«مالساق بالا» وتەباي تۇرمانجانوۆ
انا ءتىلى
ساباق تاقىرىبى: «مالساق بالا» ءو. تۇرمانجانوۆ.
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: ولەڭدى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىنۋ. قاتەسىز، دۇرىس وقۋ. جۇيەلى ءوز سوزىمەن اڭگىمەلەپ ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: تولىق جاۋاپ بەرۋگە، ءوز ويىن ادەبي تىلمەن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: كوركەم شىعارمانى وقىتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ەڭبەكسۇيگىش، ادەپتى بولۋعا، جاقسى قاسيەتتەردى بويعا سىڭىرە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: سايىس ساباق.
ساباق ءادىسى: پروبلەما تاستاۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: ءو. تۇرمانجانوۆ سۋرەتى، تىرەك - سىزبا، بۋكلەت قۇراستىرۋ.
ساباق مازمۇنى
1. ۇيىمداستىرۋ ءساتتى.
2. ءۇي تاپسىرماسىن ءۇش توپقا ءبولىپ سۇراۋ.
1 توپ: ءماتىندى ساحنالاپ كورسەتۋ. «ەر ەڭبەكتە سىنالادى»
2 توپ: تاقىرىپقا بايلانىستى وي - پىكىر ايتۋ.
3 توپ: ءماتىندى رولدەپ وقۋ.
3. «ءبىر اينالىم» ويىنى ارقىلى ج. جۇماحانوۆ تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
4. ءۇي تاپسىرماسىن باعالاۋ.
5. جاڭا ساباق. كىرىسپە اڭگىمە.
- اۋىل جىلىنا بايلانىستى قانداي يگى ىستەر اتقارىلدى؟(گاز جۇرگىزىلدى، تەلەفون جۇيەسى ىسكە قوسىلدى، شارۋا قوجالىقتارى قۇرىلدى)
- اۋىلدا قانداي ەڭبەك تۇرلەرى اتقارىلدى؟
6. بۋكلەتتەگى سۋرەتتەرگە قاراپ وتىرىپ، باقتاشى ەڭبەگى تۋرالى اڭگىمەلەندى.
7. ءو. تۇرماجانوۆتىڭ ومىربايانىمەن، تۆورچەستۆوسى تانىستىرىلدى.
وتەباي تۇرماجانوۆ 1905 ج. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بوگەن اۋدانى، جالعىزاعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اقىن، اۋدارماشى. ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ليەۆ تولستويدىڭ شىعارمالارىن قازاقشاعا اۋدارعان. ساكەن سەيفۋللينمەن بىرىگىپ، ادەبيەت وقۋلىعىن، حرەستوماتياسىن جازعان. ولەڭدەرى بالالاردى وقۋعا، بىلىمگە، ادەپتى، مادەنيەتتى، ساۋاتتى بولۋعا شاقىرادى.
8. وتىلگەلى وتىرعان شىعارمانىڭ اتىن، قىسقاشا مازمۇنىن ايتامىن. سيۋجەتتى سۋرەت، بايانداۋ ءادىسى.
9. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءوزىم وقىدىم. ىشتەي وقىتۋ. داۋىستاپ، جالعاستىرىپ وقىتۋ.
- ولەڭ كىم تۋرالى؟ قانداي بالا؟ وسى قاسيەتتەرىنە قوسا قانداي جاڭا قىرلارىن اشتىق؟
(وقۋشىلاردىڭ وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ)
10. سوزدىك جۇمىس.
ءجۇن، ءجۇنبالاق، ءجۇنى ءۇرپيۋ، جۇندەي جۇمساق، جۇيكەسى ءجۇن ءسوز تىركەسىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، سويلەمدەر ويلاتۋ، داپتەرگە جازدىرۋ.
11. اۋىلعا قانداي كومەك كەرەك؟ ويىن.
اۋىل مەن قالانى سالىستىرۋ.
