ماحامبەت – ءور رۋحتى اقىن
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماحامبەت – ءور رۋحتى اقىن
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك - ماحامبەت شىعارمالارى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ، تەرەڭدەتۋ؛
دامىتۋشىلىق - ىزدەنگىشتىك قاسيەتتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، دالەلدى پىكىر ايتۋعا ۇيرەتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، تۇجىرىمدى وي ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك - اقىن شىعارمالارىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، ۇلاعاتتى سوزدەر، ۇلەستىرمەلى قاعازدار، جىر جيناعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ، جيناقتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، قورىتىندى.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: سالەمدەسۋ، وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى.ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: ۇيگە ماحامبەتتىڭ بالالىق، جاستىق شاعى بەرىلگەن بولاتىن.
1. ماحامبەت قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
2. ماحامبەت حان ورداسىندا كىمنىڭ ارقاسىندا تاربيەلەنەدى؟
3. ماحامبەتتىڭ دوسى كىم؟
4. جاڭگىر حاننىڭ بالاسىنىڭ اتى كىم؟
5. جاڭگىر حان گۋبەرناتورعا قانداي حات جازدى جانە ول حاتتا كىم تۋرالى ايتىلدى؟
6. ماحامبەتتىڭ حالىق جاعىنا شىعۋى دۇرىس پا؟
7. ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ قانداي ولەڭدەرى بار؟
ماحامبەت – ءور رۋحتى اقىن
ماحامبەت وتەمىس ۇلى 1803-1846 جىلدار ارالىعىندا باتىس قازاقستان وبلىسى وردا اۋدانىندا، نارىنداعى بەكەتاي قۇمىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسى وتەمىستە ون ۇل بولعان. تۇڭعىشى بەكماعانبەت، ەكىنشىسى ماحامبەت بولعان. ماحامبەت وتەمىس ۇلى جاستايىنان حان ورداسىندا بولعان. سوندا ول ارابشا، ورىسشا، قازاقشا ساۋات اشقان. ماحامبەتتىڭ حان ورداسىندا بولۋىنىڭ ەكى سەبەبى بولعان: ءبىرىنشىسى ماحامبەتتىڭ اعاسى بەكماعانبەت جاڭگىر حاننىڭ ون ەكى ءبيىنىڭ ءبىرى بولعان. ەكىنشىسى، ول كەزدە حاندار قولىندا ەسكى ءداستۇر بويىنشا قاراماعىندا ولاردى ماقتايتىن ۇلكەن دارەجەگە جەتكىزىپ ولەڭ ايتاتىن اقىنداردى ۇستاعان. مىنە وسىدان ءبىز ماحامبەتتىڭ جاستايىنان اقىن بولعانىن كورەمىز.
جاسىنان-اق ماحامبەت حالقىنىڭ بولاشاق جالىندى اقىنى بولىپ، ءومىردىڭ شىندىعىن ايتۋعا بەت تۇزەدى. وردا اينالاسىنداعى ءار الۋان ادىلەتسىزدىكتى، جاۋىزدىقتى ءوز كوزىمەن كورگەننەن كەيىن ول جالپى ەل باسىنداعى اۋىر ءحالدى دە ۇعىنا باستادى. وسى ۋاقىتتا اقىننىڭ ولەڭدەرى حالىق ءۇشىن ۇران بولدى. ماحامبەتتىڭ شىنشىل اقىن بولعانىن، ءبىز مىنا ولەڭ جولىنان كورەمىز. مىسالى:
حان ەمەسسىڭ، قاسقىرسىڭ،
قاس الباستى باسقىرسىڭ.
دوستارىڭ كەلىپ تابالاپ
دۇشپانىڭ سەنى باسقا ۇرسىن...
ماحامبەتتىڭ بۇل كوتەرىلىسكە جازعان ولەڭ-جىرلارى حالقى ءۇشىن كوتەرىلىس، كۇرەس ۇستىندە تۋعان.
«مەن - قۇستان تۋعان قۇمايمىن» ولەڭىنىڭ ءبىرىنشى شۋماعىنا ساتىلاي كەشەندى تالداۋ.
مەن - قۇستان تۋعان قۇمايمىن،
ءبىر تۇلپارعا جۇبايمىن.
