InfoHub Logo

ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن وزگەرە ءبىلۋ كەرەك. وعان كونبەگەندەر تاريحتىڭ شاڭىنا كومىلىپ قالا بەرەدى. 

ن.ءا. نازاربايەۆ

ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار:رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەنى ءسوزسىز. ءبىرىنشى كەزەكتە ءاردايىم ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعى مەن بەرەكە-بىرلىگىنە سىزات تۇسپەۋىن تىلەيتىن جەرگىلىكتى جۇرتتىڭ كوڭىلىنە مايداي جاققان وي-ورامدارى قالىڭ بۇقارانىڭ جۇرەگىنىڭ تورىنەن ورىن الدى. وسىدان بولار، ەلباسى ماقالاسى الەۋمەتتىك جەلىدە تولقىن تۋىنداتتى. كوركى تۇزۋلەردى بىلاي قويعاندا، بوركى قيسايىپ جۇرگەندەردىڭ ءوزى پرەزيدەنتتىڭ پاراساتتى پايىمدارىنا ءتانتى بولىپ جاتىر. بۇل ەلباسى ماقالاسىنىڭ اسكەري تىلمەن ايتقاندا، «ءدال وندىققا» تيگەنىنە ايقىن دالەل. ەندەشە، سولارعا كەزەك-كەزەك توقتالىپ وتسەم دەپ ەدىم. 

قازىرگى ۋاقىتتا لاتىن الىپبيىنە كوشۋ قارقىندى تۇردە جۇزەگە اسۋدا. ءسوزدىڭ تەرەڭىنە باتپاي جاتىپ، دۇرلىگۋدىڭ قاجەتى جوق. قاشاندا كەمەڭگەرلىگىمەن ەرەكشەلەنە بىلەتىن ەلباسىمىز ەرىككەننەن لاتىپ قارپىنە اۋىسامىز دەپ جاتقان جوق. تاعىلىمى مول تاريحىمىزعا كوز جۇگىرتەر بولساق، بابالارىمىز سوناۋ زاماننان سول ءالىپبيدى قولدانعان بولاتىن. سۇم ورىستىڭ وتارىنا اينالىپ قانا قويماي، ءتىلىمىز دە ورىسشالاندى، قازاق تىلىندە ەكى ءسوزدىڭ باسىن قوسا المايتىن، «ماڭگۇرتتەر» كوبەيىپ كەتتى. وكىنىشتى... ەلباسىمىزدىڭ بار جەتكىزگىسى كەلگەن ويى- ءتۇبىمىز تۇركى بولعان سوڭ، تۇركى جانە جاھاندىق الەممەن ىقپالداسۋعا قادام جاساۋ، ۇلتىمىزدىڭ ساناسىن تور بۇعاۋدان بوساتىپ، سانامىزدىڭ قايتا جاڭعىرۋىنا جول اشۋ. ءبىز بۇل ارقىلى بۇلدىرشىندەرىمىزگە جارقىن بولاشاق سىيلايمىز، تىلىمىزگە ەكىنشى دەم بەرەمىز، ارىلا الماي كەلە جاتقان جات ارىپتەردەن قۇتىلىپ، الەم كەڭىستىگىنە ەركىن ساياحاتتاۋعا مۇمكىندىك الامىز.

