ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋح
اتىراۋ قالاسى
№11 ى. التىنسارين اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ 7 سىنىپ وقۋشىسى
نۇرپەيىس دينا
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋح
زەرتتەۋ جوباسىنىڭ تاقىرىبى:
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋح
پروبلەماسى:
م. جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋحتى ناسيحاتتاۋ، بۇگىنگى كۇنمەن ۇندەستىگىن دالەلدەۋ.
پروبلەمانىڭ شەشۋ بولجامى:
«سۇيەمىن» ولەڭى حالىقتى، جالپى ادامزاتتى سۇيۋگە شاقىرىپ، ەلجاندى ۇرپاق قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىن تاعىلىم كوزى ەكەنىنە كوزىمىزدى جەتكىزۋ.
ءپانى مەن نىساناسى: ادەبيەت، «سۇيەمىن» ولەڭى
ماقساتى:
اقىن ولەڭدەرى بۇگىنگى جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ جولىندا باعا جەتپەس قۇندىلىققا يە ەكەنىن سارالاۋ.
مىندەتتەرى:
«سۇيەمىن» ولەڭىندەگى ازاماتتىق ءۇن مەن تۋعان ەلگە، جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ايقىنداۋ؛
اقىننىڭ تىلدىك شەبەرلىگىنە تالداۋ جاساۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى:
ماتەريالداردى جيناقتاۋ، ساراپتاۋ، تالداۋ، زەرتتەۋ، جۇيەلەۋ
قورىتىندى:
م. جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭى - جاستار تاربيەسى ءۇشىن بىردەن - ءبىر ونەگە مەكتەبى
مازمۇنى
ءى كىرىسپە
ماعجان – سىرشىل اقىن
ءىى نەگىزگى ءبولىم
2. 1 «سۇيەمىن» ولەڭى – وتانسۇيگىشتىك تاربيەنىڭ قاينار كوزى
2. 2 اقىننىڭ تىلدىك شەبەرلىگى
ءىىى قورىتىندى
بۇگىنگى كۇنمەن ۇندەسكەن اقىن رۋحى
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
ماعجان جۇمابايەۆ – قازاق پوەزيا الەمىندەگى قايتالانباس جارىق جۇلدىز. ماعجان پوەزياسىنىڭ قۇدىرەتتىلىگى سول – ول وقىرماندارىنا كوتەرىڭكى كوڭىل – كۇي، بويعا رۋح، جانعا جىگەر بەرەدى. ولەڭدەرىنىڭ قۇدىرەتتىلىگى سول – جاستاردىڭ قانىنداعى ۇلتتىق رۋحتى كۇشەيتەدى، وتانشىلدىق سەزىمىن ارتتىرادى. ماعجان ولەڭدەرى جاستاردى ەلىن، جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەيدى.
ماعجان ولەڭدەرىندەگى ەڭ باستى تاقىرىپ – ەل مەن جەر تاعدىرى. ومىرگە قۇشتارلىق، اينالاسىنداعى ادامدارعا، تۋعان تابيعاتقا، جەر - اناعا عاشىقتىق تۋرالى ويلار – ماعجان ولەڭدەرىنىڭ باستى سيپاتتارىنىڭ ءبىرى. اقىن نەنى جىرلاسا دا، ەرەكشە ماحابباتپەن، شىنايى جۇرەكپەن جىرلايدى. سول سەبەپتى دە ونىڭ ولەڭدەرى سىرلى، سازدى، كوركەم.
ج. ايماۋىتوۆ: «ماعجان – الدىمەن سىرشىل اقىن. ماعجان سوزىندەي «تىلگە جۇمساق، جۇرەككە جىلى تيەتىندەي» ۇلبىرەگەن نازىك اۋەز قازاقتىڭ بۇرىنعى اقىندارىندا جوق. ماعجان نە جازسا دا، سىرلى، كوركەم، ءساندى جازادى. قاي ولەڭدى الساق تا، اقىننىڭ ويلاعانى، سەزگەنى، جۇرەگىنىڭ قايعىرۋى، جان دۇنيەسىنىڭ كۇيزەلۋى، كوڭىلىنىڭ كىربىڭى كورىنىپ تۇرادى. اقىن ولەڭىن وقىساڭ، ەرىكسىز ءبىر سەزىم تۋعىزادى. الدە مۇڭايتادى، الدە وكىندىرەدى، الدە قۋانتادى، الدە جىگەر بەرەدى،» - دەپ ءدال لايىقتى باعاسىن بەرگەن ەكەن. سونداي - اق ماعجان نەنى ايتسا دا، بەينەلەپ ايتادى. ول ءۇشىن دالانىڭ تاۋى دا، سۋى دا، جەلى دە عاجايىپ. اقىن ولەڭدەرىندە ادام مەن تابيعات استاسىپ جاتادى. قاي شىعارماسىندا دا ماعجان وسى ەكى ۇعىمدى بىرلىكتە الىپ جىرلايدى. وعان دالەل بولاتىن ولەڭدەرى كوپ، سونىڭ ءبىرى - «سۇيەمىن» ولەڭى.
