كيىز ءۇي
ساباقتىڭ ماقساتى: ءبىز بۇگىن ساباقتا كيىز ءۇيدىڭ ىشكى جانە سىرتقى جابدىقتارى تۋرالى ءبىلىمىمىزدى جۇيەگە كەلتىرىپ جيناقتايمىز. كيىز ءۇيدىڭ قازاق حالقىنىڭ ومىرىندە الاتىن ورنى. بۇل تاقىرىپتى تەرەڭ ءتۇسىنۋ ءۇشىن شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ «كيىز ءۇي» اڭگىمەسىنە توقتالامىز. گرامماتيكالىق تاقىرىپ ەتىستىكتىڭ شاقتارىن قايتالاپ، بەكىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اۋىزشا جۋرنال تۇرىندە.
ساباق ديالوگتان باستالادى، كيىز ۇيگە شەتەلدەن قوناقتار كەلەدى. ديالوگتىڭ نەگىزگى تاقىرىبى قوناقتار كيىز ءۇي تۋرالى سۇراقتار قويادى، ءۇي يەسى قوناقتاردى اس پىسكەنشە ساباققا شاقىرادى، ساباقتا سۇراقتارىڭىزعا تولىق جاۋاپ الاتىن ايتتى.
جۋرنالىمىزدىڭ ءبىرىنشى بەتى.
كيىز ءۇي حالىقتىڭ ەجەلگى باسپاناسى.
قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى باسپاناسى، ونەر تۋىندىسى. كيىز ءۇي كوشپەندىلەر ءۇشىن تابيعاتتاي سۇلۋ، كەڭىستىكتەن ۇيلەسىمدى شاعىن الەمى تۋرالى بىزگە دينارا ايتىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ ەكىنشى بەتى.
كيىز ءۇيدىڭ تاريحى.
قازاق حالقىنىڭ تاريحى باي، ولاي بولسا كيىز ۇيدە تاريحقا باي، سەبەبى ولار ءومىر بويى حالىقپەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى. كيىز ءۇيدىڭ تاريحى تۋرالى ءوز زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسىن يلونا ايتىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ ءۇشىنشى بەتى.
شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ «كيىز ءۇي» اڭگىمەسى
شوقان ءۋاليحانوۆ – ۇلى عالىم، كەمەڭگەر، ويشىل ازامات، ەر جۇرەك ساياحاتشىسى تۋرالى، ءوز زەرتتەۋ جۇمىسى تۋرالى ۆيتاليي اشىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ ءتورتىنشى بەتى.
1. «كيىز ءۇي» اڭگىمەسىنەن ءۇزىندىنى الەنا ايتىپ بەرەدى.
2. «كيىز ءۇي» اڭگىمەسىنەن ۇزىندىمەن جۇمىس.
بەرىلگەن ءماتىندى قالاي بەكىتكەنىن تەكسەرەمىز، سوزدىك جۇمىس.
بەيىمدەلگەن –
اۋقاتتى –
ساۋلەتتى –
كيىز –
شاڭىراق –
كەرەگە –
3. ماتىنگە سۇراقتار قويامىز.
4. ەندى ەتىستىكتىڭ شاقتارىنا توقتالامىز.
1-قاتارعا جازباشا جۇمىس ەتىستىكتى تاۋىپ، انىقتاۋ.
كيىز ءۇيدىڭ اعاش قاڭقاسىنىڭ ۇستىنە كيىزدەردى جابادى. اۋقاتتى قازاقتاردىڭ ءۇيىنىڭ ءىشىن جىبەك ماتالارمەن بەزەندىرەدى. كيىز ءۇيدىڭ سول جاق بوساعاسىندا اڭشىلىققا قاجەت سايماندار ءىلىنىپ تۇر.
2- قاتارعا
قوس كيىز ءۇي ءبىر اتتىڭ ۇستىنە سىيىپ كەتەدى. توردە ابدىرالاردىڭ ۇستىنە ءۇش – ءتورت قاتار كورپە – توسەك جينالىپ تۇر. تۋىرلىق پەن كەرەگەنىڭ اراسىندا ءار ءتۇرلى ادەمى جىپپەن توقىلعان شي ۇستايدى.
