مەكتەپ جۇمىسى مەن وقۋشى جەتىستىكتەرىن ورىستەتۋدەگى نەگىزگى تۇلعا − ءمۇعالىم
وسى پىكىردى نەگىزگە الا وتىرىپ، مەن وسى باعدارلامانى ۇستانا وتىرىپ جانە ءبىرىنشى "بەتپە-بەتتە" العان بىلىمدەرىمە سۇيەنە وتىرىپ مەكتەپ تاجىريبەسىنە جاڭالىق ەنگىزۋ ءۇشىن الدىمەن مەكتەپ ديرەكتورىمەن جۇزدەستىم. جۇزدەسۋ بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پەداگوگ قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كۋرستارىنىڭ ءۇشىنشى دەڭگەي باعدارلاماسىنىڭ مازمۇنىمەن تانىستىردىم. بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزىندە الەمدە كەڭ تاراعان سىندارلى (كونسترۋكتيۆتى) وقىتۋ تەورياسى جاتقانداعىن جانە دە مەكتەپ اكىمشىلىگى مەن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى باسقارۋ ورگاندارىنىڭ مۇعالىمدەردى ءتيىستى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتىنەن گورى، وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ، دامىتۋعا باعىتتالعان ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتاعى كۇندەلىكتى جۇمىسى وقىتۋ ۇدەرىسى مەن وقۋشىلاردىڭ وقۋ ناتيجەلەرىنە وڭ ىقپال ەتەۋى (Barber and Mourshed، 2007) كەرەك ەكەندىگىن باياندادىم. مەنىڭ جاڭاشىل يدەيانى الىپ كەلگەنىمە مەكتەپ ديرەكتورى وڭ كوزبەن قاراپ، ءوز تاراپىنان جانە مەكتەپ اكىمشىلىگى تاراپىنان قولداۋ كورسەتەتىنىن ايتتى. وسى سۇحباتتاسۋدان كەيىن مەكتەپ مۇعالىمدەرىمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىپ، ءوزىمنىڭ الىپ كەلگەن جاڭا تاسىلدەرىممەن ءبولىسۋ ءۇشىن ءۇشىنشى ساباعىمدى "اشىق ەسىك كۇنى" ەتىپ جاريالاپ، مۇعالىمدەردى قاتىسۋعا شاقىردىم. ءۇشىنشى ساباعىمنىڭ تاقىرىبى "نيۋتوننىڭ ءۇشىنشى زاڭى. سالىستىرمالىق ءپرينسيپى" بولدى. وسى ساباقتا جەتى ءمودۋلدى تولىق ىقپالداستىرىپ جانە بلۋم تاكسونومياسى بويىنشا جوسپارلاپ وتكىزدىم. ساباقتى وتكىزگەننەن كەيىن مۇعالىمدەرمەن جانە مەكتەپ اكىمشىلىگىنمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىردىم. كەزدەسۋ بارىسىندا مۇعالىمدەر تاراپىنان كوپتەگەن سۇراقتار تۋىندادى، سەبەبى، ءبىزدىڭ مەكتەپتە ءۇش ايلىق كۋرستاردان وتكەن مۇعالىمدەر بولماعاندىقتان. كوپتەگەن ءمۇعالىمنىڭ تاراپىنان "وقۋشىلاردىڭ جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ كەزەڭى ۇيىمداستىرىلعان جوق قوي" دەگەن سۇراقتار قويىلدى. مەن بۇل سۇراققا بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزىندە وقۋشىلار ءمۇعالىمنىڭ جاناما ارەكەت ەتۋ بارىسىندا جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن وزدەرى انىقتاپ، ماقساتىن قويىپ، ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن قانداي ارەكەت جاساۋ كەرەكتەرىن جانە قانداي ستراتەگيالار قولدانۋ ارقىلى جەتۋگە بولاتىندىقتارىن وزدەرى تاڭداپ، يگەرۋلەرى كەرەك ەكەندىكتەرىن نۇسقاۋلىققا سۇيەنە وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ارقىلى جاۋاپ بەردىم. تاعى مۇعالىمدەر تاراپىنان تۋىنداعان سۇراق: "پوستەر جۇمىسى دەگەن قانداي ءادىس جانە قاي كەزەڭدە ۇيىمداستىرىلادى؟". مەنىڭ ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ نەگىزىندە پوستەر جۇمىسىنىڭ توپتىق جۇمىستى ۇيىمداستىرعاندا، ياعني توپتارعا قانداي دا ءبىر تاقىرىپ بەرە وتىرىپ، ولاردىڭ جۇيەلەنگەن بىلىمدەرىن كورۋ، باعالاۋ ماقساتىندا جاسالاتىن جۇمىس ەكەندىگىن ءتۇسىندىردىم. مەنىڭ تاراپىمنان ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ بارىسىندا بۇل ادىستە ۇسىنىلعان تۇسىنىكتەر مەن تاسىلدەر ەڭبەك جولىن جاڭا باستاعان مۇعالىمدەرگە، سونداي-اق تاجىريبەلى ۇستازداردىڭ كوپ جىلعى تاجىريبەسىنە دە ەنگىزە بەرۋگە بولاتىندىعىن ايتتىپ ءوتتىم. مەنىڭ وتكىزگەن ساباعىم جانە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىمنىڭ نەگىزىندە كوپتەگەن مۇعالىمدەر وزدەرىنىڭ تاجىريبەسىنە ەنگىزەتىندىكتەرىن قولعا الاتىندىقتارىن جانە وزدەرىنىڭ دە كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇسىنعان باعدارلاماسى نەگىزىندە قازاقستاندا ۇيىمداستىرىلعان ءۇش ايلىق كۋرستاردان ءوتۋدى ماقسات ەتۋدى كوزدەگەندىكتەرىن ايتتى. سونىمەن قاتار مۇعالىمدەر تاراپىنان ۇسىنىس رەتىندە ەكىنشى "بەتپە-بەتتەن" كەلگەننەن كەيىن دە سەمينار وتكىزۋىمدى سۇرادى. وتكىزگەن اشىق ساباعىمنىڭ اسەرىنەن مۇعالىمدەردەن قولداۋ تاپقاندىقتارىنا قۋانىشتىمىن. مەنىڭ بۇل باستامام مەكتەپ تاجىريبەسىنە كوپتەگەن وزگەرىستەر ەنگىزەتىنە كامىل سەنەمىن. كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتى ۇسىنعان باعدارلاما مەنىڭ تاجىريبەمدە جاڭاشىلدىق بولعاندىقتان بۇل مەنىڭ ساباعىمدى دا تۇبەگەيلى وزگەرتتى، سونىمن قاتار وقۋشىلارىما اسەر ەتكەن ىقپالى دا كوپ بولدى. جەتى ءمودۋلدىڭ وقۋشىلارعا تيگىزگەن اسەرىنە توقتالىپ وتسەم دەيمىن.
وقىتۋ مەن وقۋداعى جاڭا تاسىلدەر
"سانا تۇبىندە حاباردار بولۋ ساتىسى سانالى حاباردار بولماۋ ساتىسىنا وتەدى، ول ءوز كەزەگىندە سانالى حاباردار بولۋعا اۋىسادى. قوعامدىق ومىردە كەيىنگى بولىپ جاتقان وزگەرىستەر جەكە تۇلعانىڭ، ونىڭ ىشىندە بالانىڭ جەكە تۇلعالىق قۇقىقتارىن جانە وزىنە ەركىندىگىن قۇرمەتتەۋدىڭ وسۋىمەن سيپاتتالادى. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ارتىقشىلىقتى قۇندىلىعى بالاعا ەركىن تاڭداۋدى جانە جەكە ءوزىن-وزى اشۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ بولادى".
ءبىرىنشى ساباققا جوسپار قۇرا وتىرىپ، وعان جەتى ءمودۋلدى كىرىستىرۋ وڭاي بولعان جوق. ساباق جوسپارىن سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ تەحنولوگياسىنىڭ ءۇش ساتىلى كەزەڭى بويىنشا جوسپارلادىم. ءبىرىنشى كەزەڭ − قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ، ەكىنشى كەزەڭى − ماعىنانى تانۋ، ءۇشىنشىسى − وي-تولعانىس كەزەڭى.
