InfoHub Logo

باسىندا تەمىر نوقتاسىمەن، شىنجىر باۋىنان ۇستاعان ون كىسىنى سۇزگىلەپ، سۇيرەتىپ، كۇرەس الاڭىنا الىپ كەلگەن قىتايدىڭ الىپ تۇيە پالۋانىن جىققان دەگەن داڭقى جەر جارعان، مولداباي پالۋاننىڭ داڭقىنا قۇمار بولىپ، قىزاي ەلىنەن اقجىگىت پالۋان ىزدەپ كەلەدى.

بۇل دا اتا-باباسىمەن باتىر، پالۋان، داڭقتى بولعان ايگىلى تۇيە بالۋان جىگىت ەكەن. مولدابايمەن كەزدەسىپ، دوستاسىپ، ۇيىندە بىرنەشە كۇن قوناق بولىپ قوشتاسادى. كەتەردە:

— دوستىم، ءسىز دە كەلىپ ءبىزدىڭ ەلدى دە كورىپ قايتىڭىز، — دەپ شاقىرىپ كەتەدى.

مولداباي دا دوسىنىڭ ۇيىنە قوناققا بارادى. اقجىگىت قارسى الىپ، قىسىردىڭ تايىن سويىپ، كۇتىپ جاتا بەرەدى.

ءبىر كۇنى سول ەلدە ءبىر بايدىڭ ۇلكەن قىز ۇزاتار تويى بولىپ، اقجىگىت پەن مولداباي دا سول تويعا بارادى. بايگى اتتار جىبەرىلگەننەن كەيىن ەكى رۋلى ەل ەكىگە ءبولىنىسىپ وتىرىسادى. ەندى پالۋان كۇرەسى بولۋ كەرەك. اقجىگىت جاقتىڭ اقساقالدارى اقجىگىتكە پالۋاندىققا شىعۋدى سۇرادى. اقجىگىتتىڭ كۇرەسكە تۇسكىسى كەلمەپ ەدى، ەل باسشىلارى بولماي، اقىرى اقجىگىت ەل كوڭىلىن قيماي، شەشىنىپ كۇرەس الاڭىنا بارىپ وتىرادى. وعان باتىلى بارىپ ەشكىم شىقپادى. مولداباي پالۋاننىڭ ءبۇيىرى قىزىپ كەتتى مە، الدەكىم شىعادى دەگەن داۋىسقا ەشكىم شىقپاعان سوڭ، نامىستانعانداي ءبىر سەزىم بيلەدى مە، مولداباي كۇرەس الاڭىنا شىعا كەلدى.

اقجىگىت قاراسا ءوزىنىڭ مولداباي دوسى:

— وي، دوستىم، مەن سەنىمەن كۇرەسپەيمىن، انا باس پالۋان بايگەسىن سەن ال، — دەدى.

حالىق شۋلاپ، «كۇرەسىپ السىن، جايدان-جاي الا ما؟ كىم بولسا دا كۇرەسىپ السىن» دەپ شۋلاپ بولمادى. اقىرى ەكەۋى كۇرەسۋگە تۋرا كەلدى دە، كۇرەستى. مولداباي اقجىگىتتى جىقتى. حالىق اقجىگىتتى جىققان قانداي پالۋان دەپ تاڭ قالىستى. باس بايگەنى مولداباي الدى. ەل تارادى. مولداباي اقجىگىتتىڭ ۇيىنە كەلدى، اقجىگىت بۇرىنعىداي قارسى المادى. مولداباي دا ءوز قىلىعىن ءوزى ءبىلىپ، قاتتى ۇيالىپ، اتتانىپ ءجۇرىپ كەتتى.

ەن دالادا جالعىز كەلە جاتىر ەدى، ارت جاقتان ءبىر سالت اتتى جاناسا وتە بەرەدى، قاراسا، ەر تۇلعالى، كەلبەتتى كەلگەن، ءبىر جاس كەلىنشەك ەكەن. امانداسىپ ءجون سۇراسادى.