ەتىستىكتىڭ ناق وسى شاقتىڭ كۇردەلى تۇرىندە قانداي جۇرناقتارى بار؟
كەلەر شاقتىڭ قانداي جۇرناقتارى بار؟
وتكەن شاقتىڭ قانداي جۇرناقتارى بار؟
جۋرنالدىڭ بەسىنشى بەتى.
1. كيىز ءۇيدىڭ قۇراستىرىلۋى تۋرالى اناستاسيا ايتىپ بەرەدى.
2. كيىز ءۇيدىڭ كيىزىن جابۋ تۋرالى اناستاسيا ايتىپ بەرەدى.
3. كيىز ءۇيدىڭ تۇرلەرى.
ءقازىر ءبىز كيىز ءۇيدىڭ تۇرلەرىمەن تانىسامىز، ولار تۇسىنە قاراي، وڭاي قولدانىلۋىنا، اتا تەگىنە بايلانىستى تۇرلەرى تۋرالى ەۆگەنيي ايتىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ التىنشى بەتى.
1. «ءسوزدىڭ كوركى ماقال» - دەگەن اتالى ءسوز بار. ادام سويلەگەندە ماقالدىڭ كومەگىمەن ۇتىمدى دا ۇنامدى ءوز ويىن جەتكىزە الادى. كوپ ماقال بىلگەن كىسىنىڭ سويلەم اسەم دە اسەرلى بولادى. ءبىز كيىز ءۇي تاقىرىبىنا قانداي بىلەدى ەكەنسىزدەر سونى تەكسەرەمىز.
2. وسى تاقىرىپقا بايلانىستى تەستىك جۇمىس.
جۋرنالدىڭ جەتىنشى بەتى.
قورىتىندى. بىزگە ساباقتا قوناقتار وتىر، ولار سۇراقتارىنا جاۋاپ الدى ما، سونى تەكسەرەمىز.
1. قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى باسپاناسى قالاي اتالادى؟
2. قازاقتار «كيەلى قارا شاڭىراق» دەپ نەگە ايتادى؟
3. كيىز ءۇي نەگە دوڭگەلەك دەپ ويلايسىز؟
4. كيىز ءۇيدىڭ اعاش قاڭقاسى نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
5. كيىز ءۇيدىڭ قانداي تۇرلەرى بولادى؟
6. كيىز ءۇيدىڭ ەسىگى ادەتتە قاي جاققا قارايدى؟
7. كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعى قانداي قىزمەت اتقارادى؟
قورتىندى.
بۇگىنگى كۇنى كيىز ءۇي كەڭىنەن قولدانىلادى دەۋگە بولمايدى. كيىز ءۇي تەك قانا اۋىل شارۋاشىلىعىندا وڭتۇستىك قازاقستاندا، ۇلتتىق مەيرامداردا، توي – دۋمانداردا، شەت ەلدەن قوناقتار كەلگەندە، قازاق حالقىنىڭ سالت – ءداستۇرىن كورسەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى. كيىز ءۇي ۇلتتىق ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى، كوبىنەسە رامىزدىك رەتىندە قولدانىلادى. كيىز ءۇيدىڭ رامىزدىك ماعىناسى تۋرالى ولەگ ايتىپ بەرەدى.
شاڭىراقتىڭ ورتاسىنداعى شاڭىراق، ءۇش ءجۇزدىڭ بىرلىگىن، ىنتىماقتاستىعىن بىلدىرەدى جانە وتانىمىزدىڭ ءبىرتۇتاستىعىن بىلدىرەدى. ءقازىر كوپ ۇلتتى حالىقتار «قازاقستان» دەگەن شاڭىراقتىڭ استىندا، اشىق اسپان استىندا تاتۋ – ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.
