InfoHub Logo

قىزىلوردا وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى جانىنداعى
«قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى» شجق مقك
سايم ءلايلا نۇرلان قىزى

جوسپار:

كىرىسپە

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى

نەگىزگى ءبولىم

1. مەيىرگەرلىك زەرتتەۋ تۋرالى جالپى شولۋ

2. دالەلدى مەديسينانىڭ قولدانۋداعى مەديسينا سالاسىنداعى جەتىستىكتەرى

3. مەيىرگەرلىك زەرتتەۋگە قاجەتتى شەتەلدىك دالەلدى اقپارات كوزدەرى

قورىتىندى

 

كىرىسپە

اننوتاسيا: ماقالادا مەيىرگەرلىك زەرتتەۋدىڭ نەگىزگى ەرەجەلەرى باياندالعان دالەلدى اقپاراتتىڭ مەديسيناداعى ماڭىزدىلىعى قاراستىرىلعان. مەيىرگەرلىك دالەلدەنگەن زەرتتەۋگە نەگىزدەلگەن ەلەكتروندىق اقپارات كوزدەرىنىڭ تىزبەسى مەن سيپاتتامالارى كەلتىرىلگەن.

كىرىسپە

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى:

"ءبىلىمنىڭ ەكى ءتۇرى بار – ءبىز وسى تاقىرىپتى ءوزىمىز بىلەمىز نەمەسە ءبىز ول تۋرالى اقپاراتتى قايدان تابۋعا بولاتىنىن بىلەمىز»

س. دجونسون

دالەلدى مەيىرگەرلىك زەرتتەۋ باسقا مامانداردىڭ ەڭ ۇزدىك كلينيكالىق دالەلدى زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، تاجىريبە نەگىزىندە دالەلدى شەشىم قابىلداۋدى قاراستىرادى. ياعني مەيىرگەر زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن دالەلدى زەرتتەۋگە نەگىزدەلگەن اقپارات كوزدەرىنە سۇيەنۋى كەرەك.

ارينە، دالەلدەمەلەردى ىزدەۋ ىسىندەگى ءتيىمدى كومەكشى ەلەكتروندى دەرەكتەر بازاسى (دب) بولىپ تابىلادى. الايدا، قازىرگى تاڭدا بيومەديسينالىق جۋرنالداردا جاريالانىمداردىڭ سانى بۇگىنگى كۇنى 15 ملن بولىپ وتىر.

Fokin V.A 2002 ج. انىقتاماسى بويىنشا مەديسينالىق شارالاردىڭ بارلىعى تەك 15 % جاعدايىندا عانا عىلىمي دالەلدەرگە سۇيەنە وتىرىپ جاسالعان. 1/3 جاعدايدا ءبىزدىڭ ەمدەۋ پروسەدۋرالارىمىزدىڭ ناتيجەلىگى دالەلدەنبەگەن، وسىعان قاراماستان ءبىز ولاردى قولدانامىز.1/3 جاعدايدا ناتيجەلىلىگى دالەلدەنگەن، ءبىراق ءبىز ولاردى كلينيكالىق تاجىريبەدە قولدانبايدى دەلىنگەن.

الەمدە مەديسينالىق ماقالالاردىڭ 80% اعىلشىن تىلىندە جاريالانادى.

1996 ج. ۇلىبريتانيانىڭ جالپى تاجىريبەلىك مەيىرگەرلەرى اراسىندا جۇرگىزىلگەن سۇراستىرۋ بويىنشا، ولاردىڭ 80% كلينيكالىق شەشىمدى دالەلدى مەديسينا تاسىلدەرىنە سۇيەنە وتىرىپ قابىلدايتىنى انىقتالدى.

ۋكراينا حاركوۆ كالاسىندا جاسالعان ادىستەمەلىك نۇسقامادا جىل سايىن الەمدە مەديسينالىق-بيولوگيالىق بەيىندەگى 2 ملن-عا جۋىق ماقالالار جاريالانىپ وتىراتىندىعى ايتىلادى (جىلىنا 2 ەسە كوپ). بۇل رەتتكە جاريالانعان اقپاراتتاردىع كوپ بولىپ ارتۋى، ولاردى دالەلدى اقپارات كوزدەرى ەكەندىگىنە كۇمان تۋدىرادى. ياعني، بۇگىندە الەمدەگى باسپاسوزدەن شىعاتىن ماتەريالداردىڭ تەك 5%-ى عانا دالەلدى اقپارات بولىپ تابىلادى.

