InfoHub Logo

№16 كوللەدج مكقك
ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسى
ورىنداعان: ا-41 توپ ستۋدەنتى ۇشقىن نۇربەك قايراتبەك ۇلى
جەتەكشىسى: يبراەموۆ امانوللا مەيرامحانوۆيچ

ماشينا جاساۋ كەشەنىنىڭ قۇرىلىمى وتە كۇردەلى. ونىڭ قۇرامىنا ءۇش توپقا بىرىكتىرىلگەن 30-عا جۋىق سالالار كىرەدى:
1) ماشينا جاساۋ (ماشينالار مەن قۇرال-جابدىقتار شىعارۋ)؛
2) مەتالل وڭدەۋ (مەتالل كونسترۋكسيالارىن دايارلاۋ، ماشينالار مەن قۇرال-جابدىقتاردى جوندەۋ)؛
3) «كىشى مەتاللۋرگيا» (ماشينا جاساۋ زاۋىتتارىندا مەتالل بالقىتۋ).

جالپى ءونىم شىعارۋداعى ماشينا جاساۋ كەشەنىنىڭ ۇلەس سالماعى. ماشينا جاساۋ كەشەنى - شارۋاشىلىقتىڭ ءار ءتۇرلى سالالارىنا قۇرالجابدىق، ەلدىڭ قورعانىس جاعدايى ءۇشىن قارۋ-جاراق، حالىققا قاجەتتى تاۋارلار (مىسالى، اۆتوكولىكتەر تەلەديدارلار، كىر جۋاتىن ماشينالار) شىعارۋمەن ايقىندالادى. ەڭبەك ونىمدىلىگى مەن بارلىق ەكونوميكانىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق جاعىنان العا باسۋى، ەلدىڭ قاۋىپسىزدىگى ونىڭ دامۋ دەڭگەيىمەن تىگىز بايلانىستى. ماشينا جاساۋ كەشەنى باسقا دا سالاارالىق كەشەندەرمەن تىعىز وندىرىستىك بايلانىستا بولادى. ول جىلۋ ەلەكتر كەشەنى (جەك) ونىمدەرىنسىز جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن ەمەس، سونداي-اق جەك ماشينا جاساۋدان ەنەرگەتيكالىق، تاۋ-كەن ءوندىرىسى ماشينالارىن جانە باسقا دا قۇرال-جابدىقتار، ءار ءتۇرلى ماشينالار الادى. ماشينا جاساۋ كەشەنى مەتاللۋرگيا بالقىتقان مەتالدى پايدالانىپ، وعان تەحنيكا، شيكىزات (مىسالى، مەتالل سىنىعى) جەتكىزەدى. ماشينا جاساۋ ءۇشىن كوپ مولشەردە حيميالىق تاۋارلار (پلاستماسسا، سينتەتيكالىق تالشىق پەن كاۋچۋك، بوياۋ) جۇمسالادى. ولاردى ءوندىرۋ، كەرىسىنشە، ماشينا جاساۋ ونەركاسىبىنسىز مۇمكىن ەمەس. ماشينا جاساۋ كەشەنى مەن اگروونەركاسىپتىك جانە كولىك كەشەندەرىنىڭ اراسىندا قانداي بايلانىستار بار؟