• اۋىل
1. جاتاتىن ۇيلەر
2. مادەني وشاقتار از
3. شارۋا قوجالىقتارى
• ۇقساستىعى
ەلدى مەكەن
• قالا
بيىك ۇيلەر
ءتۇزۋ، جارىق كوشە
گۇلزارلار، پاركتەر
مادەني وشاقتار كوپ
وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولىپ، تاپسىرمالار بەرۋ.
اۋىلىمىز تۋرالى قىسقاشا اڭگىمەلەپ، قانداي نارسەلەرگە ءزارۋ ەكەنىن ايتقىزۋ. مونشا، مادەنيەت ءۇيى، جولدار كەرەك. وبلىس اكىمشىلىگى وسى قۇرىلىستاردى باستاعالى وتىر. ەگەر ءبىز ولار ۇسىنعان تاپسىرمالاردى ورىنداي الساق، بۇل ىستەر ورىندالماقشى.
1 توپ: مونشا سالۋ ءۇشىن – ريزۋانوۆ جەكە قوجالىعىندا وندىرىلەتىن زاتتارىن كىرىستىرىپ ەسەپ قۇراستىرۋ. ەسىك، تەرەزە، بوساعا قالىپتارى.
2 توپ: مادەنيەت ءۇيىن سالۋ ءۇشىن، قۇراستىرۋ جۇمىسىن تاپسىرۋ، جەتى قازىنانىڭ ءبىرى ءيتتى سيپاتتاۋ.
يت – جەتى قازىنانىڭ ءبىرى، ءۇيدى، مالدى كۇزەتەدى، ادامنىڭ سەنىمدى سەرىگى، اڭ اۋلاۋدا كومەكتەسەدى.
3 توپ: جولدا جۇرگىزۋ ءۇشىن – تىرەك - سحەماسى بويىنشا سويلەسۋ.
دەنساۋلىق→ەڭبەك→بايلىق
پروبلەمالىق سۇراق. ەكى شارۋاشىلىق ءجۇن ساتۋمەن اينالىسادى. ءبىرىنشى شارۋاشىلىق ارزان باعامەن، ەكىنشى شارۋاشىلىق قىمبات باعامەن ساتادى. نەلىكتەن بۇلاي ساتىلىپ وتىر؟ وسى جاعدايدا قارسى مەكەمە قانداي جۇمىس جۇرگىزۋ كەرەك، قايسىسىنىڭ ءجۇنىن العان دۇرىس.
ارزان ءجۇننىڭ قۇنىن بەلگىلەۋ، ونى ەكى ەسەلەپ قىمبات ءجۇننىڭ قۇنىن بەلگىلەۋ. مىسالى: 50*2=100 ت
وقۋشىلاردىڭ ءارتۇرلى وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ. تازارتىلماعان، جۋىلماعان.
تۇتىلگەن، تازارتىلعان، جۋىلعان.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: ولەڭ كىم تۋرالى؟ بالانى نەگە مالساق دەيمىز؟ ولەڭدە يت تۋرالى نە دەلىنگەن؟ حالقىمىز قوي مالىن قالاي دارىپتەگەن، قويدى سيپاتتا.
قوي – ءجۇنى كيىم، ءسۇتى شيپا، ەتى تاماق، تەرىسى تون، اياق كيىم.
مىنا سوزدەردى قوي مالىنىڭ ءوسۋ رەتىنە قاراي ورنالاستىر.
قوزى→مارقا→توقتى→تۇساق→قوي
12. باعالاۋ.
13. ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى قارا سوزبەن اڭگىمەلەۋ
جاڭا سوزدەردى جاتتاۋ.
ساباق تاقىرىبى: «مالساق بالا» ءو. تۇرمانجانوۆ.