سوندىقتان مەيىرگەر زەرتتۋگە قاجەتتى دالەلدى اقپارات كوزدەرىن ءتيىمدى پايدالانا ءبىلۋى ءتيىس. ول مەيىرگەرلىك تاجىريبەنىڭ ساپاسىنىڭ ارتۋىنا اسەر ەتەدى.

مەيىربيكە ىسىندەگى عىلىمي زەرتتەۋلەر كەز كەلگەن باسقا عىلىمي ءپان سياقتى كاسىبي قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ناقتى عىلىمي دالەلدى اقپاراتتاردى الۋ ءادىسى بولىپ تابىلادى

سوندىقتان وسى تاقىرىپ وزەكتى بولىپ تابىلادى.

زەرتتەۋ ماقساتى: مەيىرگەرلىك زەرتتەۋگە قاجەتتى دالەلدى اقپارات كوزدەرىن جيناقتاۋ. زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ناتيجەسىندە جيناقتالعان دالەلدى اقپارات كوزدەرىن باعالاۋ.

زەرتتەۋ مىندەتتەرى:

• ەۋروپانىڭ عىلىمي-مەديسينالىق سايتتارىنان (Pubmed، Cyberleninka، Stat.fi) ماقالالار وقۋ، سونىڭ ادىستەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ، ستاتيستيكالىق اقپاراتتاردى جيناقتاۋ، تالداۋ.
• مەيىرگەرلىك شەتەلدىك دالەلدى اقپارات كوزدەرىنە سيپاتتاما جۇرگىزۋ.
• قازاقستانداعى مەيىرگەرلىك زەرتتەۋگە قاجەتتى دالەلدى اقپارات كوزدەرىن تابۋ

1.1 دالەلدى مەديسيناداعا جالپى شولۋ

مەيىربيكەلىك زەرتتەۋلەر-بۇل پاسيەنتتەرگە كومەكتى جاقسارتۋ جانە/نەمەسە پروبلەمالىق جاعدايلاردى شەشۋ ءۇشىن جاڭا اقپارات الۋعا تىرىساتىن مەيىربيكەلەر جۇرگىزەتىن كلينيكالىق پروسەسى. كەيبىر اۆتورلاردىڭ پىكىرىنشە (ر. Buard، ر. Morrison، 1990) زەرتتەۋلەر مەيىربيكەلەردىڭ قانداي جۇمىس اتقاراتىنىن ءتۇسىنۋ، باعالاۋ جانە تالداۋ جولىندارىن بىلدىرەدى دەلىنگەن.

سوڭعى ەكى ونجىلدىقتا مەديسينادا ءبىلىمنىڭ جاڭا سالاسى – دالەلدى مەديسينا (دم – evidence – based medicine) قالىپتاستى. سوزبە-سوز اۋدارعاندا - " فاكتىلەرگە نەگىزدەلگەن مەديسينا "نەمەسە" مەديسينالىق پراكتيكاعا عىلىمي نەگىزدەلگەن "نەمەسە"عىلىمي – دالەلدى مەديسينا" تەرمينىنىڭ ءمانىن ناقتى كورسەتەدى.

دالەلدى مەديسينا (دم) - ناقتى ناۋقاسقا ەمدەۋ ءادىسىن تاڭداۋ كەزىندە دالەلدەنگەن ەڭ جاقسى كلينيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ قورىتىندىلارىن پايدالانۋ. «دوكازاتەلنايا مەديسينا - نوۆىە پودحودى ي پروبلەمى» ماقالادا،اۆتورى ي.ماسيچانىقتاماسى بويىنشا – بۇل دياگنوستيكاعا، تارالۋعا، شىنايى اعىمعا، ەمگە جانە اۋرۋلاردى الدىن الۋعا ارنالعان زەرتتەۋ. ول ەن دالەلگە نەگىزدەلگەن تاجىريبە" Evidence-Based Medicine". ول بۇرىنعى ەمدەۋ، دياگنوستيكالاۋ ادىستەرىنەن ناقتى ايىرماشىلىعىمەن  ەرەكشەلىنەتىنمەديسينا قىزمەتكەرلەردەن كريتيكالىق باعالاۋدى تالاپ ەتەتىن كلينيكالىق مەديسينانىڭ جاڭا باعىتى.

