ءمۇسىن ونەرى
شقو، سەمەي قالاسى،
«شاكارىم اتىنداعى وبلىستىق دارىندى بالالارعا ارنالعان
ءۇش تىلدە وقىتاتىن مامانداندىرىلعان مەكتەپ»كمم
بەينەلەۋ ونەرى جانە سىزۋ ءپانى ءمۇعالىمى
اۋباكيروۆ ايدىنبەك سەريكوۆيچ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى تاقىرىبى: ءمۇسىن ونەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءمۇسىن ونەرىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. مۇسىنشىلەردىڭ كوركەم شىعارمالارىن تالداۋ. ءمۇسىن سومداۋ ماتەريالدارىنىڭ تەحنولوگيالىق تاسىلدەرىمەن تانىستىرۋ. ءار ءتۇرلى ماتەريالدى ۇقىپتى پايدالانا بىلۋگە ۇيرەنۋ ارقىلى ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ. ساز بالشىقتان نەمەسە ەرمەك سازدان سوزۋ، يۋ تاسىلدەرىن تەرەڭ مەڭگەرۋ.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: سۋرەتشىلەر البومى، سلايد، ينتەراكتيۆتى تاقتا، قوسىمشا ادەبيەتتەر، رەپرودۋكسيالار ت. ب.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. سۇراق - جاۋاپ
2. قورىتىندىلاۋ
ءىىى. جاڭا ساباق:
مۇسىندەۋ - كوركەمونەردىڭ ءبىر ءتۇرى. ءمۇسىن ونەرى — لاتىنشا كەسۋ، شابۋ، جونۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. مۇسىندەۋدىڭ سىزبا مەن كەسكىندەمەدەن ايىرماشىلىعى - بارلىق كولەمىن، ءپىشىنىن انىق كورسەتەدى. مۇسىندەۋدىڭ نەگىزگى وبەكتىسى - ادام. ءمۇسىن ونەرى ەجەلدەن كەلە جاتقان كونە ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. ول تاس داۋىرىنەن باستاپ قالىپتاسقان، وڭدەلە كەلىپ كلاسسيكالىق ونەرگە اينالعان.
مۇسىندەۋدىڭ تۇرلەرى: مونۋمەنتتى مۇسىندەۋ جانە رەلەف.
مونۋمەنتتى مۇسىندەۋدە ونىڭ بارلىق جاعىنان قاراۋعا بولادى. رەلەفتى مۇسىندەۋدە جازىقتىق بەتىندە ورىندالادى.
قازاق ءمۇسىن ونەرىنىڭ قالىپتاستىرۋشىسى حاكىمجان ناۋرىزبايەۆ (1925 - 2009ج. ج) پاراسات كاۆالەر وردەنىنىڭ يەگەرى. 300 دەن استام جۇمىسى بار. سولاردىڭ ىشىندە ەن تانىمال جۇمىستارى: «اباي قۇنانبايەۆ» (1960) ەسكەرتكىشى، «ش. ءۋاليحانوۆ» (1969) قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ الدىندا ورنالاسقان بيىكتىگى 8 م، «ج. جابايەۆ» ەسكەرتكىشتەرى تۇلعالىق مۇسىنگە جاتادى.
استانا قالاسىنداعى ەسىل وزەنى ارقىلى وتەتىن كوپىرلەردە ورنالاسقان تولەگەن دوسماعانبەتوۆتىق «بارىس» مۇسىندەرى، بۇلار دا ساندىك مونۋمەنتالدى مۇسىنگە جاتادى. ءمۇسىن تەك ءبىر عانا فيگۋرادان ەمەس ەكى نەمەسە ودان دا كوپ فيگۋرادان تۇرۋى مۇمكىن. سولاردىڭ ءبىرى، ءبىزدىڭ قالامىزدا دوستويەۆسكيي مۇراجايىنىڭ ىرگەسىن دە ورنالاسقان قولادان جاسالعان «ش. ءۋاليحانوۆ پەن ف. دوستويەۆسكيي» مۇسىندەرى.
بۇل مۇسىندەردىڭ اۆتورى ماسكەۋلىك ءمۇسىنشى د. گ. ەلباكيدزە. د. گ. ەلباكيدزەنىڭ سەمەي قالاسىنداعى تاعى ءبىر جۇمىسى 1972 جىلى جاسالعان اباي كوشەسىندە ورنالاسقان «اباي» ەسكەرتكىشى.
كەلەسى رەلەفتى ءمۇسىن تۇرىنە توقتالا كەتەيىك. رەلەفتى ءمۇسىن جوعارىدا ايتىلىپ كەتكەندەي بەلگىلى ءبىر جازىقتىق بەتىندە ورىندالادى، عيماراتتار قابىرعالارىندا، تىيىنىڭ بەتىندە.
ءمۇسىن سومداۋعا كوپتەگەن زاتتار نەگىزگى ماتەريال بولا الادى. مىسالى اعاش، ءتۇرلى تاستار، ساز بالشىقتار، مەتالل، پلاستيلين ت. ب. وسىلاردىڭ ىشىندە مۇسىندەۋگە ۇيرەنۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ەڭ ىڭعايلىسى - ساز بالشىق پەن پلاستيلين.
