InfoHub Logo

شەبەرلىكتىڭ شىڭىنا جەتە بىلسەڭدەر، ماماندىقتىڭ ءبارى جاقسى.

ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ 2015 جىلعى «قازاقستان جاڭا  جاھاندىق ناقتى احۋالدا» جولداۋىنان

تىنىمسىز دا توقتاۋسىز تىنىس-تىرشىلىكتىڭ تەكەمەتتەي تۇرلەنگەن تابيعاتىنا، تالپىنىس پەن تارتىستىڭ تەگەۋرىندى تالاسىنا، تاعدىردىڭ توسىن سىيى مەن توسىننان تۋلاعان تولقىنىنا، تىم تەرەڭگە تارتقان تەمىرقازىعى مەن تەپەرىشىنە، «تاياقتان» تۇيسىندىرەتىن تاعىلىمىنا، توياتتامايتىن تاعاتتارىنا، تۇڭىلتە ءجۇرىپ تىرىلتەتىنىنە، تار جول، تايعاق كەشۋىنەن وتكىزەتىندىگىنە بىردەن ءبىر سەبەپ-تاڭداۋ.

ادام بالاسى دۇنيەگە كەلىپ، ەسىن ءبىلىپ، قوعامنىڭ جەكە تۇلعاسىنا اينالعاننان باستاپ ەرتە مە، كەش پە، جاقسى ما، جامان با، ايتەۋىر، وعان تاڭداۋ جاساۋعا تۋرا كەلەدى. جەكە ءومىرىنىڭ، كارەراسىنىڭ، ازاماتتىق كوزقاراسىنىڭ، وي-ساناسىنىڭ، جالپى ايتقاندا، «مەن قالاي ءومىر ءسۇرۋىم كەرەك؟» دەگەن سۇراق نەگىزىندەگى ورە دەڭگەيىنىڭ جاۋاپتاردى ءىس جۇزىندە ارەكەتكە باستاپ، قالىپتاستىراتىن كۇشى-وسى تاڭداۋ. جاڭا دا جاسامپاز، ادام كاپيتالى ەرەكشە ماڭىزعا يە بولعان بۇگىنگى زاماندا باي دا باقۋاتتى، باقىتتى ءومىردىڭ نەگىزى-ادامنىڭ ميىندا، اقىل-ويىندا، جاڭاشىلدىعى مەن جەكە باس قاسيەتتەرىنىڭ ارتىقشىلىعىندا، وزىندىك «مەنى» مەن دامۋ جولىن قالىپتاستىرۋىندا. ەڭ باستىسى، وسى ايتىلعانداردى ورتاق ىسكە جۇمىلدىرىپ، جۇيەلەيتىن مەحانيزم- ەڭبەكقورلىعىندا. سەبەبى، جەتىستىكتىڭ ءبىر پايىزى ميكەلاندجەلودان، توقسان توعىز پايىزى ەڭبەكتەن تۇرادى. الەمدىك تاجىريبە-بۇعان دالەل. مىنە، وسىنداي تاڭداۋلاردىڭ ىشىندە ەڭ ماڭىزدى تاڭداۋدىڭ ءبىرى-ماماندىق تاڭداۋ. بىرەۋلەر ەرىكسىز تاڭدار، بىرەۋلەر ءسۇيىپ تاڭدار، ول-ماڭىزدى ەمەس، ماڭىزدىسى-ماماندىققا دەگەن ماحابباتتىڭ بۋمەرانگ ەرەجەسىنە باعىناتىندىعىندا. سوندىقتان ونى تاڭداۋدا سەنىمدى، ەرىكتى بولعان دۇرىس. نەگە دەسەڭىز، ءاربىر سانالى ادام قيالىنىڭ قىسىر قالماي، قىرانداي قالىقتاۋىن، ارمانىنىڭ ادا بولماي، الىستارعا جەتەلەۋىن، كوكتوبەدەي كوڭىلىنىڭ كوكجيەگىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ءوزىنىڭ بولاشاق ماماندىعىنا ارتادى. جالىندى جاستىق شاقتىڭ ۇلكەن ءومىر الدىنداعى ەڭ ءبىرىنشى تاڭداۋى وسى بولماق. بۇل تاڭداۋدىڭ قالاي جاسالاتىنىن قاراپايىم قوعام ءومىرىنىڭ ۇزىندىلەرىنەن  اڭعارۋعا بولادى.