دم - نىڭ دامۋ تاريحىنا توقتالاتىن بولساق مەديسينالىق زەرتتەۋلەردە عىلىمي پرينسيپتەر ماڭىزدىلىعىنىڭ جوعارىلاۋى 20-عاسىردىڭ  80-90-شى جىلدارى دالەلگە نەگىزدەلگەن نەمەسە  دالەلدى مەديسينا  دەپ اتالاتىن  باعىتتىڭ پايدا بولۋىنا اكەلدى. 1990 جىلى ماك ماستەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ( تورونتو، كانادا) ديەۆيد ساكەتت جانە باسقالار.، عالىمدار (evidence-based-medicine) «دالەلگە نەگىزدەلگەن مەديسينا» -دەگەن ۇعىم ەنگىزدى."دالەلدى مەديسينا" تەرمينى العاش رەت 1992 جىلى «Guyatt et al» ماقالاسىندا مەديسينالىق ادەبيەتتە پايدا بولدى.دم يدەياسى كانادادا 1988 جىلى ماكماستەر ۋنيۆەرسيتەتىندە پايدا بولدى،ءبىراق 1990-شى جىلدارى بۇكىل الەمدە تانىمال بولدى. دەگەنمەن، 19 عاسىردا ءومىر سۇرگەن جانە مەديسينا عىلىمىنداعى بارلىق جاڭا جاڭالىقتاردى مونيتورينگىلەۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن كورسەتكەن اعىلشىن ەپيدەميولوگى ارچي كوكرەين دم نەگىزىن قالاۋشى بولىپ سانالادى. سوڭعى ون جىل ىشىندە الەمدە دم قولدانۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىق قارقىندى وسۋدە.

2. دالەلدى مەديسينانىڭ قولدانۋداعى مەديسينا سالاسىنداعى جەتىستىكتەرى

ق ر دارىگەرلەرى دالەلدى مەديسينانى پايدالانا جانە قولدانا وتىرىپ سوزىلمالى دەرتى بار ناۋقاستار ديسپانسەريزاسياسىنىڭ جاڭا ەرەجەسى بويىنشا نەگىزىن دايىندادى.وسى ديسپانسەريزاسيانى قالاعاننان كەيىن سوزىلمالى دەرتتەر ازايا باستادى.

15.06.2009. جىلى الماتىدا ورتالىق ازيا ايماعىندا العاشقى رەت دالەلدى مەديسينا ورتالىعى اشىلدى. بۇل ورتالىق تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل ازيا ەلدەرىندەگى العاشقى ورتالىق. ياعني وسى دالەلدى مەديسينا ورتالىعى دارىگەرلەردىڭ ءوزىنىڭ جۇمىس ورنىندا وتىرىپ ينتەرنەت ارقىلى وسى ينسيتۋتتا ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ول اقش-تىڭ حالىقارالىق دامۋ اگەنتتىگىنىڭ كومەگىمەن اشىلدى.بۇل ورتالىقتا دارىگەرلەر ارتەريالىق گيپەرتەنزيانى دالەلدەيدى. بولاشاقتا ورتالىقتا وزگە اۋرۋ تۇرلەرى بويىنشا دا ماماندار الماتىعا كەلىپ اۋرە بولماي وزدەرىنىڭ اۋدان ورتالىقتارىندا جانە اۋىلدارىندا ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە مۇمكىندىك الادى.

قازىرگى تاڭدا مەديسينا عىلىمىندا دالەلدى مەديسينا كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە جول تاۋىپ وتىر. سوعان بايلانىستى دارىگەرلەر دالەلدى مەديسينانىڭ بولاشاعى زور ەكەنىن ايتۋدا. كوپتەگەن مالىمەتتەر وسى سالا ارقىلى ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋدە. دم قاعيدالارىن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى: مەديسينالىق كومەك ساپاسى قاتەرلىگىن تومەندەتۋ،تيىمدىلىگىن جوعارلاتۋ، قۇنىن پايدالى ەتۋ جانە باسقادا ماڭىزدى قىرلارىن ءبىرىڭعايلاۋ. 

تۇپتەپ كەلگەندە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2005-2010 جج. «دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ دامۋى مەن قايتا وڭدەلۋى» تۋرالى مەملەكەتتىك باعدارلامادا «حالىقارالىق ستاندارتتارعا،جاڭا تەحنولوگيالارعا،قازىرگى ۋاقىت تالابىنا ساي ەمدەۋ تاسىلدەرى مەن مەديسينالىق قىزمەت تۇرلەرىنە جۇيەلى كوشۋدىڭ ماڭىزدىلىعى كورسەتىلگەن، مەديسينالىق شارالاردى دالەلدى مەديسينا قاعيدالارىنا نەگىزدەلگەن دياگنوستيكالىق پەن ەمدەۋ حاتتامالارىن ەنگىزۋ ارقىلى ءبىر تۇتاس ەتۋ جوسپارلانعان».