"سۇيەمىن" اتتى ولەڭىن اقىن قارتايعان اناسىنا، كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ
جەتەگىندە جۇرگەن قاراپايىم جارىنا دەگەن سەزىمىن سۋرەتتەۋدەن باستايدى. ولەڭدە جۇرەككە جىلى، كوزگە تانىس سۋرەت بار. انا دا، جار دا اركىمگە قىمبات ەكەنىن ەسكە سالىپ، وتاندى ءسۇيۋ وتباسىنان باستالاتىنىن مەڭزەگەندەي.. ودان كەيىن اقىن:
جۇرگەن ەسكى زاڭىمەن،
الدىنداعى مالىمەن
بىرگە جۋساپ، بىرگە ورگەن،
الاش دەگەن ەلىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ەلىمدى سۇيەمىن.
ساعىم سايران كۇرادى،
بورانى ۇلىپ تۇرادى،
قىس – اق كەبىن، جاز – سارى.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،
ماڭگى ولىك ساحاراسى،
سارىارقا دەگەن جەرىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ارقامدى سۇيەمىن! – دەپ، ءوزىنىڭ تۋعان ەلى مەن جەرىنە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگىمەن جالعاستىرىپ اكەتەدى. بۇل ولەڭىندە اقىن اناسىنا، جارىنا، جالپى ادامعا دەگەن ماحابباتىن تۋعان جەرگە كاتىستى سەزىمىمەن ۇشتاستىرعان.
ماعجان اتامىزدىڭ اقىندىق شەبەرلىگىنە تاڭداي قاقپاسقا امالىڭ جوق، ويتكەنى وسى ءبىر ءتورت شۋماققا قازاقتىڭ بار بولمىسىن، قازاقتىڭ اناسىن، جارىن، ەلىن سىيدىرا قويعان.
بۇگىنگى كۇنى اقىن ولەڭدەرىنىڭ ىشىندە «سۇيەمىن» ولەڭى ءار قازاق بالاسىنا ەڭ جىگەر بەرەتىن، رۋحتى كوتەرە الاتىن ولەڭ دەپ ايتا الامىن. XXءى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتساق تا اقىن ولەڭدەرى ءوز ومىرشەڭدىگىن جويماق ەمەس. زامانعا ساي كوكەيتەستى ماسەلە، تاقىرىپ دەپ ايتۋعا بولادى، وقىعان ادامعا وتانىن، جەرىن بار كەمشىلىگىمەن قاتار سۇيۋگە شاقىرادى. بۇل شىعارمادان ونىڭ ءبىر اسىپ تولقىعان كوڭىل - كۇيمەن جىرلاعان وتانعا، جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، زور قۇرمەتىن انىق بايقايمىز. تۇسىنگەن ادامعا 4 شۋماق ولەڭدە سونشا كەمەل اقىل، تاۋسىلماس سىر، كىشكەنتاي جۇرەكتىڭ الىپ ماحابباتى سىيىپ جاتىر.
كوزىندە كوك نۇرى جوق،
جابايى عانا جارىم بار،
نەمەسە
الدىنداعى مالىمەن،
بىرگە جۋساپ، بىرگە ورگەن، - دەگەن ۇنامسىز، قۇلاققا جاعىمسىز سوزدەرمەن سيپاتتاي تۇرا، «نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن - سول انامدى، جارىمدى، ەلىمدى، جەرىمدى سۇيەمىن!» - دەپ ادەيى وسىلاي كەمشىلىكتەرىن سانامالاۋ ارقىلى ءبارىبىر مەنىڭ ەلىمدى شەكسىز سۇيۋىمە ونىڭ بويىنداعى ەشقانداي كەمشىلىك قارسى بولا المايدى دەپ الەمگە جار سالعانداي.
