ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى
تاقىرىبى: «ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى»
اشىق تاربيە ساعاتى
كلاسى: 1 كلاسس
ماقساتى: توپتا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە، باسقا ادامنىڭ جۇمىسىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ، قاتىسۋشىلاردىڭ شەبەرلىكتەرىن، وي - ءورىسىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
بالالاردى ۇيىمشىل بولۋعا، شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ.
قۇرىلىمى: ويىنعا 6 بالادان قۇرالعان 3 توپ قاتىسادى. قاتىسۋشىلار سانى - 18. ويىن 5 كەزەڭنەن تۇرادى. توپتار ءار كەزەڭنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوز ۇپاي ساندارىن شىعارادى. بارلىق اينالىمنان كەيىن بارىنشا كوپ ۇپاي جيناعان توپ جەڭىمپاز اتانادى.
شاتتىق شەڭبەرى.
بالالار ءبىزدىڭ كوڭىمىزدىڭ كىلتى ءبىزدىڭ ەزۋىمىزدە. ءاردايىم كۇلىپ جان جاعىمىزعا كۇلكى سىيلايىق! ولاي بولسا بالالار كۇلكى سىيلايىق!
كەل بالالار كۇلەيىك،
كۇلكىمەنەن تۇلەيىك.
قاباق شىتىپ نە كەرەك،
كوڭىلدى بولىپ جۇرەيىك!
ءمۇعالىم.
جاقسى بولۋ وزىڭنەن،
جامان بولۋ وزىڭنەن.
ءوزىڭدى ءوزىڭ ايا دا،
ءوزىڭ ۇيرەن وزىڭنەن.
جاقسىلىق كورسەڭ بىرەۋدەن،
«مەن قاندايمىن؟» دەپ ويلا.
جاماندىق كورسەڭ بىرەۋدەن،
«مەن قاندايمىن؟» دەپ ويلا،- دەي وتىرىپ، بۇگىنگى «ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى» سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
بۇگىنگى ويىنىمىز وتە ەرەكشە. ويتكەنى بىزدەرگە ۇستازدارىمىز قوناق بولىپ كەلىپ وتىر جانە بىزدەر كوماندامەن جۇمىس ىستەۋمىز كەرەك. ءبىز قازاق قاشاندا سوزگە توقتاعان ەلمىز. ال، «ءسوز مايەگى - ماقال» دەسەدى. ەندەشە، وقۋشىلار ماقال - ماتەل جارىسىن وتكىزەلىك.
ەرەجەلەردى ەستەن شىعارمايىق.
كوماندالار ورىندارىنا وتىرادى. 0يىن شارتىن تىڭدايدى. ءبىزدىڭ ويىنىمىز ماقال - ماتەلدەردەن، جۇمباقتاردان جانە لوگيكالىق سۇراقتاردان تۇرادى. سۇراقتاردى مۇقيات تىڭداپ توپپەن اقىلداسىپ جاۋاپ بەرۋ كەرەك. ءاربىر جاۋاپقا ءار كوماندا 1 ماقال - ماتەل الادى. قاي توپتىڭ ماقال - ماتەلى كوپ بولسا، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى. جاۋاپ دايىن بولعان كەزدە بەلگى بەرەدى. جىلدام جاۋاپ بەرگەن توپ ۇپاي الادى.
ءبىرىنشى اينالىمنىڭ اتى – «ويلان دا، اياقتا»
ءبىرىنشى اينالىمدا توپتارعا اياقتالماعان ماقال - ماتەلدەردى اياقتاۋ.
«ويشىلدار» توبىنا:
▪ ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
▪ ادەپتى بالا ارلى بالا، ادەپسىز بالا سورلى بالا.
▪ وتانسىز ادام – ورمانسىز بۇلبۇل.
▪ اقىل ازبايدى، ءبىلىم توزبايدى.
▪ دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى، دوس جىلاتىپ ايتادى.
«ءبىلىمپازدار» توبىنا:
▪ اعاش كوركى جاپىراق، ادام كوركى شۇبەرەك.
▪ ونەر الدى قىزىل ءتىل.
▪ تۋعان جەردىڭ كۇنى دە، ءتۇنى دە ىستىق.
▪ جاڭبىرمەن جەر كوگەرەر، باتامەن ەل كوگەرەر.
▪ كىتاپ ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم ءومىر شىراعى.
«تالاپتىلار» توبىنا:
▪ ەڭبەك ەتسەڭ ەمەرسىڭ.
