InfoHub Logo

كۇن ساسكەدەن اۋىپ بارادى. ءبىز گريشكا، قاناتاي ۇشەۋمىز ديىرمەننىڭ جەلكە تۇسىنداعى قويتاستىڭ ۇستىندە وتىرمىز. قاناتاي — جۇقالتاڭ، اق سۇر ءوڭدى بالا. مەنەن بىرەر جاسى كىشىلەۋ. گريشكا — وتىزدان ەندى اسقان، دوربا اۋىزداۋ سارى جىگىت. قازاقشا سۋداي. ءدال اياعىمىزدىڭ استىندا كىشكەنە وزەن اعىپ جاتىر. تاستان تاسقا سەكىرىپ، تۋلاپ اعادى. قاناتاي بالاعىن ءتۇرىپ العان، جالاڭ اياق. اق كوبىك بوپ كوپىرشىگەن سۋعا اياعىنىڭ ۇشىن تيگىزىپ، قىزىق كورىپ وتىر. گريشكانىڭ ءۇستى-باسى، بەت-اۋزى تۇگەل ءۇن. تەرلەپ وتىر. ەندى بىردە ول جەڭىن سىبانىپ ەڭكەيىپ، قولىمەن سۋدان ءىلىپ اپ بەتىن جۋدى.

گريشكانىڭ بىلەگى نەشە ءتۇرلى جازۋلار مەن سۋرەتتەرگە تولى ەكەن. قاناتاي قىزىعىپ كەتتى.

— مىنە، كەرەمەت! گريشا اعاي، مۇنىڭ ءبارىن قاشان جازعىزىپ ءجۇرسىز؟

— ە، بالالىق كەزدەگى عوي...

قاناتاي گريشكانىڭ بىلەگىنەن ۇستاپ، تاڭ-تاماشا قىلىپ، سۋرەتتەردى قاراي باستادى. «ۇمىتپايمىن، تۋعان انام» دەپ ەكى رەت جازىلىپتى. ىسقىرىپ تۇرعان اجداھا جىلاننىڭ باسى، جۇرەككە قادالعان ەكى ءجۇزدى قانجار، تەڭىز كەمەسىنىڭ قوس ياكورى تاعى باسقا دا وسى سياقتى تولىپ جاتقان نارسەلەردى شيماي-شاتپاق قىپ سالا بەرگەن.

— وسىنىڭ ءبارىن ءوزىڭىز سالدىڭىز با؟

— جوعا... ءبىراق مۇنىڭ ەش قيىندىعى جوق. وپ-وڭاي. كەرەك ەتسەڭ كەل، بىلەگىڭە تۋعان جىلىڭدى، ءاتى-جونىڭدى ءقازىر-اق جازىپ بەرەيىن،- دەپ قويدى گريشكا، قالتاسىنان سيالى قارىنداشىن الىپ.

— اۋىرماي ما؟

— ءوي، سەن ءوزىڭ دارداي جىگىت بولعانشا قورقاقپىسىڭ. قاي جىلعىسىڭ؟

— قىرىق جەتىنشى...

— ون التىداسىڭ. پاسپورت الدىڭ با؟

— جوق.

— جارايدى، ماسەلە وندا ەمەس. كانە، قولىڭدى اكەل، — دەدى گريشكا.

قاناتاي جەڭىن ءتۇرىنىپ، بىلەگىن سوزدى.

گريشكا سيالى قارىنداشىن سۋلاپ اپ، جازۋعا ىڭعايلانا بەردى دە:

— ەي، اكەڭ، ۇرسىپ جۇرمەي مە؟ — دەپ سۇرادى.

— مەنىڭ اكەم جوق.

— ءا، وندا دۇرىس. كانە، باتىرىم، سەنىڭ ءتوزىمىڭدى بايقاپ كورەيىن ءبىر.

گريشكا قاپ تىگەتىن جۋان ينەسىن قاناتايدىڭ بىلەگىنە پىسپەكتەي وتىرىپ، تۋعان جىلىن جازا باستادى. قاناتاي تىستەنگەن كۇيى تەرىس قاراپ وتىر. جانىنا باتسا دا سىر بەرەر ەمەس. قاباعى كىرجيىپ، كوزى جاساۋراي تۇسەدى دە، ماعان قاراپ سىر بەرگىسى كەلمەي جىميا كۇلەدى. اندا-ساندا گريشكا دا:

— جىلاعان جوقسىڭ با-ەي! — دەپ قويادى. قاناتاي جاۋاپ ورنىنا قارقىلداپ كۇلەدى. الدەن ۋاقىتتا گريشكا:

— اكەڭ اتى كىم؟ — دەدى.

