مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى
جەزقازعان قالاسىنىڭ №10 ورتا مەكتەبىنىڭ
تۇزەتە دامىتا وقىتۋ سىنىبىنىڭ ءمۇعالىمى ك.كۋلاشيەۆا
مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى
ۆ ستاتە گوۆوريتسيا و حاراكتەرنىح وسوبەننوستياح وبۋچەنيا دەتەي س وگرانيچەننىمي ۆوزموجنوستيامي ۆ ناچالنىح كلاسساح
The article refers characteristic features of the education of children with disabilities in primary school
پەداگوگيكا جۇيەسىندەگى بالالاردى وقىتۋ مەن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگىنىڭ ءبىرى – مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى بالالاردى مىنەز - قۇلقىنداعى كەمشىلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ وقىتۋ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ، قورشاعان ورتاعا بەيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. جالپى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ ءجۇرىس - تۇرىسىنداعى كەمشىلىكتەر ولاردىڭ جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا، ونىڭ جەكە قاسيەتتەرىنە، ياعني وقۋ، جازۋ، ورتاعا بەيىمدەلۋ ارەكەتتەرىنىڭ بۇزىلۋىن قالىپتاستىرىپ، بالانىڭ ۇلكەندەرمەن، قۇرداستارىمەن قارىم - قاتىناسىنا كەرى اسەر ەتەدى. سوندىقتان دا پسيحيكالىق دامۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا وقۋ ءۇردىسىن قابىلداۋ جانە تانىمدىق قابىلەتتەرىنىڭ قالىپتاسۋ قيىندىعى ءتان قۇبىلىس. ال تانىمدىق قابىلەتتى دامىتۋ ويلاۋ قىزمەتىن جەتىلدىرۋمەن تىعىز بايلانىستى. بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ ماسەلەسى مەكتەپ تاجىريبەسىندە ۇلكەن ورىن الادى. وقۋشى قابىلەتىنە قاراي ەڭ باستى ماسەلەنى ايىرا بىلسە، دەمەك ول ءماندى تاپسىرمالاردى ورىنداي الادى.
مەنىڭ ۇستازدىق جولىمدا قالىپتى بالالارمەن جۇمىس ىستەگەنىمە 29 جىل، ال مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارمەن جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىما ەكىنشى جىل. وسى از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ قيىندىعى مەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەتىندىگىن سەزىنىپ تە ۇلگەردىم. سەبەبى، قالىپتى بالالارعا ساباق بەرۋ بارىسىندا ەڭبەگىڭنىڭ جەمىسىن تەز كورەسىڭ. قالىپتى بالالار قورشاعان ورتاعا تەز بەيىمدەلەدى، ايتقانىڭدى تەز ۇعادى. ءتىپتى، ساباق وقىماي كەلگەن قالىپتى بالاعا قاتتىراق سويلەسەڭ، ۇرىسقاننىڭ ءوزىن ول دۇرىس قابىلداي الادى، كەلەسى جولى ونداي قاتەلىك جىبەرمەۋگە تىرىسادى. مەكتەپ تابالدىرىعىن ەندى عانا اتتاپ باسقان ءبۇلدىرشىننىڭ وقىعانىن، جازعانىن، ساباققا دەگەن قۇلشىنىسىن كورۋدىڭ ءوزى ءبىر باقىت.