▪ بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس
▪ دوسى كوپتى جاۋ المايدى، اقىلى كوپتى داۋ المايدى
▪ ەل ءىشى التىن بەسىك
▪ كوپ ءسوز - كومىر، از ءسوز – التىن.
ەكىنشى كەزەڭنىڭ اتى - «كىم كوپ بىلەدى؟»
ءار توپتىڭ توپ باسشىسى ماقال - ماتەلدىڭ تاقىرىبىن تاڭدايدى. ءار توپ ءوزىنىڭ تاقىرىبىنا ساي ماقال - ماتەلدەر جازادى.(وتان، ەڭبەك، دوستىق )
سەرگىتۋ ءساتىن جاساۋ.
ءۇشىنشى كەزەڭنىڭ اتى - «سۋرەتتى ءسوزجۇمباق شەشۋ»
سۋرەتتى ءسوزجۇمباقتار ينتەراكتيۆتى تاقتادا كورىنىپ تۇرادى. بۇل سۋرەتتى ءسوزجۇمباقتاردى توپ قاتىسۋشىلارى شەشۋ كەرەك.
ءتورتىنشى كەزەڭ «جاسىردىم جۇمباق» دەپ اتالادى.
سايىسكەرلەرىمىز بۇل كەزەڭدە جۇمباقتىڭ شەشىمىن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جاۋاپ بەرىپ، ونىڭ جاۋابىنا ماقال - ماتەل قۇرايدى.
1. قابات - قابات قاپتاما
اقىلدى بولساڭ اتتاما (كىتاپ، كنيگا)
2. مىنسەڭ كولىك،
جەسەڭ تاماق (ات، كون)
3. ورعىعان قورقاق، ءوزى قىلي،
قىس پەن جازدا ەكى ءتۇرلى تون كيەدى. (قويان، زاياس)
4. جىلت - جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن. (سۋ، ۆودا)
5. قارا ءتۇستى قارقىلداق،
ۇشىپ - قونىپ جالپىلداپ،
قوقىستاردى شوقيتىن،
قانداي قۇس كۇن بويى،
جەم ىزدەيتىن تام - تۇمداپ؟ (قارعا، ۆارونا)
6. كول بەتىندە قالقيدى،
ماقتا سىندى ۇيىلگەن.
ءۇنى اسەم سان قيلى،
موينى ساداق يىلگەن.
مامىعىن ول تارايدى،
ماڭعازدانا قارايدى.
بۇل قانداي قۇس،
ايتشى سەن،
تاڭداندىرعان تالايدى؟ (اققۋ، لەبەد)
بەسىنشى كەزەڭ «ءبىلىمىڭدى مىقتا».
قيسىن - لوگيكالىق ەسەپتەر:
«ويشىلدار» توبىنا
• ەگەر تىرنا ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3 كگ، ال 2 اياعىمەن تۇرسا، ونىڭ سالماعى قانشا بولادى.
• ءبىر جانۇيانىڭ 5 بالاسى جانە ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قارىنداسى بار، جانۇيادا قانشا بالا بار؟
• سەنبىدەن كەيىن ەكى كۇننەن كەيىن قاي كۇن كەلەدى؟
• قوس ات جەگىلگەن اربا 40 شاقىرىم ءجۇردى. ءبىر ات نەشە شاقىرىم ءجۇردى
• ساعات تۇنگى 10 - دا جاڭبىر جاۋىپ تۇر، 24 ساعاتتان كەيىن كۇن شىعۋى مۇمكىن بە؟
جاۋاپتارى:
1.(3 كگ)
2.(6 بالا)
3.(دۇيسەنبى)
4.(40 شاقىرىم)
5.(جوق، 24ساع – 1 سوتكە، ول كەزدە ءتۇن بولادى)
«ءبىلىمپازدار» توبىنا:
• ءبىر ايدا بەس جەكسەنبى بولا ما؟
• سيىر 4 اياعىمەن تۇرسا 200 كگ، 2 اياعىمەن تۇرسا نەشە كيلوگرامم؟
• كۇن كوزى جىلىنا نەشە رەت شىعادى؟
• ءۇش قىز ءبىر سىنىپتا وقيدى. ايگۇل، اسەم، ءاليا. ايگۇل اسەمنەن ۇلكەن، اسەم ءاليادان ۇلكەن. كىم سوندا ۇلكەنى؟
• المانىڭ جارتىسى نەگە ۇقساس؟
جاۋاپتارى:
1.(جوق، 1ايدا 35 كۇن بولمايدى)
2.(200 كگ)
3.(365 - 366 رەت)
4.(ايگۇل)
5.(ەكىنشى جارتىسىنا)
«تالاپتىلار» توبىنا:
