مادەنيەت دامۋى
قاي كەزەڭدى الساق تا، قوعامنىڭ دامۋى ونىڭ ەكونوميكالىق جانە ساياسي ينستيتۋتتار جۇمىسىنىڭ بەلسەندىلىگىمەن بايلانىستى ەمەس ەكەنى بەلگىلى. بۇگىندە جاھاندانۋمەن بەتپە-بەت كەلگەن قوعامنىڭ رۋحانياتى، الەۋمەتتىك-مادەني ومىرىندەگى وزگەرىستەر ايرىقشا نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى. قازاقستان قوعامىن دامىتۋ جاعدايىندا رۋحاني قۇندىلىقتار ساباقتاستىعى، جاڭا قوعام مۇشەلەرىنىڭ، ياعني جاس ۇرپاقتىڭ قاراما-قايشىلىقتار كەزەڭىندە ءومىر ءسۇرۋىنىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزىن، سونىمەن بىرگە قوعامداعى ءدىني كوزقاراستار قايشىلىعى، ماتەريالدىق قۇندىلىقتاردىڭ العا شىعۋى، ادامگەرشىلىك قاعيدالارىنىڭ اياق استى بولۋى سياقتى كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ الدىن الۋ مەن سالدارىن زەرتتەۋدىڭ ماڭىزى جوعارى.
فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتىندا قازاقستان قوعامىنىڭ تۇراقتى دامۋ ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋ مەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا وراي «قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋى ستراتەگياسى اياسىنداعى قوعامنىڭ مادەنيەتى مەن قۇندىلىقتارىن زەرتتەۋ» عىلىمي باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋمەن بايلانىستى وتكەن «قازىرگى الەمنىڭ مادەنيەتى مەن قۇندىلىقتارى» تاقىرىبىنداعى رەسپۋبليكالىق دوڭگەلەك ۇستەلدە قوعامدىق سانانىڭ جاڭعىرۋى، مادەني جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردى ساقتاپ قالۋ ماسەلەسى تالقىلاندى.
ينستيتۋت ديرەكتورى سەرىك سەيدۋمانوۆ جيىندى كىرىسپە سوزىمەن اشىپ، بۇگىنگى قازاقستان قوعامى ءۇشىن رۋحاني، مادەني قۇندىلىقتاردىڭ وزەكتىلىگىنە توقتالدى. وسى ورايدا ۇلتتىڭ جاڭعىرۋىنا تىرەك بولا الاتىن قازاقستاندىق قوعامنىڭ ءمادەنيەتى مەن قۇندىلىقتارىنىڭ يننوۆاسيالىق الەۋەتىن ايقىنداۋ قاجەتتىگى كورىنىس بەرەدى. سونىمەن بىرگە ەلىمىزدىڭ قازىرگى جاعدايىندا تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ، قوعام مادەنيەتى، تاريحىمىز بەن ساياسي مادەنيەت قۇندىلىقتارى جانە نورمالارىن ينستيتۋتتاندىرۋ، ءدىني قۇندىلىقتار تۇجىرىمدارى، ەرەكشەلىگى، ۇلتارالىق جانە ءدىنارالىق ديالوگ ماسەلەلەرىنە كوڭىل ءبولۋ بۇگىنگى زامان تالابىنان تۋىنداپ وتىر. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.نازاربايەۆتىڭ كوپتەگەن ەڭبەكتەرىندە جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.توقايەۆتىڭ جولداۋلارىندا قازاقستاندى جۇيەلى جاڭعىرتۋدى رەفورمالاۋدىڭ تاريحي ماڭىزدىلىعى ايتىلۋدا. بۇل ۇدەرىستە قازاقستاننىڭ بارلىق ەتنوس وكىلدەرىنىڭ مادەنيەتى، تاريحى، مەنتالدى الەمى مەن رۋحاني، ءدىني ارتۇرلىلىگىنىڭ رولىنە ەرەكشە نازار اۋدارامىز. وسىعان وراي ەلىمىز ءوزىنىڭ مادەني وركەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگىنە جانە زاماناۋي الەمدەگى وزىق ەلدەردىڭ مادەني دامۋىنىڭ ۇلگىلەرىنە دە ارقا سۇيەۋى قاجەت. قازىرگى جاعدايدا قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان بارلىق ەتنوس وكىلدەرىنىڭ ۇلتتىق مادەنيەتى، تاريحى، مەنتالدى الەمى مەن ءدىني ارتۇرلىلىگىنىڭ ماڭىزى زور. سوندىقتان دا باستى قۇندىلىقتار مەن ستراتەگيالىق يدەيالار عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ نىسانى بولۋىمەن قاتار ترانسگۋمانيزمنىڭ قازىرگى جاعدايىندا جانە ءارءتۇرءلى مادەنيەتتەردىڭ ىقپالداستىعىندا جالعاسىن تابۋى قاجەت»، دەدى س.