ال مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار بولسا، دامۋ جۇيەسىندە اۋىتقۋشىلىقتار بولعاندىقتان ءوز قاتارلاستارىنان ارتتا قالعان، قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى باياۋ، كەيبىرەۋلەرى دەنساۋلىعىنا بايلانىستى اقىرىن قيمىلدايدى، كوبىنە كوڭىل - كۇيى تومەن بولاتىندىقتان دا قاتتى سويلەگەندى قابىلداي المايدى. مۇنداي بالالاردىڭ اتا - انالارىمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ دە وزىندىك قيىنشىلىقتارى بار. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا ۇيرەتكەنىڭدى قابىلدايدى، دەگەنمەن، بۇل ۇزاق جۇرەتىن پروسەسس. ءبىر سىنىپتا بەس مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا بولاتىن بولسا، ءارقايسىسىنىڭ قابىلداۋ دەڭگەيى ءار ءتۇرلى. ءبىرى تۇسىنگەندى ەكىنشىسى تۇسىنبەيدى، ءبىرىن - ءبىرى تىڭداعىسى كەلمەيدى، ساباقتىڭ ءوزىن كوڭىل - كۇيىنە قاراي قابىلدايدى. بۇل بالالارعا قاتتى سويلەۋگە بولمايدى، تەك اسقان شىدامدىلىقپەن بالانىڭ ءتىلىن تابا ءبىلۋ كەرەك. ياعني، ساباق ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا ءار بالاعا قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراي ءتۇرلى ءتاسىلدى قولدانۋ كەرەك. بالانىڭ اقىل - ويىنىڭ دامۋى تەك بەلگىلى ءبىر ءبىلىم كولەمىنە ەمەس، تانىمدىق ءىس - ارەكەت، ياعني بالانىڭ جانىنا جاقىن زاتتاردى ەسكە ساقتاتۋ، ويلاندىرۋ، ەلەستەتۋ، بالا بويىنداعى ءتۇرلى قابىلەتتەرىن دامىتۋمەن تىعىز بايلانىستى. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالانىڭ دامۋى ءۇشىن ەستە ساقتاۋى مەن ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ءمانى وتە زور. بۇلاردىڭ ءبارى قورشاعان ورتا مەن ءبىلىم، بىلىك داعدىسىنىڭ قالىپتاسۋى، ەسكە ساقتاۋ جانە ويلاۋ قابىلەتىمەن تىعىز بايلانىستى.
وزگەرىسكە، جاڭالىققا تولى بۇگىنگى زامان تالابى مۇعالىمگە الدىندا ءوتىرعانبىرى شاپشاڭ، ءبىرى باياۋ، ەندى بىرەۋلەرى زەيىنى تومەن، قابىلداۋى، ەستە ساقتاۋى، ويلاۋى ءار قيلى شاكىرتتەردىڭ جۇرەگىنە جول تابا بىلەتىن ءبىلىم بىلىكتىلىگى جوعارى، جاڭاشىل، ىزدەنىمپاز ەرەن قاسيەت يەسى بولۋدى مىندەتتەيدى.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار ءوزىنىڭ قادىر - قاسيەتىن قامتاماسىز ەتەتىن، وزىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرىپ جانە قوعامدىق ومىرگە بەلسەنە ارالاسۋىنا جاردەمدەسۋىن تولىققاندى جاعدايلاردالايىقتى ءومىر سۇرۋگە، ياعني، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا جان - جاقتى پەداگوگيكالىق قولداۋ كورسەتىلىپ، ءاربىر وقۋشى شاما - شارقىنا ءقارايبىلىم كولەمىن مەڭگەرۋدە. جالپى، اقىل - ويىندا ءارتۇرلى اۋىتقۋى بار بالالاردىڭ كوبى تولىق ەمەس جانە الەۋمەتتىك جاعدايى ناشار وتباسىلارىنان شىعادى. مۇنداي بالالار ءوز وتباسىمەن تولىق قارىم - قاتىناس جاساي المايدى جانە بۇل ولاردىڭ جانە تۇلعاسىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعىمسىز اسەر ەتەدى.
ينتەللەكتۋالدىق جەتىسپەۋشىلىك سالدارىنان مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ قالىپتاسۋى ءارتۇرلى اسپەكتىلەرىندە قيىن جاعدايلاردا وتەدى. ولار ماداقتاۋعا، قولداۋعا جانە رەنجىسۋگە اسەرشىل بولىپ كەلەدى. دەگەنمەن، جاراتپاۋ جانە ەركەلەتۋ ەموسيالارىن اجىراتا الادى. ءبىراق، ءوز ەموسيالارىن ۆەربالدى تۇردە كورسەتە المايدى. ءوزىنىڭ ادامدارعا دەگەن قاتىناسىن جىميۋمەن، ادام بەتىنە ايانىشتى تۇردە قاراۋمەن بىلدىرەدى. نەگىزىنەن، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار سەلسوق، وزىنە - ءوزى سەنىمسىز، كەيبىرەۋلەرى شەكتەن تىز ىزاقور بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ ەموسيالارى ءالسىز، الايدا كۇيزەلىستەرى تۇراقتى، تەرەڭ بولادى. مۇنداي بالالار ايقايلاۋعا، جۇگىرۋگە، رۇقساتسىز زات الۋعا، شۋلاۋعا، قىرسىعۋعا بولمايتىندىعىن تۇسىنبەيدى. مىنە، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ قيىندىعىنىڭ ءوزى دە وسىندا.
