InfoHub Logo

باعىتتاۋشى ءدارىس. دەنە تاربيەسى – ادامنىڭ دەنە مۇشەلەرىن شىنىقتىرىپ، بالا پسيحيكاسىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن، ادام اعزاسىنىڭ بارلىق جاعىنان جەتىلۋىنە، قيمىل ارەكەتى مەن داعدىسىنىڭ، ءبىلىمنىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان كوپ قىرلى پەدوگوگيكالىق پروسەسس. دەنەنىڭ دامۋى- تاربيەنىڭ جانە ءبىزدىڭ قورشاعان ىشكى، سىرتقى ورتانىڭ اسەرىنەن اعزانىڭ بيولوگيالىق فۋنكسيالارىنىڭ جانە ادام دەنەسىندەگى بۇلشىق ەت تارامدارى مەن تۇرلەرىنىڭ وزگەرۋى مەن ءوسۋى. دەنە جەتىلۋى- ەڭبەككە قابىلەتتىلىگى، دەنە دامۋىنىڭ ەڭ جوعارى دارەجەسىنە جەتۋى. اعزانىڭ ءوسۋى (ساندىق وزگەرىس) ونىڭ قۇرىلىسى مەن فۋنكسياسىنىڭ (ساپالىق وزگەرىس) وزگەرۋمەن بايلانىستى. اعزادا ساندىق جانە ساپالىق وزگەرىستەردىڭ جيناقتالۋى جاس شاماسىنا قاراي دامۋدىڭ ءبىر باسپالداعىنان ەكىنشى باسپالداعىنا اۋىسۋى بولىپ تابىلادى.

دەنە تاربيەسىنىڭ ماقساتى – بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋ، دەنەسىنىڭ دۇرىس دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ، قولايلى جاعداي جاساۋ.

مىندەتتەرى:

1. بالانىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ جانە نىعايتۋ.
2. مادەني-گيگيەنالىق داعدىلار مەن ادەتتەردى قالىپتاستىرۋ.
3. بالا دەنەسىن شىنىقتىرۋ.
4. بالالاردىڭ ءجۇرۋ، جۇگىرۋ، سەكىرۋ، ورمەلەۋ، لاقتىرۋ سياقتى نەگىزگى قيمىل ارەكەتتەرىن دامىتۋ. 

2. دەنە تاربيەسىندە قاجەتتى جاعدايلار: بالالاردىڭ كۇتىمى مەن وسىۋىنە قولايلى مادەني – گيگيەنالىق جاعداي جاساۋ، دۇرىس جاسالعان كۇن ءتارتىبى، تاماقتاندىرۋ، دەنەنىڭ تازالىعى، بالانىڭ جاسىنا جانە اۋا رايىنا جىلى-جايلى كيىنۋ، گيمناستيكا جانە قيمىلدى ويىندار ويناتۋ، ۇيقىسىن ۇيىمداستىرۋ، سەرۋەنگە شىعاۋ، كۇندى، اۋانى، سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋ. شىنىقتىرۋ قۇرالدارى: اۋا، سۋ، كۇن. كۇندەلىكتى ومىردە تاربيەشى بۇلاردى ساۋىقتىراتىن پروسەدۋرا تۇرىندە ، اۋا جانە كۇن ۆانناسىن، شومىلۋ، سۋلى شۇبەرەكپەن ىسقىلانۋ، ۇستىنە سۋىق سۋ قۇيىنۋ تۇرىندە پايدالانادى.