سونىمەن قاتار سەزىمىنىڭ بۇكپەسىزدىگىنە نازار اۋدارتۋ ءۇشىن، ولەڭنىڭ ءار شۋماعىنىڭ سوڭىنا «نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن» ءسوزىن قايتالاۋ امالىن قولدانادى. بۇل ءادىس ولەڭنىڭ كوركەمدىك قۋاتىن ودان سايىن ارتتىرىپ، وڭاي ەستە ساقتاۋعا اسەر ەتىپ تۇر.
ولەڭ 4 شۋماقتان، ءار شۋماق 7 - 8 بۋىندى 9 تارماقتان تۇرادى.
1 شۋماقتا كۇڭگىرت ەپيتەتىن جالاڭ قولدانباي، كۇلدەي تەڭەۋىمەن تىركەستىرۋ ارقىلى كۇلدەي كۇڭگىرت شاش دەپ اناسىنىڭ شاشىنىڭ اعارۋعا جاقىن قالعانىن، ابدەن قارتايعاندىعىن شەبەر سۋرەتتەيدى. كوز دەگەنىڭ – سۇپ - سۇر كور تارماعىندا كوزدى كورگە اۋىستىرۋ ارقىلى مەتافورا جاساپ، انا جانارىنىڭ تاس قاراڭعى سوقىر ەكەنىن جانە ونى سۇپ - سۇر ەپيتەتىمەن ۇتىمدى ۇيلەستىرىپ، سۇپ - سۇر كور دەپ كوردەي قاراڭعىلىقتا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان انا بەينەسىن كوز الدىڭا اكەلەدى.
قاراپايىم سوزدەر ماعجاننىڭ اقىندىق شەبەرحاناسىنان اسىل – جاقۇتتاي جارقىراپ، سان قۇبىلىپ باسقا ءوڭ مەن تۇرگە مالىنىپ شىعادى. وعان دالەل 2 شۋماقتاعى كوك نۇر، جۇماق جىر، جالىنسىز، ۋسىز قۇشاق، جابايى عانا جار سەكىلدى ەپيتەتتەر مەن جىلانداي، قۇرانداي تەڭەۋلەرىنىڭ اقىن جارىنىڭ بەينەسىن كوركەم سومداۋعا قىزمەت ەتۋى.
3 شۋماقتا باسقان، كيگەن، كورگەن، جۇرگەن، ورگەن دەگەن ەسىمشە تۇلعالى ەتىستىكتەردى وزگە سوزدەرمەن تىركەستىرە وتىرىپ،
ۇيقى باسقان قاباعىن،
باستىرا كيگەن تىماعىن،
جالقاۋلىقتى جار كورگەن،
جۇرگەن ەسكى زاڭىمەن، - دەۋى ارقىلى سول كەزدەگى حالقىنىڭ، ياعني الاشتىڭ كەلبەتىن شىنايى، ءدال جەتكىزە بىلگەن.
ساعىمى سايران قۇرادى،
بورانى ۇلىپ تۇرادى،
قىس – اق كەبىن، جاز – سارى.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،
ماڭگى ولىك ساحاراسى، - دەپ كەلەتىن سوڭعى شۋماقتاعى ساعىمنىڭ سايران قۇرۋى وتە ىسسىلىقتى، بوراننىڭ ۇلىپ تۇرۋى وتە سۋىقتى بەينەلەپ تۋعان جەر تابيعاتىن پاش ەتەدى. بۇدان كەيىنگى قىستى كەبىنگە، جازدى سارىعا اۋىستىرۋ ارقىلى جاسالعان مەتافورا (سارى دەپ ءشوپتىڭ سارعايۋى قۋاڭشىلىقتى ايتىپ تۇرسا كەرەك) الدىڭعى جولداردى ودان سايىن ايقىنداپ، بوياۋىن قانىقتىرا تۇسكەن.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،- تارماقتارىندا جوق ءسوزىن قايتالاۋ ارقىلى وزىنەن كەيىنگى تۇرعان ماڭگى ولىك تىركەسىنىڭ ماعىناسىن ايقىنداۋعا تاماشا جىمداستىرا بىلگەن جانە سارىارقانىڭ سۇرەڭسىز كەيپىن كورسەتكەن. مەنىڭ ويىمشا، اقىن ءدال وسىلاي تابيعاتتى بەينەلەۋ ارقىلى، بىرىنشىدەن، ەلىنىڭ ەشتەڭەدەن بەيحابار، تىنىش، ايقاي - شۋسىز قالىڭ ۇيقىدا جاتقانىن ايتقىسى كەلسە، ەكىنشىدەن، ولىكتەي سۋىق بولسا دا، مەن ەلىمدى شەكسىز سۇيەمىن دەپ ءوزىنىڭ ماحابباتىنىڭ قۇدىرەتتىلىگىن جەتكىزگىسى كەلىپ تۇر. ايتپەسە تۋعان ەلىمىزدىڭ سۇلۋلىققا تۇنىپ تۇرعان جەرلەرى كوپ ەمەس پە؟
ءار شۋماقتاعى 7 تارماقتىڭ انام بار، جارىم بار، ەلىم بار، جەرىم بار دەپ بار ءسوزىنىڭ قايتالانۋى دا ولەڭگە ىرعاقتى ءار بەرىپ تۇر.
