InfoHub Logo

قىرىق سان قىرىم، وتىز سان ءۇرىم، ون سان ويماۋىت، توعىز سان تورعاۋىت، ون سان نوعاي بولىنگەندە ورمانبەت بي ءولىپ، نوعايلى ەلى ءبىر ۇرىككەن الا تايدان جاۋ كەلىپ قالعان ەكەن دەپ ۇرەيلەنىپ ءبۇلىنىپتى. سول زاماندا قوبان، قوعام جانە مايقى ەسىمدى اعايىندى ءۇش كىسى بولادى. مايقى توعىز حاندى قولدان تاققا وتىرعىزعان كىسى ەكەن. بۇحارا شاھارىنا قىرىمنان كەلگەن قىرىق حاننىڭ ءبىرى قىزىل ارىستاننىڭ ۇلكەن ايەلىنەن بالا بولماي، حان اياق سالعان ءبىر تۇتقىن قىزدان ۇل تۋادى، ۇلدىڭ دەنەسى ساۋىسقانداي الا بولادى. بايبىشەسى قىزعانشاقتىقپەن حانعا: «مۇنى بالام دەپ ويلاما، كوزىن قۇرت. ويتپەسەڭ تۇبىندە بۇل ەر جەتكەن سوڭ ەلىڭدى الا تايداي بۇلدىرەدى»، — دەيدى. قىزىل ارىستان بايبىشەسىنىڭ سوزىنە ەرىپ، اسكەرلەرىنەن قىرىق جىگىت ءبولىپ، ولاردىڭ باسشىسىنا: «مىنا بالانى تاپقان شەشەسىمەن سىرداريادان ءارى وتكىزىپ تاستاڭدار، ولسە ولەر، ولمەسە ءوز بەتىمەن كۇن كورەر. زيحار شەشەسى دە، بالا دا بۇل ەلگە قايتىپ كەلمەيتىن بولسىن، وزدەرىڭە دە بوستاندىق»، — دەيدى.

قىرىق جىگىت سىرداريادان ءوتىپ، بالا ەسەيگەنشە قاراتاۋ مەن الاتاۋ وڭىرىندە اڭ اۋلاپ كۇنەلتەدى دە، بالا ون ەكى جاسقا جەتكەندە ءبىر جەرگە اكەپ تاستاپ كەتەدى. بالاعا اڭ اۋلاپ جۇرگەن مايقى ءبيدىڭ بالاسى ءۇيسىن كەز بولادى. ءۇيسىن دالادا كورگەنىن ۇيگە، اكەسىنە ايتىپ كەلەدى.

— ءبىر اعاشتىڭ تۇبىندە وتىرعان بالا كوردىم، اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى بار، كورگەن كىسى قىزىعىپ، ءبىر قاسىق سۋمەن جۇتىپ جىبەرگەندەي. جالعىز-اق ايىبى ءتىلى جوق ەكەن، — دەيدى.

مايقى اياعى اقساق. ءومىر بويى اياق اربامەن جۇرەتىن جانە ارباسىن ادامعا جەتەكتەتەتىن كىسى ەكەن.

— بالاعا مەنى اپارىڭدار، مەن تىلدەسىپ كورەيىن، — دەيدى مايقى.

ۇيسىنگە ىلەسپەگەن، ءتىپتى سويلەسپەگەن بالا مايقىنى كورگەننەن-اق ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ:

— اسسالاۋماعالەيكۋم، حان بىتكەننىڭ قازىعى، بۇقارا جۇرتتىڭ ازىعى، — دەپ وعان سالەم بەرەدى.

— ۋاعالەيكۋماسسالام، بالام. امەندە امان بول. ءوزىڭ بولايىن دەپ تۇرعان ۇل ەكەنسىڭ، قولىنا الىپ تاربيەلەۋشىنىڭ جوقتىعىنان كەم بولىپ ءجۇر ەكەنسىڭ. كەل ارباعا ءمىن، — دەپ بالانى مايقى قاسىنا وتىرعىزىپ، ۇيىنە الىپ كەلەدى.