وقۋشىنىڭ ءوي-ورىسىن شەكتەي وتىرىپ، «تىنىش وقۋشى» فورماسىندا قالىپتاستىرامىز. مەنىڭ ەڭ ۇلكەن قاتەلىگىم وسى ەكەنىن ءبىلدىم. بالاعا باعا ەمەس، ءبىلىم كەرەك. بالامىز مەكتەپتەن كەلگەندە: «بۇگىن قانداي باعا الدىڭ؟» دەپ دۇرسە قويا بەرەمىز. كەرىسىنشە «بۇگىن ساباقتان نە ءتۇسىندىڭ؟» دەگەن سيپاتتاعى سۇراقتاردى قويا وتىرىپ، بالامىزدىڭ سىني ويلاۋىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك دەگەن توقتامعا كەلدىم.
كۇتىلەتىن ناتيجەگە قول جەتكىزۋىمىز ءۇشىن نە ىستەيمىن؟
- وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن ءتيىمدى پايدانۋ؛
- ءمۇعالىم باعىت-باعدار بەرەدى، وقۋشىلارعا قاجەت بولعاندا كومەك كورسەتەدى، ولاردىڭ تانىمدىق تاپسىرمالاردى ءوز بەتىمەن ورىنداۋىن قاداعالايدى؛
- تاقىرىپتى قىسقا تۇجىرىمدامالار ارقىلى وقۋلىق ماتەريالدارىن بەكىتە وتىرىپ، وسىنداي نۇسقالىق بەينەباياندار ارقىلى مەڭگەرتۋ؛
- لوگيكاسى ءار ءتۇرلى كەستەلەرمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ، سولاردىڭ نەگىزىندە قورىتىندى جاساي الۋ؛
- ءوزىن-وزى دامىتۋ داعدىلارى؛
- ءوزىنىڭ دەڭگەيىن باعالاۋ، ونى جوعارىلاتۋ باعىتىندا جۇيەلى جۇمىس جاساۋ، بەلگىلەنگەن ماقساتقا جەتىپ بارىپ قاناعاتتانۋ.
مەكتەپتەگى پراكتيكا كەزىندە تىزبەكتەلگەن ساباقتار توپتاماسىنا جوسپار قۇرا وتىرىپ، نەنى قالاي جانە ءقايتىپ وزگەرتەمىن دەگەن وي جەتەگىندە بولدىم.
كەز كەلگەن ساباقتى ءمۇعالىم قىزىقتى، تارتىمدى وتكىزۋى كەرەك. ساباق − وتە كۇردەلى، سان قىرلى. مەن تاجىريبەمدەگى ءاربىر ساباعىمدا وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا باستى نازار اۋداراتىنىم:
- تاقىرىپتى ناقتى جوسپارلاۋعا؛
- ساباقتىڭ ءتيپىن، ادىستەرىن وزگەرتىپ، پروبلەمالىق ىزدەنىس، زەرتتەۋ تۋعىزۋ؛
- ساباقتى ومىرمەن بايلانىستىرۋ؛
- قوسىمشا ادەبيەت، كوركەم شىعارمالاردى باسشىلىققا الا وتىرىپ ونى ساباقتان تىس جۇمىستاردا جالعاستىرۋ.