• ۇستەل بەتى ءتورتبۇرىشتى، ونىڭ ءبىر بۇرىشىن ارامەن كەسىپ تاستاساق نەشە بۇرىش قالادى؟
• ءتورت جۇمىرتقا ءتورت مينۋتتا پىسەدى، ەكى جۇمىرتقا نەشە مينۋتتا پىسەدى؟
• كۇن مەن ءتۇن نەگە اياقتالادى؟
• جولدا ءۇش ۆەلوسيپەدشى جارىسىپ كەلەدى. الدىنان قاراعاي شىقتى. ول قاراعايدا 4 الما بار. ونى ۆەلوسيپەدشىلەر قالاي ءبولىپ الادى؟
• ءبىر قازاق قالاعا بارا جاتىر ەدى، جولدا ءۇش تانىسى قارسى شىقتى. قانشا ادام قالاعا باردى؟
جاۋاپتارى:
1.(5 بۇرىش)
2.(4 مينۋت)
3.(ن ارىپىنە)
4.(قاراعايدا الما وسپەيدى)
5.(1 ادام)
قورىتىندى:
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ءبىلىم مەن تاپقىرلىقتىڭ جارىسىندا،
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى،- دەي وتىرا، وسىمەن ءبىزدىڭ «ماقال ءسوزدىڭ – مايەگى» اتتى سايىسىمىز اياقتالدى. تالاپتارىڭا نۇر جاۋسىن!- دەپ قورىتىندىلاي وتىرىپ، كەلەسى ءسوز كەزەگى ءادىل قازىلارعا بەرىلەدى.
«ماقال ءسوزدىڭ – مايەگى» سايىسى اياقتالدى.
اقتوبە وبلىسى،
مارتوك اۋدانى، مارتوك سەلوسى
№ 1 مارتوك ورتا مەكتەبى.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: زۋلكاكوۆا بايان تۋلەگەنوۆنا
اشىق تاربيە ساعاتى
كلاسى: 1 كلاسس
ماقساتى: توپتا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە، باسقا ادامنىڭ جۇمىسىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ، قاتىسۋشىلاردىڭ شەبەرلىكتەرىن، وي - ءورىسىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ.
بالالاردى ۇيىمشىل بولۋعا، شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا تاربيەلەۋ.
قۇرىلىمى: ويىنعا 6 بالادان قۇرالعان 3 توپ قاتىسادى. قاتىسۋشىلار سانى - 18. ويىن 5 كەزەڭنەن تۇرادى. توپتار ءار كەزەڭنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءوز ۇپاي ساندارىن شىعارادى. بارلىق اينالىمنان كەيىن بارىنشا كوپ ۇپاي جيناعان توپ جەڭىمپاز اتانادى.
شاتتىق شەڭبەرى.
بالالار ءبىزدىڭ كوڭىمىزدىڭ كىلتى ءبىزدىڭ ەزۋىمىزدە. ءاردايىم كۇلىپ جان جاعىمىزعا كۇلكى سىيلايىق! ولاي بولسا بالالار كۇلكى سىيلايىق!
كەل بالالار كۇلەيىك،
كۇلكىمەنەن تۇلەيىك.
قاباق شىتىپ نە كەرەك،
كوڭىلدى بولىپ جۇرەيىك!
ءمۇعالىم.
جاقسى بولۋ وزىڭنەن،
جامان بولۋ وزىڭنەن.
ءوزىڭدى ءوزىڭ ايا دا،
ءوزىڭ ۇيرەن وزىڭنەن.
جاقسىلىق كورسەڭ بىرەۋدەن،
«مەن قاندايمىن؟» دەپ ويلا.
جاماندىق كورسەڭ بىرەۋدەن،
«مەن قاندايمىن؟» دەپ ويلا،- دەي وتىرىپ، بۇگىنگى «ماقال - ءسوزدىڭ مايەگى» سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
بۇگىنگى ويىنىمىز وتە ەرەكشە. ويتكەنى بىزدەرگە ۇستازدارىمىز قوناق بولىپ كەلىپ وتىر جانە بىزدەر كوماندامەن جۇمىس ىستەۋمىز كەرەك. ءبىز قازاق قاشاندا سوزگە توقتاعان ەلمىز. ال، «ءسوز مايەگى - ماقال» دەسەدى. ەندەشە، وقۋشىلار ماقال - ماتەل جارىسىن وتكىزەلىك.
