InfoHub Logo

جامبىل وبلىسى مەركى اۋدانى №9 مەركى كوللەدجى
«اقپاراتتىق جۇيەلەر» ماماندىعىنىڭ بىلىمگەرى
نامەتقۇل مەرۋەرت مۋراتبەك قىزى

ەسكىدەن قول ۇزبەي، جاڭاعا قول جەتكىزگەندەر عانا ءمۇعالىم بولا الادى.

كونفۋسيي

 

«ۇستاز بولۋ — جۇرەكتىڭ باتىرلىعى،

ۇستاز بولۋ — سەزىمنىڭ اقىلدىعى» — دەپ عۇلاما اقىن عابۋ قايىربەكوۆ اعامىز جىرلاعانداي، عۇمىرىن ۇستازدىق ماماندىققا ارناعان، كوڭىلى ماڭگى جاس بالاداي جاقسىلىققا قۇمار ۇستاز بولۋ — كوپ ادامعا بۇيىرا بەرمەگەن باقىت دەسەم ارتىق ايتقاندىق ەمەس شىعار. ويتكەنى اۋزىن اشسا جۇرەگى كورىنەتىن، جالعاندىقتى، جاساندىلىقتى سۇيمەيتىن تازالىق پەن پاكتىكتىڭ يەسى- وقۋشىلاردى كورگەندە، ولارمەن بىرگە قۋانىپ، بىرگە كۇلىپ، جان دۇنيەڭ ەرەكشە سەزىمگە تولىپ، جاس بالاداي قۋانىشقا بولەنەسىڭ.

ۇستاز. ۇستازدىق كيەلى ءارى وتە كونە ماماندىق. ادامزاتتى ەجەلدەن ويلاندىرىپ، تولعاندىرىپ كەلە جاتقان، قوعامدىق قۇرىلىس وزگەرىپ جاتسا  دا، قاجەتتىگىن جويمايتىن ماڭىزدى ماسەلە — جاس ۇرپاقتى ءومىر سۇرۋگە دايىنداۋ بۇل قيىننىڭ-قيىنى. سەبەبى ءار ادام — قايتالانباس جەكە  تۇلعا. ءار ادامنىڭ جان دۇنيەسى وزگەشە ءبىر الەم.

ۋاقىت وتكەن سايىن بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى قوعامداعى ساياسي الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس دامىعان سايىن ۇستازدىڭ قىزمەتى قيىنداي تۇسۋدە. ءوز ءبىلىمىن ۇنەمى جەتىلدىرگەن ۇستاز قوعام كوشىنەن قالىپ قوياتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان الدىنا جاڭا ماقسات-مىندەتتەر قويىپ، جاڭاشا جۇمىس  ىستەۋگە، شىعارماشىلىق ەڭبەگىمەن وقىتۋ ادىستەرىن جاڭا ارناعا بۇرىپ، ءومىر تالابى مەن وقۋشى تالعامىنا، سۇرانىسىنا بەيىمدەپ وتىرۋ   جاڭاشىل ۇستازدىڭ مىندەتى. ءيا، بۇگىنگى كۇن ءمۇعالىمىنىڭ كوپ ىزدەنىپ، تىنىمسىز ەڭبەكتەنۋىن، ساباق بەرۋدىڭ امال تاسىلدەرىن جەتىلدىرىپ وتىرۋدى  قاجەت ەتەدى. ويتكەنى، ءبىلىم مازمۇنى، وقىتۋ ءۇردىسى ۇنەمى جاڭارتۋدى تالاپ ەتەدى. بۇگىنگى ۇستاز شاكىرتىنە مالىمەت بەرىپ قانا قويماي، ونى  دۇنيەجۇزىلىك ءبىلىم، اقپارات، ەكونوميكا كەڭىستىگىنە شىعۋعا، ياعني قاتاڭ باسەكە جاعدايىندا ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ كەرەك.

تاۋەلسىزدىك العان وسى جىلدار ىشىندە ەگەمەن ەلىمىزدىڭ، قوعامىمىزدىڭ الەۋمەتتىك جانە باسقا دا سالالارىندا تۇبەگەيلى وزگەرىس بولىپ  جاتىر. سونىڭ ءبىرى — ءبىلىم بەرۋ سالاسى قاي كەزدە بولماسىن جاس ۇرپاققا ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە بەرۋ قوعام الدىنداعى جاۋاپتى ءىس.