ءبىر ساباقتىڭ ءار كەزەڭدەرىندە ءتۇرلى ادىستەردى ورنىمەن پايدالانۋ ارقىلى كوپ ناتيجەگە جەتۋگە بولادى. وسىنداي ادىستەردىڭ ءبىرى- ديالوگ. ديالوگ نەگىزىندە ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋ وقۋشىلاردىڭ ءوزارا سۇحباتتاسۋى جانە ءمۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى ديالوگتىڭ شاكىرتتەردىڭ وزىندىك وي پىكىرىن جۇيەلەۋ مەن دامىتۋىنا كومەكتەسەتىن امال ەكەنىن مەڭزەيدى (نۇسقاۋلىق، 12 -بەت).ديالوگ مەنىڭ ءار ساباعىمدا كورىنىس تاپتى. «مەحانيكاداعى كۇشتەر» تاقىرىبىندا وتكىزىلگەن ساباعىمدا وقۋشىلاردى ديالوگقا تارتۋ، سىني ويلاۋىن بايقاۋ ماقساتىن كوزدەپ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرىپ ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ ماقساتىندا وقۋشىلارعا ءبىر سۇراق دايىنداۋعا تاپسىرما بەردىم جانە ويلانۋلارىنا ۋاقىت بەردىم. سودان كەيىن دايىنداعان سۇراقتارىن وزدەرىنىڭ جۇپتارىنا قويۋدى ۇسىندىم، ال ول ءوز كەزەگىندە سۇراققا جاۋاپ بەرىپ قارسى سۇراق قويادى. وسى تۇستا ءبىرىنشى بولىپ ا.باۋىرجان مەن س.باۋىرجان قول كوتەردى. ءبىرىنشى بولىپ ا.باۋىرجان "ينەرسيالىق قۇبىلىس دەگەنىمىز نە؟" دەپ سۇراق قويدى. س.باۋىرجان وعان "دەنەنىڭ جىلدامدىعىن ساقتاۋ قۇبىلىسىن ينەرسيا قۇبىلىسى دەپ اتايمىز" دەپ جاۋاپ بەرىپ، ءوزى "ينەرسيالىق ەمەس ساناق جۇيەسى" دەگەن سۇراق قويدى. وعان ا.باۋىرجان "نيۋتوننىڭ زاڭى ورىندالمايتىن ساناق جۇيەسى" دەپ جاۋاپ قايىردى. ەكىنشى بولىپ ايدانا مەن تيمۋر ديالوگ قۇردى. ءبىرىنشى بولىپ تيمۋر سۇراعىن قويدى: "دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋلەرىن زەرتتەيتىن مەحانيكانىڭ ءبولىمىن قالاي اتايدى؟". تيمۋردىڭ قويعان سۇراعىنا ايدانا "دەنەلەردىڭ ءوزارا ارەكەتتەسۋلەرىن زەرتتەيتىن مەحانيكا ءبولىمى ديناميكا دەپ اتالادى" دەپ جاۋاپ بەرىپ، تيمۋرعا قارسى سۇراعىن "سەن ماعان ديناميكاعا بايلانىستى سۇراق قويعاندىقتان مەن دە ساعان ديناميكادان سۇراق قويايىن. ديناميكانى العاش اشقان كىم دەپ؟" قويدى. ءوز كەزەگىندە تيمۋر وعان "يسااك نيۋتون" دەپ جاۋاپ بەردى. ءۇشىنشى، ياعني سوڭعى بولىپ ادىلەت پەن ارناي ديالوگ قۇردى. ادىلەت "ينەرسيالىق ساناق جۇيەسى دەگەنىمىز نە؟" سۇراق قويۋدان باستادى. ارناي "نيۋتوننىڭ ءبىرىنشى زاڭىندا ورىندالاتىن ساناق جۇيەسىن ينارسيالىق ساناق جۇيەسى دەپ اتايدى" دەپ جاۋاپ بەرىپ، "نيۋتوننىڭ ءبىرىنشى قانداي؟ دەپ ءوزىنىڭ سۇراعىن قويدى. ادىلەت وعان "ەگەر دەنەگە سىرتتان كۇشتەر ارەكەت ەتپەسە، ول سول تىنىشتىق كۇيىن ساقتايدى نەمەسە ءبىرقالاپتى ءتۇزۋ سىزىقتىق قوزعالىسىن جالعاستىرادى" دەپ جاۋاپ بەرۋى وقۋشىلاردىڭ سان ءتۇرلى تۇسىنىكتەرىن كورسەتكەندەي بولدى. س دەڭگەيدەگى وقۋشىلاردىڭ وزدەرى دە نامىسقا تىرىسىپ قالعان وقۋشىلاردان قالماي جاۋاپ بەرەتىندىكتەرىنە كوزىم جەتتى. وقۋشى وقۋلىقتاعى دايىن ماتەريالدى، ياعني دايىن جاۋاپپەن قاناعاتتانادى.ويلاۋ،ىزدەنۋ داعدىسىن قالىپتاستىرمايدى. وسى باعدارلامانى مەڭگەرە وتىرىپ سۇراق قويۋ جۇيەسىن ۇيرەندىم.قالىڭ سۇراقتىڭ وقۋشىلار ءوي-ورىسىن دامىتۋدا، سىني ويلانۋ، وي قورىتۋ، وي تۇيىندەۋ ماقساتىندا الار ورنى ەرەكشە ەكەندىگىن پايىمدادىم. نە ءۇشىن؟ نە ماقساتپەن؟ نەلىكتەن؟قالاي؟ نە سەبەپتى؟ دەگەن سۇراقتاردى قويا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ سىني ويلاۋعا جەتەلەدىم. مۇعالىمدەر باستاپقىدا قوياتىن سۇراقتار عانا ەمەس، وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىمەن مۇقيات تانىسقاننان كەيىن تۋىندايتىن سۇراقتاردىڭ دا ماڭىزى زور. ديالوگتىك وقىتۋ وقۋشىلاردىڭ قوماقتى ءبىلىم الۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسادى. ديالوگ بارىسىندا وقۋشىلار، سونىمەن قاتار ولاردىڭ مۇعالىمدەرى دە كەلىسىلگەن ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن كۇش-جىگەرىن جۇمسايدى جانە ءبىلىمدى بىرلەسىپ الۋدا نەمەسە «پىكىر الماسۋ» بارىسىندا تەڭ قۇقىلى سەرىكتەس بولىپ تابىلادى. سىنىپتى توپقا بولۋدە وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا "سۋرەتتى جالعاستىر"، "مازايكا"، سۇراقتار قويۋ نەگىزىندە توپتاستىرىپ وتىردىم. وقۋشىلار توپتىق جۇمىستا وزدەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىكتەرىن سەزىنە وتىرىپ، پوستەر قۇرۋدى ۇيرەندى.توپباسشىسىنىڭ بەلسەندىلىگى ارتتى جانە توپباسشىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى ارقىلى توپتىق جۇمىستىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىردى. توپتىق ءادىس − وقۋشىلاردىڭ باسەكەلەستىك قابىلەتىن ارتتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ اۋىزبىرشىلىگىن، سىيلاستىعىن، جاۋاپكەرششىلىگىن سەزىنۋگە ىقپال جاسايدى. ءداستۇرلى ساباق جۇيەسىندەگى «تىنىش وقۋشىنىڭ» ساباققا بەلسەنە قاتىسۋىنا ىقپال ەتەدى.مەنىڭ بۇل جەردە بايقاعانىم وقۋشىلاردىڭ بۇل وزگەرىسكە وڭ كوزبەن قاراعاندىعى. وقۋشىلارعا ءۇي تاپسىرماسىن سۇراق − جاۋاپ ءادىسى ارقىلى ديالوگ ورناتا وتىرىپ، جاڭا تاقىرىپتى اشىپ وتىردىم. پوستەرمەن جۇمىس بارىسىندا دا سىني ويلاۋعا ارنالعان سۇراقتار قويىپ وتىردىم.توپتىق جۇمىس بارىسىندا بەينەبايان مازمۇنىنا سۇيەنە وتىرىپ، پوستەر جۇمىسىن قورعاعاندا تۇرتكى بولۋ سۇراقتارىن قويىپ جانەسوعان الا وتىرىپ پوستەر جۇمىستارىن تولىقتىرىپ وتىردىم. وقۋشىلار تاپسىرمانى ءتۇسىندى. ءار ساباقتىڭ سوڭىندا رەفلەكسيا الىپ وتىردىم، سول رەفلەكسيا بويىنشا وقۋشىلار قىسقاشا ءوزىنىڭ ويىن جازىپ وتىردى… مۇنان تۇيگەنىم، جاڭا باعدارلاما ستراتەگيالارىنىڭ وقۋشىلارىما اسەرى بولدى. اركىم ءوز مۇمكىندىكتەرىنە قاراي سويلەۋگە، جاۋاپ بەرۋگە تىرىستى. كەلەسى ساباقتاعى وزگەرىستى ايقىنداۋ ءۇشىن توپتى باسقا تاسىلمەن ءبولدىم. ەكىنشى ساباقتا مازايكا ارقىلى بولىنسە، ءۇشىنشى ساباقتا "سۋرەتتى جالعاستىر" ءادىسى ارقىلى ءبولدىم. بۇرىن ءوز ەرىكتەرىنە سالعاندا ۇلگەرىمى جوعارى وقۋشىلار ءبىرىڭعاي وتىرىپ الىپ، ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلار ەسكەرۋسىز قالىپ قوياتىن. ءداستۇرلى وقىتۋ مەن جاڭاشا وقىتۋ اراسىندا قانداي ايىرماشىلىقتار بار؟ مەن ءداستۇرلى ساباق پەن جاڭاشا وقىتۋدىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى بىلاي سارالاپ كورسەتكىم كەلەدى. ءداستۇرلى وقىتۋدا:
- وقۋشى وقۋلىقتاعى دايىن ءبىلىمدى جاتتاندى ءادىس ارقىلى مەڭگەرەدى؛
- ساباق بارىسىندا تەك بەلسەندى ءۇش-تورت وقۋشى ساباققا جاۋاپ بەرەدى؛
- وقۋشى ءمۇعالىم كومەگىنە جۇگىنەدى،ءوز بەتىنشە وي تۇيە المايدى؛
- ءمۇعالىم ءوزى عانا باعا قويادى، وقۋشى پىكىرىمەن ساناسپايدى..