ەرەجەلەردى ەستەن شىعارمايىق.
كوماندالار ورىندارىنا وتىرادى. 0يىن شارتىن تىڭدايدى. ءبىزدىڭ ويىنىمىز ماقال - ماتەلدەردەن، جۇمباقتاردان جانە لوگيكالىق سۇراقتاردان تۇرادى. سۇراقتاردى مۇقيات تىڭداپ توپپەن اقىلداسىپ جاۋاپ بەرۋ كەرەك. ءاربىر جاۋاپقا ءار كوماندا 1 ماقال - ماتەل الادى. قاي توپتىڭ ماقال - ماتەلى كوپ بولسا، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى. جاۋاپ دايىن بولعان كەزدە بەلگى بەرەدى. جىلدام جاۋاپ بەرگەن توپ ۇپاي الادى.
ءبىرىنشى اينالىمنىڭ اتى – «ويلان دا، اياقتا»
ءبىرىنشى اينالىمدا توپتارعا اياقتالماعان ماقال - ماتەلدەردى اياقتاۋ.
«ويشىلدار» توبىنا:
▪ ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي، تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
▪ ادەپتى بالا ارلى بالا، ادەپسىز بالا سورلى بالا.
▪ وتانسىز ادام – ورمانسىز بۇلبۇل.
▪ اقىل ازبايدى، ءبىلىم توزبايدى.
▪ دۇشپان كۇلدىرىپ ايتادى، دوس جىلاتىپ ايتادى.
«ءبىلىمپازدار» توبىنا:
▪ اعاش كوركى جاپىراق، ادام كوركى شۇبەرەك.
▪ ونەر الدى قىزىل ءتىل.
▪ تۋعان جەردىڭ كۇنى دە، ءتۇنى دە ىستىق.
▪ جاڭبىرمەن جەر كوگەرەر، باتامەن ەل كوگەرەر.
▪ كىتاپ ءبىلىم بۇلاعى، ءبىلىم ءومىر شىراعى.
«تالاپتىلار» توبىنا:
▪ ەڭبەك ەتسەڭ ەمەرسىڭ.
▪ بىرلىك بولماي، تىرلىك بولماس
▪ دوسى كوپتى جاۋ المايدى، اقىلى كوپتى داۋ المايدى
▪ ەل ءىشى التىن بەسىك
▪ كوپ ءسوز - كومىر، از ءسوز – التىن.
ەكىنشى كەزەڭنىڭ اتى - «كىم كوپ بىلەدى؟»
ءار توپتىڭ توپ باسشىسى ماقال - ماتەلدىڭ تاقىرىبىن تاڭدايدى. ءار توپ ءوزىنىڭ تاقىرىبىنا ساي ماقال - ماتەلدەر جازادى.(وتان، ەڭبەك، دوستىق )
سەرگىتۋ ءساتىن جاساۋ.
ءۇشىنشى كەزەڭنىڭ اتى - «سۋرەتتى ءسوزجۇمباق شەشۋ»
سۋرەتتى ءسوزجۇمباقتار ينتەراكتيۆتى تاقتادا كورىنىپ تۇرادى. بۇل سۋرەتتى ءسوزجۇمباقتاردى توپ قاتىسۋشىلارى شەشۋ كەرەك.
ءتورتىنشى كەزەڭ «جاسىردىم جۇمباق» دەپ اتالادى.
سايىسكەرلەرىمىز بۇل كەزەڭدە جۇمباقتىڭ شەشىمىن قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جاۋاپ بەرىپ، ونىڭ جاۋابىنا ماقال - ماتەل قۇرايدى.
1. قابات - قابات قاپتاما
اقىلدى بولساڭ اتتاما (كىتاپ، كنيگا)
2. مىنسەڭ كولىك،
جەسەڭ تاماق (ات، كون)
3. ورعىعان قورقاق، ءوزى قىلي،
قىس پەن جازدا ەكى ءتۇرلى تون كيەدى. (قويان، زاياس)
4. جىلت - جىلت ەتكەن،
جىلعادان وتكەن. (سۋ، ۆودا)
5. قارا ءتۇستى قارقىلداق،
ۇشىپ - قونىپ جالپىلداپ،
قوقىستاردى شوقيتىن،
قانداي قۇس كۇن بويى،
جەم ىزدەيتىن تام - تۇمداپ؟ (قارعا، ۆارونا)
6. كول بەتىندە قالقيدى،
ماقتا سىندى ۇيىلگەن.