قازىرگى ءححى عاسىر پەداگوگى قوعامدىق دامۋدىڭ دەڭگەيىنەن كورىنەتىن، ونىڭ الەۋمەتتىك پارىزىنا جاۋاپ بەرۋدى كوزدەيتىن، جاڭالىققا جاقىن ءوز ىسىنە گۋمانيستىك سەزىممەن قارايتىن، پەداگوگيكالىق كۇردەلى ۇردىستەردىڭ بارىسىن يدەيالىق-ادامگەرشىلىك تۇرعىدان شەشە الاتىن، جاڭاشا  ويلاۋ داعدىسىن مەڭگەرگەن، بالالاردىڭ تالاپكەرلىگى مەن وزدىگىنەن ەركىن دامۋىن ۇيىمداستىرا الاتىن جانە اتا-انالارمەن پەداگوگيكالىق   ىنتىماقتاستىقتى ورناتۋعا بەيىمى بار، شىعارماشىلىقپەن ەڭبەك ەتە الاتىن مامان بولۋعا ءتيىس. ول شاكىرت  جۇرەگىنە جول تابارلىق ءپانىن قىزىقتىرارلىق  جول ىزدەيدى، ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرەدى جاڭا تەحنولوگيانى پايدالانادى.

ويتكەنى شاكىرتتەن تەرەڭ بىلىمدىلىكتى، ۇستانىمدىلىقتى، ەڭبەكقورلىقتى، مادەنيەتتىلىكتى تالاپ ەتۋ ءۇشىن ءمۇعالىمنىڭ وزىندە سول قاسيەتتەر ۇلگىسى   جوعارى دارەجەدە بولۋى ءتيىس. سوندا عانا ءومىر تالابىنان ارتتا قالماعان، ۇنەمى شىعارماشىلىق ىزدەنۋ ۇستىندەگى ۇستاز شاكىرتتەردىڭ سەنىمىنە، سىي-قۇرمەتىنە بولەنبەك. ءمۇعالىم وتكەن تاجىريبەسىن جاڭامەن ۇشتاستىرا بىلەتىن كاسىبي قىزىعۋشىلىعى جوعارى، باستاعان ءىسىنىڭ ناتيجەسىن   كورە الاتىن، عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىن تاڭداي بىلەتىن، وقىتۋدىڭ ادىستەمەلىك جاڭالىقتارىنان حاباردار، وقىتۋ ءۇردىسىن   ىزدەنىمپازدىقپەن  ارتتىراتىن ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى بولۋ كەرەك.

سونىمەن قاتار، بۇگىنگى قوعامداعى ءمۇعالىم زامان تالابىنا ساي پسيحولوگيالىق نەگىزدەن وتە مىقتى حابارى بار، اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ بار تۇرىندە جۇمىس ىستەۋگە قابىلەتتى، جان-جاقتى ءبىلىمدى، ۇلكەن جۇرەكتى، وقۋشىلاردى جانىنداي جاقسى كورە بىلەتىن بايقامپاز دا بىلىكتى جان بولۋى كەرەك. ويتكەنى ىس-تاجىريبەگە كوز جىبەرسەك، كەشەگى بۇگىنگىگە، بۇگىنگى ەرتەڭگىگە ۇقسامايدى.

دۇنيەدەگى ەڭ قاسيەتتى ءتىلىڭ مەن تاريحىڭا، ۇلتىڭ مەن ادەبيەتىڭە جەتەر ەش بايلىق جوق. بابالار اماناتىن بولاشاق ۇرپاق زەردەسىنە جەتكىزىپ، كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي بىلۋگە شاقىرۋ — ءاربىر ءتىل  مامانىنىڭ پارىزى ءارى وقۋشىلارىنىڭ جانىنا ۇلت نامىسى، ەل مۇددەسى دەگەن كيەلى ۇعىمداردى ۇيالاتا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋ — ءححى عاسىر مۇعالىمدەرىنىڭ ەنشىسىندە تۇر. ەش جالىقپاعان ۇستازدىڭ تاربيەلەگەن شاكىرتتەرى — جان- جاقتى ءبىلىمدى، وي- ءورىسى بيىك، ءوز ماقساتتارى ايقىن، سول ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ەڭبەكقورلىق پەن شىدامدىلىق تانىتا بىلەتىن جاندار بولاتىنى ءسوزسىز.

