InfoHub Logo

روزا ارەن — ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-دىڭ تۇلەگى، «بولاشاق» باعدارلاماسى ستيپەندياسىنىڭ يەگەرى. ءقازىر ۇلىبريتانيانىڭ گلازگو قالاسىنداعى University of Strathclyde ماگيستراتۋرادا وقيدى.

ستيرلينگ قالاسىندا

شەتەلگە وقۋعا تاپسىرۋ پروسەسى

شەتەلدە وقۋدى بۇرىننان ارماندادىم. اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنىپ، وزگە ەلدەرگە بارىپ، ولاردىڭ مەنتاليتەتىمەن، حالقىنىڭ سالت-داستۇرىمەن تانىسۋدى ءاردايىم ىشتەي قالايتىنمىن. ءبىراق ناقتى قادامدى 2016 جىلى باستادىم. ەڭ الدىمەن  IELTS تەستىن تاپسىردىم. ودان كەيىن «بولاشاق» باعدارلاماسىنا قۇجات تاپسىردىم. وندا قازاق تىلىنەن جانە پسيحولوگيالىق تەستتەن ءوتتىم. ەڭ سوڭىندا كوميسسيا مۇشەلەرىمەن ينتەرۆيۋ بولدى. ولار ماعان اتا زاڭنان، قازاقستان تاريحىنان جانە ماماندىعىما بايلانىستى سۇراقتار قويدى. سونىمەن قاتار، قانداي ۋنيۆەرسيتەتتە وقىعىم كەلەتىندىگىن سۇرادى، ءوز سالامنىڭ ەرەكشەلىكتەرى، كەمشىلىكتەرى تۋرالى ساۋالدار دا قامتىلدى. جالپى ينتەرۆيۋ قاتتى قيىن بولدى دەپ ايتا المايمىن.

ەكسەتەردەگى ءتىل كۋرسىن اياقتاعان ءسات

نەگىزى، ءبىر ەمەس، بىرنەشە ۋنيۆەرسيتەتكە قۇجات تاپسىردىم. سونىڭ ىشىندە ءۇش ۋنيۆەرسيتەتتەن Unconditional offer ياعني شارتسىز شاقىرتۋ الدىم (وقۋ ورنىنىڭ بارلىق تالاپتارىنا سايكەس كەلىپ تۇرعان كەزدە ولار سىزگە شارتسىز شاقىرتۋ جىبەرەدى). سول ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ اراسىنان University of Strathclyde تاڭدادىم. ءدال وسى ۋنيۆەرسيتەتتى تاڭداعان سەبەبىم، بىرىنشىدەن، مەنىڭ وقيتىن مودۋلدەرىم ۇنادى. سونداي-اق، 2-كۋرستان باستاپ ماماندىعىم بويىنشا جۇمىس ىستەگەندىكتەن مەندە بۇعان دەيىن جەتكىلىكتى پراكتيكا بولدى. سول سەبەپتى، ماگيستراتۋرادا تەوريا بويىنشا ءبىلىمىمدى تولىقتىرعىم كەلدى. ەكىنشىدەن، مەنىڭ وقيتىن ۋنيۆەرسيتەتىم شوتلانديانىڭ گلازگو قالاسىندا ورنالاسقان. بۇدان بۇرىن اكادەميالىق ءتىل كۋرسىن انگليادا وقىعاندىقتان، وسى جولى شوتلانديانىڭ تابيعاتىن، حالقىن، ءومىر ءسۇرۋ سالتىن كورگىم كەلدى. بۇل جەر مەنى قاتتى قىزىقتىردى.