ءۇنى اسەم سان قيلى،
موينى ساداق يىلگەن.
مامىعىن ول تارايدى،
ماڭعازدانا قارايدى.
بۇل قانداي قۇس،
ايتشى سەن،
تاڭداندىرعان تالايدى؟ (اققۋ، لەبەد)
بەسىنشى كەزەڭ «ءبىلىمىڭدى مىقتا».
قيسىن - لوگيكالىق ەسەپتەر:
«ويشىلدار» توبىنا
• ەگەر تىرنا ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3 كگ، ال 2 اياعىمەن تۇرسا، ونىڭ سالماعى قانشا بولادى.
• ءبىر جانۇيانىڭ 5 بالاسى جانە ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قارىنداسى بار، جانۇيادا قانشا بالا بار؟
• سەنبىدەن كەيىن ەكى كۇننەن كەيىن قاي كۇن كەلەدى؟
• قوس ات جەگىلگەن اربا 40 شاقىرىم ءجۇردى. ءبىر ات نەشە شاقىرىم ءجۇردى
• ساعات تۇنگى 10 - دا جاڭبىر جاۋىپ تۇر، 24 ساعاتتان كەيىن كۇن شىعۋى مۇمكىن بە؟
جاۋاپتارى:
1.(3 كگ)
2.(6 بالا)
3.(دۇيسەنبى)
4.(40 شاقىرىم)
5.(جوق، 24ساع – 1 سوتكە، ول كەزدە ءتۇن بولادى)
«ءبىلىمپازدار» توبىنا:
• ءبىر ايدا بەس جەكسەنبى بولا ما؟
• سيىر 4 اياعىمەن تۇرسا 200 كگ، 2 اياعىمەن تۇرسا نەشە كيلوگرامم؟
• كۇن كوزى جىلىنا نەشە رەت شىعادى؟
• ءۇش قىز ءبىر سىنىپتا وقيدى. ايگۇل، اسەم، ءاليا. ايگۇل اسەمنەن ۇلكەن، اسەم ءاليادان ۇلكەن. كىم سوندا ۇلكەنى؟
• المانىڭ جارتىسى نەگە ۇقساس؟
جاۋاپتارى:
1.(جوق، 1ايدا 35 كۇن بولمايدى)
2.(200 كگ)
3.(365 - 366 رەت)
4.(ايگۇل)
5.(ەكىنشى جارتىسىنا)
«تالاپتىلار» توبىنا:
• ۇستەل بەتى ءتورتبۇرىشتى، ونىڭ ءبىر بۇرىشىن ارامەن كەسىپ تاستاساق نەشە بۇرىش قالادى؟
• ءتورت جۇمىرتقا ءتورت مينۋتتا پىسەدى، ەكى جۇمىرتقا نەشە مينۋتتا پىسەدى؟
• كۇن مەن ءتۇن نەگە اياقتالادى؟
• جولدا ءۇش ۆەلوسيپەدشى جارىسىپ كەلەدى. الدىنان قاراعاي شىقتى. ول قاراعايدا 4 الما بار. ونى ۆەلوسيپەدشىلەر قالاي ءبولىپ الادى؟
• ءبىر قازاق قالاعا بارا جاتىر ەدى، جولدا ءۇش تانىسى قارسى شىقتى. قانشا ادام قالاعا باردى؟
جاۋاپتارى:
1.(5 بۇرىش)
2.(4 مينۋت)
3.(ن ارىپىنە)
4.(قاراعايدا الما وسپەيدى)
5.(1 ادام)
قورىتىندى:
قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ءبىلىم مەن تاپقىرلىقتىڭ جارىسىندا،
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى،- دەي وتىرا، وسىمەن ءبىزدىڭ «ماقال ءسوزدىڭ – مايەگى» اتتى سايىسىمىز اياقتالدى. تالاپتارىڭا نۇر جاۋسىن!- دەپ قورىتىندىلاي وتىرىپ، كەلەسى ءسوز كەزەگى ءادىل قازىلارعا بەرىلەدى.
«ماقال ءسوزدىڭ – مايەگى» سايىسى اياقتالدى.
اقتوبە وبلىسى،
مارتوك اۋدانى، مارتوك سەلوسى
№ 1 مارتوك ورتا مەكتەبى.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى: زۋلكاكوۆا بايان تۋلەگەنوۆنا
You Might Also Like