 ءاپايتوس دالادا ارعىماققا ءمىنىپ، تۋعان توپىراعىنىڭ سامالىنا ەركەلەپ وسكەن، دانا بابالاردىڭ ءدىلمارلىعىن بويىنا ءسىڭىرىپ، سىر بۇككەن تاريحىن ساناسىنا توقىعان اۋىل بالاسى دا، قالانىڭ قىم-قۋىت قايناعان قازانىنداعى قالا بالاسى دا ءاربىر كۇنىنىڭ جارتىسىنان كوبىن التىن ۇياسىندا وتكىزەدى.

التىن ۇيا دەپ بەكەر ايتپاسا دا كەرەك، سەبەبى ءاربىر بالانىڭ قالىپتاسۋ ۇدەرىسى وسى مەكتەپتە جۇرەدى. ۇستازىنىڭ شابىتىن شىڭداپ، شىڭدارعا شابىتتاندىرعانىندا، تانىم باسپالداقتارىمەن جەتەلەپ، جاڭا سوقپاققا سالاتىندىعىندا ءاربىر جەكە تۇلعانىڭ تاعدىرى، تۇتاسىمەن العاندا، كەلەشەك بۋىننىڭ بولاشاعى جاتىر. تۇبىندە، ءبىلىم ورداسىندا ومىرگە دەگەن كوزقاراس قالىپتاسادى. ال،ومىردەگى كوزقاراس كۇشى- ءومىردى وزگەرتەتىن نەگىزگى كۇش.

الەۋمەت تۇرمىسىنداعى زور كەمشىلىكتەردىڭ بىرى-الەۋمەتتىڭ مۇشەسى-ار ادام ءوز ورنىندا قىزمەت ەتپەۋ، «كەتىگىن تاۋىپ، قالاناتىن جەرىن انىقتاي الماۋ». ەستەرىڭىزدە بولسىن: ادام قالاي بولسا سولاي سۇيرەۋگە كونە بەرەتىن تۋلاق ەمەس، قالاي قاقسا سولاي دومالايتىن اللانىڭ «دوبى» دا ەمەس. ءادام-وزىنىڭ ىڭعايىمەن، ەركىمەن قىزمەت ەتەتىن جاراتىلىس. كىسى ىشتەن تۋعاننان-اق بەلگىلى ءبىر ونەرگە، قىزمەتكە يكەمدى بولىپ تۋادى، باسقاشا ايتقاندا، ءار ادامدا ءبىر نارسەگە تالاپ، ىڭعاي، قابىلەت پەن زەرەكتىك بولادى. بىرەۋ بالا وقىتۋعا، بىرەۋ ەتىك تىگۋگە، بىرەۋ اكىم بولۋعا، بىرەۋ مال باعۋعا، بىرەۋ اسكەرلىككە، بىرەۋ جازۋشىلققا، بىرەۋ دارىگەرلىككە، بىرەۋ ساۋداعا، بىرەۋ داۋعا ىڭعايلانىپ جارالادى. ومىردە تۇك جۇمىسقا يكەمى جوق جان سيرەك بولادى، ەڭ بولماسا، وتىرىك ايتۋعا زەرەك بولىپ جارالادى. كىمدە-كىم  وزىنە بىتكەن ىڭعايىنا قاراي ءوز جولىمەن ءجۇرىپ قىزمەت ەتسە، ءوز باسىنا دا الەۋمەتكە دە ۇلكەن پايدا كەلتىرمەك. «ءوز ورنىندا» ىستەگەن ادامنىڭ جۇمىسى دا ءونىمدى، بىركەلكى بولماق. قايعى سول: ءوز جولىن شۋ دەگەننەن تاۋىپ الاتىن ادامدار سيرەك بولادى. ادامنىڭ كوبى انا جولعا ءبىر، مىنا جولعا ءبىر ءتۇسىپ، ءومىر بويى ءوز سوقپاعىن تابا الماي، سەندەلۋمەن كۇنى وتەدى. ءوز جولىمەن قىزمەت ىستەمەگەن ادامنىڭ جۇمىسى بەرەكەسىز بولعانى ءوز الدىنا، ونداي ادام ىسىنە كوڭىلى جارىماعاندىقتان، ومىرگە، تاعدىرعا نالىپ، زارلانىپ، باقىتسىز جان بولىپ كۇنەلتەدى.الەۋمەتتىك تۇرمىستاعى كەمشىلىكتەر- وسى جاعدايلارداعى ۇلكەن ماسەلەلەر بولىپ ەسەپتەلەدى.

