«مەنىڭ» اپامنىڭ ايتقاندارى
تىڭداعان قۇلاققا، وقىعان كوزگە، تۇسىنگەن تۇيسىككە جامان دۇنيە بولمايدى دەپ ويلايمىن. مەن قاراپايىم قازاقى وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. شىققان تەگىم، جەرىم، ەلىم قازاقتىڭ، ونىڭ ىشىندە سوناۋ حان بيلىگى تۇسىنداعى ءتۇبى تەكتى سۇلتاندار مەن حاندار شىققان اقسۇيەك تورە رۋىنان، ءونىپ- وسكەن جەرىم ماحامبەت پەن يساتاي دۇبىرلەتىپ وتكەن كيەلى باتىستىڭ توپىراعى. تاڭعى، تۇسكى، كەشكى استا تاربيە، ۇيات، ار، نامىس تۋرالى ساباقتار وتەدى. تيىمدى كوپ ەستىپ، ءبىر جەرگە باراردا «بارمايسىڭ» دەگەن جاۋاپتى العاننان كەيىن، ەكىنشى رەت اتا-انا الدىنا سۇراپ بارعان ەمەسپىن. بىرەۋگە ەسكىلىك بولار، ءبىراق ۇيدەگى ءتارتىپ وسىنداي بولدى. بالا كۇنىمنەن انام: «سەن-ۇيدىڭ ۇلكەنىسىڭ! سەن قالاي كوش تۇزەسەڭ، ارتىڭداعى باۋىرلارىڭ دا ساعان قاراپ بوي تۇزەيدى. ەڭ الدىمەن اكەڭنىڭ، ودان كەيىن تۇگەل اۋلەتتىڭ ابىرويىسىڭ!» دەپ قۇلاققا قۇيىپ ءوسىردى. كىشكەنتايىمدا ۇنامايتىن بۇل سوزدەر-مەندەگى جاۋاپكەرشىلىكتى قالىپتاستىرعان ەدى. ۋاقىت وتە، ەسەيە كەلە انانىڭ بەرەتىن اقىلىن ەشقانداي مەكتەپ تە بەرە المايتىنىن، ەشقانداي كىتاپ الماستىرا المايتىنىن تۇسىنگەندەيمىن. ءوزى جوقشىلىقتىڭ جىرتىق جامىلعىسىن جامىلىپ، اۋزىمىزعا توقشىلىقتىڭ ءتاتتىسىن توسىپ وسىرگەن، بارىن اياماعان، ۇلگى بولاتىن، مەندىك ومىرلىك كۋمير- انام.
وسى تۇستا قالامىنان كەرەمەت تۋىندىلاردى وربىتە بىلگەن ءازىلحان نۇرشايىقوۆتىڭ «ماحاببات قىزىق مول جىلدار» كىتابىنىنداعى باستى كەيىپكەر مەڭتايدىڭ «اپامنىڭ ايتقاندارى» ەسكە ءتۇسىپ وتىر. قاتتى اسەر قالدىرعان بۇل سوزدەر ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. بەرەرى مول، ماعىناسى تەرەڭ، قاسيەتى مەن ءقادىرى بار دۇنيەنى ءار قىز وقىسا ەكەن دەيمىن. مەڭتايدىڭ اناسى شىنىمەن دە مەنىڭ اناما ۇقسايدى. ەگەر مەن دە «اپامنىڭ ايتقاندارىن» جازار بولسام، ول قالاي بولار ەدى؟
«تەكتىلىك پەن قاراپايىمدىلىق ءتاج بولىپ ماڭدايىڭا تاعىلسىن» دەپ ۇيرەتتى. تەكتىلىك- قازديىپ كيىنىپ، شىرەنىپ جۇرۋدە ەمەس. ەڭ الدىمەن ونىڭ سالماعى رۋحپەن، سانامەن ولشەنەدى. ونىڭ قانداي دا ءبىر فورمۋلاسى جوق، تەك اۋزىڭنان شىققان سوزىڭە ىستەگەن ءىسىڭ ۇيلەسىمدى بولسىن، ىشىڭدە ارىڭ مەن نامىسىڭ سويلەسىن.