ساباقتىڭ بىلىمدىلىك ماقساتى: ولەڭدى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىنۋ. قاتەسىز، دۇرىس وقۋ. جۇيەلى ءوز سوزىمەن اڭگىمەلەپ ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ دامىتۋشىلىق ماقساتى: تولىق جاۋاپ بەرۋگە، ءوز ويىن ادەبي تىلمەن ەركىن جەتكىزە بىلۋگە، بايلانىستىرىپ سويلەۋگە داعدىلاندىرۋ، شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ.
ساباقتىڭ تاربيەلىك ماقساتى: كوركەم شىعارمانى وقىتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى ەڭبەكسۇيگىش، ادەپتى بولۋعا، جاقسى قاسيەتتەردى بويعا سىڭىرە بىلۋگە تاربيەلەۋ.
ساباق ءتۇرى: سايىس ساباق.
ساباق ءادىسى: پروبلەما تاستاۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: ءو. تۇرمانجانوۆ سۋرەتى، تىرەك - سىزبا، بۋكلەت قۇراستىرۋ.
ساباق مازمۇنى
1. ۇيىمداستىرۋ ءساتتى.
2. ءۇي تاپسىرماسىن ءۇش توپقا ءبولىپ سۇراۋ.
1 توپ: ءماتىندى ساحنالاپ كورسەتۋ. «ەر ەڭبەكتە سىنالادى»
2 توپ: تاقىرىپقا بايلانىستى وي - پىكىر ايتۋ.
3 توپ: ءماتىندى رولدەپ وقۋ.
3. «ءبىر اينالىم» ويىنى ارقىلى ج. جۇماحانوۆ تۋرالى اڭگىمەلەۋ.
4. ءۇي تاپسىرماسىن باعالاۋ.
5. جاڭا ساباق. كىرىسپە اڭگىمە.
- اۋىل جىلىنا بايلانىستى قانداي يگى ىستەر اتقارىلدى؟(گاز جۇرگىزىلدى، تەلەفون جۇيەسى ىسكە قوسىلدى، شارۋا قوجالىقتارى قۇرىلدى)
- اۋىلدا قانداي ەڭبەك تۇرلەرى اتقارىلدى؟
6. بۋكلەتتەگى سۋرەتتەرگە قاراپ وتىرىپ، باقتاشى ەڭبەگى تۋرالى اڭگىمەلەندى.
7. ءو. تۇرماجانوۆتىڭ ومىربايانىمەن، تۆورچەستۆوسى تانىستىرىلدى.
وتەباي تۇرماجانوۆ 1905 ج. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بوگەن اۋدانى، جالعىزاعاش اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اقىن، اۋدارماشى. ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ليەۆ تولستويدىڭ شىعارمالارىن قازاقشاعا اۋدارعان. ساكەن سەيفۋللينمەن بىرىگىپ، ادەبيەت وقۋلىعىن، حرەستوماتياسىن جازعان. ولەڭدەرى بالالاردى وقۋعا، بىلىمگە، ادەپتى، مادەنيەتتى، ساۋاتتى بولۋعا شاقىرادى.
8. وتىلگەلى وتىرعان شىعارمانىڭ اتىن، قىسقاشا مازمۇنىن ايتامىن. سيۋجەتتى سۋرەت، بايانداۋ ءادىسى.
9. وقۋلىقپەن جۇمىس. ءوزىم وقىدىم. ىشتەي وقىتۋ. داۋىستاپ، جالعاستىرىپ وقىتۋ.
- ولەڭ كىم تۋرالى؟ قانداي بالا؟ وسى قاسيەتتەرىنە قوسا قانداي جاڭا قىرلارىن اشتىق؟
(وقۋشىلاردىڭ وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ)
10. سوزدىك جۇمىس.
ءجۇن، ءجۇنبالاق، ءجۇنى ءۇرپيۋ، جۇندەي جۇمساق، جۇيكەسى ءجۇن ءسوز تىركەسىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋ، سويلەمدەر ويلاتۋ، داپتەرگە جازدىرۋ.