ورتان جىلىك ۇستاتىپ، وكىل بالا قىلادى، جورعا بيە سويىپ، جوعارعى ەلدى شاقىرىپ، ۇلان-اسىر توي جاسايدى. بالا ەر جەتكەن سوڭ «ەردىڭ ەرى، ەگەۋدىڭ سىنىعىڭ دەپ، قاسىنا ءوز بالاسى ءۇيسىن باستاعان ءجۇز جىگىت قوسىپ بەرىپ، جولعا اتتاندىرادى.

— قاراتاۋدان اسىپ ءارى قاراي جۇرە بەرىڭدەر، الدارىڭنان ۇلىتاۋ، كىشىتاۋ دەگەن تاۋلار، قاراكەڭگىر، سارىكەڭگىر دەگەن وزەندەر كەزدەسەدى. سول جەرلەرگە بارىپ اڭ اۋلاپ، ىرگە تەۋىپ ورنىعىڭدار، اق نايزانىڭ ۇشىمەن، اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن ەل-جۇرت بولۋدى ويلاڭدار. كۇندەردىڭ كۇنىندە وسى بالا حان بولادى، سەندەر قاراقشى بولاسىڭدار. حان اقىلدى، ءادىل بولسا، قاراشاسى ىنتىماقتى، باتىل بولسا، قارا جەردەن سۋ اعىزىپ، كەمە جۇرگىزەدى، — دەپ مايقى باتا بەرەدى. ءجۇز جىگىت قاراتاۋدان اسىپ، شۋ، سارىسۋ وزەندەرىنەن ءوتىپ، مايقىنىڭ ايتقان جەرلەرىنە جەتەدى. ۇيقى بۇزىپ، جىلقى الادى، كۇيمە بۇزىپ، قىز الادى. ءسويتىپ، ەل-جۇرت بولا باستايدى، دابىسى قىزىل ارىستان حانعا جەتەدى.

— مەنىڭ بالامدى قاسىنا جىگىت-جەلەڭ ەرتىپ جەلىكتىرىپ جىبەرگەنى قالاي؟ مەنەن قالاعانىن الىپ، بالامدى وزىمە قايتارسىن! — دەپ حان، مايقى بيگە كىسى سالادى.

— سەندەر بارىپ شاقىرىپ كەلىڭدەر، — دەپ مايقى ءبىرىنشى ءجۇز جىگىتتىڭ ارتىنان قوبان ۇلى بولاتقوجا باستاعان ەكىنشى ءجۇز جىگىت جىبەرەدى. ءبىراق بۇلار دا قايتپاي، سوندا قالىپ قويادى. قىزىل ارىستان: «بالامدى قايتارسىن» دەپ مازالاي بەرگەن سوڭ، مايقى قوعام ۇلى الشىندى باسشى ەتىپ ءۇشىنشى ءجۇز جىگىت جىبەرەدى، جىگىتتەرگە باسشى، اقىلشى بولسىن دەپ قاستارىنا ون ءبىر قاريا قوسىپ بەرەدى. ءبىراق بۇلار دا قايتپايدى.

ءسويتىپ، مايقى بي ۇيىندە جاتىپ-اق ۇلكەن ءىس بىتىرەدى، قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزىن سالادى. ءۇش ءجۇز جىگىت الىستان مال الىپ، قالىڭسىز قاتىن الىپ، ءوسىپ-ونىپ كوبەيگەن سوڭ، ەل-جۇرت بولعانىمىزدى تانىتامىز دەپ باياعى قىزىل ارىستاننىڭ بالاسىن الاشاعا وتىرعىزىپ، ۇلىتاۋدىڭ باسىندا حان كوتەرەدى، اتىن الاشا حان قويادى.

---