بايماعامبەت سۇلتان شەرنياز اقىنعا «سەن اقىن بولساڭ، وسى كيىز ءۇي تۋرالى ولەڭ شىعارىپ كورشى».- دەپتى. شەرنياز اقىن شىعارعان ولەڭىمەن ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اۋىزشا جۋرنال تۇرىندە.
ساباق ديالوگتان باستالادى، كيىز ۇيگە شەتەلدەن قوناقتار كەلەدى. ديالوگتىڭ نەگىزگى تاقىرىبى قوناقتار كيىز ءۇي تۋرالى سۇراقتار قويادى، ءۇي يەسى قوناقتاردى اس پىسكەنشە ساباققا شاقىرادى، ساباقتا سۇراقتارىڭىزعا تولىق جاۋاپ الاتىن ايتتى.
جۋرنالىمىزدىڭ ءبىرىنشى بەتى.
كيىز ءۇي حالىقتىڭ ەجەلگى باسپاناسى.
قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى باسپاناسى، ونەر تۋىندىسى. كيىز ءۇي كوشپەندىلەر ءۇشىن تابيعاتتاي سۇلۋ، كەڭىستىكتەن ۇيلەسىمدى شاعىن الەمى تۋرالى بىزگە دينارا ايتىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ ەكىنشى بەتى.
كيىز ءۇيدىڭ تاريحى.
قازاق حالقىنىڭ تاريحى باي، ولاي بولسا كيىز ۇيدە تاريحقا باي، سەبەبى ولار ءومىر بويى حالىقپەن بىرگە جاساسىپ كەلەدى. كيىز ءۇيدىڭ تاريحى تۋرالى ءوز زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسىن يلونا ايتىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ ءۇشىنشى بەتى.
شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ «كيىز ءۇي» اڭگىمەسى
شوقان ءۋاليحانوۆ – ۇلى عالىم، كەمەڭگەر، ويشىل ازامات، ەر جۇرەك ساياحاتشىسى تۋرالى، ءوز زەرتتەۋ جۇمىسى تۋرالى ۆيتاليي اشىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ ءتورتىنشى بەتى.
1. «كيىز ءۇي» اڭگىمەسىنەن ءۇزىندىنى الەنا ايتىپ بەرەدى.
2. «كيىز ءۇي» اڭگىمەسىنەن ۇزىندىمەن جۇمىس.
بەرىلگەن ءماتىندى قالاي بەكىتكەنىن تەكسەرەمىز، سوزدىك جۇمىس.
بەيىمدەلگەن –
اۋقاتتى –
ساۋلەتتى –
كيىز –
شاڭىراق –
كەرەگە –
3. ماتىنگە سۇراقتار قويامىز.
4. ەندى ەتىستىكتىڭ شاقتارىنا توقتالامىز.
1-قاتارعا جازباشا جۇمىس ەتىستىكتى تاۋىپ، انىقتاۋ.
كيىز ءۇيدىڭ اعاش قاڭقاسىنىڭ ۇستىنە كيىزدەردى جابادى. اۋقاتتى قازاقتاردىڭ ءۇيىنىڭ ءىشىن جىبەك ماتالارمەن بەزەندىرەدى. كيىز ءۇيدىڭ سول جاق بوساعاسىندا اڭشىلىققا قاجەت سايماندار ءىلىنىپ تۇر.
2- قاتارعا
قوس كيىز ءۇي ءبىر اتتىڭ ۇستىنە سىيىپ كەتەدى. توردە ابدىرالاردىڭ ۇستىنە ءۇش – ءتورت قاتار كورپە – توسەك جينالىپ تۇر. تۋىرلىق پەن كەرەگەنىڭ اراسىندا ءار ءتۇرلى ادەمى جىپپەن توقىلعان شي ۇستايدى.
ەتىستىكتىڭ ناق وسى شاقتىڭ كۇردەلى تۇرىندە قانداي جۇرناقتارى بار؟
كەلەر شاقتىڭ قانداي جۇرناقتارى بار؟
وتكەن شاقتىڭ قانداي جۇرناقتارى بار؟
جۋرنالدىڭ بەسىنشى بەتى.