قازىرگى جاستار، ياعني بىزدەر دە انامىزدى سۇيۋدەن باستالاتىن وتانىمىزدى شەكسىز سۇيەمىز. ءار بالا مەن وسىلاي سۇيەم دەپ ايتا بەرمەسە دە، ءوز ەلىن رياسىز سۇيەتىنىنە ءشۇبام جوق. ويتكەنى ءدال وسى ولەڭ مەن وقيتىن 7 سىنىپتىڭ باعدارلاماسىندا بار، جاتقا ايتقان سىنىپتاستارىمنىڭ كوزدەرىنەن ۇشقىن، وت جانە ماقتانىش سەزىمدەرىن كورگەندەي بولدىم. ماعجاننىڭ بۇل ولەڭى ءار قازاق بالاسىنىڭ جۇرەگىندە بۇعىپ جاتقان تۋعان جەرگە دەگەن ۇلى سەزىمدى ءدوپ باسقان دەپ ايتار ەدىم.
سوندىقتان ماعجان اتامىزدىڭ «سۇيەمىن» ولەڭى بۇگىن دە، ەرتەڭ دە، كەمەل كەلەشەكتە دە جۇرەگى قازاق دەپ سوققان ءار ازاماتتىڭ وتانسۇيگىشتىك رۋحىن كوتەرىپ، جىگەر بەرۋگە قىزمەت ەتە بەرەتىنى ءسوزسىز.
«تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى بولۋى ءۇشىن جاس جەتكىنشەكتەردى مەملەكەتشىل، وتانشىل رۋحتا تاربيەلەۋ – كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. قازىرگى تاڭدا ۇلت رەتىندە ساقتالۋدىڭ بىردەن - ءبىر جولى – بالا بويىنا ەلجاندىلىق پەن ۇلتجاندىلىق رۋحىن ورنىقتىرۋ ەكەنى كوپ دالەلدى كەرەك ەتپەيدى»، - دەپ پرەزيدەنتىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ۇسىنىپ وتىرعان سىندارلى ساياساتىنىڭ باسىم باعىتىنىڭ ءبىرى جاس تولقىننىڭ بويىنا وتانشىل سانانى قالىپتاستىرۋ ەكەنىن ءبارىمىز دە بىلەمىز.
قورىتا كەلگەندە، بۇگىنگى تاڭدا زامانىمىزدىڭ باستى تالاپتارىنا اينالىپ وتىرعان رۋحى بيىك، ەلجاندى ۇرپاق تاربيەلەۋ ىسىندە، ماعجان ولەڭدەرىن پايدالانۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە.
وسىنى نەگىزگە الا وتىرىپ، ماعجان جۇمابايەۆ شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي ۇسىنىس ەنگىزەمىن:
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ وتان، تۋعان جەر، ەل تاقىرىبىنداعى شىعارمالارى مەكتەپ باعدارلاماسىنا كوپتەپ ەنگىزىلسە؛
«ماعجانتانۋ» فاكۋلتاتيۆتىك ساباعى جۇرگىزىلسە..
مەن وسى زەرتتەۋ جۇمىسىمدا ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» اتتى ولەڭىنە عانا توقتالىپ ءوتتىم. اقىن شىعارماشىلىعى بويىنشا جان - جاقتى تالداۋ جاسالعان دۇنيەلەر جازۋ – الداعى ۋاقىتتىڭ مىندەتى.
وتانسۇيگىشتىك رۋحتى ماعجان اتامىزدىڭ پوەزياسى ەشقاشان سونبەك ەمەس.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
№11 ى. التىنسارين اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ 7 سىنىپ وقۋشىسى
نۇرپەيىس دينا
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋح
زەرتتەۋ جوباسىنىڭ تاقىرىبى:
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋح
پروبلەماسى:
م. جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭىندەگى وتانسۇيگىشتىك رۋحتى ناسيحاتتاۋ، بۇگىنگى كۇنمەن ۇندەستىگىن دالەلدەۋ.