ساۋىرىما قامشى تيگەن سوڭ،
شاپپاي نەعىپ شىدايمىن؟
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك - ماحامبەت شىعارمالارى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ، تەرەڭدەتۋ؛
دامىتۋشىلىق - ىزدەنگىشتىك قاسيەتتەرىن ارتتىرا وتىرىپ، دالەلدى پىكىر ايتۋعا ۇيرەتۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، تۇجىرىمدى وي ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
تاربيەلىك - اقىن شىعارمالارىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: اقىن پورترەتى، ۇلاعاتتى سوزدەر، ۇلەستىرمەلى قاعازدار، جىر جيناعى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى جۇيەلەۋ، جيناقتاۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: بايانداۋ، تالداۋ، ءتۇسىندىرۋ، قورىتىندى.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: سالەمدەسۋ، وقۋشىلار نازارىن ساباققا اۋدارۋ.
ءىى.ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ: ۇيگە ماحامبەتتىڭ بالالىق، جاستىق شاعى بەرىلگەن بولاتىن.
1. ماحامبەت قاي جىلى، قاي جەردە دۇنيەگە كەلگەن؟
2. ماحامبەت حان ورداسىندا كىمنىڭ ارقاسىندا تاربيەلەنەدى؟
3. ماحامبەتتىڭ دوسى كىم؟
4. جاڭگىر حاننىڭ بالاسىنىڭ اتى كىم؟
5. جاڭگىر حان گۋبەرناتورعا قانداي حات جازدى جانە ول حاتتا كىم تۋرالى ايتىلدى؟
6. ماحامبەتتىڭ حالىق جاعىنا شىعۋى دۇرىس پا؟
7. ماحامبەت وتەمىس ۇلىنىڭ قانداي ولەڭدەرى بار؟
ماحامبەت – ءور رۋحتى اقىن
ماحامبەت وتەمىس ۇلى 1803-1846 جىلدار ارالىعىندا باتىس قازاقستان وبلىسى وردا اۋدانىندا، نارىنداعى بەكەتاي قۇمىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسى وتەمىستە ون ۇل بولعان. تۇڭعىشى بەكماعانبەت، ەكىنشىسى ماحامبەت بولعان. ماحامبەت وتەمىس ۇلى جاستايىنان حان ورداسىندا بولعان. سوندا ول ارابشا، ورىسشا، قازاقشا ساۋات اشقان. ماحامبەتتىڭ حان ورداسىندا بولۋىنىڭ ەكى سەبەبى بولعان: ءبىرىنشىسى ماحامبەتتىڭ اعاسى بەكماعانبەت جاڭگىر حاننىڭ ون ەكى ءبيىنىڭ ءبىرى بولعان. ەكىنشىسى، ول كەزدە حاندار قولىندا ەسكى ءداستۇر بويىنشا قاراماعىندا ولاردى ماقتايتىن ۇلكەن دارەجەگە جەتكىزىپ ولەڭ ايتاتىن اقىنداردى ۇستاعان. مىنە وسىدان ءبىز ماحامبەتتىڭ جاستايىنان اقىن بولعانىن كورەمىز.
جاسىنان-اق ماحامبەت حالقىنىڭ بولاشاق جالىندى اقىنى بولىپ، ءومىردىڭ شىندىعىن ايتۋعا بەت تۇزەدى. وردا اينالاسىنداعى ءار الۋان ادىلەتسىزدىكتى، جاۋىزدىقتى ءوز كوزىمەن كورگەننەن كەيىن ول جالپى ەل باسىنداعى اۋىر ءحالدى دە ۇعىنا باستادى. وسى ۋاقىتتا اقىننىڭ ولەڭدەرى حالىق ءۇشىن ۇران بولدى. ماحامبەتتىڭ شىنشىل اقىن بولعانىن، ءبىز مىنا ولەڭ جولىنان كورەمىز. مىسالى:
حان ەمەسسىڭ، قاسقىرسىڭ،
قاس الباستى باسقىرسىڭ.
دوستارىڭ كەلىپ تابالاپ
دۇشپانىڭ سەنى باسقا ۇرسىن...
ماحامبەتتىڭ بۇل كوتەرىلىسكە جازعان ولەڭ-جىرلارى حالقى ءۇشىن كوتەرىلىس، كۇرەس ۇستىندە تۋعان.
«مەن - قۇستان تۋعان قۇمايمىن» ولەڭىنىڭ ءبىرىنشى شۋماعىنا ساتىلاي كەشەندى تالداۋ.
مەن - قۇستان تۋعان قۇمايمىن،
ءبىر تۇلپارعا جۇبايمىن.
ساۋىرىما قامشى تيگەن سوڭ،
شاپپاي نەعىپ شىدايمىن؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
اتىراۋ قالاسى، تومارلى سەلوسى،