— جانسۇلتان.

— دۇرىس. «ج» ءارپىن ونان سوڭ نۇكتە قويىپ «ق» ءارپىن جازام. بولا ما؟ ءبىتتى. كەلىستىك وندا.

گريشكا ينەسىن تاعى دا پىسپەكتەي باستادى. تىستەنگەن قاناتاي ءبىر اۋىق اۋىرسىنىپ، كوزىن جۇمدى. ءبىراق قىڭ ەتىپ ءۇن شىعارعان جوق. سوزگە الداندىرماق بولدى ما، الدە شىنىمەن-اق بىلگىسى كەلدى مە، ەندى تريشكا:

— اكەڭ قايدا؟ — دەپ سۇرادى قاناتايدان.

— سوعىستا ولگەن.

— ءماسساعان،—دەدى اڭ-تاڭ بوپ داعدارىپ قالعان گريشكا. — ءاي، ول قايداعى سوعىستا ءولىپ ءجۇر؟

— وتان سوعىسىندا، — دەدى قاناتاي ىركىلمەستەن.

— توقتا، توقتا. سەن جاڭا قاي جىلى تۋدىم دەدىڭ؟

— قىرىق جەتىنشى...

— ال ەندى نە وتتاپ وتىرسىڭ، وندا وتان سوعىسى قاي جىلداردا بولدى؟!

— وتان سوعىسىندا، — دەدى قاناتاي ءمىز باقپاي. كوزى جاساۋراپ، ەندى ءبىر اۋىز ءسوز ايتسا گريشكانى تارپا باس سالۋعا اتىلعالى تۇر. مەن اڭگىمە بەتىنىڭ ۋشىعىپ بارا جاتقانىن سەزىپ، گريشكانى بۇيىردەن ءتۇرتتىم. ءوزىنىڭ اعات كەتكەنىن گريشكا دا ۇعا قويدى.

— جارايدى، جىگىتىم. مەنىكى قالجىڭ عوي. قالاي جازىپپىن، قولىڭدى قاراشى، — دەپ الداۋسىراتا باستادى.

ءبىراق قاناتاي جادىراي قويمادى. شىپ-شىپ قان شىعىپ، ىسىنگەن قولىنا دا قاراعان جوق. ءوڭى سۇپ-سۇر بوپ، كىشكەنە تاناۋى قۋسىرىلاپ كەتتى. ءدىر-دىر ەتىپ تەرىس قاراپ وتىردى.

كىشكەنە وزەن تۋلاپ اعىپ جاتىر. اق كوبىكتەنىپ تۋلاعان بويدا ديىرمەننىڭ استىنا زىپىلداپ ەنىپ جاتىر. سارىلداعان شۋى قۇلاقتى تۇندىرادى. ديىرمەن — بورەنەدەن قيۋلاستىرعان، شاعىن ءبىر بولمەلى ءۇي. ديىرمەن تاستىڭ ءبىرقالىپتى ىرعاعىنا قاراي، اقىرىن تەڭسەلىپ تۇرادى.

ءبىز — قاناتاي جانە قاناتايدىڭ شەشەسى ءبيبى ۇشەۋمىز — تاڭەرتەڭ ۇن تارتقىزا كەلگەنبىز. ات-اربامىز ديىرمەننىڭ كولەڭكەسىندە تۇر. ال ءبيبى ديىرمەننىڭ ىشىندە تارتىلعان ۇندى شەتىنەن قاپتاپ وتىر. باسقا ىستەيتىن ەشتەڭە جوق بولعان سوڭ ديىرمەنشى گريشكا، قاناتاي ۇشەۋمىز سىرتتا، قويتاستىڭ ۇستىندە وتىرمىز. جاڭاعى قولايسىز جايدان كەيىن ءسوز باستاۋ ۇشەۋمىزگە دە قيىن ءتيدى. سوندىقتان ءۇنسىز قالىپتا توڭىرەككە كوز تىگەمىز.