ۇرپاق... بالا ... بۇكىل ادامزات بولمىسىنىڭ تىرلىگىنىڭ ءمانى. قاي زاماندا، قاي عاسىر، قاي قوعامدا بولماسىن ادامدار تىرلىگىنىڭ ماقساتى، بولاشاققا جالعاستىرار التىن كوپىرى، امانات ەتەر اسىلى — ونىڭ ۇرپاعى. سوندىقتان دا كۇللى ادامزات دۇنيەسىنە ورتاق مۇددە — ۇرپاق تاربيەسى. ال سول ۇرپاقتىڭ ازامات بولىپ شىعۋىنا باعىت-باعدار بەرىپ، ۇنەمى قاداعالاۋ — بۇگىنگى ۇستازدار قاۋىمىنىڭ جاۋاپتى جۇمىسى دەپ بىلەمىن. سول سەبەپتى دە، وقۋشىلارىمىزدىڭ ساپالى ءبىلىم مەن ونەگەلى تاربيەنى مەكتەپتەن الىپ شىعاتىنىن ەش ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. وقۋشىمىزدىڭ پاراساتتى دا سانالى ادامگەرشىلىگى مول تۇلعا بولىپ شىعۋىمەن قاتار، ناتيجەلى ءبىلىم الىپ شىعۋىنا بار كۇش-جىگەرىمىزدى سارپ ەتۋىمىز قاجەت. ۇستاز ءوزىنىڭ الدىنا ناقتى بەلگىلى ءبىر ماقساتتى قويىپ، سوعان جەتۋ جولىندا بارىنشا تالاپتانسا، جەتىستىككە جەتەرى ءسوزسىز. ءبىلىم كەڭىستىگىندە بولىپ جاتقان جاڭالىقتاردى ۇنەمى نازاردان تىس قالدىرماي، جاڭاشىل مۇعالىمدەردىڭ ىس-تاجىريبەسىن مۇمكىندىگىنشە دۇرىس پايدالانىپ، وقىتۋدىڭ وي ەلەگىنەن وتكەن ءتيىمدى ءادىس-تاسىلىن دۇرىس تاڭداپ، ونى مەيلىنشە مەڭگەرۋ اسا قاجەت بولىپ تابىلادى.

ۇستاز بولۋ شاكىرت تاربيەلەۋ — ۇلى مىندەت. بالا تاربيەسىندەگى اتا-انادان كەيىنگى جاۋاپتى ادام ءمۇعالىم. قوعامعا پايدالى جەكە تۇلعالاردى دايىنداۋ ۇستازعا بايلانىستى. وقۋشىنىڭ مەكتەپ قابىرعاسىنان ءارى ءبىلىم، ءىرى تاربيە الىپ شىعۋى دا ءمۇعالىمنىڭ ەڭبەگى، قايراتكەرلىك  قىزمەتى. ەڭ باستىسى ۇستاز ادامي قاسيەتى مول، باسقاعا قايىرىم تيگىزۋدەن شارشامايتىن، ۇرپاعىنىڭ ەرتەڭىنە جول اشاتىن، شۋاعى مول شاپاعات يەسى. «ۇستازى جاقسىنىڭ — ۇستامى جاقسى» دەگەندەي، وقۋشىلارىنىڭ تاربيەلى بولۋى — ۇستازىنان كورگەن ونەگەسى مەن تالىمىنەن ەكەنى داۋسىز. ى. التىنسارين: «ءمۇعالىم — ادام جانىنىڭ ينجەنەرى» دەپ، ءوز زامانىندا ۇستازدار قاۋىمىنا زور باعا بەرگەن. ۇستاز — ادام جانىنىڭ ەمى، شيپاگەرى دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. كۇندەلىكتى كۇيكى تىرلىكتە ءوز شاكىرتىنە ۇنەمى كوڭىل ءبولىپ، جىلى سوزىمەن جىلىتاتىن دا ۇستاز. ادامزات تاربيەلەۋدىڭ قيىندىعى مەن جاۋاپكەرشىلىگى مول ماماندىق ەكەنى بەلگىلى، دەگەنمەن ءححى عاسىردىڭ ۇستازدارى جان-جاقتى دامىعان، وقۋشىنىڭ جان دۇنيەسىن جەتىك بىلەتىن، ءوز ءپانىن تولىق مەڭگەرگەن، بارلىق نارسەدەن  حابارى بار يمان ءجۇزدى، تالاپشىل ادام بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. ەش جالىقپاعان ۇستازدىڭ تاربيەلەگەن شاكىرتتەرى  — جان-جاقتى ءبىلىمدى، ءوي-ورىسى بيىك، ءوز ماقساتتارى ايقىن، سول ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن ەڭبەكقورلىق پەن شىدامدىلىق تانىتا بىلەتىن جاندار بولاتىنى ءسوزسىز.   

ۇستاز بويىنداعى ءبىلىم مەن ءمىنسىز ۇيلەسىمدىك تاۋىپ، شاكىرتكە دەگەن ۇلى ماحابباتپەن توعىسىپ جاتسا، ءاربىر شاكىرتىنە جەكە تۇلعا دەپ قاراپ، ادال جۇرەگىن ۇسىنسا، ءوز ءىسىن جان-تانىمەن ءسۇيىپ وتسە، ناعىز ۇستاز بولماق.