ولاردىڭ جاقسى ءبىر قاسيەتى ىرىققا كونگىش، تەز يلەنەدى، جاساعان ءمۇسىن فورماسىن قالاي وزگەرتەم دەسەڭ دە ىڭعايلى. ءمۇسىن جاساعاندا قولدانىلاتىن باستى قولدانىلاتىن قۇرالدار: تاقتايشا، كاركاس، قالاقشا ت. ب. ءمۇسىن ورىنداعاندا ارنايى كيىم نەمەسە الجاپقىش كيۋ كەرەك. ويتكەنى ولاردىڭ مەكتەپ فورماسى بىلعانباۋى ءتيىس. ءمۇسىن كەزىندە اينالمالى ستانوكتى پايدالانۋ ورىندى. بۇل ستانوكپەن جۇمىس ىستەۋ وتە قولايلى.
جان - جاقتى بۇرىپ كورۋگە بولادى. مۇمكىندىگىنشە ءبىر ءتۇستى ءپلاستيليندى قولدانعان نەمەسە ساز بالشىقتى قولدانعان دۇرىس. بۇل ءبىرتۇتاس كورۋگە ىقپال ەتەدى. ءار ءتۇرلى الا - قۇلا بولىپ كەتكەن پلاستيلين كوزدى الدايدى. سومدالعان ءمۇسىن ءپىشىنىن جوعالتىپ الادى. جۇمىستى اياقتاعاننان كەيىن جۇمىس ورنىن جيناپ، قالعان پلاستيلين نەمەسە ساز بالشىق قالدىقتارىن جيناپ قوراپقا سالۋ كەرەك. قولدى جىلى سۋمەن سابىنداپ جۋۋ قاجەت.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
ءمۇسىن ونەرىنىڭ تۇرلەرى قانداي؟
استانا قالاسىنداعى “بارىس” ەسكەرتكىشىنىڭ اۆتورى كىم؟
ءمۇسىن سومداۋداعى نەگىزگى ماتەريال؟
مۇسىنمەن اينالىسقاندا قانداي قۇرالدار قولدانىلادى؟
ۇيگە تاپسىرما: كەلەسى ساباققا ساز بالشىق، الجاپقىش (فارتۋك)، تاقتايشا نەمەسە قاتتى قاعاز الدىعا جايعانعا اكەلۋ.
«شاكارىم اتىنداعى وبلىستىق دارىندى بالالارعا ارنالعان
ءۇش تىلدە وقىتاتىن مامانداندىرىلعان مەكتەپ»كمم
بەينەلەۋ ونەرى جانە سىزۋ ءپانى ءمۇعالىمى
اۋباكيروۆ ايدىنبەك سەريكوۆيچ
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ءبىلىم بەرۋ.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى تاقىرىبى: ءمۇسىن ونەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءمۇسىن ونەرىنىڭ تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ. مۇسىنشىلەردىڭ كوركەم شىعارمالارىن تالداۋ. ءمۇسىن سومداۋ ماتەريالدارىنىڭ تەحنولوگيالىق تاسىلدەرىمەن تانىستىرۋ. ءار ءتۇرلى ماتەريالدى ۇقىپتى پايدالانا بىلۋگە ۇيرەنۋ ارقىلى ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ. ساز بالشىقتان نەمەسە ەرمەك سازدان سوزۋ، يۋ تاسىلدەرىن تەرەڭ مەڭگەرۋ.
ساباققا قاجەتتى قۇرال - جابدىقتار: سۋرەتشىلەر البومى، سلايد، ينتەراكتيۆتى تاقتا، قوسىمشا ادەبيەتتەر، رەپرودۋكسيالار ت. ب.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
1. سۇراق - جاۋاپ
2. قورىتىندىلاۋ
ءىىى. جاڭا ساباق:
مۇسىندەۋ - كوركەمونەردىڭ ءبىر ءتۇرى. ءمۇسىن ونەرى — لاتىنشا كەسۋ، شابۋ، جونۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. مۇسىندەۋدىڭ سىزبا مەن كەسكىندەمەدەن ايىرماشىلىعى - بارلىق كولەمىن، ءپىشىنىن انىق كورسەتەدى. مۇسىندەۋدىڭ نەگىزگى وبەكتىسى - ادام. ءمۇسىن ونەرى ەجەلدەن كەلە جاتقان كونە ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ تابىلادى. ول تاس داۋىرىنەن باستاپ قالىپتاسقان، وڭدەلە كەلىپ كلاسسيكالىق ونەرگە اينالعان.
مۇسىندەۋدىڭ تۇرلەرى: مونۋمەنتتى مۇسىندەۋ جانە رەلەف.
مونۋمەنتتى مۇسىندەۋدە ونىڭ بارلىق جاعىنان قاراۋعا بولادى. رەلەفتى مۇسىندەۋدە جازىقتىق بەتىندە ورىندالادى.