3. دالەلدى زەرتتەۋلەرگە نەگىزدەلگەن شەتەلدىك اقپارات كوزدەرى

قازىرگى جاعدايدا كلينيكالىق مەيىرگەرلەردىڭ زەرتتەۋگە وڭتايلى تاسىلدەردى ىزدەۋ ءۇشىن دالەلدى مەديسينا پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلۋ كەرەك.

دالەلدى اقپاراتتى پايدالانباس بۇرىن ولاردى تابۋ قاجەت. جانە ونى قالاي تابۋعا بولادى؟دەگەن سۇراق پايدا بولادى.قازىرگى ۋاقىتتا كەز كەلگەن عىلىمي اقپاراتتى ينتەرنەتتەن تابۋعا بولادى. دالەلدەمەلەردىڭ بارلىق كوزدەرى سىني باعالاۋدان ءوتتى جانە ولاردىڭ كوپشىلىگى ەلەكتروندىق تۇردە قولجەتىمدى. تۇراقتىجاڭارتىلعان كومپيۋتەرلىك دەرەكتەر بازاسى قاجەتتى اقپاراتتى جەدەل ىزدەستىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

كەستەدە مەيىرگەرلىك تاجىريبە بويىنشا دالەلدى اقپاراتتى قامتيتىن بۇگىنگى كۇنى ەڭ ماڭىزدى دەرەكتەر بازاسى ۇسىنىلعان.

مەيىرگەرلىك ءىس بويىنشا دالەلدى اقپاراتتىڭ نەگىزگى ەلەكتروندىق كوزدەرى

دەرەكتەر بازاسى	سيپاتتاما	ينتەرنەتتەگى ادرەسس
CINAHL	1983 جىلدان باستاپ 3 مىڭنان استام جۋرنال يندەكستەلىنگەن	www.cinahl.com
MEDLINE pubmed	1966 جىلدان باستاپ 12 ملن ماقالا جاريالانعان	http://www.pubmed.com
Evidence-Based Nursing	تاجىريبەلى مەيىرگەرلەردىڭ ماقالالارى جارايالانادى	http://ebn.bmjjournas.com
كوكران كىتاپحاناسى (The Cochrane Library	جۇيەلى شولۋلار؛ ەمدىك ارالاسۋلار تيىمدىلىگى؛ باقىلاناتىن كلينيكالىق زەرتتەۋلەر رەگيسترى (شا)؛بىرنەشە مالىمەتتەر قورى بار:	http://www.theCochraneLibrary.com
Clinical Evidence	كلينيكالىق ۇسىنىستاردى ازىرلەۋگە ارنالعان ماتەريالدار جيناقتالعان	http://www.clinicalevidence.com

 

CINAHL (Cumulative  Index  of  Nursing  and  Allied  Health  Literature)

CINAHL(Cumulative  Index  of  Nursing  and  Allied  Health  Literature( قازاقشا - «مەيىرگەر ءىسى مەن مەديسينانىڭ ارالاس سالاسى بويىنشا اقپاراتتار»)) - مەيىرگەرلەرگە ارنالعانپاسيەنتتەرگە كۇتىم كورسەتۋ بويىنشا ادەبيەتتەردىڭ جيىنتىعى.1983 جىلدان قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن مەيىرگەرلىك كۇتىم بويىنشا

3 مىڭنان استام جۋرنالدار شىعارىلعان. بۇل - مەيىرگەر ءىسى بويىنشا تولىق بيبليوگرافيالىق بازا. رەفەراتتاردان باسقا، مالىمەتتەر بازاسىنا تولىق ءماتىندى ماقالالار ەنگىزىلگەن..

MEDLINE: http://www.pubmed.com

Medline – (Medical Literature Online، مەدلاين)- بۇل بۇكىل الەمنىڭ 30 تىلىندەگى 4600-دەن استام مەديسينالىق مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ بيبليوگرافيالىق سيپاتتاماسىنان (citation) تۇراتىن مەديسينالىق اقپارات دەرەكقورى. ول بارلىق الەمدىك باسىلىمداردىڭ 75% - ىن قامتيدى. بۇل جۇيە ەڭ الدىمەن ماقالالار تۋرالى بيبليوگرافيالىق جانە رەفەراتيۆتىك مالىمەتتەردى ىزدەۋ ءۇشىن تاعايىندالعان. مۇندا 1946 جىلدان بەرى شىعارىلعان 25 ميلليونعا جۋىق باسىلىمدار تۋرالى اقپارات ساقتالعان. كەيبىر ماقالالاردىڭ تولىق ماتىندەرىن PubMed Central (PMC) سايتىنان تابۋعا بولادى.ينتەرنەتتەگى سايتى http://www.pubmed.com.