جاڭا ءححى عاسىر مۇعالىمدەرى ساپالى ءارى سان الۋان ساليقالى تاربيەلىك-بىلىمدىلىك قاسيەتتەردى ويداعىداي اتقارا بىلگەندە عانا ۇستازدىق   ماقساتىنا جەتەدى. ەل بولاشاعى ءبىلىمدى ۇرپاقتا. سوندىقتان ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جاسالىپ جاتقان جاڭا رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ-ۇستازدار قاۋىمىنا ورتاق ءىس. سيپاتتاي كەلە تەز جىلجىعىش ۋاقىتپەن وزگەرەتىن زاماندا جاڭا قوعامىنا ساي تۇلعا تاربيەلەۋ  — ءمۇعالىم  ەنشىسىندە.

قوعامدا بولىپ جاتقان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق وزگەرىستەرگە سايكەس ءبىلىم بەرۋ ماقساتى مەن مىندەتتەرى وكۋشىلاردى الەمدىك دامۋ دەڭگەيىنە سايكەس كەلەتىن بەلگىلى ءبىر بىلىممەن قارۋلاندىرۋدى جانە ۇلتتىك سانا-سەزىمىن تاربيەلەۋدى كوزدەيدى.

بۇل مىندەتتى شەشۋ جانە قازىرگى كەزدە ءبىلىم بەرۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتتارىنىڭ جاسالۋى، وقۋشىلاردىڭ ستاندارت دەڭگەيىنەن كەم ەمەس ءبىلىم الۋىنىڭ تالاپ ەتىلۋى وقىتۋدىڭ ءداستۇرلى ادىس-تاسىلدەرىن وزگەرتىپ، وزىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋدى، مۇعالىمدەردىڭ ادىستەمەلىك دايارلىقتارىنا قويىلاتىن تالاپتار دەڭگەيىن كوتەرىپ، ولاردىڭ وقىتۋدىڭ جاڭاشا ادىس-تاسىلدەرىن، جاڭا تەحنولوگيالارىن مەڭگەرۋىن قاجەت ەتەدى.

پرەزيدەنتىمىز “قازاقستان جولى — 2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق ستراتەگياسىندا” “ورتا ءبىلىم جۇيەسىندە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردى نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندەگى وقىتۋ دەڭگەيىنە جەتكىزۋ كەرەك” دەگەندەي بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتتىرەتىن جاس بۋىنعا ءتۇزۋ باعىت-باعدار بەرۋ ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز بولىپ تابىلادى.

سونداي-اق، ەلباسىبيىلعى جىلعى قازاقستان ءۇشىنشى جاڭعىرۋى: جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا “بارشاعا ارنالعان تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ” جوباسىنا كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋگە ياعني جۇمىسسىز جاستار جانە كاسىپتىك ءبىلىمى جوق  ەرەسەك ادامدار قامتىلۋى ءتيىس دەدى.

ەندەشە، كاسىپتىك ستاندارتتار ەڭبەك نارىعىنىڭ تالاپتارىنا ساي ەڭ ۇزدىك الەمدىك وقۋ-وندىرىستىك تاجىريبەلەرگە سايكەس جاڭارتىلۋدى تالاپ ەتەدى.

ەلىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن اتقارىلىپ جاتقان ءاربىر ءىس ءوز مارەسىنە مۇدىرمەي جەتەدى دەگەن سەنىمدەمىن. وركەنيەت شىڭىنا ىلگەرى باسۋ ماقساتىندا شەبەر ۇستازدارىمىزدىڭ سانى جىل ساناپ، ارتا بەرسىن دەگەن تىلەگىمدى بىلدىرەمىن. 

ءوز ويىمدى فرانسۋزدىڭ ۇلى ويشىل-فيلوسوفى ج.رۋسسونىڭ «ۇستازدىق ەتۋ — ءوزىنىڭ ۋاقىتىن اياماۋ، وزگەنىڭ باقىتىن ايالاۋ» دەگەن سوزىمەن قورىتىندىلاعىم كەلەدى.

ءوزىمنىڭ ءمۇعالىم، ۇستاز، جالپى ادام رەتىندە تۇيگەنىم، ءمۇعالىم ءوزىنىڭ ارتىنا ەرگەن ۇرپاعى مەن شاكىرتىنىڭ جەتىستىگىمەن عانا مارقايا، قۋانا الادى ەكەن. ۇلتىمىزدىڭ تاعدىرى، بولاشاعى  — تاربيە مەن بىلىمدە ەكەن. اباي اتامىز ايتقانداي: «ۇستازدىق ەتكەن جالىقپاس، ۇيرەتۋدەن بالاعا» دەگەندەي، شاكىرت تاربيەلەپ، ونى ۇيادان باپتاپ ۇشىرۋدان ەش جالىقپايىق.

---