قازاق ءمۇسىن ونەرىنىڭ قالىپتاستىرۋشىسى حاكىمجان ناۋرىزبايەۆ (1925 - 2009ج. ج) پاراسات كاۆالەر وردەنىنىڭ يەگەرى. 300 دەن استام جۇمىسى بار. سولاردىڭ ىشىندە ەن تانىمال جۇمىستارى: «اباي قۇنانبايەۆ» (1960) ەسكەرتكىشى، «ش. ءۋاليحانوۆ» (1969) قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ الدىندا ورنالاسقان بيىكتىگى 8 م، «ج. جابايەۆ» ەسكەرتكىشتەرى تۇلعالىق مۇسىنگە جاتادى.
استانا قالاسىنداعى ەسىل وزەنى ارقىلى وتەتىن كوپىرلەردە ورنالاسقان تولەگەن دوسماعانبەتوۆتىق «بارىس» مۇسىندەرى، بۇلار دا ساندىك مونۋمەنتالدى مۇسىنگە جاتادى. ءمۇسىن تەك ءبىر عانا فيگۋرادان ەمەس ەكى نەمەسە ودان دا كوپ فيگۋرادان تۇرۋى مۇمكىن. سولاردىڭ ءبىرى، ءبىزدىڭ قالامىزدا دوستويەۆسكيي مۇراجايىنىڭ ىرگەسىن دە ورنالاسقان قولادان جاسالعان «ش. ءۋاليحانوۆ پەن ف. دوستويەۆسكيي» مۇسىندەرى.
بۇل مۇسىندەردىڭ اۆتورى ماسكەۋلىك ءمۇسىنشى د. گ. ەلباكيدزە. د. گ. ەلباكيدزەنىڭ سەمەي قالاسىنداعى تاعى ءبىر جۇمىسى 1972 جىلى جاسالعان اباي كوشەسىندە ورنالاسقان «اباي» ەسكەرتكىشى.
كەلەسى رەلەفتى ءمۇسىن تۇرىنە توقتالا كەتەيىك. رەلەفتى ءمۇسىن جوعارىدا ايتىلىپ كەتكەندەي بەلگىلى ءبىر جازىقتىق بەتىندە ورىندالادى، عيماراتتار قابىرعالارىندا، تىيىنىڭ بەتىندە.
ءمۇسىن سومداۋعا كوپتەگەن زاتتار نەگىزگى ماتەريال بولا الادى. مىسالى اعاش، ءتۇرلى تاستار، ساز بالشىقتار، مەتالل، پلاستيلين ت. ب. وسىلاردىڭ ىشىندە مۇسىندەۋگە ۇيرەنۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ەڭ ىڭعايلىسى - ساز بالشىق پەن پلاستيلين.
ولاردىڭ جاقسى ءبىر قاسيەتى ىرىققا كونگىش، تەز يلەنەدى، جاساعان ءمۇسىن فورماسىن قالاي وزگەرتەم دەسەڭ دە ىڭعايلى. ءمۇسىن جاساعاندا قولدانىلاتىن باستى قولدانىلاتىن قۇرالدار: تاقتايشا، كاركاس، قالاقشا ت. ب. ءمۇسىن ورىنداعاندا ارنايى كيىم نەمەسە الجاپقىش كيۋ كەرەك. ويتكەنى ولاردىڭ مەكتەپ فورماسى بىلعانباۋى ءتيىس. ءمۇسىن كەزىندە اينالمالى ستانوكتى پايدالانۋ ورىندى. بۇل ستانوكپەن جۇمىس ىستەۋ وتە قولايلى.
جان - جاقتى بۇرىپ كورۋگە بولادى. مۇمكىندىگىنشە ءبىر ءتۇستى ءپلاستيليندى قولدانعان نەمەسە ساز بالشىقتى قولدانعان دۇرىس. بۇل ءبىرتۇتاس كورۋگە ىقپال ەتەدى. ءار ءتۇرلى الا - قۇلا بولىپ كەتكەن پلاستيلين كوزدى الدايدى. سومدالعان ءمۇسىن ءپىشىنىن جوعالتىپ الادى. جۇمىستى اياقتاعاننان كەيىن جۇمىس ورنىن جيناپ، قالعان پلاستيلين نەمەسە ساز بالشىق قالدىقتارىن جيناپ قوراپقا سالۋ كەرەك. قولدى جىلى سۋمەن سابىنداپ جۋۋ قاجەت.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
ءمۇسىن ونەرىنىڭ تۇرلەرى قانداي؟
استانا قالاسىنداعى “بارىس” ەسكەرتكىشىنىڭ اۆتورى كىم؟
ءمۇسىن سومداۋداعى نەگىزگى ماتەريال؟
مۇسىنمەن اينالىسقاندا قانداي قۇرالدار قولدانىلادى؟
ۇيگە تاپسىرما: كەلەسى ساباققا ساز بالشىق، الجاپقىش (فارتۋك)، تاقتايشا نەمەسە قاتتى قاعاز الدىعا جايعانعا اكەلۋ.
You Might Also Like