جاڭاشا وقىتۋ ۇدەرىسىندە:
- وقۋشى قالاي جانە ءقايتىپ وقۋدى بىلەدى؛
- ماتىنگە بايلانىستى سىني كوزقاراسى قالىپتاسادى، وزىندىك پىكىرى داميدى، وي قورىتۋعا داعدىلانادى؛
- ءوزىن-وزى رەتتەۋ، وزگەنى سىيلاۋعا بەيىمدەلەدى؛
- ءوزىن دە، وزگەنى دە باعالاي الادى.
سىني تۇرعىدان ويلاۋ – قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى بولىپ تابىلاتىن قازىرگى ەڭ باستى پەداگوگيكالىق تۇسىنىك (نۇسقاۋلىق، 49 بەت).سىني تۇرعىدان ويلاۋ – باقىلاۋدىڭ، تاجىريبەنىڭ، ويلاۋ مەن تالقىلاۋدىڭ ناتيجەسىندە ويلاۋعا، باعالاۋعا، تالداۋعا جانە سينتەزدەۋگە باعىت الادى.
وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ جانە وقىتۋدى باعالاۋ.
باعالاۋ – ءبىلىمدى تەكسەرۋدەگى كۇتىلەتىن ناتيجە. باعالاۋ ەكى ءتۇرلى: ءفورماتيۆتى، جيىنتىق. وقىتۋ ءۇشىن باعالاۋ – ءفورماتيۆتى. وقۋدى باعالاۋ – جيىنتىق. باعالاۋدىڭ ماقساتى وقۋشىنىڭ قاي دەڭگەيدە تۇرعاندىعىن ءبىلۋ، ءبىلىمىن تەكسەرۋ، الداعى ماقساتقا جەتەلەۋ. باعالاۋ ءۇشىن وقۋشىنىڭ نەنى بىلەتىنىن،قانداي قيىندىق بولۋى مۇمكىن ەكەنىن باقىلاۋ كەرەك.باعالاۋدى ءمۇعالىمنىڭ ءوزى جۇرگىزۋى دۇرىس ەمەس. بالا باعالاۋعا ءوز پىكىرىن ايتۋعا، دوستارىنىڭ پىكىرى، ءمۇعالىمنىڭ كريتەرييلەرىنە سايكەس بولۋى شارت.باسقا تاپسىرمالارعا قاراعاندا وسى جاۋاپ الۋ ۇدەرىسىن باعالاۋ جانە جالپى باعالاۋ تۋرالى تاقىرىپتارىندا ەشقانداي قيىندىق تۋمايدى دەپ پايىمداعان ەدىم، الايدا ەڭ قيىنى، ەڭ تانىس ەمەسى باعالاۋ بولىپ شىقتى. بۇل ءبىز بىلەتىن ەسكى جۇيەدەگى باعالاۋ ەمەس. ءبىز بۇرىن جاڭا تاقىرىپ بەرىپ نەمەسە سۇراق سۇراعاندا ونى قايتالاپ بىزگە جاۋاپ بەرەتىن، بىزگە وقۋشى تاقىرىپتى ايتىپ بەردى، تولىق باعالاي الامىن دەپ باعاسىن قويىپ جىبەرە سالاتىن ەدىك. مەنىڭ ۇيرەنگەنىم باعالاۋ − وتە كۇردەلى مەحانيزم، ءتىپتى تاپسىرمالاردىڭ ىشىندە ەڭ ماڭىزدىسى دەسەم دە بولادى. ويتكەنى باعالاۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋعا، ولاردى قورىتىندىلاۋعا، وقۋشىلارمەن جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتۋعا ەڭ شەشۋشى فاكتور دەپ ەسەپتەيمىن.باعالاۋ تەك قانا باعا قويۋ ەمەس. بۇل كۋرس بويىنشا باعالاۋ كەزىندە وقۋشىلاردىڭ ءوز پراكتيكاسىندا، ءوز ومىرىندە نە تۇسىنگەنىن ءبىلۋ جانە ونى باعالاۋ قاجەت. باعالاۋ جۇيەسىندە توپتىق جانە جۇپتىق باعالاۋ، توپ باسشىسىنىڭ باعاسى،ءوزىن-وزى باعالاۋ تۇرلەرىن قولداندىم. بلوب اعاشى، كريتەرييلەر نەگىزىندە باعالاۋ جانە ساباقتىڭ سوڭىندا كەرى بايلانىستى قامتاماسىز ەتىپ وتىرعانىم وقۋشىلاردىڭ ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىردى.