شەتەلدەگى وقۋ مەن ءومىر

University of Strathclyde وقۋ ورنى public research، ياعني زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى بولىپ تابىلادى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ نەگىزىن پەداگوگ دجون اندەرسون 1796 جىلى قالاعان. بۇل 1964 جىلى ۇلىبريتانياداعى العاشقى تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەت بولعان. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ەكى كامپۋسى بار: ءبىرىنشىسى، باستى كامپۋس ول گلازگو قالاسىنىڭ ءدال ورتاسىندا، ال ەكىنشى كامپۋس قالانىڭ باتىس جاعىندا ورنالاسقان. مەن باستى كورپۋستا وقيمىن. مۇندا الەمنىڭ جۇزدەن استام ەلىنەن ستۋدەنتتەر كەلىپ وقيدى. مەنىڭ سالام سommunication and Media Studies بويىنشا ۇلىبريتانياداعى ەڭ ۇزدىك 10 ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قاتارىنا كىرەدى. بۇل جاقسى كورسەتكىش دەپ ويلايمىن. مەنىڭ نەگىزى ءار كۇنىم ءارتۇرلى وتەدى. ساباقتار ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن بولسا، كەلەسى كۇنى تەك تۇسكە دەيىن بولادى. ال كەيبىر كۇندەرى مۇلدەم ساباق بولمايدى. ساباق جوق كۇندەرى بوس ۋاقىتىمدى كىتاپحانادا وتكىزۋگە تىرىسامىن. كىتاپحانا تاڭەرتەڭگى 7-دەن تۇنگى 12-گە دەيىن اشىق. ال ەمتيحان كەزىندە 24 ساعات بويى جۇمىس ىستەيدى. ستۋدەنتتەرگە بارلىق جاعداي جاسالعان. سوندىقتان، كوبىنەسە كىتاپحانادا وتىرامىن. باسقا ستۋدەنتتەردىڭ ىزدەنىپ، ءبىلىم الىپ جاتقانىنا قاراپ، مەن دە كوبىرەك وقۋعا تالپىنامىن. قانشا دەگەنمەن، ساباقتى ۇيدە وقىعاننان گورى كىتاپحانادا وقىعاننىڭ ورنى بولەك. ول جەردىڭ اتموسفەراسى ەرەكشە دەر ەدىم. 

وقىتۋشىلارى جايلى

ماعان ساباق بەرەتىن وقىتۋشىلاردىڭ اراسىندا شوتلاندىقتار دا، وزگە ۇلت وكىلدەرى دە بار. گلازگودا تۇرعىندار وسى قالاعا ءتان شوتلاندتىق اكسەنتپەن سويلەيدى. ياكي، ولار اعىلشىن تىلىندە وتە تەز سويلەيدى ءارى ءسوزدىڭ سوڭىن جۇتىپ قويادى. سونداي-اق كەيبىر سوزدەردى باسقاشا ايتادى. مىسالى «ءيا» دەگەن ءسوز «Yes» بولسا، بۇل جاقتا ونى «Aye (اي)» دەيدى. ەسىمدە قالعان ءبىر قىزىق جايت، وزىمە ساباق بەرەتىن شوتلاندىق وقىتۋشىمدى العاش كورگەندە «مىنا كىسىنىڭ ساباعىن قالاي تۇسىنەمىن؟» دەپ ويلاپ، كادىمگىدەي قوبالجىدىم. سەبەبى شوتلاندىق وقىتۋشىمنىڭ ايتقان سوزدەرىن ونشا تۇسىنبەدىم. ءبىراق، ەكى اي وتكەن سوڭ قۇلاعىم شوتلاندىق اكسەنتكە ۇيرەندى. بۇرىن ساباعىن قالاي تۇسىنەمىن دەپ قوبالجىعان وقىتۋشىمنىڭ ايتقانىن تولىق تۇسىنەتىن حالگە جەتتىم. وقىتۋشىلارىمنىڭ بارلىعى وتە ءبىلىمدى، مادەنيەتتى جاندار. بۇل جاقتا وقىتۋشىلار ەلەكتروندى پوشتامەن وتە جاقسى جۇمىس ىستەيتىندىگىن اتاپ وتكىم كەلەدى. جازساڭ، ۋاقىتىلى ءارى تولىققاندى جاۋاپ بەرۋگە تىرىسادى. ەگەر ونىڭ بەرگەن جاۋابىنا كوڭىلىڭىز تولماسا نەمەسە ۋاقىتىلى جاۋاپ بەرمەسە ولاردىڭ ۇستىنەن شاعىمدانۋعا دا بولادى دەپ ەستىدىم. ءبىراق، ازىرگە ءوزىم ولاي جاساعان جوقپىن.