جالپى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا ساباق جۇرگىزەتىن مۇعالىمگە قويىلاتىن تالاپ تا جوعارى. ول ءمۇعالىمنىڭ باسشىلىققا الاتىن نەگىزگى ۇستانىمدارى:
1. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى پەداگوگيكالىق ادەپ پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ ساقتالۋى؛
2. بالالارعا بەرىلگەن تاپسىرمانىڭ شەكتەن تىس اۋىر بولماۋى؛
3. بالالاردىڭ مىندەتتى جانە مۇمكىندىك دەڭگەيلەرىن ەسكەرۋ؛
4. بالالارعا ساباق جۇرگىزۋ بارىسىندا تاپسىرمانىڭ بالا زەردەسىنە اسەر ەتۋىن، ونىڭ قابىلداۋىن، ەستە ساقتاۋىن نازاردان تىس قالدىرماۋ؛
5. بالا اتا - اناسىمەن تىعىز بايلانىستا بولۋ؛
6. ساباق جۇرگىزۋ بارىسىندا ءتۇرلى ويىن ەلەمەنتتەرىن كوبىرەك قولدانۋ.
نەگىزىنەن، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا ساباقتى، كوبىنە، ولاردىڭ جانىنا جاقىن ويىن تۇرىندە وتكىزۋ ءتيىمدى. ويتكەنى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ ەموسيالىق كوڭىل - كۇيى كوبىنەسە ويىن جانە ەڭبەك ءىس - ارەكەتىندە كورىنىس بەرەدى.
وسى ورايدا مەن دە ساباقتى، كوبىنە ويىن تۇرىندە وتكىزۋگە تىرىسامىن. نەگىزىنەن، مەن 4 «ۆ» دامىتا تۇزەتۋ سىنىبىنا ساباق بەرەمىن. وسى سىنىپتاعى كەزەكتى ماتەماتيكا ساباقتارىنىڭ بىرىندە «اڭدار بىزدە قوناقتا» تاقىرىبىندا ساباق وتكىزدىم. بۇل ساباق قاڭتار ايىندا وتكىزىلگەن. اڭداردى تاڭداپ العان سەبەبىم، بالالاردىڭ جانىنا اڭداردىڭ بەينەسى جاقىن، ويتكەنى، ولار ونىڭ الدىندا عانا جاڭا جىل شىرشاسىندا قاسقىر، ايۋ، تۇلكى بولىپ كيىنگەن ەدى. سوندىقتان، وسى اڭدار تاڭدالىنىپ الىندى. ساباق بارىسىندا ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى اتالعان اڭداردىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلىپ، وسى اڭدار ۇسىنعان تاپسىرمالار ورىندالدى. ساباق بارىسى تومەندەگىدەي جۇرگىزىلدى.
ساباق تاقىرىبى: كوپ تاڭبالى سانداردى ءبىر تاڭبالى ساندارعا كوبەيتۋ جانە ءبولۋ.
ساباق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن، دۇنيەتانىمىن دامىتۋ، جانۋارلارعا دەگەن جىلى سەزىمدەرىن وياتۋ، ولاردى قورعاۋعا جانە قامقورلىق جاساۋعا ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، اڭداردىڭ سۋرەتتەرى.
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. ساباق باستالار الدىندا وقۋشىلارعا جىل مەزگىلدەرى، ءار جىل مەزگىلدەرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى سۇراقتار قويىلدى. بالالار شامالارىنىڭ كەلگەنىنشە جاۋاپ بەردى. ودان سوڭ قىس مەزگىلى تۋرالى، قىس مەزگىلىندەگى اڭداردىڭ تىرشىلىگى تۋرالى ايتىلدى جانە سلايد ارقىلى سۋرەتتەر كورسەتىلدى.
ءمۇعالىم: بالالار، ءبىز ءۇشىن بۇل كۇن – وتە قۋانىشتى كۇن. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا بۇگىن وزدەرىڭە تانىس اڭدار: قاسقىر، ايۋ جانە تۇلكى قوناققا كەلدى جانە ولار جاي كەلگەن جوق، سەندەردەن كومەك سۇراي كەلىپتى. كانە، اڭدارعا كومەكتەسىپ، تاپسىرمالارىن ورىنداپ بەرەمىز بە؟
بالالار قۋانا - قۋانا كەلىستى. ارينە، بالالارعا ۇسىنىلعان تاپسىرمالار ولاردىڭ دەڭگەيلەرىنە ساي كەلەدى جانە ولار وسىعان ۇقساس تاپسىرمالاردى كۇندەلىكتى ورىنداپ ءجۇر. سوندىقتان دا بالالار تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا قىزىعا كىرىستى. مىسالى:
1. قاسقىر: بالالار، ماعان مىنا تاپسىرمانى ورىنداپ بەرسەڭدەر، مەن اپانىمدى اداسپاي تابار ەدىم، ايتپەسە، اداسىپ ءجۇرمىن، ابدەن توڭدىم.