ومىردە ءبارى سەن قالاعانداي بولا بەرمەيدى. ىستىقتىڭ دا ايازداي قارىپ، مۇزدىڭ دا وتتاي بولاتىنىن ۇمىتپا! ءبىر ساتتە بوتەننىڭ جاقىن، جاقىننىڭ جاتقا اينالۋى مۇمكىن. بۇگىندە سەنىم- ءقادىرى كەتىپ بارا جاتىرعان نارسە، سەلكەۋ تۇسىرمە. ومىرىڭ-تەڭىز بولسا، سونداعى ۋاقىتشا كەمەگە وتىرما!
جاساندىلىق ەشقانداي دارەجە الىپ بەرمەيدى، الىسقا اپارمايدى. الدامشى قىلىق، جاعىمپاز قۇربى، بىتپەيتىن وسەك پەن اقىرىن اڭدۋدان بويىڭدى الشاق ۇستا. بارىندە ادەمى ماسكا. كىشكەنتايىمدا «باسىڭدى جۇلىپ الايىن دەپ تۇرسا دا، شىنىڭدى ايت» دەپ ۇرساتىن. شىنايىلىقتان جۇرداي زاماندا شىنايى بول. ادەمى تاماق، ۇلبىرەگەن كيىم، قىمبات كولىكتى كورسەتەسىڭ. جارىساسىڭ، الدا ەكەنىڭدى سەزىنسەڭ، شاتتاناسىڭ. ينتەرنەتتە ءمىنسىز بولۋ ءۇشىن، شىن ومىردە رۋحىڭ، ميىڭ جالاڭاشتانىپ، اش قالماسىن.
سۇلۋ بول! كىرشىكسىز تازا جۇرەگىڭ، اپپاق پەيىلىڭ، كوركەم مىنەزىڭ مەن تەكتىلىگىڭدى تانىتار تاربيەڭ، ەڭ باستىسى، جانىڭ سۇلۋ بولسىن. «مەنىڭ، اكەڭنىڭ قانداي تاربيە بەرگەندىگى ءوزىڭدى ۇستاۋىڭنان كورىنەدى.» انانىڭ سۇتىمەن دارىپ، سۇيەكپەن بىتكەن مىنەزىڭدى كوركەم ەتە ءبىل!
ءوزىڭدى قوقىس قىلاتىن دا، ادام قىلاتىن دا-بىرەۋ. ول- اينا الدىنداعى جان. ارماندا! ماقسات قوي! بالا كۇنىمنەن ارمانشىل، قيالي قىزبىن، ءاردايىم ماعان «ارمانىڭ تىم بيىك، بۇلتپەن تالاسارداي تىم جوعارىدا، اسپانمەن جارىسارداي اۋقىمى شەكسىز. تەك بوس قيالعا ەرمەي، ارتقا قاراپ تۇرىپ قالماي، ىلگەرى ءجۇر، ارمانىڭدى ورىندا» دەيدى.
ءومىر - قىزىق الەم. كەيدە جۇرەگىڭە قۋانىش سىيلاپ، شاتتاندىرسا، كەيدە مۇڭعا بولەيدى. قۇلاتادى قاتتى. ەرىكسىز جىلاتادى. شالىنىپ قالساڭ، ءۇستىڭدى قاعىپ جىبەرىپ، قايتا تۇر. جارالانساڭ، السىزدىك تانىتپا. نازىك جۇرەگىڭ مەن قايراتىڭدى شىڭداي ءتۇس. ومىردەگى كەي جەڭىلىستەر- جەڭىستىڭ باستاماسى بولىپ جاتادى.
كەيدە مەن وز-وزىممەن قۋىستانىپ، كوڭىل قۇلازىپ، مي مۇزداپ قالاتىن ساتتەرىم بولادى. وزىمە كوڭىل تولماي، ارا-تۇرا ءمىنسىز ءمۇسىن مەن ادەمى اجاردىڭ مەندە بولماعانىنا رەنجىپ، بار باقىتتى سىر مەن سىمباتقا بالاپ، ءتۇڭىلىپ كەتەتىن كەزدەر دە بولعان. وندايدا: «بوسقا شارشايتىن جۇيكە مەن قالاتىن كوڭىل، سىقىرلاپ سىناتىن سەنىمدى عانا تاپتىڭ. وسى ما كەرەگى؟ مىنا جەرىڭدە دەپ، قولىمدى سول جاق كەۋدەمە تاقاپ، سوعىپ تۇرعان جۇرەگىڭ باردا، ءار ارايلاپ اتقان تاڭ مەن نۇرلانا باتقان كۇندى كورۋىڭ-سەن ءۇشىن ۇلكەن سىي.»،- دەپ جاۋاپ قايىرادى.