ايگىلى ستوۋنحەندج

وقىتۋشىلارىمنىڭ اراسىندا شري-لانكادان كەلگەن چاميل دەگەن پروفەسسورىمدى ايرىقشا اتاپ وتكىم كەلەدى. ول دا ءبىز سياقتى شەتەلدىك ستۋدەنت بولعان، جوعارى وقۋ ورنىن اقش-تا ءتامامداعان. سول سەبەپتى شەتەلدەن كەلگەن ستۋدەنتتەردىڭ جاي-كۇيىن جاقسى تۇسىنەدى. ونى ءوزى دە ءجيى ايتادى. بىزگە «كەزىندە مەن دە سەندەر سەكىلدى بوتەن ەلدە وقىدىم. اعىلشىن ءتىلى انا ءتىلىم ەمەس. سوندىقتان، كەيدە گرامماتيكالىق قاتەلىكتەر جىبەرىپ جاتساڭدار، تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا تىرىسامىن» دەيدى. مەن جازاتىن ەسسەمنىڭ تاقىرىبىن تاڭدار كەزدە مىندەتتى تۇردە وقىتۋشىمەن اقىلداسامىن. ول بىزگە ءاردايىم تولىققاندى جاۋاپ بەرەدى، كەيدە «مۇمكىن، مىنا تاقىرىپتى الساڭ قايتەدى؟» دەپ ءوز نۇسقاسىن ۇسىنىپ وتىرادى. شىنىمدى ايتسام، بارلىق وقىتۋشىلاردىڭ اراسىندا وسى ءچاميلدى ەڭ helpful (كومەك بەرۋگە ءازىر) ۇستاز دەپ ەرەكشە باعالايمىز.

ەسسە جازۋ پروسەسى

قازاقستاندا جۇرگەندە ءبىز سىني پايىم دەگەنگە كوپ ءمان بەرمەيتىنبىز. اعىلشىنشا ايتقاندا، بۇل — Critical thinking، تۋرا اۋدارعاندا «سىني ويلاۋ». كەز كەلگەن ماسەلەگە سىني تۇرعىدان قاراۋ، ونىڭ ەرەكشەلىكتەرى قانداي، كەمشىلىكتەرى قانداي، cوڭىندا قانداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى؟ وسىلاي ساراپتاۋ جاعى بۇرىن بىزدە كەمشىندەۋ بولدى. مەكتەپ كەزىندە دە ءمۇعالىم تاپسىرما بەرسە، سول تاپسىرمانى وقىپ، تەك تۇسىنگەنىمىزدى قايتالاپ بەرىپ، باعا الاتىنبىز. سوندىقتان، باستاپقى ۋاقىتتا اكادەميالىق ەسسە جازعان كەزدە سىني پايىم جاعىنان قينالدىم. سەبەبى جازعان نارسەمنىڭ بارلىعى descriptive، ياكي تەك قۇر بايانداۋ بوپ كەتە بەردى. سىناپ، اناليز جاساۋدىڭ ورنىنا، كەيبىر جەردە تەك سول تاقىرىپتى مازمۇنداپ بەرىپ وتىردىم. ءبىراق، ۋاقىت وتە كەلە، ەسسە جازۋعا دا توسەلە باستادىق، از ءسوز جازساق تا، ساپاعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ كەرەكتىگىن تۇسىندىك. سونداي-اق بۇل جاقتا پلاگيات ماسەلەسىنە دە قاتتى قارايتىنىن بىلەتىن بولارسىزدار. ءتىپتى پلاگيات ءۇشىن ستۋدەنتتىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەن شىعىپ قالۋ ءقاۋپى بار. سول سەبەپتى ستۋدەنتتەر ءار تاپسىرمانى ەش جەردەن كوشىرمەي، بارىنشا مۇقيات ورىندايدى. قانداي اۆتوردان اقپارات الساق تا، وعان مىندەتتى تۇردە سىلتەمە جاسايمىز. بۇرىنعىداي كەيبىر ءماتىندى قانداي دا ءبىر دەرەككوزدەن كوشىرىپ الۋدى ۇمىتتىق. ودان بولەك، مۇندا ستۋدەنت ءۇشىن تايم-مەنەدجمەنت اسا ماڭىزدى. وسى جاققا كەلگەلى بەرى ۋاقىتتىڭ ءقادىرىن تۇسىنە باستاعاندايمىن. بارلىق تاپسىرمانى ۋاقىتىندا ورىنداپ ۇلگەرۋ ءۇشىن ۋاقىتتى بارىنشا ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىم. اسىرەسە، دەدلاين جاقىنداعاندا، بويىڭدا كادىمگىدەي سترەسس بولادى، قوبالجيسىڭ. بەرىلگەن تاپسىرمانى ويناپ ءجۇرىپ، سالعىرت قاراپ ورىنداي سالۋ دەگەن جوق. كىشكەنتاي تاپسىرما بولسا دا ونىڭ ارتىندا قانشاما جۇمىس تۇرادى. ءبىر تاپسىرمانى ورىنداۋ ءۇشىن ءسىز قانشاما عىلىمي ماقالالار وقىپ، ىزدەنەسىز. ونىڭ ۇستىنە، اعىلشىن ءتىلى تۋعان ءتىلىمىز بولماعاندىقتان، اراسىندا گرامماتيكالىق قاتەلەر دە كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان، تاپسىرمانى بارىنشا مۇقيات ورىنداۋعا تىرىسامىز.