11. اۋىلعا قانداي كومەك كەرەك؟ ويىن.
اۋىل مەن قالانى سالىستىرۋ.
• اۋىل
1. جاتاتىن ۇيلەر
2. مادەني وشاقتار از
3. شارۋا قوجالىقتارى
• ۇقساستىعى
ەلدى مەكەن
• قالا
بيىك ۇيلەر
ءتۇزۋ، جارىق كوشە
گۇلزارلار، پاركتەر
مادەني وشاقتار كوپ
وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولىپ، تاپسىرمالار بەرۋ.
اۋىلىمىز تۋرالى قىسقاشا اڭگىمەلەپ، قانداي نارسەلەرگە ءزارۋ ەكەنىن ايتقىزۋ. مونشا، مادەنيەت ءۇيى، جولدار كەرەك. وبلىس اكىمشىلىگى وسى قۇرىلىستاردى باستاعالى وتىر. ەگەر ءبىز ولار ۇسىنعان تاپسىرمالاردى ورىنداي الساق، بۇل ىستەر ورىندالماقشى.
1 توپ: مونشا سالۋ ءۇشىن – ريزۋانوۆ جەكە قوجالىعىندا وندىرىلەتىن زاتتارىن كىرىستىرىپ ەسەپ قۇراستىرۋ. ەسىك، تەرەزە، بوساعا قالىپتارى.
2 توپ: مادەنيەت ءۇيىن سالۋ ءۇشىن، قۇراستىرۋ جۇمىسىن تاپسىرۋ، جەتى قازىنانىڭ ءبىرى ءيتتى سيپاتتاۋ.
يت – جەتى قازىنانىڭ ءبىرى، ءۇيدى، مالدى كۇزەتەدى، ادامنىڭ سەنىمدى سەرىگى، اڭ اۋلاۋدا كومەكتەسەدى.
3 توپ: جولدا جۇرگىزۋ ءۇشىن – تىرەك - سحەماسى بويىنشا سويلەسۋ.
دەنساۋلىق→ەڭبەك→بايلىق
پروبلەمالىق سۇراق. ەكى شارۋاشىلىق ءجۇن ساتۋمەن اينالىسادى. ءبىرىنشى شارۋاشىلىق ارزان باعامەن، ەكىنشى شارۋاشىلىق قىمبات باعامەن ساتادى. نەلىكتەن بۇلاي ساتىلىپ وتىر؟ وسى جاعدايدا قارسى مەكەمە قانداي جۇمىس جۇرگىزۋ كەرەك، قايسىسىنىڭ ءجۇنىن العان دۇرىس.
ارزان ءجۇننىڭ قۇنىن بەلگىلەۋ، ونى ەكى ەسەلەپ قىمبات ءجۇننىڭ قۇنىن بەلگىلەۋ. مىسالى: 50*2=100 ت
وقۋشىلاردىڭ ءارتۇرلى وي - پىكىرلەرىن تىڭداۋ. تازارتىلماعان، جۋىلماعان.
تۇتىلگەن، تازارتىلعان، جۋىلعان.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: ولەڭ كىم تۋرالى؟ بالانى نەگە مالساق دەيمىز؟ ولەڭدە يت تۋرالى نە دەلىنگەن؟ حالقىمىز قوي مالىن قالاي دارىپتەگەن، قويدى سيپاتتا.
قوي – ءجۇنى كيىم، ءسۇتى شيپا، ەتى تاماق، تەرىسى تون، اياق كيىم.
مىنا سوزدەردى قوي مالىنىڭ ءوسۋ رەتىنە قاراي ورنالاستىر.
قوزى→مارقا→توقتى→تۇساق→قوي
12. باعالاۋ.
13. ۇيگە تاپسىرما: ولەڭدى قارا سوزبەن اڭگىمەلەۋ
جاڭا سوزدەردى جاتتاۋ.
You Might Also Like