پروبلەمانىڭ شەشۋ بولجامى:
«سۇيەمىن» ولەڭى حالىقتى، جالپى ادامزاتتى سۇيۋگە شاقىرىپ، ەلجاندى ۇرپاق قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىن تاعىلىم كوزى ەكەنىنە كوزىمىزدى جەتكىزۋ.
ءپانى مەن نىساناسى: ادەبيەت، «سۇيەمىن» ولەڭى
ماقساتى:
اقىن ولەڭدەرى بۇگىنگى جاستاردى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ جولىندا باعا جەتپەس قۇندىلىققا يە ەكەنىن سارالاۋ.
مىندەتتەرى:
«سۇيەمىن» ولەڭىندەگى ازاماتتىق ءۇن مەن تۋعان ەلگە، جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ايقىنداۋ؛
اقىننىڭ تىلدىك شەبەرلىگىنە تالداۋ جاساۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى:
ماتەريالداردى جيناقتاۋ، ساراپتاۋ، تالداۋ، زەرتتەۋ، جۇيەلەۋ
قورىتىندى:
م. جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» ولەڭى - جاستار تاربيەسى ءۇشىن بىردەن - ءبىر ونەگە مەكتەبى
مازمۇنى
ءى كىرىسپە
ماعجان – سىرشىل اقىن
ءىى نەگىزگى ءبولىم
2. 1 «سۇيەمىن» ولەڭى – وتانسۇيگىشتىك تاربيەنىڭ قاينار كوزى
2. 2 اقىننىڭ تىلدىك شەبەرلىگى
ءىىى قورىتىندى
بۇگىنگى كۇنمەن ۇندەسكەن اقىن رۋحى
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
ماعجان جۇمابايەۆ – قازاق پوەزيا الەمىندەگى قايتالانباس جارىق جۇلدىز. ماعجان پوەزياسىنىڭ قۇدىرەتتىلىگى سول – ول وقىرماندارىنا كوتەرىڭكى كوڭىل – كۇي، بويعا رۋح، جانعا جىگەر بەرەدى. ولەڭدەرىنىڭ قۇدىرەتتىلىگى سول – جاستاردىڭ قانىنداعى ۇلتتىق رۋحتى كۇشەيتەدى، وتانشىلدىق سەزىمىن ارتتىرادى. ماعجان ولەڭدەرى جاستاردى ەلىن، جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەيدى.
ماعجان ولەڭدەرىندەگى ەڭ باستى تاقىرىپ – ەل مەن جەر تاعدىرى. ومىرگە قۇشتارلىق، اينالاسىنداعى ادامدارعا، تۋعان تابيعاتقا، جەر - اناعا عاشىقتىق تۋرالى ويلار – ماعجان ولەڭدەرىنىڭ باستى سيپاتتارىنىڭ ءبىرى. اقىن نەنى جىرلاسا دا، ەرەكشە ماحابباتپەن، شىنايى جۇرەكپەن جىرلايدى. سول سەبەپتى دە ونىڭ ولەڭدەرى سىرلى، سازدى، كوركەم.
ج. ايماۋىتوۆ: «ماعجان – الدىمەن سىرشىل اقىن. ماعجان سوزىندەي «تىلگە جۇمساق، جۇرەككە جىلى تيەتىندەي» ۇلبىرەگەن نازىك اۋەز قازاقتىڭ بۇرىنعى اقىندارىندا جوق. ماعجان نە جازسا دا، سىرلى، كوركەم، ءساندى جازادى. قاي ولەڭدى الساق تا، اقىننىڭ ويلاعانى، سەزگەنى، جۇرەگىنىڭ قايعىرۋى، جان دۇنيەسىنىڭ كۇيزەلۋى، كوڭىلىنىڭ كىربىڭى كورىنىپ تۇرادى. اقىن ولەڭىن وقىساڭ، ەرىكسىز ءبىر سەزىم تۋعىزادى. الدە مۇڭايتادى، الدە وكىندىرەدى، الدە قۋانتادى، الدە جىگەر بەرەدى،» - دەپ ءدال لايىقتى باعاسىن بەرگەن ەكەن. سونداي - اق ماعجان نەنى ايتسا دا، بەينەلەپ ايتادى. ول ءۇشىن دالانىڭ تاۋى دا، سۋى دا، جەلى دە عاجايىپ. اقىن ولەڭدەرىندە ادام مەن تابيعات استاسىپ جاتادى. قاي شىعارماسىندا دا ماعجان وسى ەكى ۇعىمدى بىرلىكتە الىپ جىرلايدى. وعان دالەل بولاتىن ولەڭدەرى كوپ، سونىڭ ءبىرى - «سۇيەمىن» ولەڭى.