ءبىلىم بەرۋدە اقپاراتتىق–كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ.
ساباقتا اقپاراتتىق–كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردىقولدانۋ بالانىڭ ءوي-ورىسىن، تانىمىن، ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.قوعامدا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كۇننەن كۇنگە دامىپ ورىستەپ كەلەدى. اكت قولدانۋ ارقىلى ءبىز ساباعىمىزدىڭ ءداستۇرلى ساباقتاردان كوپتەگەن ايىرماشىلىعى بار ەكەنىن جانە تەحنيكانى مەڭگەرتەمىز، الەمدى تانىتامىز، ءپان ارالىق بايلانىس جاسايمىز، جەڭىلدەتەمىز. مەن ءوز ساباعىمدا اقپاراتتىق −كوممۋنيكاسيالىق ءمودۋلدى ىقپالداستىرۋ ءۇشىن سەرگىتۋ ءساتىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن، ينسەرت كەستەسىن ەلەكتروندى تۇردە تولتىرۋ، جاڭا ساباقتى اشۋ ماقساتىندا بەينەبايانداردى نوۋتبۋكتى پايدالاندىم.
ءبىلىم بەرۋدەگى باسقارۋ جانە كوشباسشىلىق.
ءداستۇرلى ساباقتاردى كوبىنەسە سىنىپتاعى كوشباسشى كوپ جاعدايدا ءمۇعالىم سانالعان. ءبىلىم بەرۋدە ءمۇعالىم كوشباسشى، ءبىراق سىنىپتارعا، ءىس ارەكەتتە ەمەس. سىنىپتاعى كوشباسشى ول – وقۋشىلار بولۋى ءتيىس. كوشباسشىلىقتى دامىتۋ بويىنشا جۇمىس مەكتەپتە جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرادى، دەگەنمەن مەكتەپتەن تىس جەردە الىنعان جاڭا بىلىمدەردى بەرۋدە ءمۇعالىمنىڭ ءوز مەكتەبىنە وراسان زور پايداسىن تيگىزەدى.عىلىمي زەرتتەۋ ناتيجەلەرى وسى ءمودۋلدىڭ ىشىندە ديالوگتىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن كورسەتتى. ديالوگتىق وقىتۋ وقۋشىلارعا جانە ساباقتاعى وقۋ ۇردىسىنە قاتىستى سىنىپتا شەشۋشى پوزيسيا الاتىن اسا ماڭىزدى ءتاسىل. وقۋشىلارعا ءالى دە بولسا، ءوزى ورىنداي المايتىن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ ءۇشىن ولارعا ءمۇعالىمنىڭ قابىلەتتى وقۋشىلاردىڭ، ۇلكەندەردىڭ كومەگى قاجەت.