ديىرمەن تۇرعان جەر — تەرەڭ قۇزدىڭ تابانى. ەكى جاعىمىز دا قۇلاما تىك بەتكەي. سىڭسىپ وسكەن يتمۇرىن، ىرعاي، قاراعان. جاپىراقتارى التىنداي ساپ-سارى. ءبىراق ءالى تۇسپەگەن. ديىرمەنگە جەتكەنشە تۋلاپ اققان وزەن، ديىرمەننەن شىققان سوڭ سايدىڭ تابانىنا جايىلىپ اعادى. تەرەڭدىگى توبىققا دا جەتپەيدى. مالتا تاستار قىلت-قىلت ەتىپ، كورىنىپ جاتادى. جول — وسى سۋدىڭ ۇستىمەن، شوق-شوق تالداردىڭ اراسىمەن بۇرالاڭداپ، قۇلديلاي جۇرەدى.

«شاق-شۇق» ەتىپ تاعالى اتتىڭ ءجۇرىسى ەستىلدى. ەلەڭ ەتىپ جولعا قارادىق. شوق تالداردىڭ اراسىنان اندا-ساندا ءبىر قىلت ەتىپ كورىنىپ، اربالى بىرەۋ كەلە جاتىر. اتىنىڭ تۇياعى مالتا تاسقا «شاق-شۇق، شاق-شۇق» ەتەدى.

سالدەن كەيىن اربالى ديىرمەننىڭ الدىنا كەپ توقتادى. باسىندا مىجىرايعان شلياپاسى بار، ورتا جاستاعى ادام قالعىعان كۇيدە، باسى سالبىراپ ءبىراز وتىردى. ونان سوڭ بەت-اۋزىنا قونعان شىبىنداردى ۇركىتىپ، قوزعالا باستادى. ديىرمەنگە كەلگەنىن ەندى عانا ءبىلىپ باسىن كوتەردى. ءبىراق ءبىزدى كورگەن جوق.

— كرەشكە! اي، كرەشكە، بارمىسىڭ! — دەپ داۋىستاپ قويدى.

گريشكا كۇلىمسىرەپ ورنىنان تۇردى.

— بۇل مەنىڭ شىنتەمىر دەگەن جەكجاتىم، — دەدى. ونان بۇل دا داۋىستاپ: — ۋاي، شىنەكە، كەپ قالدىڭىز با؟ — دەپ سولاي قاراي ءجۇردى.

— كرەشكە، ۇن دايىن با؟ — دەپ سۇرادى شىنتەمىر.

— دايىن، شىنەكە.

ءبىز دە گريشكاعا ەرە جۇردىك. ديىرمەن ىشىنەن ءبيبى دە شىعا كەلدى. ارباسىنىڭ ۇستىندە ءالى دە قالعىپ-مۇلگىپ وتىرعان شىنتەمىر ءبيبىنى كورىپ اڭىرايدى دا قالدى.

— جانىم-اۋ، سەنبىسىڭ قايدان ءجۇرسىڭ؟ — دەدى. شاراسىنان شىعىپ، قىزارعان كوزىن بيبىدەن ايىرار ەمەس. ءۇستى-باسى ۇن-ۇن بولعان، اق سۇر ءوڭدى ءبيبى اپپاق، ءىرى تىستەرىن كورسەتىپ ەزۋ تارتتى. شىنتەمىرگە جاۋاپ بەرگەن جوق. بىزگە ءبىر قاراپ قويدى دا، قوڭىراۋلى اشىق داۋسىمەن:

— ءوزىڭ قايدان ءجۇرسىڭ؟ — دەپ قارسى سۇراق بەردى.

— اۋىل اراسى دا.

شىنتەمىر ارباسىنان ءتۇسىپ، ديىرمەنگە كىردى. ءبىر اياعى اعاش ەكەن، سىقىرلاتا باسىپ، اقساڭداي ءجۇردى. ءدال الدىمنان وتكەندە مەن ونىڭ بەت الپەتىن بىرەۋگە ۇقساتقانداي بولدىم. ءبىراق ەسىمە تۇسىرە المادىم. بيبىمەن ەكەۋى قول الىسىپ كورىسىپ، اماندىق-ساۋلىق ايتىلعاننان كەيىن.

— جالعىزبىسىڭ؟ — دەپ سۇرادى.

— جوعا. قاناتايىم بار جانىمدا، — دەپ ءبيبى بالاسىن نۇسقادى. شىنتەمىر كىلت بۇرىلىپ قاناتايعا قارادى.

— ازامات بولىپتى-اۋ، ازامات بولىپتى-اۋ... — دەپ كۇبىرلەدى. وڭىندە قۋانىش پەن كۇيىنىشتىڭ بەلگىسى بار ەدى. كۇلىپ تۇرعان ءبيبى:

— قاناتاي، اعاڭا قول بەرىپ امانداسشى، التىنىم، —دەدى.

