ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ قامارالدين حازىرەتتى جوقتاۋى!
كىشى ءجۇز بوكەي ەلىنىڭ ۇلانى قامارالدين حازىرەت ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ:
مەرعاراب ساباق وقىپ كوكالداشتان،
عىلىممەن بىتە قايناپ بالا جاستان.
بۇحاراي شارىفتە ءماشھۇر بولىپ،
زامانداس، باستاسىنا بولعان داستان - دەپ جازىسىنا قاراعاندا، ءاۋ باستان - اق اتى اڭىزعا اينالىپ، ءسوزىنىڭ مول ءبىلىمى، بيىك پاراساتى ارقاسىندا قايدا بارسا دا سول ورتادا ويىپ ورىن العانى بايقالادى.
ونى ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ:
اۋەلى كەلىپ توقتاعان قوڭىرقۇلجا،
ءار جۇرتقا عىلىم شاشىپ، سالعان جولعا (ولجا)...
ونان سوڭ تۇرعان جەرى - قىپشاق: ىبىراي،
عىلىمنان ارتىق ءناسىپ بەرگەن قۇداي.
سوۆەتنيك تۇرلىبەكتىڭ تىرىسىندە
نەشە جىل تۇرعان مۇندا بىرنەشە اي.
جيىلىپ ساباق العان كەرەي بىتكەن،
اتىعاي، قاراۋىل بوپ قۇرمەت ەتكەن.
قانجىعالى، قىپشاق پەن قۋاندىققا،
ون ەكى ءپان عىلىمنان ءدىن ۇيرەتكەن، - دەگەن.
ولەڭ جولدارىنان ايقىن اڭعارۋعا بولادى. «يشان بار: ءوزى قاجى بەسمۇحاممەد، دەمەسەڭ قارا قازاق ەل-التايدا» دەسە ءسوز بولىپ وتىرعان جوقتاۋدا:
ءيسى قازاق، ءۇش ءجۇزدىڭ بالاسىندا
زامانىندا مولدا جوق مۇنان اسقان، - دەپ.
«قارا قازاق ءيسى قازاق» – دەگەندە اقىن ادەتتە يسلام ءدىنىن قازاق قىرىندا ناسيحاتتاۋشىلاردىڭ باستاۋ كەزىندە قوجالاردىڭ تۇرعانىن مەڭزەيدى دە سويتە تۇرا قازاق توپىراعىندا كىندىك كەسىپ، كىر جۋىپ، تەرەڭ ءبىلىم الىپ، يسلام ءدىنىنىڭ ناسيحاتشىسى اينالعان ەل تانىعان، ءتول ءبىلىمى دارالىمى، ماقتان تۇتاتىنى ايقىن اڭعارىلاتىنداي.
سول سىندى عۇلامانىڭ بايان جەرىنە كەلىپ ورنالاسۋىنا، يسلام ءدىنىنىڭ ۇرىعىن شاشۋى ساباق بولعان مۇسا مىرزاعا قانشا دۇعا قىلساق از سونداي ەرگە - دەۋىنىڭ وزىندىك سەبەبى دە جوق ەمەس.
ونى ءماشھۇردىڭ:
عالىم جوق مۇنان اسقان قاراوتكەلدە،
اتباسار، كوكشەتاۋ مەن قالىڭ ەلدە...
ءبىر دۋان وڭتۇستىكتە قارقارالى،
بار ما، ايتشى، مۇنداي عالىم وندا، كانى؟!
پاۆلودار، كۇن شىعىستا كەرەكۋ بار،
بەس قادام ءار جەرىندە مولدالار بار.
سەمەي بار، يليادا ەرتىس باسى،
وسكەمەن تاياۋ تۇرعان ونىڭ قاسى.
بولماعان ولاردا دا مۇنداي عالىم،
داريا ەدى ءتۇپسىز تەرەڭ جوق شاماسى،- دەگەن سىندى ولەڭ جولدارى ايعاقتاي تۇسەدى.
ال سونىمەن قاتار ءدىننىڭ تارالۋ تاريحىن زەرتتەۋشىلەرگە تاپسىرماس ماعلۇمات بەرەتىن وسى ولەڭ جولدارىن دا قامارالدين حازىرەتتىڭ ءبىلىمدارلىعى ءدىني تۇلعا رەتىندەگى ولەڭدەرىندە ازاماتتىڭ كەسكىن - كەلبەتىن دارالايدى.
ومبىدا ەكى باستان مولدا جوق - تى،
ايتپايدى عالىم بار دەپ وندا ءتىپتى.
احون بار، عابدال،- ءبارى قىزىلجاردا
و، داعى بۇل كىسىنى: «ارتىق!» - دەپتى.