تۇراتىن قالاسى، سونداعى باعالار تۋرالى

ءقازىر ۇلىبريتانيانىڭ گلازگو قالاسىندا تۇرىپ جاتىرمىن. گلازگو — شوتلانديانىڭ ەڭ ۇلكەن قالاسى. بۇل جەر وتە قىمبات قالا دەپ ايتپاس ەدىم. مەن بىلتىر ەكسەتەر (انگليا) قالاسىندا تۇرعانىمدا ول قالا مەن ءۇشىن وتە قىمبات بولدى. ارينە، قازاقستانداعى باعامەن سالىستىرساق، جالپى العاندا ۇلىبريتانيادا باعالار وتە قىمبات. ەڭ ارزان دەگەن زاتتىڭ ءوزى تەڭگەگە اۋدارساق 400-500 تەڭگە تۇرۋى مۇمكىن. ال گلازگونى ەكسەتەر قالاسىمەن سالىستىرعاندا، ءسال ارزانداۋ دەر ەدىم. سەبەبى بۇل قالا ەلدىڭ سولتۇستىگىندە ورنالاسقان. مەن بۇرىن ستۋدەنتتەردەن سولتۇستىكتەگى گلازگو، مانچەستەر، نيۋكاسل قالالارى وڭتۇستىكتەگى قالالارعا قاراعاندا ارزانداۋ دەپ ەستيتىنمىن. سوعان ءقازىر كوز جەتكىزدىم.

شوتلاندتىق جاس جۇبايلار

ۇلىبريتانياعا العاش كەلگەندە باسقا ءبىر ورتاعا تۇسكەندەي سەزىمدە بولدىم. ويتكەنى تۋرا وسى ەلگە ءبىرىنشى رەت كەلىپ تۇرمىن. مەنى ۇشاقتان ەشكىم قارسى العان جوق. ءوزىم لوندوننىڭ حيتروۋ اۋەجايىنان (London Heathrow Airport) ءتۇسىپ، ەكسەتەر قالاسىنا بارۋىم كەرەك بولدى. ايتەۋىر ەل-جۇرتتان سۇراپ ءجۇرىپ، ەكسەتەر قالاسىنا باراتىن پويىزعا وتىردىم. سويتسەم، بايقاماي باسقا ءبىر پويىزعا ءمىنىپ كەتىپپىن. ودان ءتۇسىپ قايتادان ءوز پويىزىما وتىرىپ، جاڭبىرلى تۇندە ەكسەتەرگە كەلدىم. ءوزىڭىز ەلەستەتىڭىز، تاس قاراڭعى، دالادا جاڭبىر قۇيىپ تۇر. ومىرىمدە كورمەگەن قالا. ءبىرتۇرلى، بوتەن. تاكسي جۇرگىزۋشىسى مەنى جاتاقحانامنىڭ قاسىنا ەمەس، الىستاۋ ءبىر جەرگە اپارىپ، ءتۇسىرىپ كەتكەندە «بىتكەن جەرىم وسى شىعار» دەپ ويلادىم. سەبەبى، بۇل قالادا ەشكىمدى تانىمايمىن، قولىمدا جەرگىلىكتى بايلانىس ءنومىرى دە جوق. ايتەۋىر، اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ، جاتاقحاناما (بۇل جەرمەن الدىن-الا عالامتور ارقىلى كەلىسكەنمىن) جەتتىم. العاشقى كۇندەرى باسقا ءبىر الەمگە تاپ بولعانداي ەدىم. ارادا ءبىرشاما ۋاقىت وتكەن سوڭ ءوزىم سياقتى شەتەلدىك ستۋدەنتتەرمەن تانىسىپ، جاقسى ارالاسىپ كەتتىم.