سەيدۋمانوۆ. ول سونىمەن بىرگە بۇگىنگى قازاقستاننىڭ قۇندىلىقتار الەمىنە باتىستىڭ عانا ەمەس، تاياۋ جانە ورتالىق شىعىستىڭ اسەرى بار ەكەنىن، سونداي-اق يسلام فۋندامەنتاليزمى، ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى ەتنوساياسي دامۋىنا ىقپالىن جۇرگىزگىسى كەلىپ وتىرعان اۋعان ماسەلەسىنە دە الاڭداۋشىلىعىن بىلدىرە كەلىپ، «مادەنيەت جانە زاماناۋي قوعامنىڭ قۇندىلىقتارى بىزدەردە تاريحي وتكەنىمىزگە ورالۋعا، ءبۇگىنگى كۇن مەن كەلەشەك جايىندا ويلانۋعا ماجبۇرلەيدى. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ۇلتتىق يدەياسى قۇندىلىقتارعا ءقاۋىپ توندىرەتىن مادەنيەتارالىق، ەتنوسارالىق قاتىناستاردىڭ ۇيلەسىمىنە، ازاماتتىق قوعامنىڭ جانە ساياسي بيلىكتىڭ اراسىنداعى قاراما-قايشىلىقتاردى رەتتەۋگە ىقپال ەتۋى ءتيىس. ىنتىماقتاستىق پەن مادەنيەتتەر ديالوگى عانا ادامدار اراسىندا وركەنيەتتى، تولەرانتتى ۇستانىمنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلىندا ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسى نەگىزىنەن ءارتۇرلى مۇددەلەردىڭ ۇيلەسىمىنە نەگىزدەلىپ كەلدى»، دەدى ءوز سوزىندە.
جيىندى «ءتىل مەملەكەتتىڭ جانە مادەنيەتتىڭ نەگىزگى قۇندىلىعى» تاقىرىبىندا فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، عا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى اقان بيجانوۆ جالعاستىردى. «مەملەكەتتىڭ قازىرگى دامۋ جاعدايىندا ءتىلدىڭ ءرولى قوعام مادەنيەتىنىڭ نەگىزگى قۇندىلىعى رەتىندە ۇلتتىق دامۋدىڭ بارلىق سالاسىندا ارتىپ كەلەدى»، دەگەن ا.بيجانوۆ ءتىل تاقىرىبى قازاق ءقارپىن لاتىنعا اۋىستىرۋ كەزىندە ەرەكشە مانگە يە بولعاندىعىنا توقتالدى.
«زاماناۋي مادەني پاراديگمالارداعى يسلام قۇندىلىقتارى» تاقىرىبىن قوزعاعان ينستيتۋتتىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، عا كوررەسپوندەنت-مۇشەسى ناتاليا سەيتاحمەتوۆا بۇگىنگى الەمدىك مادەني تۋربۋلەنتتىلىك جاعدايىندا قۇندىلىقتاردى قايتا باعالاۋ ماسەلەسىن قوزعاپ، ءحىح عاسىردىڭ ايگىلى فيلوسوفى فريدريح نيسشە ايتىپ كەتكەندەي، «بارلىق قۇندىلىق اتاۋلىعا قايتا باعا بەرۋ» قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىرعانىن جەتكىزدى. ءىى ءدۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى كەزەڭدە دە قۇندىلىقتاردى باعالاۋ ماسەلەسىنىڭ ورىن العاندىعىنا توقتالعان پروفەسسور ن.سەيتاحمەتوۆا «جالپى، اكسيولوگيالىق فيلوسوفيا تۇرعىسىنان العاندا ول ۇنەمى وزگەرىستەردى باستان كەشىرۋدە. سول سياقتى ءبىزدىڭ بۇگىنگى جاعدايىمىزدا دا الدىمىزدا تاڭداۋ، ءوز كوزقاراسىمىزدى دالەلدەۋ قاجەتتىگى تۇر»، دەدى.