مىنە وسىنداي جاننىڭ سەگىز بولىس سۇيىندىك بالاسىن ءدىن كاۋسارىنان سۋسىنداتۋى ءماشھۇر ءجۇسىپتى ەرەكشە شاتتىققا بولەگەنى بايقالادى. قىزىلجاردا جاتقان عابدال ءبارى احوننىڭ حازىرەتتى «ارتىق» - دەۋى، مويىنداۋى بىرىنە ءبىرى يت ايتاقتاپ، قۇس سالىپ جۇرگەن ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز ءۇشىن اسقان ەرلىك، ۇلگى بولار جان عوي.
ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ بۇل شىعارمالارىنان جالعىز ءدىندارلار ەمەس، جالپى جۇرت قولىنا قالام ۇستاۋ، وي تولعاۋشى قالامگەرلەر ۇلگى السا، قۇبا - قۇپ، ولاي دەيتىنىم شامامىزدى بىلمەي شالقىپ، از عانا ءدىن دەپ ساۋاتىن كوپكە بالاپ وزدەرىن شاريعات شەگەسى، تۇتقاسى ساناپ جۇرگەن مولدالار دا، مەنەن اسقان اقىن جوق دەپ كەرەمسوقتىققا سالىنعان جازۋشىلار دا ارامىزدا بارشىلىق قوي.
سولار ءماشھۇردىڭ:
قۇدايدىڭ بار جاراتقان قازىناسىندا،
عىلىمنان ەشبىر نارسە ەمەس ارتىق.
نەمەسە ءوزى تۋرالى:
سىقىلدى شيكى تەرى جەتپەي ءيىم،
كوڭىلىم بار سەكىلدەنگەن جىرتىق كيىم - دەگەن ولەڭ جولدارىنا كوز سالىپ، وي جۇگىرتسە، عىلىمنىڭ، ءبىلىمدارلىقتىڭ، قاراپايىمدىلىقتىڭ شىنايى باعاسىن ۇعىنار ما ەدى.
كەزىندە ۇلى ابايدىڭ:
جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم،
پايداسىن كورە تۇرا تەكسەرمەدىم.
ەر جەتكەن سوڭ تۇسپەدى ۋىسىما
قولىمدى مەرزىمىنەن كەش سەرمەدىم.
بۇل ماحرۇم قالعانىما كىم جازالى
قولىمدى ءدوپ سەرمەسەم وستەر مە ەدىم؟!
ءماشھۇردىڭ:
كەتىپپىن كەيىن ءقايتىپ، كەلىپ تاياپ
شايناپ ءدامىن الا الماي قالدىم جالاپ.
«بولاتۇعىن بالا ەدى، بولماي قالدى»
دەپ، تاقسىر رەنجىگەن سول مەنى اياپ - دەگەندەگى قوس اقىننىڭ جان كۇيزەلىسىن ايقىن تۇسىنەر مە ەدى؟!
اباي جاسىندا ءبىلىم الا الماي قالعانىنا وكىنسە، ءماشھۇر ءجۇسىپ تابىلعاننىڭ بارىنەن قاپى قالعاندىعىن ايتا كەلىپ، «مەنىڭ جوق، ويلاپ تۇرسام وڭار جەرىم»، - دەپ وكىنىشىن اقتارادى.
ءسويتىپ ءماشھۇر ءجۇسىپ ەل ارداعىنىڭ ورنى تولماس قازاسىنا ارناعان جوقتاۋلارىندا مارقۇمداردىڭ ەلدەن ەرەك اسىل قاسيەتتەرىن ءسوز ەتە وتىرىپ، ادامگەرشىلىك، قۇدايعا قۇلشىلىق قاعيدالارىمەن قاتار عىلىم، ءبىلىم، ادالدىق ماسەلەلەرىنە ەرەكشە توقتالىپ، تاربيەلىك ومىرلىك ءمانى زور تۋىندىلاردى قالدىرعان. قازاق ءۇشىن اسا قۇدىرەتتى ولەڭ ءسوزدىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتىپ، مارقۇمدارعا ولمەس، وشپەس ەسكەرتكىش ورناتقان.
سۇلەيمەن بايازيتوۆ
You Might Also Like
-
بيسەن جانيكەشيەۆ اتىنداعى ءجوببم-نىڭ مەكتەپالدى دايارلىق سىنىبىنىڭ تاربيەلەنۋشىسى قايىرساپا مانسۇر
-
2017 جىلدان باستاپ، جۇمىسكەر ماماندىقتارىندا وقيتىن تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ ستۋدەنتتەرى شاكىرتاقىمەن، جول اقىمەن جانە بىررەتتىك تەگىن تاماقپەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
