InfoHub Logo

بۇل وقيعانىڭ سوڭى قايعىلى اياقتالدى. كولورادو شتاتىنىڭ گرەنبي دەگەن ەلەۋسىزدەۋ، كىشكەنتاي قالاشىعى امەريكانىڭ سوڭعى قاھارمانى مارۆين حيمەيەردىڭ (28-قازان 1951 ج. – 4-شىلدە 2004 ج.) اجال قۇشقان مەكەنى بولدى.

52 جاسار دانەكەرلەۋشى مارۆين حيمەيەر (Marvin Heemeyer) گرەنبيدە اۆتوكولىك باسقىشتارىن جوندەپ، ەشكىمگە سوقتىقپاي، قاراپايىم تىرشىلىك ەتىپ جۇرگەن. ءبىر كۇنى Mountain Park جەرگىلىكتى سەمەنت زاۋىتى ءوز اۋماعىن كەڭىتكىسى كەلدى. ءبىراق ءمارۆيننىڭ شاعىن جوندەۋ شەبەرحاناسى وعان كەدەرگى كەلتىرىپ تۇرعان ەدى. ولار حيمەيەر مەن ونىڭ باسقا كورشىلەرىن جەرلەرىن ساتۋعا ماجبۇرلەي باستادى.   

قاراپايىم حالىق ءالسىز، ال كورپوراسيا ۇلكەن ءارى كۇشتى. ۇزاق تەكەتىرەستەن كەيىن زاۋىتتىڭ بارلىق كورشىلەرى امالسىزدان ءوز جەرلەرىن ساتىپ، باسقا جاققا كوشىپ كەتتى. ءبىراق، حيمەيەر ورنىنان تاپجىلمادى. ول شەبەرحاناسى مەن دۇكەنى بار جەر تەلىمىن ءبىراز جىل بۇرىن اۋكسيوندا قوماقتى اقشاعا ساتىپ العان بولاتىن. ول ءۇشىن دەنۆەردەگى ۇلكەن اۆتوكولىك جوندەۋ ورتالىعىنداعى اكسياسىنىڭ ۇلەسىن ساتقان. سوندىقتان، ءوزىنىڭ زاڭدى مەنشىگىنەن ايىرىلعىسى كەلمەدى. زاڭدى تۇردە دە، زاڭسىز تۇردە دە قانشا ارەكەت جاساعانىمەن، زاۋىتقوجايىندارى ونىڭ جەرىن الا المادى.

ماسەلەنى قانداي جولمەن دە شەشە الماسىن بىلگەن زاۋىت قوجايىندارى ءمارۆيندى قىسپاققا الماق بولدى. حيمەيەردىڭ شەبەرحاناسىنىڭ اينالاسىنداعى بارلىق جەر زاۋىت يەلىگىنە ءوتىپ كەتكەندىكتەن، ولار ونىڭ ۇيىنە كىرەتىن بارلىق جولدى قورشاپ تاستادى. ال مارۆين بولسا وزىنە باسقا جول جاساپ الماق بولدى. ول ءۇشىن ءتىپتى ەسەپتەن شىعىپ قالعان Komatsu D355A-3 بۋلدوزەرىن ساتىپ الىپ، وعان قوزعالتقىش ورناتتى.

قالا اكىمشىلىگى جاڭا جول سالۋعا رۇقسات بەرمەدى. ال بانكتەگىلەر يپوتەكالىق نەسيەنى العا تارتىپ، ونىڭ ءۇيىن تارتىپ الامىز دەپ قورقىتتى. حيمەيەر ادىلدىك ورناتپاق بولىپ، Mountain Park زاۋىتىن سوتقا بەردى. ءبىراق، سوتتا جەڭىلىپ قالدى. 

بىرنەشە رەت وعان جەكە ساۋدا سالىعى جونىندەگى سالىقشىلار مەن ءورت ينسپەكسياسى كەلىپ مازاسىن الىپ، سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ ونىڭ شەبەرحاناسىندا «سانيتارلىق نورمالارعا جاۋاپ بەرمەيتىن سۋاعار ورنالاسقاندىقتان» 2500 دوللار ايىپپۇل سالىپ كەتتى. سۋاعارداعى قالدىقتى اعىزىپ جىبەرۋ ءۇشىن كارىز جۇيەسىنە قوسىلا المادى. ويتكەنى ارىق قازاتىن جەر زاۋىتتىڭ يەلىگىندە ەدى. ال زاۋىت مارۆينگە ەشقاشان رۇحسات بەرمەيدى. مارۆين ايىپپۇلىن تولەپ، تۇبىرتەكتىڭ سىرتىنا «قورقاقتار» دەپ جازىپ، وتكىزدى. 

ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن (31-ناۋرىز 2004-جىل) ونىڭ اكەسى قايتىس بولادى. مارۆين اكەسىن جەرلەۋگە كەتكەن كەزدە، ونىڭ جارىعىن، سۋىن ءوشىرىپ، شەبەرحاناسىن تاڭبالاپ كەتەدى. وسىدان كەيىن ول شەبەرحاناسىنا كىرىپ، بىرنەشە اي بويى ەشكىمنىڭ كوزىنە تۇسپەي جاتىپ الدى. 

ال بۇل ۋاقىتتا ەل ماقتاعان امەريكالىق ادىلەتتىلىكتەن كوڭىلى قالعان حيمەيەر كەك الۋ ءۇشىن قۇرىشتالعان بۋلدوزەرىن جاساپ جاتقان ەدى. ول ءوزىنىڭ Komatsu-ىن ءبىر سانتيمەتر سەمەنت قاباتى بار 12 ميلليمەترلىك قۇرىش تاباقتارمەن قاپتاپ شىقتى. سىرتتاعى بەينەنى كابينانىڭ ىشىندەگى مونيتوردا كورسەتەتىن تەلەكامەرا ورناتتى. كامەرانى شاڭ-توزاڭنان تازالايتىن تازارتۋ جۇيەسىمەن جابدىقتادى. ساۋىسقانداي ساق مارۆين ازىق-تۇلىك، سۋ، گازقاعار جانە قارۋ-جاراقتى دا (Barrett M82 ۆينتوۆكاسى، Ruger AC556 كارابانى، وقتارى بار Magnum تاپانشاسى) ۇمىتپادى. الىستان باسقارۋ كومەگىمەن ول شاسسيگە قۇرىش قاقپاقتى ءتۇسىرىپ، ءوزى ىشىندە قالدى.  بۇل قۇرىش قاقپاقتى بۋلدوزەردىڭ كابيناسىنا ءتۇسىرۋ ءۇشىن حيمەيەر ءوزى جاساعان كوتەرگىش كراندى پايدالاندى. «ونى تۇسىرگەننەن كەيىن حيمەيەر ماشينادان ەشقاشان شىعا المايتىنىن ءتۇسىندى» - دەپ مالىمدەدى پوليسيا ساراپشىلارى.

2004-جىلدىڭ 4-شىلدەسىندە، ساعات 14:30-دا  مارۆين ءوزىنىڭ تانكىنە ءمىنىپ، گاراجدان شىقتى.

مارۆين كەك الامىن دەگەن نىسانداردىڭ ءتىزىمىن الدىن-الا جاساپ العان بولاتىن. ول اۋەلى زاۋىتتىڭ باسقارۋ عيماراتىن، ءوندىرىس سەحىن جانە ەڭ سوڭىندا قويماسىن بۇزىپ-جارىپ، زاۋىتتىڭ تاس-تالقانىن شىعاردى.  سودان كەيىن قالاعا قاراي بەت الدى. قالالىق كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ۇيلەرىن قوپارىپ تاستادى. يپوتەكالىق نەسيەسىنۋاقىتىنان بۇرىن تولەۋدى تالاپ ەتكەن بانكتىڭ عيماراتىن بۇزدى. ايىپپۇلىن تولەسە دە، اسۇيدەگى گاز باللونىن تولتىرىپ بەرۋدەن باس تارتقان گاز كومپانياسىنىڭ عيماراتىن ءسۇرىپ تاستادى. ودان ءارى اكىمىشىلىكتى، قالالىق كەڭەس كەڭسەسىن،  ءورت ءسوندىرۋ كۇزەتىنىڭ عيماراتىن، تاۋار قويماسىن، قالا مەرىنە تيەسەلى بىرنەشە تۇرعىن ءۇيدى تۇك قالدىرماي بۇزا باستادى. جەرگىلىكتى گازەت رەداكسياسى مەن كوپشىلىك كىتاپحانا دا ءمارۆيننىڭ تىزىمىنە كىرگەن ەكەن. قىسقاسى، مارۆين جەرگىلىكتى بيلىككە كىشكەنتاي بولسا دا قاتىسى بار بارلىق عيماراتتار مەن تۇرعىن ۇيلەردى جەرمەن-جەكسەن ەتتى. مۇنى وتە مۇقيات جاساعانى سونشا، قالانىڭ باسقا نىساندارىنا تيتتەي دە زارار كەلگەن جوق.

