مەنشىكتەۋ وپەراتورى. ستاندارتتى فۋنكسيالار
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەنشىكتەۋ وپەراتورى. ستاندارتتى فۋنكسيالار. 9 - سىنىپ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا مەنشىكتەۋ وپەراتورى، ستاندارتتى فۋنكسيالاردىڭ جانە ولاردىڭ جازىلۋ ەرەكشەلىكتەرىن ۇعىندىرىپ، پروگراممالاۋ تىلىندە جازۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، العان بىلىمدەرىن جانە ستاندارتتى فۋنكسيالاردى پروگراممالاۋ تىلىندە قالاي جازۋ كەرەكتىگى جايىندا وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، تازالىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەرتاقتا، وقۋلىق، پرەزەنتاسيا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اڭگىمەلەۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ. سىنىپ وقۋشىلارىمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
ءىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
مەنشىكتەۋ وپەراتورى - جازىلعان ورنەكتىڭ ءمانىن ەسەپتەپ، اينىمالىعا مەنشىكتەۋ. ءجيى قولدانىستا بولاتىن بولاتىن وپەراتوردىڭ ءبىرى.
جازىلۋ ءپىشىمى ::=
اينىمالى اتاۋىنىڭ ءتيپى مەن قابىلدايتىن ءماننىڭ ءتيپى مىندەتتى تۇردە سايكەس كەلۋى ءتيىس. مەنشىكتەۋ وپەراتورى تەك اريفمەتيكالىق ورنەكتەر ءۇشىن عانا ەمەس لوگيكالىق جانە سيمۆولدىق ورنەكتەرگە دە قولدانىلادى. اينىمالىعا سيمۆولدىق شامانى مەنشىكتەگەندە سيمۆول اپوستروفقا (‘’) الىپ جازىلادى. مىسالى: V:=’M’؛ x:=’15’،
بۇل وپەراتور 2 مىندەت اتقارادى:
اينىمالىلاردىڭ بەلگىلى ماندەرى بويىنشا اريفمەتيكالىق ورنەكتىڭ ساندىق ءمانىن ەسەپتەيدى.
تابىلعان ءمان اينىمالى اتاۋىنا مەنشىكتەلەدى.
تومەندەگى كەستەدەن قايسىسى مەنشىكتەۋ وپەراتورى بولاتىنى نەمەسە بولمايتىنىن انىقتاڭدار. پراكتيكالىق تاپسىرما (ينتەرتاقتانىڭ كومەگىمەن)
ورنەك تۇسىنىكتەمە
z:=0 دۇرىس
a:=b دۇرىس
a:=b+5 دۇرىس
a=c+1 قاتە
- z:=y قاتە
2*p+3:=x قاتە
– Q:=A+B قاتە
x:=a±5 قاتە
تۋربو پاسكال تىلىندە الدىن الا پروگراممالارى جاسالىپ ستاندارتتى مودۋلگە جيناقتالىپ قويىلعان، قاجەت كەزىندە پايدالانۋعا بولاتىن وبەكتىلەر بار. سولاردىڭ ءبىرى ستاندارتتى فۋنكسيالار بولىپ تابىلادى. ولار ءجيى كەزدەسەتىن ماتەماتيكالىق جانە باسقا دا فۋنكسيالاردى ەسەپتەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
پروگراممالاردا ءجيى پايدالانىلاتىن فۋنكسيالار:
اريفمەتيكالىق فۋنكسيالار. اريفمەتيكالىق فۋنكسيالاردا ءبۇتىن جانە ناقتى شامالار پايدالانىلادى.
تيپتەردى وزگەرتۋ فۋنكسيالارى. بۇل فۋنكسيا شامالاردىڭ تيپتەرىن وزگەرتۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. مىسالى، ناقتى ساندى ءبۇتىن سانعا، سيفرلار تۇرىندە بەرىلگەن سيمۆولدار تىزبەگىن ءبۇتىن سانعا اۋدارادى.
Chr(x) – ح سانىن سيمۆولعا اۋدارادى.
High(x) – شامانىڭ ماكسيمۋم ءمانىن بەرەدى.