— مەن مولداباي دەگەن كىسىمىن. ءسىز كىم بولاسىز؟

— مەن مىڭباي دەگەن بايدىڭ كەلىنىمىن، اتىم — اقجىبەك، — دەدى، — اۋىلىمىز كەشە كوشىپ ەدى. جۇرتتا ساندىقتاردىڭ كىلتى قالىپ قويىپتى. بۇل جاق يەن بوپ قالعان جۇرت، ءقاۋىپتى بولعان سوڭ ءوزىم كەلىپ الىپ كەتەيىن دەپ كەلە جاتىر ەدىم، — دەپ استىنداعى بوزجورعامەن اعىزىپ كەلەدى.

— اناۋ كورىنگەن ءبىزدىڭ جۇرت. انا كوز ۇشىندا تومپايىپ كورىنگەن ءبىزدىڭ كىلت.

بارىپ جەتكەننەن كەيىن، قورجىن باسىنداي كىلتتەردى جەردەن ءىلىپ الىپ، قانجىعاسىنا بايلادى. كەلىنشەك كەرى ەلىنە قايتۋعا بەتىن بۇرىپ تۇرىپ:

— ال، جىگىتىم، قوش-ساۋ بولىڭىز، — دەپ امانداسا بەرگەندە مولداباي كەلىنشەكتىڭ اتىنىڭ شىلبىرىنان ۇستاي الادى.

كەلىنشەك ايتتى:

— جول ۇستىندە شىلبىردان ۇستاماڭىز، جولىڭىزعا كەسىر بولادى، — دەسە دە مولداباي بوساتپادى، — ولاي بولسا، جىگىتىم، ءوز وبالىڭ وزىڭە، — دەدى دە، اقجىبەك مولدابايدىڭ جاۋىرىنىنان قاپسىرا ۇستاپ، اتىنان جۇلىپ الىپ، الدىنا توقتى وڭگەرگەندەي، وڭگەرىپ الىپ، ەندى ەڭكەيىپ مولدابايدىڭ اتىنىڭ شىلبىرىن الام دەگەندە، ەردىڭ قاسى مەن كەلىنشەكتىڭ تاقىمى اراسىندا قىسىلعان مولدابايدىڭ ەكى جاق قابىرعاسى كۇيرەپ، سىنعانداي بولادى. مولداباي قاتتى قورلانىپ، قاپالانىپ  جاتا بەرەدى.

مولدابايدى الدىنا وڭگەرگەن قالپىندا اتىن جەتەككە الىپ، ايداپ كەلەدى.

مولداباي ىشىنەن: «ەر، ەردىڭ ەرىنە كەزدەسسە، تاقىمىندا كۇلەر دەگەن وسى ەكەن-اۋ! تىم بولماسا ەركەكتىڭ تاقىمىندا ەمەس، ايەلدىڭ تاقىمىنا تۇسكەنىم ءولىم بولدى-اۋ» دەپ قاتتى كۇيىنىپ كەلەدى.

ءبىراز ءجۇرىپ اۋىلعا جاقىنداعان كەزدە ايەل توقتاپ، مولدابايدى جەرگە ءتۇسىرىپ، اتىنا مىنگىزەدى. كەلىنشەك:

— ال، جىگىتىم، مىناۋ ءبىزدىڭ ەل. (وزەن جاعالاي قونعان قالىڭ ەل ەكەن). سەن ەرلىكپەن، ءيا سەرىلىكپەن، نە باتىرلىقپەن، نە بولماسا كوڭىلىڭ جاقىندىقپەن ات باسىن ۇستاعان شىعارسىڭ. ەندى بىرىمىزدىكىن ءبىرىمىز كەشىرىسەيىك، سەن ماعان باۋىر بول. از كۇن جاتىپ، قوناق بولىپ، تىنىعىپ قايتارسىڭ، — دەپ اۋلىنا ەرتىپ كەلدى. قۇرمەتتەپ، ۇيگە كىرگىزىپ، اتاسىنا، اۋىل ادامدارىنا مولدابايدى:

— مىنا جىگىت — مەنىڭ باۋىرىم. كورىسپەگەلى كوپ بولدى، امانداسايىن دەپ ىزدەپ كەلە جاتىر ەكەن. جولدا كەزدەستى. اتى — مولداباي، — دەپ بارشاسىنا تانىستىردى.