قۇلدىق سانادان قۇتىلۋ ءۇشىن نە قاجەت؟ سانانىڭ اشىقتىعى قاجەت! قازىرگى اقپارات زامانىندا كىرپىك قاققانداي عانا ۋاقىت بولىپ سانالاتىن جىلدار بارىسىندا، جىلدام وزگەرۋلەر مەن مۇلدە جاڭا جۇيەلەردىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭىن باستان كەشىرىپ جاتقان زاماندا، بۇگىنگىنىڭ قالىپتاسقان جۇيەسىمەن توقتاپ قالماي، زامان تالابىنا ساي كەلەتىن، دامىعان ەلدەرمەن تەرەزەمىز تەڭ مەملەكەت اتانۋىمىز بىرەۋلەرگە ەرتەگى سىندى كورىنگەنىمەن، بۇگىنگى كۇننىڭ اقيقاتى ەكەنىن كورىپ تە، ەستىپ تە ءجۇرمىز. ەندى وسى بيىكتەن الاسارماي، العا قاراي قارىشتاي بەرۋ ءۇشىن ۇنەمى جاڭارۋ جولىندا بولۋىمىز قاجەت. ازياداعى ەكى ۇلى دەرجاۆا- جاپونيا مەن قىتايدىڭ بۇگىنگى كەلبەتى- مۇمكىندىكتەردى ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ ناعىز ۇلگىسى. «وزىمدىكى عانا تاڭسىق، وزگەنىكى قاڭسىق» دەپ كەرى تارتپاي، اشىق بولۋ، دامۋىمىزعا تەجەۋ بولاتىن جامان ادەتتەردەن ارىلىپ، باسقالاردىڭ ەڭ وزىق جەتىستىكتەرىن قابىلداي ءبىلۋ، بۇل - تابىستىڭ كىلتى ءارى اشىق زەردەنىڭ باستى كورسەتكىشى. ەگەر قازاقستاندىقتار جەر جۇزىنە ۇيدەن شىقپاي، تەرەزەدەن تەلمىرىپ وتىرىپ باعا بەرەتىن بولسا، الەمدە، ءتىپتى ىرگەدەگى ەلدەردە قانداي داۋىل سوعىپ جاتقانىن كورە المايدى. كوكجيەكتىڭ ارعى جاعىندا نە بولىپ جاتقانىن بىلە دە المايدى. 

بولاشاقتا قازاقستاننىڭ بەت-پەردەسىن انىقتايتىن نە؟ ەلىمىزدىڭ بولاشاقتاعى كەلبەتىن انىقتايتىن-باسەكەگە قابىلەتتىلىك. باسەكەگە قابىلەتتىلىك ساياساتتا، ەكونوميكادا، رۋحانياتتا، ياعني بارلىق سالادا بولۋى كەرەك. باسەكە بولماعان جەردە ءىرىپ-شىرىپ، توزىپ كەتەمىز. باسەكە بولعان جەردە جاقسىلىققا ۇمتىلىپ، جامانشىلىقتان ارىلىپ، سانامىزدى جوندەيمىز. ءبىراق، «باسەكە» ءسوزىن «باقتالاستىقپەن» شاتاستىرماۋىمىز كەرەك. 

ءدال ءقازىر- ءار قازاقتىڭ تۇبەگەيلى وزگەرەتىن، ويىن، جان سارايىن جاڭعىرتاتىن شاعى . ۋاقىتتىڭ ۇتىمدى شاعىندا ۋىسىمىزعا ءتۇسىپ تۇرعان تاريحي مۇمكىندىكتى قوس قولىمىزبەن قولداپ، زامان كوشىنە ىلەسۋدىڭ بارلىق شارالارىن قامتىپ قالۋ كەرەك ەكەنىن تۇسىنگەنىمىز ابزال. ونىڭ ۇستىنە كوشباسشىمىز رۋحاني جاڭعىرۋ ءۇشىن ۇلتتىق كودتى ساقتاي ءبىلۋ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى. بۇل-ۇلت جاناشىرلارىنىڭ جۇرەگىنە جەتەتىن ءسوز. كوك ءبورىنى ءپىر تۇتىپ، ءبورىلى بايراق قولعا العان تۇركىلەردەن تاراعان تەكتى حالىق ءوزىنىڭ «بۇلكىلدەپ جاتقان ىزگى قاسيەتتەرىن قايتا تۇلەتۋگە» قۇلشىناتىن شاق-وسى! وسى تۇستا ءبىر سىلكىنبەسەك، ءبىر سەرپىلمەسەك، حالىقتىمىزعا دا، ەلدىگىمىزگە دە سىن. «ۇلتتىق كودىمىزدا» تاماشا قاسيەتتەرىمىزبەن قاتار، اتتەگەن-اي دەگىزەتىن كەمشەلىكتەرىمىزدىڭ دە بار ەكەنىن جاسىرۋعا بولمايدى. ونداي كەمشىلىكتەردىڭ باسىم كوپشىلىگىن ءوز ۋاقىتىندا حاكىم اباي دا ايتىپ كەتكەن. قىنجىلتاتىنى، ءالى كۇنگە دەيىن «مال شاشپاقپىز». تويدا دا، ولىم-جىتىمدە دە جىلقى سويىپ، توي-تويلاپ، استا-كوك اس بەرەمىز. بۇلجونىندە دە ەلىمىزدىڭ بولاشاق باعدارىنىڭ وڭ بولۋى ءۇشىن ەلباسىمىز «پراگماتيزم» سوزىنە كوڭىل ءبولۋدى ۇسىندى. ماقالادا «پراگماتيزم- ءوزىڭنىڭ جەكە بايلىعىڭدى ناقتى ءبىلۋ، ونى ۇنەمدى پايدالانىپ، سوعان سايكەس بولاشاعىڭدى جوسپارلاي الۋ، ىسىراپشىلدىققا، داڭعويلىق پەن كەردەڭدىككە جول بەرمەۋ دەگەن ءسوز» دەپ تۇسىندىرەدى. 