ءار كەشكى اس سايىن: «مەكتەپ ءبىتىردىڭ، الدا سەنى ۇلكەن ءومىر كۇتەدى» دەگەن سوزدەرمەن باستالاتىن داستارحان باسىندا مىندەتتى تۇردە ومىرلىك ازىق بولار دۇنيەلەر ايتىلادى. «مەن ساعان ءقازىر كەرەگىڭدى الىپ بەرە الامىن، بىردەڭە ۇناماسا، اۋىستىرىپ تا، باسقاسىن دا الىپ بەرەرمىن. ءبىراق، ومىردەگى بارلىق نارسەنى مەن الىپ بەرە المايمىن ساعان، ءبىز ءتىرى تۇرعاندا قالاعانىڭدى ءىشىپ، قالاعانىڭدى كيە الاسىڭ. قولىمىزدان كەلگەنىن جاسايمىز. الايدا، قىزىم، ءبىز ۇنەمى جانىڭدا بولمايمىز، ءوزىڭ جاساۋ كەرەك تاڭداۋ بولادى. قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا عانا، ولشەنىپ بەرىلگەن عۇمىردا باقىتتى بولۋعا تولىقتاي قۇقىلىسىڭ. تەك ول كەزدە قۇر سوزگە، ارزان اڭگىمەگە سەنبە، سىرتىنا قاراپ ماستانبا» «اقىلدى قىزسىڭ عوي!»،-دەپ اياقتالاتىن ءار اڭگىمەدەن كەيىن، ءبىر ءسات اتا-انا ۇياسىنان الىستاماي، كىشكەنتاي بولىپ قالا بەرگىڭ كەلەدى، ەگەر ءۇمىتتى اقتاي الماي قالسام، وسىنشاما ءسوزدى زايا ەتىپ الام با دەگەن قورقىنىش بيلەيدى. الايدا مەندەگى اتا-انا الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ مول ەكەندىگىن سەزىنە تۇسەتىندەيمىن.
ايتىلماعان ءالى قانشاما ءسوز، قانشاما اڭگىمە بار. بۇل تەك باستاماسى بولىپ قالسىن. توپىراقتى بارىنە بىردەي شاشۋدان اۋلاقپىن، ءبىراق قازىرگى قوعامداعى كەي قىزدارعا قاراپ وتىرىپ، انام بەرگەن قاتال تاربيەگە العىس ايتامىن. تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋ جولىندا وندى-سولدى تانىپ، كەيىن بارماق شاينارلىق ىسكە ۇرىندىرماۋ ءۇشىن، ءومىر مەكتەبىندە ۇزدىك اتانۋ ءۇشىن ءار جانۇيادا وسىنداي اڭگىمەلەر كوبىرەك ايتىلۋى قاجەت دەپ تۇيىندەگىم كەلەدى.
ۋ.م.دجولدىبايەۆا- تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ دوسەنتى مادەنيەتوۆا بالسۇلۋ- شىعىستانۋ فاكۋلتەتى، شەتەل فيلولوگياسى ماماندىعىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
ۇلى دالام…وتپەلى تاريحىم…قايران جۇرتىم…قاي ەلدە، قاي حالىقتا دا دانا تۇلعالار، دانىشپان قايراتكەرلەر تاريح اعىمىنىڭ بيىك جالىندا، حالىق تاعدىرىنىڭ تەرەڭ شايقالاس شاقتارىندا ءدۇن...
-
قازىرگى زامان - وتە كۇردەلى، تەحنيكالىق پروگرەسپەن، اقشامەن، بيلىكتى جاۋلاپ الۋمەن تىعىز بايلانىستى. كۇندەلىكتى ومىردە: «ادامنىڭ قازىرگى الەمدە ءومىر ءسۇرۋى قانداي؟»، «ۋاقىت وتە كەل...