1. كيىز ءۇيدىڭ قۇراستىرىلۋى تۋرالى اناستاسيا ايتىپ بەرەدى.
2. كيىز ءۇيدىڭ كيىزىن جابۋ تۋرالى اناستاسيا ايتىپ بەرەدى.
3. كيىز ءۇيدىڭ تۇرلەرى.
ءقازىر ءبىز كيىز ءۇيدىڭ تۇرلەرىمەن تانىسامىز، ولار تۇسىنە قاراي، وڭاي قولدانىلۋىنا، اتا تەگىنە بايلانىستى تۇرلەرى تۋرالى ەۆگەنيي ايتىپ بەرەدى.
جۋرنالدىڭ التىنشى بەتى.
1. «ءسوزدىڭ كوركى ماقال» - دەگەن اتالى ءسوز بار. ادام سويلەگەندە ماقالدىڭ كومەگىمەن ۇتىمدى دا ۇنامدى ءوز ويىن جەتكىزە الادى. كوپ ماقال بىلگەن كىسىنىڭ سويلەم اسەم دە اسەرلى بولادى. ءبىز كيىز ءۇي تاقىرىبىنا قانداي بىلەدى ەكەنسىزدەر سونى تەكسەرەمىز.
2. وسى تاقىرىپقا بايلانىستى تەستىك جۇمىس.
جۋرنالدىڭ جەتىنشى بەتى.
قورىتىندى. بىزگە ساباقتا قوناقتار وتىر، ولار سۇراقتارىنا جاۋاپ الدى ما، سونى تەكسەرەمىز.
1. قازاق حالقىنىڭ ەجەلگى باسپاناسى قالاي اتالادى؟
2. قازاقتار «كيەلى قارا شاڭىراق» دەپ نەگە ايتادى؟
3. كيىز ءۇي نەگە دوڭگەلەك دەپ ويلايسىز؟
4. كيىز ءۇيدىڭ اعاش قاڭقاسى نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
5. كيىز ءۇيدىڭ قانداي تۇرلەرى بولادى؟
6. كيىز ءۇيدىڭ ەسىگى ادەتتە قاي جاققا قارايدى؟
7. كيىز ءۇيدىڭ شاڭىراعى قانداي قىزمەت اتقارادى؟
قورتىندى.
بۇگىنگى كۇنى كيىز ءۇي كەڭىنەن قولدانىلادى دەۋگە بولمايدى. كيىز ءۇي تەك قانا اۋىل شارۋاشىلىعىندا وڭتۇستىك قازاقستاندا، ۇلتتىق مەيرامداردا، توي – دۋمانداردا، شەت ەلدەن قوناقتار كەلگەندە، قازاق حالقىنىڭ سالت – ءداستۇرىن كورسەتۋ ءۇشىن قولدانىلادى. كيىز ءۇي ۇلتتىق ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى، كوبىنەسە رامىزدىك رەتىندە قولدانىلادى. كيىز ءۇيدىڭ رامىزدىك ماعىناسى تۋرالى ولەگ ايتىپ بەرەدى.
شاڭىراقتىڭ ورتاسىنداعى شاڭىراق، ءۇش ءجۇزدىڭ بىرلىگىن، ىنتىماقتاستىعىن بىلدىرەدى جانە وتانىمىزدىڭ ءبىرتۇتاستىعىن بىلدىرەدى. ءقازىر كوپ ۇلتتى حالىقتار «قازاقستان» دەگەن شاڭىراقتىڭ استىندا، اشىق اسپان استىندا تاتۋ – ءتاتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.
بايماعامبەت سۇلتان شەرنياز اقىنعا «سەن اقىن بولساڭ، وسى كيىز ءۇي تۋرالى ولەڭ شىعارىپ كورشى».- دەپتى. شەرنياز اقىن شىعارعان ولەڭىمەن ساباعىمىزدى اياقتايمىز.
You Might Also Like
-
1 جەلتوقسان – دۇنيەجۇزىلىك ايتۆ/جيتس – مەن كۇرەس كۇنى