شىنتەمىر قاناتايدىڭ قولىن قىسىپ ۇستاپ، ۇزاق تۇردى، ءبىراق ەشتەڭە دەگەن جوق.

ديىرمەن تاسىن ءبىر قاراپ قويعان گريشكا:

— ال، شىنەكە جەكجات، ۇنىڭىز مىنە، دايىن، — دەدى ىلعي ءبىر تەڭكيگەن الا قاپتاردى كورسەتىپ. — تەك، ءقازىر ۇيگە ءجۇرىپ، شاي ءىشىپ كەتىڭىز.

— ءيا، شاي ىشەلىك. ءجۇر، ءبيبى سەن دە.

— ۇن قاپتاپ تۇر ەدىم... — دەپ ءبيبى كىبىرتىكتەپ قالدى.

— مىنا ەكى جىگىت باعانادان بوس ءجۇر عوي، ەندى وسىلار قاپتايدى، — دەدى گريشكا كيىپ-جارىپ.

ديىرمەن ىشىندە قاناتاي ەكەۋمىز قالدىق.

— بۇل كىم؟ — دەپ سۇرادىم مەن قاناتايدان شىنتەمىردى.

— بىلمەيمىن. كورگەن ادامىم ەمەس، — دەدى ول.

ءبىز كەزەكتەسىپ ءۇن قاپتاۋعا كىرىستىك. ءبىرازدان كەيىن ەكەۋلەپ ءجۇرىپ، تەرلەپ-تەپشىپ، ەڭ سوڭعى قاپتاعى استىقتى ديىرمەن تاسقا قۇيدىق. وسى كەزدە گريشكا كەلگەن. قىزارا ءبورتىپ اپتى. ءتىپتى كوڭىلدى.

— جىگىتتەر، قالاي، مايدا تارتىلىپ جاتىر ما؟ — دەپ كەپ، ۇندى الاقانىنا سالىپ ۋقالاپ كوردى.

— بايقايسىڭدار ما، سەندەر ءۇشىن تاسىمدى دا اياپ جاتقان جوقپىن. باسقا ەلگە ءولىپ كەتسەم دە مايدا تارتپايمىن. تەك شىنتەمىر جەكجاتقا عانا وسىنداي عىپ تارتتىم. ءاي، ءوزى ءبىر مىڭ جاسار جاقسى ادام عوي...

گريشكا جەكجاتىن جەر-كوككە سىيعىزباي ماقتاي الا جونەلدى. ونان سوڭ شىعىپ بارا جاتىپ، ماعان بەرى كەلشى دەگەندەي كوزىن قىسىپ، ىم قاقتى. مەن سوڭىنان ىلەسە شىقتىم. گريشكا الگىندەگى قويتاسقا ەرتىپ اكەلدى.

— ءاي، سەن نە سەزدىڭ؟ — دەدى ىقىلىقتاپ.— قاناتاي بار عوي، جەكجاتتىڭ بالاسى ەكەن.

بۇل جاڭالىققا مەن تىپتەن تاڭ قالدىم.

— مىنا شىنتەمىردىڭ بالاسى ما؟ — دەپ انىقتاي سۇرادىم.

— تس-س-س... ايقايلاماساڭشى... ءيا، وسى شىنتەمىردىڭ بالاسى. جاڭا بيبىمەن ەكەۋىنىڭ ءسوز الپەتتەرىنەن بايقاپ قالدىم. — گريشكا قۋلانا كۇلىپ، كوزىن قىسىپ قويدى. — ءوزىڭ شىنتەمىر مەن قاناتاي قاتار تۇرعاندا بايقاپ كورشى، تۋرا اۋزىنان تۇسكەندەي. وي يت-اي، ءبىزدىڭ جەكجات... حا-حا-حا...

گريشكا سانىن شاپاقتاپ، ىشەك-سىلەسى قاتا كۇلدى. سالدەن كەيىن ءبىزدىڭ تۋ سىرتىمىزداعى گريشكانىڭ ۇيىنەن ءبيبى مەن شىنتەمىر شىقتى. ءبيبى ۇزىن بويلى، بيىك كەۋدەسىن تىك ۇستايدى. اق باتەس جاۋلىعىن شالقايتا تارتقان. مىنا تۇرىنە قاراپ قىرىقتان اسقان دەپ ايتا المايسىڭ. وعان ىلەسە اقساڭداي جۇرگەن شىنتەمىردىڭ بويى ءسال الاسا. كۇبىر-كۇبىر ەتىپ بيبىگە سويلەپ كەلەدى.