ءار ادام، ءبىر جاعىنان، الەۋمەتتىڭ مۇشەسى بولىپ، وعان  پايدا ءتۇسىرۋى كەرەك. ەكىنشى، ءار ادام ءوز پايداسىن، ءوز ماقساتىن كوزدەمەك. باس ماقساتىن ءبىرجولا ۇمىتىپ، الەۋمەت قىزمەتىنە تۇگەل بەرىلەتىن ادام بولۋى مۇمكىن ەمەس، ونداي ادام كەمدە-كەم. بىرەۋ الەۋمەت ءۇشىن ەڭبەگىن كوپ جۇمسايدى، بىرەۋ بويىن تەجەپ، باس ماقساتىن كوبىرەك ويلايدى. ايىرما جالعىز وسىندا. بۇل- ادام تابيعاتىنان تۋاتىن زاڭ. سەبەبى، ءار ادامعا تىرشىلىك ەتۋ كەرەك. ازدى-كوپتى ءومىرىن اركىم ءوز كوڭىلىندەگىدەي مۇڭسىز وتكىزۋگە تالپىنادى. سوندىقتان ەڭ كۇشتى ماقسات- باس ماقساتى. قايتكەندە ءارى جەكە ادامنىڭ، ءارى الەۋمەتتىڭ پايداسى بىردەن تابىلادى؟ قاي ۋاقىتتا الەۋمەت تىلەگى مەن جەكە ادام تىلەگى توعىسادى؟

ءار ادام تابيعاتىنان  بىتكەن قابىلەتىنە، ىڭعايىنا، زەرەكتىگىنە قاراي مامان اتانىپ، ءوز ورنىندا قىزمەت ەتسە، سوندا عانا تابىلادى.

الەۋمەت تۇرمىسى وڭدالۋ ءۇشىن، ونىمەن بىرگە ءار ادامنىڭ تۇرمىسى تۇزەلۋ ءۇشىن، ءار ادام قولىنان كەلەرلىك، پايدا بەرەرلىك ءىس ىستەۋ كەرەك. ءار ادام قابىلەتىنە، ىڭعايىنا قاراي ءوز ورنىندا قىزمەت ەتپەسە، الەۋمەتكە پايدا ورنىنا زيان كەلتىرەدى. ەكىنشى، ءار ادام ءوز جولىمەن جۇرە الماي بوتەن جولعا تۇسسە، ونىڭ ءبىر وزاتتىعى، تالانتى شىعا الماي جەرگە كومىلەدى. ونداي ادام ومىرگە رازى دا بولمايدى. سوندىقتان اركىم سۇيەگىنە بىتكەن يكەمدىلىگىنە قاراي قىزمەت ەتۋ كەرەك. ول ءۇشىن ادام وزىندە قانداي تالانت، قانداي زەرەكتىك، قانداي قابىلەت، ءبىر سوزبەن ايتقاندا  قانداي ەرەكشەلىكتەر بارلىعىن ءبىلۋى قاجەت. دالدەپ ايتقاندا، ءار ادام ءوزىن-وزى تانۋ كەرەك. ءوزىن-وزى تانىماعان وزگەنى تانۋعا دا شورقاق. دەمەك، قوعام ءۇشىن پايدالى ءار ادام- جىگەرى مول، وزىنە سەنىمدى، بىلىكتى مامان. وسى ورايدا ورتا عاسىرلىق ويشىل ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ «قۇت نەگىزى- بىلىك» دەگەن ءسوزى ەسكە ورالادى. ياعني، ومىردەن ءوز ورنىن تابۋ- ءاربىر الەۋمەت مۇشەسىنىڭ باقىتى.

قورىتا ايتقاندا، باقىتتىڭ، باقۋاتتى ءومىردىڭ نەگىزى- ءار ادامنىڭ نەگە ارنالعانىن تۇسىنۋىندە، ارماندارىن كاسىپ بىلىگىنە ارتۋىندا، ارماندارى مەن وعان قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان ىس-ارەكەتتەرىن ۇيلەستىرە بىلۋىندە. مىنە، وسىنداي ادام- باقىتتى، باقۋاتتى.

ۋميرزاق ءمولدىر جانىبەك قىزى

№52 م. وزتۇرىك اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەپتىڭ 9-سىنىپ وقۋشىسى

---