قاسقىردىڭ تاپسىرماسى: 1200 – 172 * 3 + 308 =
4508 + 486 * 2 – 892 =
بالالار تاپسىرمانى ورىندادى.
ايۋدىڭ تاپسىرماسى: بالالار، سەندەر بىلەسىڭدەر، مەن قىس بويى ۇيىقتايمىن. ال وسى جولى مەن مىنا تاپسىرمانى ورىنداماعاندىقتان ۇيىقتاي الماي ءجۇرمىن. ماعان كومەكتەسسەڭدەر، مەن الاڭسىز ءتاتتى ۇيقىعا باتار ەدىم.
تاپسىرما: (45 - ح) * 7 = 49
8 * ح = 632 * 7
بالالار ءبىر - بىرىنە كومەكتەسە وتىرىپ، بۇل تاپسىرمانى دا ورىندادى.
تۇلكى: بالالار، ماعان دا كومەكتەسىڭدەرشى؟ مەن مىنا ەسەپتەردى شىعارا الماي ءجۇرمىن.
تۇلكىنىڭ تاپسىرماسى ماتەماتيكالىق ديكتانت:
1. 14 پەن 7 - ءنىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟
2. 42: 6 =
3. 24 سانى 8 سانىنان نەشە ەسە ارتىق؟
4. 36 مەن 6 - نىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟
5. 28 - دەن 7 سانى نەشە ەسە كەم؟
6. 49: 7 =
7. 21 مەن 3 - ءتىڭ ءبولىندىسى قانشا؟
تۇزەتە دامىتا وقىتۋ سىنىبىنىڭ ءمۇعالىمى ك.كۋلاشيەۆا
مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردى وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى
ۆ ستاتە گوۆوريتسيا و حاراكتەرنىح وسوبەننوستياح وبۋچەنيا دەتەي س وگرانيچەننىمي ۆوزموجنوستيامي ۆ ناچالنىح كلاسساح
The article refers characteristic features of the education of children with disabilities in primary school
پەداگوگيكا جۇيەسىندەگى بالالاردى وقىتۋ مەن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگىنىڭ ءبىرى – مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى بالالاردى مىنەز - قۇلقىنداعى كەمشىلىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ وقىتۋ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ، قورشاعان ورتاعا بەيىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. جالپى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ ءجۇرىس - تۇرىسىنداعى كەمشىلىكتەر ولاردىڭ جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا، ونىڭ جەكە قاسيەتتەرىنە، ياعني وقۋ، جازۋ، ورتاعا بەيىمدەلۋ ارەكەتتەرىنىڭ بۇزىلۋىن قالىپتاستىرىپ، بالانىڭ ۇلكەندەرمەن، قۇرداستارىمەن قارىم - قاتىناسىنا كەرى اسەر ەتەدى. سوندىقتان دا پسيحيكالىق دامۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا وقۋ ءۇردىسىن قابىلداۋ جانە تانىمدىق قابىلەتتەرىنىڭ قالىپتاسۋ قيىندىعى ءتان قۇبىلىس. ال تانىمدىق قابىلەتتى دامىتۋ ويلاۋ قىزمەتىن جەتىلدىرۋمەن تىعىز بايلانىستى. بالانىڭ ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ ماسەلەسى مەكتەپ تاجىريبەسىندە ۇلكەن ورىن الادى. وقۋشى قابىلەتىنە قاراي ەڭ باستى ماسەلەنى ايىرا بىلسە، دەمەك ول ءماندى تاپسىرمالاردى ورىنداي الادى.
مەنىڭ ۇستازدىق جولىمدا قالىپتى بالالارمەن جۇمىس ىستەگەنىمە 29 جىل، ال مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارمەن جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىما ەكىنشى جىل. وسى از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە مەن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ قيىندىعى مەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەتىندىگىن سەزىنىپ تە ۇلگەردىم. سەبەبى، قالىپتى بالالارعا ساباق بەرۋ بارىسىندا ەڭبەگىڭنىڭ جەمىسىن تەز كورەسىڭ. قالىپتى بالالار قورشاعان ورتاعا تەز بەيىمدەلەدى، ايتقانىڭدى تەز ۇعادى. ءتىپتى، ساباق وقىماي كەلگەن قالىپتى بالاعا قاتتىراق سويلەسەڭ، ۇرىسقاننىڭ ءوزىن ول دۇرىس قابىلداي الادى، كەلەسى جولى ونداي قاتەلىك جىبەرمەۋگە تىرىسادى. مەكتەپ تابالدىرىعىن ەندى عانا اتتاپ باسقان ءبۇلدىرشىننىڭ وقىعانىن، جازعانىن، ساباققا دەگەن قۇلشىنىسىن كورۋدىڭ ءوزى ءبىر باقىت.