— بايعۇس، شىنتەمىر، — دەدى كۇلكىسىنەن تىيىلعان گريشكا. جەكجاتىنا ايانىش ءبىلدىرىپ، كۇرسىنە سويلەدى. — بىردە ءىشىپ وتىرعانىمىزدا ءوزىنىڭ ءبىر اۋىر وكىنىشى تۋرالى جىلاپ ايتىپ ەدى ماعان. سوعىستان جارالى بوپ ورالعان سوڭ، كولحوزدا پرەدسەداتەل بولىپ ىستەگەن كورىنەدى. وسى مىنا سەندەردىڭ كولحوزدارىڭدا. سەن ارينە كەيىننەن كەلدىڭ، بىلمەيسىڭ عوي. مىنە، سول كەزدە ءبيبى بريگادير بوپ ىستەيدى ەكەن. (ونىڭ ءبيبى ەكەنىن جاڭا عانا ءبىلىپ وتىرمىن عوي). كۇيەۋى سوعىستا حابار-وشارسىز كەتكەن جەسىر كەلىنشەك. نەسىن ايتاسىڭ قىلشىلداپ تۇرعان كەزى دەيدى. ءوزى سۇلۋ بوپتى. سۇلۋ بولعانى ءقازىر دە كورىنىپ تۇر عوي. ءيا، سونىمەن قىسقاسىن ايتسام، شىنتەمىر مەن ءبيبىنىڭ اراسىندا حيكايا باستالىپتى. بۇل دۇنيەدە جوق، عاجاپ حيكايا!.. شىنتەمىردىڭ ءتۇرىن ءوزىن كورىپ تۇرسىڭ عوي. ءدال وسىعان ايەل قىزىعار دەپ ويلايسىڭ با؟ ال ءبيبى بولسا قىزىعىپتى. شىنتەمىرگە ءسوزدى ءوزى ايتىپتى. ءيا، ءيا، ءبىر وتىرىگى جوق، مۇنىڭ... ەكەۋى — پرەدسەداتەل مەن بريگادير ەكى اتقا ءمىنىپ، پىشەن ارالاپ كەلە جاتپاي ما. ءبىر ءشوبى قالىڭ ويپاڭداۋ جەرگە كەلگەندە ءبيبى: «اتتان تۇسەلىكشى» دەيدى. ەشتەڭە ويىندا جوق شىنتەمىر ماقۇل كورىپ، اتتان تۇسەدى. «وتىرايىق تا» دەيدى ءبيبى. جارايدى دەپ شىنتەمىر وتىرادى. ءسويتىپ ءبىراز وتىرادى، ەكەۋىندە دە ءۇن جوق. ابدەن شىدامى تاۋسىلعان ءبيبى: «ءاي، شىنتەمىر، سەن ءوزىڭ ەركەكپىسىڭ، نەمەنە؟» — دەيدى. شىنتەمىر كەلىنشەك ويىن سوندا بارىپ ءبىر-اق ۇعادى. ودان ارعىسى بەلگىلى عوي... كوپ ۇزاماي بۇل ەكەۋىنىڭ ارا قاتىناسىن شىنتەمىردىڭ ايەلى سەزىپ قويىپ، شاتاق سالادى. ول كەزدە شىنتەمىردىڭ التى بالاسى بار، تىرپ ەتە مە. اقىرى اۋداننان سوگىس الىپ، باسقا جاققا جۇمىسقا اۋىسادى. ءسويتىپ، بۇل ەكەۋىنىڭ حيكاياسى دا ءتامام بولادى. ەكىقابات بوپ قالعان ءبيبى بوسانىپ، قاناتايدى تابادى... قالاي، ايانىشتى ما! شىنتەمىر ءقازىر كورشى كولحوزدا، سيىر باعادى. ءوزىنىڭ تۋعان اۋلىنا كوشىپ كەلمەك بولعان ەكەن، ايەلى كونبەپتى. بيبىدەن ءالى دە قىزعاناتىن كورىنەدى. بايعۇس شىنتەمىر، ءىشىپ السا بولدى جىلايدى. «كرەشكە، مەنىڭ وكىنىشىم اۋىر عوي» دەيدى ىلعي.