ارينە، حيمەيەردى توقتاتۋعا تىرىستى. اۋەلى جەرگىلىكتى شەريف كومەكشىلەرىمەن كەلدى. سودان كەيىن جەرگىلىكتى پوليسيا تاپانشالارىمەن، بىتىرالى مىلتىقتارىمەن كومەككە كەلدى. دابىل سوعىلىپ جەرگىلىكتى SWAT جاساعى دا كوتەرىلدى. ودان كەيىن ولارعا ورمانشىلار دا كەلىپ قوسىلدى. SWAT جاساعىندا جارىلعىش بولدى، ورمانشىلاردا شابۋىلداۋشى ۆينتوۆكالار بولدى. باتىلداۋ ءبىر سەرجانت شاتىردان بۋلدوزەردىڭ كاپوتىنا سەكىرىپ ءتۇسىپ، شىعارۋ قۇبىرىنا جارىقشۋلى جارىلعىشتى تاستاماق بولىپ تالپىندى. ءبىراق اككى حيمەيەر ول جەرگە تور ورناتىپ تاستاپتى. بۇدان تەك بۋلدوزەردىڭ قۇبىرى عانا زيان شەكتى. كوز جاساۋراتقىش گازدارمەن دە جۇرگىزۋشىنى الا المادى. مونيتوردى گازقاعارمەن دە جاقسى كورۋگە بولاتىن ەدى. بۋلدوزەردى توقتاتۋ ارەكەتتەرىنىڭ ءبارى ءساتسىز اياقتالدى. 

حيمەيەر قۇرىش كولىگىنەن تەسىپ جاساعان ۇڭعىدان ءجيى-جيى وق اتىپ تۇردى. ءبىراق، وقتان ءبىر دە ءبىر ادام زارداپ شەككەن جوق. ويتكەنى ول وقتىڭ ءبارىن اسپانعا قاراي، باستان اسىرىپ اتتى. ول كىناسىز ادامداردى جاراقاتتاپ العىسى كەلمەي، تەك قورقىتۋ ءۇشىن عانا وق اتقان ەدى. مۇنىسى ءساتتى بولدى. پوليسيا وعان جاقىنداۋعا باتىلدىق تانىتا المادى. ورمانشىلاردى قوسقاندا، سول كەزدە قىرىق شاقتى ادام جينالىپ قالعان ەدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا بۋلدوزەرگە قىزمەت ريەۆولۆەرلەرىنەن باستاپ م-16-عا دەيىن جانە جارىلعىشتاردىقوسقاندا 200 رەت شابۋىل جاسالدى. ونى ۇلكەن سكرەپەرمەن (جەر قازاتىن كولىك) دە توقتاتپاق بولدى. الايدا، Komatsu سكرەپەردى ەش قينالماستان دۇكەننىڭ الدىنا قاراي ىسىرا سالدى. حيمەيەرگە قارسى جىبەرگەن جارىلعىش تولتىرىلعان كولىك تە ەش ناتيجە بەرمەدى. مارۆينگە قارسى شابۋىلدا پوليسەيلەردىڭ قول جەتكىزگەن جالعىز جەتىستىگى – بۋلدوزەردىڭ رادياتورىنا جاناي تيگىزگەن وقتارى بولدى. جەر قازۋ جۇمىستارىنداعى تاجىريبە كورسەتكەندەي، مۇنداي بۋلدوزەرلەر سۋىتۋ جۇيەسى تولىق ىستەن شىقسا دا بىردەن توقتاپ قالمايدى.

اقىرى سوڭىندا امالى قالماعان پوليسيا – 1،5 مىڭ تۇرعىندى ءقاۋىپسىز جەرگە كوشىرىپ، دەنۆەرگە باستايتىن №40 نەگىزگى فەدەرالدى جولدى (فەدەرالدى جولدى جاۋىپ تاستاۋ ءبارىن ءدۇر سىلكىندىردى) قوسقاندا،  بارلىق جولداردى جاۋىپ تاستادى.

