مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام...
قىز بالا — ۇلت ۇيىتقىسى، بولاشاق انا، اياۋلى جار. بۇل ۇعىم “قازاق” اتاۋى دۇنيەگە كەلگەننەن كۇنى بۇگىنگە دەيىن امانات ەسەبىندە قالىپتاسىپ كەلەدى. دەگەنمەن، وسى ارۋلار شىن مانىندە سانالى ۇرپاق قالىپتاستىرىپ، ءبىر قازاق ءۇيىنىڭ «وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعىپ وتىر ما؟» دەگەن ساۋال تۋىندايدى. وسى تۇرعىدا قىزدارىمىزدىڭ وزگە ۇلت ازاماتىنىڭ ەتەگىنە جارماسىپ، وزگە ەل تابالدىرىعىن اتتاۋى جيىلەپ بارادى. قاراكوزدەرىمىزدىڭ شەتەل ازاماتتارىمەن شاڭىراق كوتەرۋى وزەكتى ماسەلە دەسەك، قاتەلەسپەيمىز.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى ءار 100% نەكەنىڭ 20%-ى ارالاس نەكە بولىپ تابىلادى. بۇعان نە سەبەپ؟ ەڭ ءبىرىنشى ويعا كەلەتىنى — قوماقتى قاراجات، «ب ا ق» قونعان زاڭعار ءۇي. ءيا، كوبىنەسە قىزداردىڭ باسىم كوپشىلىگى بايلىقتىڭ كوزىنە قۇمارتقاندىقتان، وسى ارەكەتكە بارادى. «بۇل توپقا كوبىنەسە تۇرمىسى تومەن وتباسىدان شىققان قىزدار جاتادى»،-دەيدى پسيحولوگ ماماندار. ەكىنشىدەن، وزگە ەلدىڭ ءتىلىن ءبىلىپ، «بولاشاقپەن» ءبىلىم شىڭىنا قول جەتكىزۋدى ماقسات تۇتقان «تىڭداۋشىلار»(ستۋدەنتتەر) العاشقىدا ولار الپاۋىت ەلگە ارمان قۋالاپ كەتسە دە، كەيىننەن جاڭا ورتاعا بەيىمدەلگەن سوڭ، ماڭگىلىك سول ەلدى تۇراق ەتۋدى كوزدەيدى(ءبىر سەبەپ: وندا ايلىق تابىس بىزدىكىنەن 10 ەسە جوعارى). ۇشىنشىدەن، قازاق جىگىتىنەن قاتتى كوڭىلى قالعان بويجەتكەندەر. ولار جىگىت اتاۋلىعا «كەك» قايتارۋدى كوزدەپ، تۇرمىس قۇرادى. بۇل ساناتتاعىلاردىڭ لەگى 18ء-دى وتكەرىپ، وڭ-سولىن بەس ساۋساقتاي تانىعان قىز-كەلىنشەكتەر. ءبىراق، ب ا ق قۋالاپ كەتكەندەردىڭ بارلىعى دەرلىك كوزدەگەندەرىنە جەتە بەرمەيدى. وزگەنىڭ قارا قاسقا يتتەرى “قورعانسىزدىڭ كۇيىن” كەشتىرىپ، قايتىپ كەلگەن قىزداردىڭ دا سانى جەتەرلىك. بۇل دەگەنىمىز، ءبىر قىز شەتەلگە كۇيەۋگە شىقسا، مىڭ قىز ءتۇس كورگەنمەن تەڭ (كوپكە توپىراق شاشقانىم ەمەس)…
ال وزگە ۇلت وكىلدەرى نەلىكتەن قازاق قىزدارىن الۋدى ءجون سانايدى؟! ءبىر جاعىنان، «جەتى قازىنانىڭ ءبىرى — كورىكتى ايەل» ەكەندىگىن العا تارتقانىمىز دۇرىس. ەكىنشىدەن، ولار وزگە ۇلت وكىلدەرىن “قۇتتى قوناق” سانايتىن ەلدىمەكەندە ءومىر بويىنا “قونىستانعاندى” ماقسات تۇتادى وسى تۇستا تاياقتىڭ ەكىنشى ۇشى بىزگە كەلىپ تيەدى…
قازاق ۇلتىنىڭ كوبەيۋىنە سەبەپشى قىزدارىمىزدى «بەلى بەسىكتەن» شىققانشا اسقار تاۋ اكە “قىرىق ۇيدەن تىيىپ”، انالار ءدىلىمىزدى تانىتىپ، جونىمەن تاربيەلەۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدە «ارالاس نەكەگە قاتاڭ تىيىم سالۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى ىسكە قوسىلۋ كەرەك سىڭايلى. مىسالى، جاپونيادا مۇنداي ۇعىم جوق، ولار 99.9% تازا ۇلت سانالسا، اراب ەلى وزگەگە قىزدارىن ۇزاتپايدى. ال تۋىسقان تۇركيادا ۇيلەنبەك تۇگىلى، شەتەل ازاماتىمەن تانىسۋعا دا رۇقسات جوق. ەر ازاماتتار دا ۇساقتانباي، «ەسەكتىڭ ارتىن جۋىپ مال تاپسا» دا، بورىشتارىن ورىنداۋى ءتيىس! ۇلت زيالىسى مۇحتار اۋەزوۆ «ەل بولام دەسەڭ، ايەلىڭدى تۇزە» دەپ بوسقا ايتپاسا كەرەك. 17 ميلليون تۇرعىنى بار ەلىمىزدىڭ 11 ميلليونعا جۋىعى عانا قازاق حالقى. قانداستارىمىز «شەتەلدىك كۇيەۋ بالادان» سىيلاي بەرسە، قالاي «ماڭگىلىك ەل» اتانامىز؟! بۇگىندە ۇلتتىعى جويىلعان فرانسيامەن تەڭ كەلمەيمىز بە؟!
ءارقايسىمىز “قازاقستان — كەڭ-بايتاق، 130-دان استام ۇلت وكىلدەرى تۇرادى”،-دەپ كوكىرەك كەرگەنىمىزبەن، زيالى قاۋىمنىڭ، ونەگەلى ۇرپاق قالىپتاسۋىنىڭ نەگىزى سانالاتىن قىز اتاۋلىلارىمىز «كولدەنەڭ كەلگەن كوك اتتىلارمەن» وتاۋ قۇرماسا يگى. وزەكتى ماسەلە تۋراسىندا ايتارىمىز دا كوپ، باس شايقارىمىز دا ءمالىم. باستىسى، قىزدارىمىزعا سانا بەرگەي!..
“قىز وسسە — ەلدىڭ كوركى” دەگەن ءسوزدى،
قاپىسىز قالاي ايتقان، قايران بابام؟!”
You Might Also Like
-
28 ماۋسىم،ياعني بۇگىنگى مەرەكە جايلى اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي اڭگىمە، تىلەكتەر جازىلدى. ءالى دە جالعاسىن تاۋىپ، تولاستار ەمەس. قول تيگەنگە قاراي، اسىعىستىق بولسا دا، بىر-ەكى اۋىز ءسوز دات ...
-
قازاق حالقى ەرتەدەن ءوزىنىڭ ءتىلى مەن ءداستۇرىن قالىپتاستىرعان تۇركىتەكتەس حالىق. ءتىل ەرەكشەلىگى مەن ءسوز ماعىناسى جاعىنان قازاق ءتىلىنىڭ اتاۋلارى مەن سويلەۋ مانەرى تۇرعىسىنان الەمدەگى ەڭ باي ءتىلدىڭ ءبىرى.