گريشكا اڭگىمەسىن اياقتاعان كەزدە، ۇننىڭ تارتىلىپ بولعانىن ايتىپ قاناتاي دا داۋىستادى. ديىرمەننىڭ كولەڭكەسىندە اڭگىمەلەسىپ وتىرعان ءبيبى مەن شىنتەمىر دە ورىندارىنان تۇردى.

ءبىز ءوز ۇنىمىزدى تيەپ اپ، ونان شىنتەمىردىڭ ۇنىن تيەستىك. ءسويتىپ، ديىرمەننەن ەكى اربا بوپ، بىرگە شىقتىق. قاناتاي ەكەۋمىز ءوزىمىزدىڭ اربادامىز. ءبيبى شىنتەمىردىڭ ارباسىنا وتىردى. قاناتاي شەشەسىنىڭ بۇل قىلىعىن جاقتىرماي، بۇرتيىپ قالدى. ءوشىن جيرەن اتتان العانداي شىقپىرتىپ قويادى. جيرەن اتتىڭ تۇياعى مالتا تاستارعا «كۇرت-كۇرت» ەتىپ، جەلىپ كەلەدى. ازىرگە ىلديعا قاراي جۇكتىڭ اۋىرلىعىن سەزەر ەمەس. شىنتەمىردىڭ كوك بيەسى دە قالار ەمەس. قۇلاعىن جىمىرىپ اپ ەنتەلەپ كەلەدى. تاعاسى مالتا تاسقا «شاق-شۇق» ەتەدى.

سايدى كەۋلەپ كەلگەن جول، كۇرت ورگە قاراي بۇرىلىپ بۇرالاڭ بوپ كەتتى. قاناتاي ەكەۋمىز اربادان سەكىرىپ ءتۇسىپ، قاتارلاسا جاياۋ جۇردىك. كەيىن بۇرىلىپ قاراعام: شىنتەمىر دە اربادان ءتۇستى، قوزعالا بەرگەن ءبيبىنى تۇسىرگەن جوق. اربانىڭ ءبىر قاناتىنان ۇستاپ، قاپتالداسا اقساڭداي ءجۇرىپ كەلەدى. ءبيبى ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى تاۋسىلار ەمەس. ءوزى ورگە قاراي اقساڭداي باسىپ كەلە جاتىپ تا، دامىلسىز سويلەپ كەلەدى. بىردە ەكەۋى قوسىلا كۇلەدى، بىردە قاباقتارى ءتۇيىلىپ، كەسكىندەرى جۇدەپ قالادى. ءبىر كۇلگەندەرىندە، ارتىنا بۇرىلعان قاناتاي.

— ءبىر مىلجىڭ عوي، مىنا اقساق، — دەپ كۇڭك ەتە ءتۇستى. قارا تەر بولعان اتتار، بۇرالاڭ جولدا ءجيى ايالداپ، دەم الىپ ءجۇرىپ كەلەدى. ىشقىنعان سايىن بۇيىرلەرى سولق-سولق ەتەدى. جۇگى اۋىر اربالار ءاربىر بۇرىلىستا سىقىرلاپ، كۇل-پارشاسى شىعا جازدايدى.

ءبىر بۇرىلىستا ءبىز ەداۋىر وزىڭقىراپ كەتتىك تە، ارتقى اربا تاسادا كورىنبەي قالدى. ۇستىرتتەۋ جەرگە شىعىپ توقتادىق. كۇتىپ ءبىراز تۇردىق. ءبىراق شىنتەمىردىڭ ارباسى شىعار ەمەس. قاناتايدىڭ مازاسى كەتتى. تىقىرشىپ ارى-بەرى تۇردى دا «ءقازىر كەلەدى عوي» دەگەنىمە قۇلاق اسپاستان كەيىن ءجۇردى. سالدەن كەيىن:

— ا، نۋ! — دەپ بۇيىرا ايقايلاعان داۋسى ەستىلدى.

كوپ ۇزاماي، قۇلاعىن جىمىرا، قوس ءبۇيىرىن سوعا ەنتىگىپ كوك بيە كورىندى، ونان اربا ۇستىندە وتىرعان شىنتەمىر دە، جاياۋلاعان ءبيبى كورىندى. قاناتاي كوك بيەنى شىقپىرتا سوعىپ كەلەدى ەكەن. تاياپ كەلگەندە كوردىم. شىنتەمىر اقساق اياعىن قۇشاقتاپ وتىر. شالبارىنىڭ بالاعىنان شىپ-شىپ شىققان قان ءبىلىنىپ تۇر.