3. باسقا تاربيە سالالارى سياقتى بالاباقشا دەنە تاربيەسىن ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا دا بالاباقشا مەڭگەرۋشىسى جاۋاپتى. ول بالالار ءومىرىنىڭ كۇن ءتارتىبىن جاساۋعا، ونىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋعا، تاربيەشىلەردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرۋگە ءتيىس. بالالارمەن جۇمىستى تىكەلەي تاربيەشى جۇرگىزەدى جانە ولاردىڭ ومىرىنە ، دەنساۋلىعىنا ، دامۋىنا دەربەس جاۋاپ بەرەدى. مەڭگەرۋشى مەن تاربيەشى بالالارمەن جۇمىستى مەدبيكەمەن تىعىز بىرلىكتە جۇرگىزەدى. تاربيەشى ۇنەمى بالالار اراسىندا بولىپ، ولاردى باقىلايدى، ىس-ارەكەت بارىسىندا باسشىلىق جاسايدى، بايقاعاندارى جايىندا دارىگەرمەن كەڭەسە وتىرىپ ، ساۋىقتىرۋ شارالارىن جاسايدى. ولار كەلىسە وتىرىپ كۇن ءتارتىبىن تۇزەدى. كۇن ءتارتىبى دەگەنىمىز- بالاىڭ كۇندەلىكتى قايتالانىپ وتىراتىن ىس-ارەكەتىنىڭ، تىنىعاتىن كەزەڭدەرىنىڭ ناقتى ، بەلگىلى ءبىر جۇيەمەن اۋىسىپ كەلۋىن كوزدەيدەيتىن، تيىمدىلىگى عىلىمي نەگىزدەلگەن، ۇيرەنشىكتى ءومىر ءتارتىبى. بۇل بالانىڭ دۇرىس وسۋىنە جاعداي جاساۋ ءۇشىن جاس شاماسىنا، پسيحيكالىق-فيزيولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە، دەنساۋلىعىنا، اتا-انالاردىڭ جۇمىس ىستەۋ ۋاقىتىنا بايلانىستى قۇرىلادى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ كۇن ءتارتىبىن ۇيىمداستىرۋدا ۇلكەندەردىڭ ءرولى ەرەكشە. بالالار كۇن ءتارتىبىن ۇلكەندەردىڭ باسشىلىعىمەن ورىندايدى. ونى ۇيىمداستىراتىن تاربيەشى. ول العاشقى كۇننەن باستاپ جۇيەلى تۇردە بالالاردىڭ كۇن ءتارتىبىن ورىنداۋعا ۇيرەنەتەدى،، قاداعالايدى، ءار بالانىڭ ءوزى ورىندايتىنداي دەڭگەيگە جەتكىزەدى.

3. ق ر پرەزيدەنتى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ حالىققا جولداعان «بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ وسىپ-وركەندەۋى، قاۋىپسىزدىك جانە ءال-اۋقاتىنىڭ ارتۋى» اتتى قازاقستان -2030 دامۋ ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ق ر ۇكىمەتىنىڭ №1678 بۇيرىعىمەن 1997 جىلدىڭ 3 جەلتوقسانىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتى قالىپتاستىرۋ قىزمەتى قۇرىلدى. سول ۋاقىتتان بەرى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ماسەلەسى بويىنشا اۋرۋدىڭ الدىن الۋ مەن حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋدا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدىك. ءارى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ قىزمەتى تومەندەگىدەي ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تاپتى:

• سالاۋاتتى ءومىر سالتى (ءسوس) قالىپتاستىرۋ قىزمەتىنىڭ قۇرىلىمەن بايلانىستارى جاسالىپ، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق رەسۋرستارى قامتاماسىز ەتىلەدى؛
• گيگيەنالىق تاربيە پروسەسىنە جاڭا تەحنولوگيالارەنگىزىلدى؛
• دەنساۋلىقتى ساقتاۋ مەن ءبىلىم بەرۋدى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن ءسوس قالىپتاستىراتىن ماماندار دايارلاۋ قولعا الىنۋدا؛
• ءسوس –ىن قالىپتاستىرۋدىڭ ۇلتتىق ساياساتى انىقتالدى، ونىڭ تۇجىرىمدامالىق نەگىزى رەتىندە «سالاۋاتتى ءومىر سالتى» اتتى كەشەندى باعدارلاما جاسالعان.

قورتىندى: مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى دەنە تاربيەسى جانە ونىڭ ماقسات-مىندەتتەرى ناقتىلاندى. دەنە تاربيەسىنە قاجەتتى جاعدايلار جانە دەنە تاربيەسىن بالاباقشادا ۇيىمداستىرۋدىڭ جولدارىمەن تانىسادى. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ شارالارىن ءتۇسىنىپ، تاجىريبەدە پايدالانۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرادى.

اقتاۋ قالاسى مكقك №35 «بالدىرعان» بوبەكجايى

پەداگوگ-پسيحولوگ: كەنتانوۆا لياززات كۋانىشكاليكىزى

---