قولداۋ ءتۇرى ارقىلى قارىم-قاتىناستا بولعانداعى «سوزدەر» وقۋدىڭ اسا ماڭىزدى قۇرالى بولىپ تابىلادى. سىنىپتاعى وقۋشىلاردىڭ بىرلەسكەن اڭگىمەلەسۋى كوپ پايدا اكەلەدى. وقۋشىلار تاقىرىپتى ءوزى تۇسىنگەنى بويىنشا ايتادى. ءار وقۋشىنىڭ ءوز پىكىرى ساقتالادى. سويلەۋ، ويلاۋ ەركىندىگى وقۋشىنىڭ اقىل-وي قابىلەتىن دامىتادى. ديالوگتىق وقىتۋدى سىنىپتا جۇپتىق، توپتىق جانە جەكە تاپسىرمالار، ساۋالنامالار رەتىندە قاراستىردىم. تاپسىرمانى جەكە، جۇپپەن، توپپەن ورىنداعان كەزدە باسقانىڭ پىكىرىن تىڭداۋ، اۋىزەكى ءسوز، سويلەۋ، تالقىلاۋ جانە دايەكتەر كەلتىرۋ كەزىندە دە وقۋشى ءبىلىم الادى.
رەفلەكسيا نەمەسە كەرى بايلانىس جۇرگىزۋ،وقۋشىلار ءۇشىن قىزىقتى ۇدەرىس بولدى.ءوز پىكىرلەرىن بىلدىرە وتىرىپ، الداعى ۋاقىتتا ساباق جۇيەسىن قۇرىلىمداۋدا ۇستازعا ۇسىنار تالاپ پەن تىلەككە نەگىزدەلىپ وتىرادى.
تالانتتى جانە دارىندى بالالاردى وقىتۋ
بارلىق مۇعالىمدەر بالالارعا ءبىلىم بەرۋدە بارىنشا جوعارى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن قولايلى ورتا جاساۋعا تىرىسادى. دارىندى جانە تالانتتى بالالارعا قاتىستى بۇل ويلاۋدى، تالقىلاۋدى جانە مۇقيات جوسپارلاۋدى تالاپ ەتەتىن ەداۋىر كۇردەلى ماسەلە [نۇسقاۋلىق، 72بەت]. وسى نۇسقاۋلىقتىڭ ايتىلعان ويدى نەگىزگە الا وتىرىپ، مەن وقۋشىلاردىڭ دارىندىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ انىقتاۋ ماقساتىمدا ءوز ساباقتارىمدا "دەڭگەيلىك تاپسىرمالار"، "بەس جولدى ولەڭ" ادىستەرىن پايدالاندىم. وسىنداي تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ قانداي دارىندىلىق قابىلەتتەرى بار ەكەنىن انىقتاپ، بولاشاقتا وسىنى ەسكەرە وتىرىپ ولاردىڭ وسى قابىلەتتەرىن دامىتۋ ماقساتىندا تاپسىرمالاردى لايىقتاپ، دايىنداپ، جۇمىسىمدى جۇرگىزەمىن.
قورىتا ايتقاندا، وقۋشىلاردىڭ بىلەتىندىگىن جانە بىلمەيتىندىگىن انىقتاۋ ءۇشىن جاقسى قارىم-قاتىناستىق تىلدىك داعدىلار جانە تۇسىنىستىكپەن قاراۋ كەرەك.
سىلتەمەلەر:
1. مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق.باعدارلاما.
2. مەكتەپتەگى تاجىريبە كەزەڭىندە ورىنداۋعا ارنالعان تاپسىرمالار
الماتى وبىلىسى، الاكول اۋدانى
بايزەرەك نەگىزگى ورتا مەكتەبىنىڭ
فيزيكا-ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
ساگىندىكوۆا اسيا سەريكوۆنا
You Might Also Like
-
الماتى وبلىسى، ۇيعىر اۋدانى «№4 شونجى ورتا مەكتەبى مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعىمەن» مم 4 «ءا» سىنىپ وقۋشىسى: چامەن اقجولتاي سىنىپ جەتەكشىسى: كۋدجاكۋلوۆا ال...
-
بەلگىلى بولعانداي، بالانىڭ مىنەزى ءسابي شاعىنان قالىپتاسادى. سوندىقتان مىقتى، ءومىر جولىندا قيىندىقتى ەڭسەرە بىلەتىن تۇلعا تاربيەلەۋ ءۇشىن، بالاعا بارىنشا كوپ ۋاقىت ءبولۋ قاجەت.