— ءسۇرىنىپ جىعىلعانىم، — دەدى، قينالىپ قاباعىن شىتتى. ءدال وسى مەزەتتە مەن قاناتايدىڭ شىنىمەن وعان قاتتى ۇقسايتىنىن بايقادىم. اۋىرسىنا تىستەنەدى. دەرەۋ اعاش اياعىن شەشىپ، شولاق اياعىنىڭ قاناعان جەرىن تاڭىپ تاستادىق.

— مەنى ەسىركەگەنشە ارباعا ءوزىڭ وتىرماي، — دەپ ءبيبى دە كەيىپ تۇر.

مۇنان ءارى جول ءبىر سىدىرعى تەگىس ەدى. ەندى ءبارىمىز دە ارباعا وتىردىق. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، قاناتاي شىنتەمىردىڭ ارباسىن العا وتكىزدى. ەندى ەكەۋمىز جيرەن اتتىڭ باسىن بوس جىبەرىپ قويىپ، قاپتاردىڭ ۇستىنە ەتپەتىمىزدەن جايعاسا جاتتىق. شىنتەمىر كوك بيەنى بۇلكىل جەلىسكە سالىپ قويدى دا، ءبيبى ەكەۋى تاعى دا تاۋسىلماس اڭگىمەلەرىنە كىرىستى. بۇلارى قاناتايعا تاعى دا ۇنامادى.

— ءتۇۋ، مىلجىڭىن-اي، مىنا اقساقتىڭ، —دەپ جول شەتىنە تۇكىرىپ جىبەردى. — اپاما نە بولعانىن بىلمەيمىن، قاراشى، انا اقساقتىڭ اۋزىنا كىرىپ كەتەردەي بوپ وتىر،- دەدى ىزا بولىپ.

اربالار شيق-شيق ەتىپ كەلەدى. كۇزگى قارا جول شاڭى اسپانعا شىعىپ، بۇرق-بۇرق ەتىپ جاتىر. كۇن ەڭكەيگەن. تاڭەرتەڭگىسىندەي قىزدىرمايدى. اسپان دا مۇنارتىپ تۇر. توڭىرەك ءبىر ءتۇرلى كوڭىلسىز جابىرقاۋ تارتىپ، ۇيقىنى كەلتىرەدى. كوزىم جۇمىلىپ، ماۋجىراي باستادىم. ءبىرازعا دەيىن تەرىسىنە سىيماي تىرسىلداپ جاتقان قاناتاي، بەتىن قاپقا باسى ۇيىقتاپ كەتتى.

از جۇردىك پە، كوپ جۇردىك پە، بىلمەيمىن. اربالار توقتادى. ءبيبى ءوزىمىزدىڭ ارباعا كەپ وتىردى.

— ويبۇي، بالالار ۇيىقتاپ قاپتى عوي، — دەدى. اقساق اياعى سىقىر-سىقىر ەتىپ شىنتەمىر دە كەلدى. ءبىراق ارباعا وتىرعان جوق.

— ال، ءسويتىپ نە ىستەيمىن مەن؟ — دەدى جالىنىشتى ۇنمەن.

— نە ىستەيسىڭ، — دەدى ءبيبى كۇلە سويلەپ، — قۇداي قوسقان ءباتيماڭ بار عوي. تىزەڭدى سوعان ۋقالاتىپ قويىپ، تيىش جات ەندى.

— قۇداي قوسقان دەيسىڭ، ءا. ءبىر كەزدە تاستايمىن دەگەنىمدە سەن ەمەس پە ەدىڭ، بالالارىڭ وسكەنشە شىدا دەگەن. سودان بەرى شىداپ كەلەم عوي. بالالار تەگىس ءوسىپ، بەت-بەتتەرىمەن ءۇي بوپ كەتتى. ەندى سول ءباتيمانىڭ ماعان تاعار كىناسى جوق ءتىپتى.

ءبيبى ويلى ءۇن قاتتى.

— ول كەزدە مەن سەنىڭ التى بىردەي شيەتتەي بالالارىڭدى ايادىم. كوز جاسىنان قورىقتىم... ال ءقازىر بولسا... يباي-اۋ، ەندى كارتايعانىمىزدا قوزى مەن بايانعا ۇقساعانىمىز ەل-جۇرتتان ۇيات بوپ جۇرمەي مە، — دەدى.

