەن مازمۇنىنا قاراي اڭىز كۇيلەر، تاريحي كۇيلەر، ليريكالىق كۇيلەر، پسيحولوگيالىق كۇيلەر بولىپ جىكتەلەدى.
ءىۇ. بەكىتۋ: بالالار بۇگىن ءبىز قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟ ارينە قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى. ەندى تىڭدايتىن قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقا» كۇيى. كۇي تارتۋ ارقىلى سۋرەت سالامىز. كۇي تىڭداي ارقىلى كوز الدىمىزعا نە ەلەستەيدى، ارينە جايلاۋ، تاۋ، قازاقتىڭ اۋىل جەرى، بالالار سۋرەتتەرىن تۇسىندىرەدى.
ساباقتى قورىتىندىلايمىز:
سۇراق - جاۋاپ:
1. بۇگىن ءبىز ساباقتا قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟
2. قۇرمانعازىنىڭ قانداي كۇيلەرىن بىلەمىز؟
3. مۋزىكا دەگەندە نە ويلايسىڭ؟
4. ونەر دەگەن نە؟
5. كۇي تارتاتىن ادامدى كىم دەيدى؟
6. قۇرمانعازى شاكىرتى كىم؟
تىلەك ايتۋ: دەنىمىز ساۋ بولسىن، ونەرلى بولايىق!
ءانشى، ءبيشى، كۇيشى بولىڭىزدار!
ساباقتىڭ ماقساتى: ۇلى كۇيشى قۇرمانعازى شىعارمالارى ارقىلى وقۋشىلاردى رۋحاني بايىتۋ، ونەر ارقىلى شىعارماشىلىق ويلارىن ماقساتىندا جانە مۋزىكانى سانالى تۇردە قابىلداۋعا، مانەرلەۋ دىبىسى ارقىلى مۋزىكانىڭ دامۋ ەرەكشەلىگىن انىقتاۋعا.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
ا) بىلىمدىلىگى: كۇي اتاسى – قۇرمانعازى تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ ءان – كۇيلەر تىڭداۋ ارقىلى اۋەندىك سەزىمتالدىعىن ارتتىرۋ، ەستە ساقتاۋ، قيالداۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ب) تاربيەلىگى: ونەردى قۇرمەتتەۋگە، ءوزىن - ءوزى ۇستاۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ،
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: قۇرمانعازى سۋرەت، ماقال - ماتەلدەر، پسيحولوگيالىق ترەنينگ، سلايدتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
1: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. پسيحولوگيالىق دايىندىق:
ۇلكەندەرگە ءسىز،
كىشىلەرگە ءبىز،
ادەپپەن باس ءيىپ،
سالەم بەردىك ءبىز!
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: 1. اسپاپتىق مۋزىكا دەگەنىمىز نە؟
2. كۇي دەگەنىمىز نە؟
3. كۇي نەشەگە بولىنەدى؟
4. قانداي كۇيشىلەردى بىلەمىز؟
5. داۋلەتكەرەيدىڭ كۇيىن اتا؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1. پسيحولوگيالىق ترەنينگ
بالالار مۋزىكا ساباعىندا قانداي جانرلارىمەن تانىسامىز؟
سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ؟
- ءان، كۇي، بي، جىر
- ءان، بي، كۇي، جىرلار نەگە جاتادى؟ ارينە ونەرگە.
ونەر تۋرالى قانداي ماقال - ماتەلدەر بىلەمىز
«ونەرلى بالا - سۇيكىمدى»،
ونەرلىگە - ءورىس كەڭ.
- ءاندى، كۇيدى، جىردى، ءبيدى ورىندايتىن ونەر ادامدارىن نە دەيمىز؟
- ارينە ءانشى، كۇيشى، ءبيشى، جىرشى.
«امان، بول شەشەم، امان بول»- قۇرمانعازىنىڭ، كۇيىن تىڭداۋ.
- بالالار، بۇل قانداي كۇي؟
- كىمنىڭ كۇيى دەپ ويلايسىڭدار؟
ۇلى كۇيشىلەر جاقىن ادامدارىنا ارناپ كۇي شىعارعان. مۇنداي كۇيلەردى «ارناۋ كۇيلەر»- دەپ اتايدى. سونىڭ ءبىرى – قۇرمانعازىنىڭ اناسىنا ارناعان «امان بول، شەشە، امان، بول» كۇيى. تورى اتتى ەرتىپ، جولعا قۇرمانعازى ۇيدەن شىعار الدىندا دومبىراسىن قولىنا الادى دا، قوشتاسىپ ءبىر كۇي تارتادى. شىعارىپ سالۋعا جينالعان دوستارى كۇيدىڭ اتىن سۇراماي - اق ءبىلدى. ويتكەنى، ءبىرىنشى باستاماسىنىڭ ءوزى «امان، بول شەشەم، امان، بول» دەپ ايتىپ تۇر ەدى.