قازاقستان سياقتى پوليەتنوستى جانە پوليكونفەسسيالى قوعام جاعدايىندا ديالوگ پەن ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى ماسەلەنىڭ وزەكتى ءارى ستراتەگيالىق ماڭىزى جوعارى ەكەندىگىن «تۇراقتى دامۋ جاعدايىندا قازاقستاندىق قوعامنىڭ بازالىق قۇندىلىقتارى» ەڭبەگىنە ارقاۋ ەتكەن وسى ينستيتۋتتىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، اكادەميك ابدىمالىك نىسانبايەۆ جانە «فيلوسوفيا، ساياساتتانۋ جانە ءدىنتانۋ ينستيتۋتى» شجق رمك فيلوسوفيا ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، پروفەسسور سەرىك نۇرمۇراتوۆ حالىقتىڭ رۋحاني ءومىرىن قالىپتاستارۋ مەن قازاق ەتنوسىنىڭ رۋحاني ءومىرىن زەرتتەۋدىڭ جەكەلەگەن جالپىادىستەمەلىك مالەلەلەرى، سونداي-اق قازاقستاندىق قوعامنىڭ نەگىزگى قۇندىلىقتارىن فيلوسوفيالىق تۇرعىدان زەرتتەۋ ماسەلەسىمەن ءبولىستى.
ساراپشىلار مادەنيەتارالىق ديالوگ پەن رۋحاني قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ ماسەلەسىندەگى عىلىمي رەفلەكسيا ءوتكەننىڭ قۇندىلىق-سەمانتيكالىق شىعۋ تەگىنە باستاپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە قازىرگى جانە بولاشاق تۋرالى ويلانۋعا ماجبۇرلەيتىنىن العا تارتادى. ەلدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋىنىڭ جولدارى مەن تەتىكتەرىن ءىزدەستىرۋ جاعدايىندا، اسىرەسە، قازاقستان سياقتى پوليەتنوستى جانە پوليكونفەسسيالى قوعام جاعدايىندا ديالوگ پەن ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى ماسەلە وزەكتى ءارى ستراتەگيالىق ماڭىزدى. حالىق رۋحاني قۇندىلىقتارعا جانە وتكەننىڭ رۋحاني مۇراسىنا، سونداي-اق الەم جانە ادامزاتتىڭ قازىرگى دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسىنا بويلاماي ءوزىن ءوزى شىنايى تاني الماسى انىق.
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى
فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى
ءدىنتانۋ جانە مادەنيەتتانۋ كافەدراسى
"مادەنيەتتانۋ" ماماندىعى
4 كۋرس ستۋدەنتى
اۆتور:دوسجان التىناي
وندىرىستىك تاجىربيە جەتەكشىسى:ەسبولوۆا مولدير اۋەلتاايەۆنا
You Might Also Like
-
شىركىن، دانا ادامداردىڭ ءجونى ءبىر بولەك قوي! ولار، قاي كەزدە بولماسىن، 93 زامانىنىڭ رۋحاني قارقىنىنان وزىپ وتىرادى دا، كەلەشەكتىڭ ءوز وكىلى سەكىلدى ءومىر سۇرەدى. سوندىقتان با ەكەن، داۋىرلەستەرى كەمەڭگ...
-
قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى وقىتۋدىڭ كابينەتتىك جۇيەسىنە كوشىرىلەدى. بۇل تۋرالى ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى گۇلميرا كارىموۆا ايتتى.