Low(x) – شامانىڭ مينۋمۋم ءمانىن بەرەدى.
Ord(x) – سانالاتىن ءتيپتى ءبۇتىن تيپكە كوشىرەدى.
Round(x) – ناقتى ساندى ءبۇتىن سانعا دوڭگەلەكتەيدى.
Trunس(x) – ناقتى ساننىڭ ءبۇتىن بولىگىن بەرەدى.
اريفمەتيكالىق فۋنكسيالار
ماتەماتيكالىق جازىلۋى پاسكال تىلىندە جازىلۋى
|x| abs(x)
x^2 sqr(x)
√x sqrt(x)
π Pi
[x] int(x)
e^x exp(x)
sinx sin(x)
cosx cos(x)
tgx tan(x) نەمەسە (sin(x)/cos(x))
lnx ln(x)
مىسالى: x=a^3/(√c+9، 2)؛ جازىلۋى x≔sqr(a)*a/(sqrt(c)+9. 2)؛
x=〖(a+b)〗^2/(π -|ab| )؛ جازىلۋى x≔sqr(a+b)/(pi - abs(a*b))؛
III. ساباقتى بەكىتۋ. ساباعىمىزدى «لوتو» ويىنى ارقىلى بەكىتەمىز. (سلايد كورسەتىلەدى)
1. مەنشىكتەۋ وپەراتورى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
2. مەنشىكتەۋ وپەراتورىنىڭ جازىلۋ ءپىشىمى؟
3. اينىمالىعا سيمۆولدىق شامانى مەنشىكتەگەندە سيمۆول... الىپ جازىلادى.
4. مىنا ورنەكتى اريفمەتيكالىق فۋنكسيالاردى پايدالانا وتىرىپ ورنەكتە... x=√0، 5a/(〖tg〗^2 π)
5. مىنا ورنەكتى اريفمەتيكالىق فۋنكسيالاردى پايدالانا وتىرىپ ورنەكتە... a=〖7، 9x〗^3/(√12+sinx)
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا مەنشىكتەۋ وپەراتورى، ستاندارتتى فۋنكسيالاردىڭ جانە ولاردىڭ جازىلۋ ەرەكشەلىكتەرىن ۇعىندىرىپ، پروگراممالاۋ تىلىندە جازۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، العان بىلىمدەرىن جانە ستاندارتتى فۋنكسيالاردى پروگراممالاۋ تىلىندە قالاي جازۋ كەرەكتىگى جايىندا وي - ورىستەرىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە، ۇقىپتىلىققا، تازالىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەرتاقتا، وقۋلىق، پرەزەنتاسيا.
ساباقتىڭ ءتۇرى: اڭگىمەلەۋ
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ. سىنىپ وقۋشىلارىمەن امانداسۋ، تۇگەندەۋ.
ءىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
مەنشىكتەۋ وپەراتورى - جازىلعان ورنەكتىڭ ءمانىن ەسەپتەپ، اينىمالىعا مەنشىكتەۋ. ءجيى قولدانىستا بولاتىن بولاتىن وپەراتوردىڭ ءبىرى.
جازىلۋ ءپىشىمى ::=
اينىمالى اتاۋىنىڭ ءتيپى مەن قابىلدايتىن ءماننىڭ ءتيپى مىندەتتى تۇردە سايكەس كەلۋى ءتيىس. مەنشىكتەۋ وپەراتورى تەك اريفمەتيكالىق ورنەكتەر ءۇشىن عانا ەمەس لوگيكالىق جانە سيمۆولدىق ورنەكتەرگە دە قولدانىلادى. اينىمالىعا سيمۆولدىق شامانى مەنشىكتەگەندە سيمۆول اپوستروفقا (‘’) الىپ جازىلادى. مىسالى: V:=’M’؛ x:=’15’،
بۇل وپەراتور 2 مىندەت اتقارادى:
اينىمالىلاردىڭ بەلگىلى ماندەرى بويىنشا اريفمەتيكالىق ورنەكتىڭ ساندىق ءمانىن ەسەپتەيدى.
تابىلعان ءمان اينىمالى اتاۋىنا مەنشىكتەلەدى.