Pubmed سايتىنان  جاريالانعان قىزىقتى مەيىرگەرلىك زەرتتەۋگە مىسال رەتىندە،اۆتورى بەاتا پوپلونسكا،«تۇنگى اۋىسىمدا جۇمىس جاسايتىنمەيىرگەرلەر مەن اكۋشەرلەر اراسىندا ابدومينالدى سەمىزدىكدى انىقتاۋ» اتتى ماقالانى قاراستىرايىق.

20018 جىلدار ارالىعىندا پولشادا 40-60 جاستاعى 724 مەدبيكە مەن اكۋشەر اراسىندا زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى (354 اۋىسىم تۇنگى ۋاقىتتا جانە 370 كۇندىزگى قىزمەتكەر). مەيىرگەرلەردەن ماماندىقتارىنا زياندى ادەتتەرىنە،فيزيكالىق بەلسەندىلىگىنە قاتىستى ساۋالناما الىندى. دەنە سالماعىنىڭ، بويدىڭ، بەلدىڭ جانە جامباس شەڭبەرىنىڭ انتروپومەتريالىق ولشەۋلەرى جۇرگىزىلدى جانە دەنە سالماعىنىڭ يندەكسى، بەلدىڭ  جامباس شەڭبەرىنە قاتىناسى جانە بەلدىڭ بويعا قاتىناسى ەسەپتەلدى. زەرتتەۋدىڭ قورىتىندىسىندا ابدومينالدى سەمىزدىك كوبىنە تۇنگى اۋىسىمعا ايىنا ءجيى شىعاتىن مەيىرگەرلەردە انىقتالىندى.

Evidence-BasedNursing

http://ebn.bmjjournals.com

مەيىربيكە ءىسى جانە BMJ Publishing كورولدىك كوللەدجى شىعاراتىن توقسان سايىنعى جۋرنال. مەيىرگەرلەرگە كومەك كورسەتۋ ءۇشىن ول جوعارى ساپالى جانە كلينيكالىق ماڭىزدى زەرتتەۋلەردى تاۋىپ، باعالايدى، مەديسينانىڭ وسى سالاسى شەڭبەرىندە جاڭا زەرتتەۋ ورنىن انىقتاۋعا قابىلەتتى تاجىريبەلى مەيىرگەرلەردىڭ تۇسىنىكتەمەسى بار وسىنداي ماقالالاردىڭ قىسقاشا اقپاراتتىق سىني تۇيىندەمەلەرىن جاريالايدى.

Nursing نەگىزىندە مەدبيكەلەرگە زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن ناقتى تۇسىنۋگە؛ باسقارۋ نۇسقالارىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن ولشەۋگە جانە ناتيجەلەردى جاقسارتۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ جەكە پاسيەنتتەرىنە دالەلدەر قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

The Cochrane Library

ونىڭ نەگىزگى ماقساتى - مەديسينالىق زەرتتەۋلەردىڭ سوڭعى ناقتى اقپاراتتارىن جيناقتاۋ.

اعىلشىن ەپيدەميولوگى ا. كوكراننىڭ دم-گە سىڭىرگەن ەڭبەگىن ەسكەرىپ، بىرلەستىك سول عالىمنىڭ اتىمەن اتالادى.

بىرلەستىكتە 3000 استام  جۇمىس ىستەيدى، الەمدە 15 ورتالىعى بار. قازىرگى كەزدىڭ تالابىنا ساي باقىلاناتىن راندوميزيرلەنگەن كلينيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ رەفەراتتارى ساقتالادى. بۇل دارىگەرلەرگە وتە ۇلكەن كومەك بولادى. سايتتا مەيىرگەرلەر جۇمىسىنىڭ 30% - ى زەرتتەۋلەرگە نەگىزدەلگەن.

كوكران بىرلەستىگىنىڭ نەگىزى- كوكران كىتاپحاناسى. ول – ساپالى زەرتتەۋلەر ناتيجەسى تۋرالى مالىمەتتەردىڭ ەلەكتروندى بازاسى.