— ە، قۇدا ەكەن عوي، — دەپ ءبارى دە قۇرمەتتەپ، امانداسىپ، قوي سويىلىپ، قوناقاسى بەرىلىپ، جاقسى قارسى الىپ جاتىر.

ەرتەڭىنە اۋىلدىڭ ءبىر اتان تۇيەسى اپان قۇدىققا ءتۇسىپ كەتىپ، اۋىل جىگىتتەرى جابىلىپ شىعارا الماي جاتقاندا ءبىر  اقساقال:

— ەي، جىگىتتەر، سەندەر شىعارا المايسىڭدار. انا اقجىبەك كەلىندى شاقىرىڭدار، — دەپ، ءبىر كىسىنى جىبەرتتى. سوندا اقجىبەك ايتتى:

— ول تۇيەلەرىڭىزدى مىنا مەنىڭ باۋىرىم-اق شىعارىپ بەرەدى، — دەپ مولدابايعا قارادى.

مولداباي بۇرىن قۇدىققا قۇلاعان تۇيەنى تالاي شىعارعان ەدى: — جارايدى، مەن-اق شىعارىپ بەرەمىن، — دەپ، تۇيە جاتقان  قۇدىققا كەلىپ، تۇيەنىڭ ەكى وركەشىنەن قاپسىرا ۇستاپ، سۋىرىپ سىرتقا شىعارادى. اۋىل ادامدارى:

— وي، كەلىننىڭ باۋىرى دا باۋىر-اق ەكەن، — دەپ ءسۇيسىنىپ تاڭ قالىسادى. اۋىل اقساقالدارى اقجىبەككە كەلىپ:

— كەلىن-اۋ، بۇل باۋىرىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىز كورمەگەن قانداي باۋىرىڭ؟ قۇدا قاي جاقتا بولعان، كۇشى تۋرا وزىڭە تارتقان ەكەن. شىركىن، جىگىت-اق! قۇدامىز جارايدى، — دەسەدى.

اقجىبەك:

— بۇل مەنىڭ نەمەرەلەس باۋىرىم. بىزدەن الىستاۋ تۇرادى. كورمەگەلى كوپ بولدى. «ساعىندىم اقجىبەگىمدى، ءبىر كورىپ امانداسىپ قايتامىن» دەپ، ىزدەپ كەلە جاتىر ەكەن. ەسكى جۇرتتا كەزدەسىپ، الىپ كەلدىم.

— وتە جاقسى بولعان، شىراعىم، — دەپ جۇرت رازى بولىپ، ءۇي باسى ءبىر قوي سويىپ، كۇندە شاقىرىپ، ءبىر جۇما جىبەرمەستەن سىيلاپ كۇتەدى. اقجىبەك ءوز وتاۋىنا جاتقىزىپ، سۇحباتتاسىپ، سىرلاسىپ، ءجون سۇراسا كەلگەندە، اقجىبەك پالۋان اقجىگىت پالۋاننىڭ تەتەلەس اپاسى ەكەن. مولدابايدى سىي-قۇرمەتپەن اتتاندىرادى.

مولداباي: — ومىرىمدە ەكى رەت قاتالىق جاسادىم، — دەپ وكىنەدى، — ءبىرىنشىسى — دوسى اقجىگىتپەن كۇرەسىپ، ونىڭ جۇرت  الدىندا بەدەلىن توككەنى، ەكىنشىسى — اقجىبەكتىڭ شىلبىرىنا جارماسىپ، ونىڭ تاقىمىندا كەتكەنىم وكىنىش تە جانە ءولىم دە ەمەس پە؟! — دەيدى.

---