"سۇيەمىن" اتتى ولەڭىن اقىن قارتايعان اناسىنا، كۇندەلىكتى تۇرمىستىڭ
جەتەگىندە جۇرگەن قاراپايىم جارىنا دەگەن سەزىمىن سۋرەتتەۋدەن باستايدى. ولەڭدە جۇرەككە جىلى، كوزگە تانىس سۋرەت بار. انا دا، جار دا اركىمگە قىمبات ەكەنىن ەسكە سالىپ، وتاندى ءسۇيۋ وتباسىنان باستالاتىنىن مەڭزەگەندەي.. ودان كەيىن اقىن:
جۇرگەن ەسكى زاڭىمەن،
الدىنداعى مالىمەن
بىرگە جۋساپ، بىرگە ورگەن،
الاش دەگەن ەلىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ەلىمدى سۇيەمىن.
ساعىم سايران كۇرادى،
بورانى ۇلىپ تۇرادى،
قىس – اق كەبىن، جاز – سارى.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،
ماڭگى ولىك ساحاراسى،
سارىارقا دەگەن جەرىم بار.
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن،
سول ارقامدى سۇيەمىن! – دەپ، ءوزىنىڭ تۋعان ەلى مەن جەرىنە دەگەن پەرزەنتتىك سۇيىسپەنشىلىگىمەن جالعاستىرىپ اكەتەدى. بۇل ولەڭىندە اقىن اناسىنا، جارىنا، جالپى ادامعا دەگەن ماحابباتىن تۋعان جەرگە كاتىستى سەزىمىمەن ۇشتاستىرعان.
ماعجان اتامىزدىڭ اقىندىق شەبەرلىگىنە تاڭداي قاقپاسقا امالىڭ جوق، ويتكەنى وسى ءبىر ءتورت شۋماققا قازاقتىڭ بار بولمىسىن، قازاقتىڭ اناسىن، جارىن، ەلىن سىيدىرا قويعان.
بۇگىنگى كۇنى اقىن ولەڭدەرىنىڭ ىشىندە «سۇيەمىن» ولەڭى ءار قازاق بالاسىنا ەڭ جىگەر بەرەتىن، رۋحتى كوتەرە الاتىن ولەڭ دەپ ايتا الامىن. XXءى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتساق تا اقىن ولەڭدەرى ءوز ومىرشەڭدىگىن جويماق ەمەس. زامانعا ساي كوكەيتەستى ماسەلە، تاقىرىپ دەپ ايتۋعا بولادى، وقىعان ادامعا وتانىن، جەرىن بار كەمشىلىگىمەن قاتار سۇيۋگە شاقىرادى. بۇل شىعارمادان ونىڭ ءبىر اسىپ تولقىعان كوڭىل - كۇيمەن جىرلاعان وتانعا، جەرگە، ەلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، زور قۇرمەتىن انىق بايقايمىز. تۇسىنگەن ادامعا 4 شۋماق ولەڭدە سونشا كەمەل اقىل، تاۋسىلماس سىر، كىشكەنتاي جۇرەكتىڭ الىپ ماحابباتى سىيىپ جاتىر.
كوزىندە كوك نۇرى جوق،
جابايى عانا جارىم بار،
نەمەسە
الدىنداعى مالىمەن،
بىرگە جۋساپ، بىرگە ورگەن، - دەگەن ۇنامسىز، قۇلاققا جاعىمسىز سوزدەرمەن سيپاتتاي تۇرا، «نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن - سول انامدى، جارىمدى، ەلىمدى، جەرىمدى سۇيەمىن!» - دەپ ادەيى وسىلاي كەمشىلىكتەرىن سانامالاۋ ارقىلى ءبارىبىر مەنىڭ ەلىمدى شەكسىز سۇيۋىمە ونىڭ بويىنداعى ەشقانداي كەمشىلىك قارسى بولا المايدى دەپ الەمگە جار سالعانداي.