قىتايلىق دوسىممەن بىرگە

ۇلىبريتانيانىڭ جەرگىلىكتى تۇرعىندارىنىڭ بارلىعى دەرلىك قازاقستان جايلى بىلەدى دەپ ايتا المايمىن. مەن تۇرعان قالالاردا «قازاقستان دەگەن قانداي ەل؟ قاي جەردە ورنالاسقان؟» دەپ ءجيى سۇرايدى. ءتىپتى بىلتىر ەكسەتەر قالاسىندا وقىپ جۇرگەن كەزدە قازاقستان جايلى كوپ سۇراي بەرگەن سوڭ، ساباق كەستەسىنەن ارنايى ءبىر كۇندى بەلگىلەپ، قازاقستان تۋرالى سلايد-شوۋ جاساپ، ۆيدەو كورسەتىپ، ءوزىمىزدىڭ باۋىرساعىمىزدى ءپىسىرىپ اپارعانمىن. دەگەنمەن، اراسىندا ءبىزدىڭ ەلىمىز تۋرالى بىلەتىن جاندار دا بار. اسىرەسە، شوتلانديادا فۋتبولسۇيەر قاۋىم قازاقستاندى «شاحتەر»، «استانا» فۋتبول كلۋبتارى ارقىلى بىلەتىندىگىن بايقادىم. جەرگىلىكتى تۇرعىندار ءبىزدىڭ سويلەۋ مانەرىمىزگە، مادەنيەتىمىزگە، بىلىمىمىزگە قاراپ، قازاقستان جايلى وي تۇيەدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان بىزدە جاۋاپكەرشىلىك بار ەكەنىن سەزىنەمىن. سول سەبەپتى قازاقستان تۋرالى سۇراسا، بارىنشا تولىق جاۋاپ بەرىپ، ءوزىمنىڭ وقۋ ۇلگەرىمىم، ءجۇرىس-تۇرىس، مادەنيەتىممەن ەلدىڭ سىرتقى يميدجىنە نۇقسان كەلتىرمەۋگە تىرىسامىن.

شەتەلدىكتەرگە قازاقستاندى تانىستىرۋ ۇستىندە

شەتەلدە وقىعىسى كەلەتىن دوستارىما ايتارىم، جان-جاقتى بولىڭىزدار، باراتىن ەلىڭىز تۋرالى الدىن-الا ىزدەنىپ، جاقسىلاپ دايىندالىڭىزدار. ۋاقىتتارىڭىزدى ءتيىمدى پايدالانىڭىزدار دەگىم كەلەدى. «بولاشاق باعدارلاماسىنا» قۇجات تاپسىرۋدان قورىقپاڭىزدار. كەزىندە بۇل ستيپەنديا ماعان دا قول جەتپەس ارمانداي كورىنگەن. ءقازىر كورىپ وتىرعانىڭىزداي، شوتلانديادا ءبىلىم الىپ ءجۇرمىن. دەمەك، تالپىنساڭىزدار، شىنىمەن قالاساڭىزدار، سىزدەر دە شەتەلدە وقي الاسىزدار.

بەلفاست قامالى

شەتەلدە وقىپ، وزگە ەلدىڭ مەنتاليتەتىن، ءومىر سالتىن، عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ادەت-عۇرپىن كورىپ، قانداي دا ءبىر وي ءتۇيۋ، وقۋ، وزگە ءتىل ۇيرەنۋ، مۇنىڭ ءبارى ومىرلىك تاجىريبە دەپ ويلايمىن. كوڭىل كوكجيەگىڭ كەڭەيەدى، بۇرىن باسقاشا قاراپ كەلگەن ماسەلەلەرگە ەندى مۇلدەم باسقا تۇرعىدان قاراي باستايسىڭ. سالىستىراسىڭ، جاقسىسىن الىپ، جامانىنا جولاماۋعا تىرىساسىڭ. مەن ءوزىم ءالى دە وقىپ جۇرگەن ستۋدەنت بولعاندىقتان، تالاپكەرلەرگە اسىپ-تاسىپ اقىل ايتا بەرگەنىم جاراماس. ەڭ باستىسى، ءوز بولاشاقتارىڭىز ءوز قولدارىڭىزدا ەكەنىن ۇمىتپاساڭىزدار ەكەن دەيمىن.

قانيا تابىس

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

گونكونگتاعى وقۋى مەن ءومىرى، ونداعى قيىندىقتارى جايلى قازاق جىگىتىنىڭ اڭگىمەسى

---