اۆستراليادا كوپتەگەن فارماسيەۆتيكالىق كومپانيالار وزدەرىنىڭ پرەپاراتتارىن ۇلتتىق فورمۋليارعا وتكىزۋ ءۇشىن باسشىلاردى سەندىرۋ ماقساتىندا كوكران شولۋىنىڭ قورىتىندىلارىن پايدالانادى 

ۇلىبريتانيادا دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ۇلتتىق باسقارماسى قابىلدانعان شەشىمدى نەگىزدەۋ ءۇشىن بارلىق شەنەۋنىكتەردەن كوكران كىتاپحاناسىنان الىنعان مالىمەتتەردى قولدانۋىن تالاپ ەتەدى

كىتايدا دارىگەرلەردى، دەنساۋلىق ساقتاۋ باسشىلارىن جانە جۋرنال رەداكتورلارىن پۋبليكاسيانى كريتيكالىق باعالاۋ داعدىلارىنا، دالەلدى مەديسينانىڭ دالەلدەمەلەرىن ىزدەۋگە، ونى تاجىريبەگە ەنگىزۋگە ۇيرەتەتىن ارنايى باعدارلامالار قۇرىلعان

برازيلياداعى كوكران ورتالىعى دالەلدى مەديسينانىڭ ساياساتىن حالىق اراسىندا بەلسەندى تۇردە تاراتادى؛ ولارعا ۇلتتىق تەليەۆيدەنيە ءۇشىن 550 تەلەباعدارلامالار جاسالعان

Cyberleninka

https://cyberleninka.ru/

Cyberleninka - اشىق عىلىم تۇجىرىمداماسىندا قۇرىلعان رەسەيلىك عىلىمي ەلەكتروندى كىتاپحانا. جوبا اشىق قول جەتكىزۋ مودەلى بويىنشا ءبىلىمدى تاراتۋعا باعىتتالعان، عىلىمي جاريالانىمدارعا تەگىن تولىق ءماتىندى جەدەل قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتەدى.الەمنىڭ اشىق مۇراعاتتارىنىڭ بەستىگىنە كىرەدى (Webometrics مالىمەتتەرى بويىنشا)، رۋنەتتىڭ ءىرى زاڭدى ءعىلىمي-بىلىم بەرۋ رەسۋرسى LiveInternet جانە rambler ' s Top100 مالىمەتتەرى بويىنشا.

"كيبەرلەنينكانىڭ" نەگىزىن قالاۋشى دميتريي سەمياچكين، ميحايل سەرگەيەۆ جانە ەۆگەنيي كيسلياك بولدى. ەلەكتروندى كىتاپحانا رەسەيلىك عالىمداردىڭ عىلىمي جاريالانىمدارىنىڭ كەڭ اۋقىمىنا قولجەتىمدىلىكتىڭ شەكتەۋلى پروبلەماسىن شەشۋگە ارەكەت رەتىندە قۇرىلدى.جوبا 2012 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا 40 عىلىمي جۋرنالدان 20 000 عىلىمي ماقالا  جاريالانىپ ىسكە قوسىلدى

دالەلدى مەيىرگەرلىك تاجىريبە سالاسىنداعى اقپاراتتىق ىزدەستىرۋ جۇيەلىك ءتاسىلدى پايدالانۋدى تالاپ ەتەدى. مەيىرگەرلىك دالەلدى تاجىريبە ماسەلەلەرى بويىنشا قاجەتتى اقپاراتتى  ىزدەۋ ءۇشىن ءتيىستى دەرەكسوز قورىن تاڭداۋدىڭ جانە ىزدەستىرۋدىڭ وڭتايلى ءادىسناماسىن قولدانۋدىڭ ماڭىزى زور (ىزدەۋدىڭ بەلگىلى ءبىر قۇرالدارىن پايدالانۋ)

الەمدىك كىتاپحانالاردىڭ ەلەكتروندى مەكەن-جايلارى

http://www.zbmed.de -ورتالىقمەديسينالىقكىتاپحانا، كەلن ق.، گەرمانيا. مۇنداوزەكتىماقالالار مەن رەفەراتتاردى، جاريالانىمدارعاسىلتەمەلەردىتابۋعا، ول 318 تولىقماتىندىمەديسينالىقجۋرنالدارعاتەگىنكىرۋگە بولادى.