ورنالاسۋ فاكتورلارى مەن گەوگرافياسى
ماشينا جاساۋ زاۋىتتارى ءار ءتۇرلى فاكتورلاردىڭ اسەرىمەن ورنالاسادى. ماماندانۋ مەن كووپەراتيۆتەندىرۋدىڭ دامۋىنىڭ ناتيجەسىندە كولىكتىك فاكتوردىڭ ءرولى ارتادى. ول اسىرەسە ونىمدەرى بارلىق جەرلەردە قاجەت بولاتىندار ءۇشىن (مىسالى، اۆتوموبيلدەر مەن مەتالل كەسەتىن ستانوكتار شىعاراتىن) ماڭىزى زور. تەمىر جولدىڭ بولۋى الماتىدا مەتالل قۇرال-جابدىقتارى مەن مەتالل كەسەتىن ستانوكتار شىعاراتىن، ال شىمكەنتتە - الىپ پرەسس-اۆتوماتتار شىعاراتىن زاۋىتتاردى ورنالاستىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. دايىن ونىمدەردى تاسىمالداۋعا كەتەتىن شىعىن (قۇرال-جابدىق، تراكتور) ولاردى شىعاراتىن مەتالدى تاسىمالداۋ شىعىنىنان جوعارى. سوندىقتان اۋىر، تاسىمالداۋعا قولايسىز ماشينالاردى تىكەلەي پايدالاناتىن جەرلەردە شىعارۋعا تىرىسادى. ەندەشە، مىنداي فاكتور - تۇتىنۋ فاكتورى دەپ اتالادى. مىسالى، مۇناي ماشينالارىن جاساۋ زاۋىتى مۇناي وندىرىلەتىن جەردە (اتىراۋدا) ورنالاسقان. شاحتالىق كەن ءوندىرۋ قۇرال-جابدىقتارىن كومىر وندىرەتىن جەردە (قاراعاندىدا)، ال مەتاللۋرگيالىق قۇرال-جابدىق پەن ماشينالاردى مەتالل قورىتۋ ورتالىقتارىندا (وسكەمەن) ورنالاستىرادى. تراكتور جانە اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى زاۋىتتارى ەگىنشىلىك (پاۆلودار، استانا، قىزىلوردا) پەن مال شارۋاشىلىعى دامىعان اۋدانداردا ورنالاستىرىلادى. ءتۇرلى كولىكتەردى شىعارۋ ءۇشىن ءونىم بىرلىگىنە كوپ ەڭبەك شىعىنى قاجەت بولادى. بۇلار - ەڭبەكتى كوپ قاجەت ەتەتىن سالالار. ەڭبەكتى كوپ قاجەت ەتەتىن ماشينا جاساۋ زاۋىتتارىن ورنالاستىرعان كەزدە، ەڭبەك قورلارىمەن قامتاماسىز ەتىلۋ، ياعني ەڭبەك فاكتورى ەسەپكە الىنادى. مىسالى، ايەلدەردى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا مەتاللۋرگتەر قالاسى - وسكەمەندە كوندەنساتور مەن اسپاپ شىعاراتىن زاۋىتتاردى ورنالاستىرعان. كەيبىر ماشينا جاساۋ سالالارى، مىسالى، اسپاپ جاساۋ، راديوەلەكترونيكا، ەسەپتەۋ تەحنيكالارى ونەركاسىبى ەڭبەكتى كەپ قاجەت ەتۋىمەن بىرگە كۇردەلى تەحنولوگياسىمەن دە ەرەكشەلەنەدى. ولارعا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىمەن، ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋ قاجەت. بۇل سالالار ءورى ەڭبەكتى، ءارى عىلىمدى كوپ قاجەت ەتەتىن سالالار بولىپ تابىلادى. ولار ءىرى قالالارداعى عىلىمي ورتالىقتارعا جاقىن ورنالاسادى. وسى فاكتورلاردى ەسەپكە الا وتىرىپ، تەلەديدارلار قۇراستىرۋعا، كومپيۋتەرلەر مەن باسقا دا كۇردەلى تەحنيكالاردى شىعارۋعا («الاتاۋ سيتي») ارنالعان تەحنوپارك الماتى مەن الماتى وبلىسىندا ۇيىمداستىرىلعان. مەتالدى كوپ قاجەت ەتەتىن ونىمدەر (ءىرى كولەمدى) شىعاراتىن زاۋىتتار مەتاللۋرگيا زاۋىتتارىنا تاياۋ، ياعني شيكىزات فاكتورىن ەسەپكە الا وتىرىپ ورنالاستىرىلادى. قازاقستانداعى ماشينا جاساۋ ونىمدەرىن ءوندىرۋ گەوگرافياسىنا شوعىرلانۋدىڭ جوعارى دەڭگەيى ءتان بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ 1/2 بولىگى الماتى، پاۆلودار جانە اقمولاوبلىستارىندا شوعىرلانعان.

 پايدالانعان ادەبيەتتەر:
-  قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك گەوگرافياسى: جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ 9-سىنىبىنا ارنالعان وقۋلىق /ۆ. ۋسيكوۆ، ت. كازانوۆسكايا، ا. سيكوۆا، گ. زوبەنوۆا. 2-باسىلىمى، وڭدەلگەن. - الماتى: اتامۇرا، 2009. ISBN 9965-34-934-7
- https://kk.wikipedia.org/wiki/ماشينا_جاساۋ_كەشەنى

---