سونىمەن قاتار سەزىمىنىڭ بۇكپەسىزدىگىنە نازار اۋدارتۋ ءۇشىن، ولەڭنىڭ ءار شۋماعىنىڭ سوڭىنا «نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن» ءسوزىن قايتالاۋ امالىن قولدانادى. بۇل ءادىس ولەڭنىڭ كوركەمدىك قۋاتىن ودان سايىن ارتتىرىپ، وڭاي ەستە ساقتاۋعا اسەر ەتىپ تۇر.
ولەڭ 4 شۋماقتان، ءار شۋماق 7 - 8 بۋىندى 9 تارماقتان تۇرادى.
1 شۋماقتا كۇڭگىرت ەپيتەتىن جالاڭ قولدانباي، كۇلدەي تەڭەۋىمەن تىركەستىرۋ ارقىلى كۇلدەي كۇڭگىرت شاش دەپ اناسىنىڭ شاشىنىڭ اعارۋعا جاقىن قالعانىن، ابدەن قارتايعاندىعىن شەبەر سۋرەتتەيدى. كوز دەگەنىڭ – سۇپ - سۇر كور تارماعىندا كوزدى كورگە اۋىستىرۋ ارقىلى مەتافورا جاساپ، انا جانارىنىڭ تاس قاراڭعى سوقىر ەكەنىن جانە ونى سۇپ - سۇر ەپيتەتىمەن ۇتىمدى ۇيلەستىرىپ، سۇپ - سۇر كور دەپ كوردەي قاراڭعىلىقتا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان انا بەينەسىن كوز الدىڭا اكەلەدى.
قاراپايىم سوزدەر ماعجاننىڭ اقىندىق شەبەرحاناسىنان اسىل – جاقۇتتاي جارقىراپ، سان قۇبىلىپ باسقا ءوڭ مەن تۇرگە مالىنىپ شىعادى. وعان دالەل 2 شۋماقتاعى كوك نۇر، جۇماق جىر، جالىنسىز، ۋسىز قۇشاق، جابايى عانا جار سەكىلدى ەپيتەتتەر مەن جىلانداي، قۇرانداي تەڭەۋلەرىنىڭ اقىن جارىنىڭ بەينەسىن كوركەم سومداۋعا قىزمەت ەتۋى.
3 شۋماقتا باسقان، كيگەن، كورگەن، جۇرگەن، ورگەن دەگەن ەسىمشە تۇلعالى ەتىستىكتەردى وزگە سوزدەرمەن تىركەستىرە وتىرىپ،
ۇيقى باسقان قاباعىن،
باستىرا كيگەن تىماعىن،
جالقاۋلىقتى جار كورگەن،
جۇرگەن ەسكى زاڭىمەن، - دەۋى ارقىلى سول كەزدەگى حالقىنىڭ، ياعني الاشتىڭ كەلبەتىن شىنايى، ءدال جەتكىزە بىلگەن.
ساعىمى سايران قۇرادى،
بورانى ۇلىپ تۇرادى،
قىس – اق كەبىن، جاز – سارى.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،
ماڭگى ولىك ساحاراسى، - دەپ كەلەتىن سوڭعى شۋماقتاعى ساعىمنىڭ سايران قۇرۋى وتە ىسسىلىقتى، بوراننىڭ ۇلىپ تۇرۋى وتە سۋىقتى بەينەلەپ تۋعان جەر تابيعاتىن پاش ەتەدى. بۇدان كەيىنگى قىستى كەبىنگە، جازدى سارىعا اۋىستىرۋ ارقىلى جاسالعان مەتافورا (سارى دەپ ءشوپتىڭ سارعايۋى قۋاڭشىلىقتى ايتىپ تۇرسا كەرەك) الدىڭعى جولداردى ودان سايىن ايقىنداپ، بوياۋىن قانىقتىرا تۇسكەن.
ورمانى جوق، شۋى جوق،
تاۋى دا جوق، سۋى جوق،- تارماقتارىندا جوق ءسوزىن قايتالاۋ ارقىلى وزىنەن كەيىنگى تۇرعان ماڭگى ولىك تىركەسىنىڭ ماعىناسىن ايقىنداۋعا تاماشا جىمداستىرا بىلگەن جانە سارىارقانىڭ سۇرەڭسىز كەيپىن كورسەتكەن. مەنىڭ ويىمشا، اقىن ءدال وسىلاي تابيعاتتى بەينەلەۋ ارقىلى، بىرىنشىدەن، ەلىنىڭ ەشتەڭەدەن بەيحابار، تىنىش، ايقاي - شۋسىز قالىڭ ۇيقىدا جاتقانىن ايتقىسى كەلسە، ەكىنشىدەن، ولىكتەي سۋىق بولسا دا، مەن ەلىمدى شەكسىز سۇيەمىن دەپ ءوزىنىڭ ماحابباتىنىڭ قۇدىرەتتىلىگىن جەتكىزگىسى كەلىپ تۇر. ايتپەسە تۋعان ەلىمىزدىڭ سۇلۋلىققا تۇنىپ تۇرعان جەرلەرى كوپ ەمەس پە؟
ءار شۋماقتاعى 7 تارماقتىڭ انام بار، جارىم بار، ەلىم بار، جەرىم بار دەپ بار ءسوزىنىڭ قايتالانۋى دا ولەڭگە ىرعاقتى ءار بەرىپ تۇر.