ءيا، بالالار، بۇل كۇيدىڭ اۆتورى - قازاقتىڭ حالىق كومپوزيتورى، كۇيشى قۇرمانعازى ساعىربايەۆ. ارينە بۇگىنگى جاڭا ساباعىمىز «كۇي اتاسى - قۇرمانعازى» تۋرالى وتەمىز. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيشى، كومپوزيتور.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – باتىس قازاقستاندا 1818 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – العاشقى ۇستازى ۇزاق كۇيشى.
قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى – كۇيلەرى: «اقساق قۇلان»،»اداي»،»قايران شەشەم»، ت. ب. كۇيلەر بار.
قۇرمانعازى جاسىنان دومبىراعا اۋەس بولدى. ول ۇزاق كۇيشىدەن ءتالىم الىپ، ەسەيگەن شاعىندا دومبىراشىلىق، كۇيشىلىك شەبەرلىگىن تانىتتى. ءحىح عاسىردىڭ اسا كورنەكتى كومپوزيتورى، كۇي اتاسى. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى - تەڭدەسى جوق ۇلى كۇيشى. ول - زامانىنداعى قوعامدىق - الەۋمەتتىك قايشىلىقتارعا، زورلىق - زومبىلىققا قارسى كۇرەسىپ وتكەن ادام. ول 71 جاسىندا قايتىس بولدى.
- قۇرمانعازىنىڭ شاكىرتى كىم؟
- شاكىرتى – دينا
اتاقتى كۇيشى ديناعا «قايران شەشەم» كۇيىن ۇيرەتىپ وتىر ەدى. سىرتتان اتتىڭ ءدۇبىرىن ەستيدى. قۇرمانعازىنى تۇتقىنعا الىپ، ول دومبىراسىن دينانىڭ قولىنا ۇستاتادى». مۇرامدى ساعان تاپسىرامىن، حالقىما جەتكىز»، دەيدى. قۇرمانعازى تەك كۇيشى ەمەس، ونىڭ شاكىرتى اتاقتى كۇيشى اپامىز دينا نۇرپەيىس قىزى.
جۇمباقتار شەشۋ:
ۇزىن مويىن،
ەكى ىشەك.
قاتار - قاتار تەكپىشەك.
باسىپ كورسەڭ ءبىر - بىرلەپ، ءۇن شىعادى كۇمبىرلەپ.(دومبىرا)
ارينە دومبىرا اسپابىنىڭ قاسيەتتىلىگىن اتايىقشى
تاقتاعا شىعىپ پلاكاتقا جازادى
دومبىرا - ەڭبەكقورلىققا ۇيرەتەدى.
دومبىرا - شەجىرەنى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى
دومبىرا - ادامنىڭ ىشكى - جان دۇنيەسىن ەمدەپ، كوڭىلىڭ كوتەرەدى، دەنساۋلىقتى نىعايتادى.
دومبىرا - ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.
دومبىرا - جارىسۋ مەن تالاسۋعا، ىزدەنۋگە باۋليدى.
- مۋزىكا دەگەندە نە ويلايسىڭدار؟ كوز الدارىنا نە ەلەستەيدى؟ سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ.
- ءان، كۇي، ءانشى، دومبىرا.
- ونەر دەگەن نە؟
- كۇي تارتاتىن ادامدى كىم دەيدى؟
- كۇيشى
كۇي - دومبىرادا جانە باسقا دا حالىق اسپاپتارىندا ورىندالاتىن مۋزىكالىق شىعارما.
كۇيشى - كۇي شىعارىپ، ونى دومبىرادا ورىندايتىن ادام.
كۇيلەر - تاقىرىبى مەن مازمۇنىنا قاراي اڭىز كۇيلەر، تاريحي كۇيلەر، ليريكالىق كۇيلەر، پسيحولوگيالىق كۇيلەر بولىپ جىكتەلەدى.
ءىۇ. بەكىتۋ: بالالار بۇگىن ءبىز قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟ ارينە قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلى. ەندى تىڭدايتىن قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقا» كۇيى. كۇي تارتۋ ارقىلى سۋرەت سالامىز. كۇي تىڭداي ارقىلى كوز الدىمىزعا نە ەلەستەيدى، ارينە جايلاۋ، تاۋ، قازاقتىڭ اۋىل جەرى، بالالار سۋرەتتەرىن تۇسىندىرەدى.
ساباقتى قورىتىندىلايمىز:
سۇراق - جاۋاپ:
1. بۇگىن ءبىز ساباقتا قانداي كۇيشىمەن تانىستىق؟
2. قۇرمانعازىنىڭ قانداي كۇيلەرىن بىلەمىز؟
3. مۋزىكا دەگەندە نە ويلايسىڭ؟
4. ونەر دەگەن نە؟
5. كۇي تارتاتىن ادامدى كىم دەيدى؟
6. قۇرمانعازى شاكىرتى كىم؟
تىلەك ايتۋ: دەنىمىز ساۋ بولسىن، ونەرلى بولايىق!
ءانشى، ءبيشى، كۇيشى بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماعجان جۇمابايەۆ «تۇركىستان» ولەڭى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستانداعى ەكولوگيالىق پروبلەمالار مەن الەۋمەتتىك - دەموگرافيالىق ۇردىستەر (1946 - 1991)