مارۆين «گەمبلس» دەگەن شاعىن دۇكەندى دە جەرمەن-جەكسەن ەتپەك بولدى. ءبىراق، دۇكەننىڭ ءۇيىندىسىنىڭ استىندا قالعان بۋلدوزەر كەنەت تىنشي قالدى. بۇل تىنىشتىقتى تەسىلگەن رادياتوردان ىسقىرىپ شىققان بۋدىڭ داۋسى عانا بۇزدى. ۇستىنەن شاتىر قۇلاعان بۋلدوزەر سول كۇيى ورنىنان قوزعالمادى.

اۋەلدە پوليسەيلەر ءبىراز ۋاقىت بويى حيمەيەردىڭ بۋلدوزەرىنە جاقىنداۋعا قورىقتى. سودان كەيىن دانەكەرلەۋشىنى «قۇرىش قامالىنان» (ءۇش پلاستيك زارياد كۇتكەن ناتيجەنى بەرمەدى) الىپ شىعۋ ءۇشىن قۇرىشقاباتتى تەسۋگە امال جاسادى. ولار ءمارۆيننىڭ سوڭعى قۇرىپ قويعان قاقپانى بولسا، سوعان ءتۇسىپ قالارمىز دەپ قاۋىپتەندى. اۆتوگەن ارقىلى قۇرىش قاباتتى اۋپىرىمدەپ ارەڭ تەسكەن ساتتە مارۆين ءتىرى ەمەس ەمەس ەدى. سوڭعى وقتى مارۆين وزىنە قالدىرىپتى. جاۋلارىنىڭ قولىنا تىرىدەي ءتۇسۋدى وزىنە سىن ساناسا كەرەك-تى. 

ءمارۆيننىڭ كۇرەسىنىڭ سالدارىن كولورادو شتاتىنىڭ گۋبەرناتورى «قالا تورنادو ءجۇرىپ وتكەندەي بولدى» دەپ ءدال سيپاتتاپ بەردى. قالاعا 5 000 000 دوللار، ال زاۋىتقا – 2 000 000 دوللار شىعىن كەلدى. مۇنداي كىشكەنتاي قالاشىق ءۇشىن بۇل وراسان شىعىن ەدى. ال زاۋىت بولسا، سول كۇيى باس كوتەرە المادى. ءوز جەرىن قيراندىمەن قوسا ساتىپ جىبەردى.

سودان كەيىن تەرگەۋ باستالدى. حيمەيەردىڭ جاساعان بۋلدوزەرىنىڭ وتە مىقتى بولعانى سونشا، ونى جارىلعىش قانا ەمەس، ارتيللەريالىق سنارياد دا جارا الماپتى. اۋەلدە بۋلدوزەردى تۇعىرعا ورناتىپ، قالانىڭ كورىكتى جەرىنە قويماق بولدى. ءبىراق كوپشىلىك ونى قايتادان ەرىتىپ جىبەرۋدى قالادى.

حيمەيەردىڭ بۇل وقيعاسىن ەستىگەندەر ەكىۇداي كۇيگە تۇسەدى. ءبىر جاعىنان، ءبارىن جەرمەن-جەكسەن ەتكەن الەۋمەتكە قارسى ارەكەت ادەتتە، ايىپتاۋعا لايىق. ال ەكىنشى جاعىنان – حيمەيەردىڭ بۇل ارەكەتى اقش-تىڭ جانە بۇكىل الەمنىڭ كوپتەگەن تۇرعىندارىنىڭ قولداۋىنا يە بولدى. مارۆين حيمايەردى ۇلكەن بىرلەستىكتەر مەن مەملەكەتتىك كۇشكە قارسى كۇرەستە باسىمدىعىن كورسەتىپ، قاراپايىم حالىققا الىمجەتتىك جاسايتىن الەۋمەتتىك ادىلەتسىزدىككە قارسى شىققان «امەريكانىڭ سوڭعى قاھارمانى» دەپ اتاپ كەتتى. كوپتەگەن ادامدار مارۆين حيمايەردى ءوز قۇقىعى ءۇشىن ادىلەتتى جولمەن كۇرەسۋىن ماقتاۋعا لايىق دەپ ەسەپتەيدى. ويتكەنى ونىڭ كىشكەنتاي سوعىسىندا تەك وزىنە الىمجەتتىك جاساعان ادامداردىڭ مۇلكىنە زيان كەلدى، ودان ءبىر دە ءبىر بەيبىت ادام زارداپ شەكەن جوق.

---