http://link.springer.de / - Medicin Online Library شپرينگەر باسپاسىنىڭ مەديسينالىق ەلەكتروندىق كىتاپحاناسى مەديسينا بولىمىنە كىرەتىن ەلەكتروندىق جۋرنالداردىڭ، سونداي-اق باسپا جۋرنالدارىنىڭ ەلەكتروندىق نۇسقالارىنىڭ بارلىق جۋرنالدارىنا قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتەدى. تەك ماقالالاردى رەفەرات تۇرىندە تەگىن الۋعا بولادى. اقپارات اعىلشىن جانە نەمىس تىلدەرىندە ۇسىنىلعان.

http://www.chu-rouen.fr/documed/bib.html -فرانسيانىڭ مەديسينالىق كىتاپحانالارى. مۇندا ماقالالاردىڭ رەفەراتتارىمەن تانىسۋعا، اقش ۇلتتىق مەديسينالىق كىتاپحاناسىنان جانە باسقا دا دەرەككوزدەردەن تولىق ءماتىندى قۇجاتتارعا قول جەتكىزۋگە، پاسيەنتتەردى ەمدەۋدىڭ پرينسيپتەرى مەن ادىستەرى بويىنشا ادىستەمەلىك ۇسىنىمداردى تابۋعا بولادى. فرانسۋز تىلىندە جانە اعىلشىن تىلىندە بارلىق اقپارات بەرىلگەن.

http://www.gbv.de/du - مەديسينالىق ادەبيەتتىڭ جيىنتىق كاتالوگىندا 44،7 ملن. استام سىلتەمەسى بار 22 ملن. اتاۋ بار. مۇندا وزەكتى ماقالالار مەن رەفەراتتاردى، جاريالانىمدارعا سىلتەمەلەردى تابۋعا بولادى،ول تولىق ءماتىندى مەديسينالىق جۋرنالدارعا، ديسسەرتاسيالارعا، كىتاپتارعا، ماقالالارعا تەگىن كىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. اعىلشىن جانە نەمىس تىلدەرىندەگى اقپارات.

http://www.med1.de/Home / گەرمان مەديسينالىق ىزدەۋ سەرۆەرى - مۇندا ورتوپەديا بويىنشا ماماندار، كلينيكالار، قوعامدار تۋرالى اقپاراتتى تابۋعا، ورتوپەديا سالاسىنداعى جاڭالىقتارمەن تانىسۋعا، ورتوپەديالىق جۋرنالداردان تولىق ءماتىندى ماقالالارعا قول جەتكىزۋگە بولادى. نەمىس تىلىندەگى اقپارات.

www.medscape.com - ىزدەۋ سەرۆەرى. بۇل جۇيەنىڭ باسقالاردىڭ الدىندا ارتىقشىلىعى-ماقالانىڭ تولىق ءماتىنىن قوسىمشا ىزدەۋ مۇمكىندىگى (شامامەن 50 جۋرنال) جانە اۆتوردىڭ شىعۋ مالىمەتتەرى (e-mail) لاىنادى. ماقالانىڭ تولىق ءماتىنى وسى سايتتا.

قازاقستانداعى دالەلدى اقپارات كوزدەرى

 

قازاقستاندا مەيىگەر ءىسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا اقپاراتتار بويىنشا 2019 جىلى مامىر ايىندا ارنايى بازا قۇرىلادى دەپ كۇتىلۋدە.

بۇل بازا - قازاقستانداعى مەيىربيكە ءىسىن جەتىلدىرۋ ورتالىعى (ءمىجو) دەپ اتالماق. ينتەرنەتتە سايتى (https://nursekz.com/ru/) بەرىلگەن. ءبىراق سايت قازىرگى ۋاقىتتا بۇل سايت ازىرلەنۋ ساتىسىندا.

قازاقستانداعى مەيىرگەر ءىسىن جەتىلدىرۋ ورتالىعى (ءمىجو) مەيىرگەرلەرگەپاسيەنتتەردىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ ءۇشىن مەديسينالىق كومەكتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرە وتىرىپ، مەيىرگەر ءىسىنىڭ تاجىريبەسىن جاقسارتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسادى دەپ كۇتىلۋدە. ءمىجو تەوريانى پراكتيكاعا اكەلەدى جانە مەيىرگەرلىك ىستەگى زەرتتەۋلەردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى. ءمىجو مەيىرگەر ىسىندەگى تاجىريبە، ءبىلىم جانە عىلىمي زەرتتەۋلەر اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق پەن ءوزارا ءىس-قيمىل ءۇشىن پلاتفورما بولىپ تابىلادى.