تومەندەگى كەستەدەن قايسىسى مەنشىكتەۋ وپەراتورى بولاتىنى نەمەسە بولمايتىنىن انىقتاڭدار. پراكتيكالىق تاپسىرما (ينتەرتاقتانىڭ كومەگىمەن)
ورنەك تۇسىنىكتەمە
z:=0 دۇرىس
a:=b دۇرىس
a:=b+5 دۇرىس
a=c+1 قاتە
- z:=y قاتە
2*p+3:=x قاتە
– Q:=A+B قاتە
x:=a±5 قاتە
تۋربو پاسكال تىلىندە الدىن الا پروگراممالارى جاسالىپ ستاندارتتى مودۋلگە جيناقتالىپ قويىلعان، قاجەت كەزىندە پايدالانۋعا بولاتىن وبەكتىلەر بار. سولاردىڭ ءبىرى ستاندارتتى فۋنكسيالار بولىپ تابىلادى. ولار ءجيى كەزدەسەتىن ماتەماتيكالىق جانە باسقا دا فۋنكسيالاردى ەسەپتەۋ ءۇشىن قولدانىلادى.
پروگراممالاردا ءجيى پايدالانىلاتىن فۋنكسيالار:
اريفمەتيكالىق فۋنكسيالار. اريفمەتيكالىق فۋنكسيالاردا ءبۇتىن جانە ناقتى شامالار پايدالانىلادى.
تيپتەردى وزگەرتۋ فۋنكسيالارى. بۇل فۋنكسيا شامالاردىڭ تيپتەرىن وزگەرتۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. مىسالى، ناقتى ساندى ءبۇتىن سانعا، سيفرلار تۇرىندە بەرىلگەن سيمۆولدار تىزبەگىن ءبۇتىن سانعا اۋدارادى.
Chr(x) – ح سانىن سيمۆولعا اۋدارادى.
High(x) – شامانىڭ ماكسيمۋم ءمانىن بەرەدى.
Low(x) – شامانىڭ مينۋمۋم ءمانىن بەرەدى.
Ord(x) – سانالاتىن ءتيپتى ءبۇتىن تيپكە كوشىرەدى.
Round(x) – ناقتى ساندى ءبۇتىن سانعا دوڭگەلەكتەيدى.
Trunس(x) – ناقتى ساننىڭ ءبۇتىن بولىگىن بەرەدى.
اريفمەتيكالىق فۋنكسيالار
ماتەماتيكالىق جازىلۋى پاسكال تىلىندە جازىلۋى
|x| abs(x)
x^2 sqr(x)
√x sqrt(x)
π Pi
[x] int(x)
e^x exp(x)
sinx sin(x)
cosx cos(x)
tgx tan(x) نەمەسە (sin(x)/cos(x))
lnx ln(x)
مىسالى: x=a^3/(√c+9، 2)؛ جازىلۋى x≔sqr(a)*a/(sqrt(c)+9. 2)؛
x=〖(a+b)〗^2/(π -|ab| )؛ جازىلۋى x≔sqr(a+b)/(pi - abs(a*b))؛
III. ساباقتى بەكىتۋ. ساباعىمىزدى «لوتو» ويىنى ارقىلى بەكىتەمىز. (سلايد كورسەتىلەدى)
1. مەنشىكتەۋ وپەراتورى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭ؟
2. مەنشىكتەۋ وپەراتورىنىڭ جازىلۋ ءپىشىمى؟
3. اينىمالىعا سيمۆولدىق شامانى مەنشىكتەگەندە سيمۆول... الىپ جازىلادى.
4. مىنا ورنەكتى اريفمەتيكالىق فۋنكسيالاردى پايدالانا وتىرىپ ورنەكتە... x=√0، 5a/(〖tg〗^2 π)
5. مىنا ورنەكتى اريفمەتيكالىق فۋنكسيالاردى پايدالانا وتىرىپ ورنەكتە... a=〖7، 9x〗^3/(√12+sinx)
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ينفورماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرۋ، سويلەۋ شەبەرلىگىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ. وقۋشىلاردى شاپشاڭدىققا، تاپقىرلىققا باۋلۋ.