جالپى بولاشاققا باعدار بەرەتىن ءارى رۋحاني جاڭعىرۋعا ۇندەيتىن باعدارلامالىق ماقالانىڭ كۇن ساناپ ارتىپ، نۇرلى بولاشاقتىڭ تەمىرقازىعىنا اينالۋدا. سولاردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى باسشىمىزدىڭ كەزەكتى «تۋعان جەر» باعدارلاماسى. اۋماعى ۇشقان قۇستىڭ قاناتىمەن، جۇيىتكىگەن تۇلپار تۇياعىنىڭ دۇبىرىمەن ولشەنگەن كەڭ دە كەلىستى ولكە، قازاق دالاسىندا قاسيەتتى ورىندار، تاريحي ەسكەرتكىشتەر،تابيعات تاماشالارى جەتەرلىك. ءبىر وكىنىشتىسى، سولاردى ءوزىمىز عانا بىلەمىز. ياعني، ماقساتىمىز: التاي مەن اتىراۋدىڭ اراسىن الىپ جاتقان دارحان جەردىڭ ءىنجۋ-مارجاندارىن تورتكۇل دۇنيەگە پاش ەتىپ، قانى بۇزىلماعان، قاسيەتى قاشپاعان  قازاق ەلىنىڭ ابىرويىن اسقاقتاتۋ. 

ولاي بولسا، جاس دوستارىم، «رۋحاني جاڭعىرۋ وزىمىزدەن باستالادى» دەمەكشى، كوپ ءسوزدى دوعارىپ، ەڭسەمىزدى تىكتەيىك! ءارقايسىسىمىز وزىمىزگە ءبىر-بىر مىندەت جۇكتەيىك! ىنتىماعىمىزدى ىدىراتپاي، بىرلىگىمىزدى جوعالتپاي، ءاربىر ءىستى جۇمىلا بىرىگىپ اتقارساق، اۋىر جۇگىمىزدىڭ جەڭىلدەرى انىق. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز جاڭا اعىمداردان جانە تەحنولوگيالىق ۇردىستەن حاباردار بولۋ. 

قۇرمەتتى ەلباسى، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ، قازاق قاۋىمىن تۇلەتۋدىڭ بارلىق كەشەندى شارالارىن ءسىز سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي انىقتاپ، قولىمىزعا شىراعدان جاعىپ بەردىڭىز. بۇكىل جاستار قاۋىمى وزىق يدەيالارىڭىزدى قوشتاپ وتىر دەپ نىق سەنىممەن ايتا الامىن. ال، مەن، ءوز كەزەگىمدە ەگەمەن ەلىمنىڭ تاعدىرىنا جاۋاپتى ەكەنىمدى ايتقىم كەلەدى. 

ەلىمنىڭ ەرتەڭى جارقىن بولسىن! لايىم،كوگىلدىر تۋىم مەن قاسيەتتى كوك بايراعىم بەيبىت كوگىمدە جەلبىرەي بەرسىن دەگەن جۇرەكجاردى تىلەگىم بار!

---