قازىرگى جاستار، ياعني بىزدەر دە انامىزدى سۇيۋدەن باستالاتىن وتانىمىزدى شەكسىز سۇيەمىز. ءار بالا مەن وسىلاي سۇيەم دەپ ايتا بەرمەسە دە، ءوز ەلىن رياسىز سۇيەتىنىنە ءشۇبام جوق. ويتكەنى ءدال وسى ولەڭ مەن وقيتىن 7 سىنىپتىڭ باعدارلاماسىندا بار، جاتقا ايتقان سىنىپتاستارىمنىڭ كوزدەرىنەن ۇشقىن، وت جانە ماقتانىش سەزىمدەرىن كورگەندەي بولدىم. ماعجاننىڭ بۇل ولەڭى ءار قازاق بالاسىنىڭ جۇرەگىندە بۇعىپ جاتقان تۋعان جەرگە دەگەن ۇلى سەزىمدى ءدوپ باسقان دەپ ايتار ەدىم.
سوندىقتان ماعجان اتامىزدىڭ «سۇيەمىن» ولەڭى بۇگىن دە، ەرتەڭ دە، كەمەل كەلەشەكتە دە جۇرەگى قازاق دەپ سوققان ءار ازاماتتىڭ وتانسۇيگىشتىك رۋحىن كوتەرىپ، جىگەر بەرۋگە قىزمەت ەتە بەرەتىنى ءسوزسىز.
«تاۋەلسىزدىگىمىز باياندى بولۋى ءۇشىن جاس جەتكىنشەكتەردى مەملەكەتشىل، وتانشىل رۋحتا تاربيەلەۋ – كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. قازىرگى تاڭدا ۇلت رەتىندە ساقتالۋدىڭ بىردەن - ءبىر جولى – بالا بويىنا ەلجاندىلىق پەن ۇلتجاندىلىق رۋحىن ورنىقتىرۋ ەكەنى كوپ دالەلدى كەرەك ەتپەيدى»، - دەپ پرەزيدەنتىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ۇسىنىپ وتىرعان سىندارلى ساياساتىنىڭ باسىم باعىتىنىڭ ءبىرى جاس تولقىننىڭ بويىنا وتانشىل سانانى قالىپتاستىرۋ ەكەنىن ءبارىمىز دە بىلەمىز.
قورىتا كەلگەندە، بۇگىنگى تاڭدا زامانىمىزدىڭ باستى تالاپتارىنا اينالىپ وتىرعان رۋحى بيىك، ەلجاندى ۇرپاق تاربيەلەۋ ىسىندە، ماعجان ولەڭدەرىن پايدالانۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە.
وسىنى نەگىزگە الا وتىرىپ، ماعجان جۇمابايەۆ شىعارمالارىن ناسيحاتتاۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي ۇسىنىس ەنگىزەمىن:
ماعجان جۇمابايەۆتىڭ وتان، تۋعان جەر، ەل تاقىرىبىنداعى شىعارمالارى مەكتەپ باعدارلاماسىنا كوپتەپ ەنگىزىلسە؛
«ماعجانتانۋ» فاكۋلتاتيۆتىك ساباعى جۇرگىزىلسە..
مەن وسى زەرتتەۋ جۇمىسىمدا ماعجان جۇمابايەۆتىڭ «سۇيەمىن» اتتى ولەڭىنە عانا توقتالىپ ءوتتىم. اقىن شىعارماشىلىعى بويىنشا جان - جاقتى تالداۋ جاسالعان دۇنيەلەر جازۋ – الداعى ۋاقىتتىڭ مىندەتى.
وتانسۇيگىشتىك رۋحتى ماعجان اتامىزدىڭ پوەزياسى ەشقاشان سونبەك ەمەس.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