شىنتەمىر توسىلىپ قالدى.

— مەنىڭ باسىمدى اۋرەگە سالعان ءوزىڭ ەمەس پە ەدىڭ، — دەدى سالدەن كەيىن كىنا ارتقانداي. — ايتپەسە سەنى ءۇش ۇيىقتاسام ويىما الدىم با.

ءبيبى كۇلدى.

— جەسىرلىك نە ىستەتپەيدى، — دەدى اقىرىن عانا.

ەكەۋى بىر-بىرىنە ءۇنسىز، قادالا قاراپ ءبىراز تۇردى. اتتار اۋىزدىقتارىن كۇتىر-كۇتىر ەتكىزىپ، پىسقىرىپ قويادى. قاناتاي ءتاتتى ۇيقىدا قورىلداپ جاتىر.

— ال تاعى دا جولىعىسقانشا، — دەپ ءبيبى دەلبەنى قاقتى. اربا شيقىلداپ ءجۇرىپ كەتتى. ۇزاپ بارىپ ارتىنا بۇرىلدى دا، اتتىڭ باسىن تارتتى.

— ءاي، شىنتەمىر! — دەدى جايىمەن داۋىستاپ. ەندى بىردە شيك-شيك ەتىپ جانىمىزعا شىنتەمىردىڭ ارباسى كەپ توقتادى.

— مىنا كۇشىگىڭدى ءبىر يىسكەپ قالساڭشى.

تاعى دا اعاش اياعى سىقىر-سىقىر ەتىپ، شىنتەمىر اربامىزعا تاقاپ كەلدى.

— ءوزى جاتباۋىر ما، قالاي، — دەپ قويدى.

— قاناتاي، ءاي قاناتاي! — دەپ ءبيبى بالاسىن وياتا باستادى. كانە، التىنىم، باسىڭدى كوتەرشى، مىنا اعاڭمەن... قا-ا-نات!

— ويباي-اي، — دەپ قاناتاي باج ەتە قالدى.

— نە بوپ قالدى، التىنىم؟ قولىڭ ۇيىپ قاپ پا؟

— جوق اۋىرادى.

— نەگە؟

— جازۋ جازدىرعام.

— جازۋى نەسى؟

قاناتاي ۇيقىسىن اشىپ، جەڭىن ءتۇردى.

— التىنىم-اۋ، مىناۋىڭ نە، كىم ىستەدى؟ — دەپ ءبيبى قورقىپ كەتتى. — قاپ، بەكەر ىستەگەن، ەكەنسىڭ بالام. قاپ...

ءبىراز ۇنسىزدىكتەن كەيىن ءبيبى قاتقىل ۇنمەن:

— ۇلىم ەسىڭ كىرىپ قالدى... سەنىڭ اكەڭ جانسۇلتان ەمەس، مىنا شىنتەمىر، — دەدى.

قاناتاي دا تەرىس قاراعان كۇيدە قاتقىل ۇنمەن:

— مەنىڭ اكەم سوعىستا ولگەن، — دەدى.

اناسى بىردەڭە ايتۋعا وقتالا بەرىپ ەدى، تىڭداعىسى كەلمەگەن قاناتاي مەنى جۇلقىپ-جۇلقىپ قالدى. مەن باسىمدى كوتەردىم. ۇلىنىڭ قياستىعىنا شىتىنىپ قالعان ءبيبى، ال جولىڭ بولسىن دەگەندەي شىنتەمىرگە ىم قاقتى. ول قينالا باسىپ بارىپ، ارباسىنا وتىردى.

— ال، ءبيبى، كورىسكەنشە...

— جولىڭ بولسىن، شىنەكە، — دەدى ءبيبى جۇمساق ۇنمەن.

ەكى اربا ەكى جاققا ايىرىلىپ ءجۇرىپ كەتتى. شىنتەمىردىڭ ارباسى ءدوڭ اسىپ كەتكەنشە ءبيبى ارتىنا ەكى-ۇش بۇرىلىپ قارادى. ءجۇزى مۇڭايىپ، كوڭىلسىز قالدى. قاناتاي بەزەرگەن كۇيدە بۋلىعىپ وتىردى دا قويدى. ءدال اۋىلعا كىرە بەرىستە، قاپتىڭ ۇستىنە بەتىن باسىپ سۇلىق قۇلادى دا:

— مەنىڭ اكەم سوعىستا ولگەن، اپا-ا... — دەپ وكىرىپ جىلاپ جىبەردى.

---