InfoHub Logo

ادەبيەت-اردىڭ ءىسى.ادەبيەتتىڭ ءوزى قاي داۋىردە دە، قاي زاماندا دا ادام كوڭىل-كۇيىنىڭ بۋىرقانعان، بوساڭسىعان، قايرات شاقىرعان، قامىققان، ومىرلىك ماقساتتارعا ۇمتىلعان ساتتەرىنىڭ ءبارىنىڭ دە كوركەم شەجىرەسى، بەينەلى سۋرەتى، مىڭ قۇبىلعان اۋەنى. ەركىندىكتى، ازاتتىقتى، تاۋەلسىزدىكتى ءاردايىم تۋ عىپ ۇستاپ، ۇلتتىق سانا-سەزىمدى تاربيەلەۋدە، اتا-بابامىزدان قالعان جەرىمىزدى باسقىنشى جاۋلاردان قورعاۋدا، ۇلتتىق نامىس پەن ۇلتتىق ءپاتريوتيزمدى قالعىتپاي قايراپ وتىرۋدا رۋحى بيىك ادەبيەتىمىزدىڭ دە ارتار جۇگى الدىڭعى قاتاردا ەدى.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى جىلداردا ءتۇرلى قيىن وتكەلدەردى، قانشاما  اۋىرتپالىقتى كەشتى.وسى جىلداعى كەشكەن بەينەت تە، تارتقان ازاپ تا ءبارى زامان كەلبەتىنىڭ قالاي قۇبىلعانىن اينا قاتەسىز وبرازعا اينالدىرىپ ادەبيەت تاريحىندا قالدىردى.

تاۋەلسىزدىك يدەياسى – قازاق ادەبيەتىندە ەجەلدەن قونىس تەپكەن ۇعىم. تاۋەلسىزدىك داۋىرىندە بۇل ماسەلە قيالدان گورى ناقتى شىندىق رەتىندە جىرلانا باستادى. الايدا ونى قابىلداۋ ءارتۇرلى ىڭعايدا بولدى. تاۋەلسىزدىك داۋىرىندە ادەبيەتتىڭ ايتار ويى،شىعار بيىگى، ءتىلى دە ەركىن سامعادى.ادەبيەتتىڭ قاي جانرىنا دا قالام سىلتەگەن قالامگەرلەر بۇل رەتتە ۇلت تاعدىرى،ەلدەگى ساياسي- الەۋمەتتىك قايشىلىقتار،وتپەلى كەزەڭنىڭ بولمىسى مەن رۋحاني جاداۋلىق سياقتى ماسەلەلەردى،سونداي-اق بۇگىنگى دەموكراتيالىق قوعامداعى قاراما -قايشىلىقتاردى كۇن تارتىبىنە قويا ءبىلدى.

«مىڭنىڭ اتىن بىلگەنشە، ءبىردىڭ ءتۇسىن ءبىل»- دەيدى.تاۋەلسىزدىك داۋىرىندەگى قازاق ادەبيەتىمەن ەتەنە تانىسىپ جاتقاننان سوڭ، سول ءداۋىردىڭ جازۋشى اقىندارىمەن،سىنشى-عالىمدارىمەن فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ماماندىعىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتتەرى  « 100 كىتاپ» جوباسى اياسىندا «تاۋەلسىزدىك  كەزەڭىندەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ زەرتتەلۋى مەن زەردەلەنۋى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزدى.شاراعا فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، م.و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى، دوسەنت، «الاشتىڭ ءبىر ارداعى» (1998)، «كوركەم ويدىڭ قۇدىرەتى» (2007)، «ءمۇسىلىم بازاربايەۆ زەرتتەۋلەرى جانە ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ ماسەلەلەرى» (2010) مونوگرافيالارىنىڭ اۆتورى گۇلجاھان وردا، م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى قازىرگى قازاق ادەبيەتى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، 
«جىگەر» فەستيۆالىنىڭ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت مينيسترلىگى كونكۋرسىنىڭ جۇلدەگەرى، جامبىل اتىنداعى حالىقارالىق سىيلىقتىڭ يەگەرى، بىرنەشە بايگەلەردىڭ جۇلدەگەرى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، حالىقارالىق سىنشىلار اسسوسياسياسىنىڭ ديپلومانتى، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ مۇشەسى نۇرداۋلەت اقىش شاقىرىلدى.

قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى  ماماندىعىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتتەرى كەش قوناقتارىنا ءوز كوكەيلەرىندە جۇرگەن سۇراقتاردى قويىپ،ەركىن فورماتتا پىكىر الىسۋ جۇرگىزىلدى.
تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى ون جىلىندا قازاق ادەبيەتى ءوز ارناسىن جاڭا باعىتقا بۇرىپ، جاڭا باعىتتىڭ دامۋىنا سايكەس وقىرماندار كوز مايىن تامىزىپ وقيتىن پروزا، بەرىرەكتە رومان جانرىنداعى شىعارمالارعا تالداۋلار جاسالىندى.تاۋەلسىزدىك تۇسىنداعى ادەبيەتتىڭ دامۋ باعىتتارى مەن ارنالارى جايلى كەڭ مالىمەت بەرىلدى.جالپى، ەلىمىزدەگى ادەبي ءۇردىستىڭ بۇگىندە قاي دەڭگەيدە ،قالاي دامىپ كەلەدى،جاستاردىڭ ادەبيەتكە بەتبۇرىسى قالاي كورىنىس تابۋدا سەكىلدى سۇراقتارعا جاۋاپتار تولىقتىرىلدى.ادەبي تالداۋعا قالاي كىرىسۋ كەرەكتىگىن،شىعارمالاردى قالاي زەرتتەۋ ەرەكشەلىكتەرىن ءوز كەزەگىندە گۇلجاھان وردا ءسوز ەتسە،ال پروزاشى نۇرداۋلەت اقىش ءوز تۆورچەستۆوسىنداعى تۋىندىلارعا قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.اۆتور قالامىنان تۋعان كوپتەگەن حيكايات-اڭگىمەلەردىڭ مازمۇندىق ەرەكشەلىگىنە،كوركەمدىگىنە،سيۋجەتتىك جەلىلەرىنە بايلانىستى ءسوز ەتىلدى.نۇرداۋلەت اقىش تەك جازۋشى عان ەمەس،سىنشى-عالىم رەتىندەگى ءوز زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە ورتاعا سالدى.ادەبيەتتىڭ كەيىنگى جاس تولقىن بۋىندارىنا شىعارمانى قالاي جازۋ كەرەكتىگىن،ويدىڭ جۇيەلىگىن ساقتاۋدى،ادەبيەتتە شىنايىلىقتى كورسەتۋدى ءسوز ەتتى.

كەش سوڭىندا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءتاۋىلسىز جاستارىنا ءوز ۇلگى-ونەگەسىن ايتىپ،ادەبيەتتىڭ جاناشىرلارىنا سەنىم ءبىلدىردى.جازۋشى نۇرداۋلەت اقىشتىڭ اۆتوگراف بەرۋىمەن قالامگەر كىتاپتارى ستۋدەنتتەرگە سىيعا بەرىلدى.وسىنداي تاربيەسى مەن تاعىلىم مول ءىس-شaرانى وتكىزۋدە قازاق ادەبيەتى جانە ادەبيەت تەورياسى كافەدراسىنىڭ وقۋتۋشىلارى رايحان يماحانبەت،التىناي اسقاروۆا،گۇلناز داۋتوۆا،ايجان ەسەنتايەۆاعا 3-كۋرس ستۋدەنتتەرى اتىنان  زور العىس بىلدىرگىمىز كەلەدى.

جيىرما سەگىز جىلدىق تاريحى بار تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ حال-احۋالىن ءبىر عانا كەش اياسىندا ەگجەي-تەگجەي ايتۋ، تالداۋ مۇمكىن ەمەس. سوندا دا ءبىز كوكەيدە جۇرگەن كوكەيكەستى ماسەلەلەردى شاما-شارقىمىزشا ءبىلىپ قالۋعا نيەتتەندىك. ءبىزدىڭ ەندىگى مىندەتىمىز سول ءداۋىردىڭ ءمانىن ۇعىنىپ،ادەبيەتتىڭ شىن جاناشىرا اينالۋ.        

فاريزا تىلەۋلەس

---