ءمىجو اقپاراتتاردى بەلسەندى جينايدى جانە بولەدى:

• دالەلدەمەلەرگە نەگىزدەلگەن مەيىرگەرلىڭ ءىس بويىنشا كلينيكالىق باسشىلىق؛
• مەيىرگەرلەرگە ارنالعان وقۋ ماتەريالدارى؛
• مەيىرگەرلىك ىستەگى زەرتتەۋ دەرەكتەرى.

قورىتىندى

قورىتىندىلاي كەلە مەيىرگەرلىك ىستە زەرتتەۋ جۇرگىزۋدىڭ تۇپكى ماقساتى-مەيىرگەرلىك تاجىريبەنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ. ال مەيىرگەرلىك تاجىريبەنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن مەيىرگەرلەر زەرتتەۋگە قاجەتتى دالەلدى اقپاراتتاردى قولدانا ءبىلۋدى، اقپاراتتى قالاي دۇرىس پايدالانۋ، قانداي جاريالانىمدار مەن ۇسىنىستارعا سەنىم ءبىلدىرۋ كەرەكتىگىن ءبىلۋى ءتيىس. پاسيەنتتەرگە كومەك كورسەتۋ بارىسىندا جاسالاتىن ىس-ارەكەتتەردىڭ بارلىعى دالەلدەنگەن مەديسيناعا نەگىزدەلگەن بولۋى ماڭىزدى. وسى زەرتتەۋ بارىسىندى شەتەلدەك دالەلدى اقپارات كوزدەرى قاراستىرىلدى. جانە دە قازاقستانداعى مەيىربيكە ءىسىن جەتىلدىرۋ ورتالىعى (ءمىجو) مەدبيكەلەرگە ادامداردىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ ءۇشىن مەديسينالىق كومەكتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرە وتىرىپ، مەيىربيكە ءىسىنىڭ تاجىريبەسىن جاقسارتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسادى دەپ كۇتىلۋدە.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر

1. https://cyberleninka.ru/article/v/dokazatelnaya-meditsina-v-professionalnoy-podgotovke-vrachey-informatsionnye-i-ekonomicheskie-aspekty
2. وسنوۆى پويسكا، وسەنكي يسپولزوۆانيا دوكازاتەلنويينفورماسييمەتوديچەسكيە ۋكازانيا دليا ستۋدەنتوۆمەديسينسكيح فاكۋلتەتوۆ، ۆراچەي-ينتەرنوۆي سلۋشاتەلەي كۋرسوۆ پوۆىشەنيا كۆاليفيكاسيي ۆراچەيرازنىح سپەسيالنوستەيhttps://www.gnicpm.ru/UserFiles/
3. http://elibrary.kaznu.kz/sites/default/files/osnovy_poiska_dokazat_informacii_2015.pdf
4. دوكازاتەلنايا مەديسينا ۆ پروفەسسيونالنوي پودگوتوۆكە ۆراچەي: ينفورماسيوننىە ي ەكونوميچەسكيە اسپەكتى      فوكين ۆ.ا.، كاراس س.ي.، كاليتۆيانسكايا ت.ا.
5. دوكازاتەلنايا مەديسينا - نوۆىە پودحودى ي پروبلەمىيزەت ماسيك ، ميلان ميوكوۆيچ ي بەلما مۋحامەداگيچhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3789163/#ref9
6. دوكازاتەلنايا مەديسينا (دم) كونسەپسيا ي پراكتيكا و.يۋ. رەبروۆاfile:///C:/Users/Lenovo/Downloads/dokazatelnaya-meditsina-dm-kontseptsiya-i-praktika.pdf
7. دوكازاتەلنايا سەسترينسكايا پراكتيكافورمۋليروۆانييەۆوپروسادليا پويسكا دوكازاتەلنوي ينفورماسيي.تيپى يسسلەدوۆانيي. ەلەكتروننىە بازى داننىحن.ۆ.تورچينسكيي،كاند. مەد. ناۋك،ا.يۋ.براجنيكوۆ، كاند. مەد. ناۋكمما يم. ي.م. سەچەنوۆاhttps://docplayer.ru/56380324-Dokazatelnaya-sestrinskaya-praktika.html
8. وسنوۆى دوكازاتەلنويمەديسينىس.ك. كۋكۋشكين، يۋ.ۆ. روديونوۆاhttps://www.gnicpm.ru/UserFiles
9. Rotating night shift work and nutrition of nurses and midwives.
Peplonska B1، Kaluzny P1، Trafalska E2.(Cumulative Index of Nursing and Allied Health Literature)

---