ال مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار بولسا، دامۋ جۇيەسىندە اۋىتقۋشىلىقتار بولعاندىقتان ءوز قاتارلاستارىنان ارتتا قالعان، قورشاعان ورتاعا بەيىمدەلۋى باياۋ، كەيبىرەۋلەرى دەنساۋلىعىنا بايلانىستى اقىرىن قيمىلدايدى، كوبىنە كوڭىل - كۇيى تومەن بولاتىندىقتان دا قاتتى سويلەگەندى قابىلداي المايدى. مۇنداي بالالاردىڭ اتا - انالارىمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ دە وزىندىك قيىنشىلىقتارى بار. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا ۇيرەتكەنىڭدى قابىلدايدى، دەگەنمەن، بۇل ۇزاق جۇرەتىن پروسەسس. ءبىر سىنىپتا بەس مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا بولاتىن بولسا، ءارقايسىسىنىڭ قابىلداۋ دەڭگەيى ءار ءتۇرلى. ءبىرى تۇسىنگەندى ەكىنشىسى تۇسىنبەيدى، ءبىرىن - ءبىرى تىڭداعىسى كەلمەيدى، ساباقتىڭ ءوزىن كوڭىل - كۇيىنە قاراي قابىلدايدى. بۇل بالالارعا قاتتى سويلەۋگە بولمايدى، تەك اسقان شىدامدىلىقپەن بالانىڭ ءتىلىن تابا ءبىلۋ كەرەك. ياعني، ساباق ءتۇسىندىرۋ بارىسىندا ءار بالاعا قابىلداۋ دەڭگەيىنە قاراي ءتۇرلى ءتاسىلدى قولدانۋ كەرەك. بالانىڭ اقىل - ويىنىڭ دامۋى تەك بەلگىلى ءبىر ءبىلىم كولەمىنە ەمەس، تانىمدىق ءىس - ارەكەت، ياعني بالانىڭ جانىنا جاقىن زاتتاردى ەسكە ساقتاتۋ، ويلاندىرۋ، ەلەستەتۋ، بالا بويىنداعى ءتۇرلى قابىلەتتەرىن دامىتۋمەن تىعىز بايلانىستى. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالانىڭ دامۋى ءۇشىن ەستە ساقتاۋى مەن ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ءمانى وتە زور. بۇلاردىڭ ءبارى قورشاعان ورتا مەن ءبىلىم، بىلىك داعدىسىنىڭ قالىپتاسۋى، ەسكە ساقتاۋ جانە ويلاۋ قابىلەتىمەن تىعىز بايلانىستى.
وزگەرىسكە، جاڭالىققا تولى بۇگىنگى زامان تالابى مۇعالىمگە الدىندا ءوتىرعانبىرى شاپشاڭ، ءبىرى باياۋ، ەندى بىرەۋلەرى زەيىنى تومەن، قابىلداۋى، ەستە ساقتاۋى، ويلاۋى ءار قيلى شاكىرتتەردىڭ جۇرەگىنە جول تابا بىلەتىن ءبىلىم بىلىكتىلىگى جوعارى، جاڭاشىل، ىزدەنىمپاز ەرەن قاسيەت يەسى بولۋدى مىندەتتەيدى.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار ءوزىنىڭ قادىر - قاسيەتىن قامتاماسىز ەتەتىن، وزىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرىپ جانە قوعامدىق ومىرگە بەلسەنە ارالاسۋىنا جاردەمدەسۋىن تولىققاندى جاعدايلاردالايىقتى ءومىر سۇرۋگە، ياعني، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا جان - جاقتى پەداگوگيكالىق قولداۋ كورسەتىلىپ، ءاربىر وقۋشى شاما - شارقىنا ءقارايبىلىم كولەمىن مەڭگەرۋدە. جالپى، اقىل - ويىندا ءارتۇرلى اۋىتقۋى بار بالالاردىڭ كوبى تولىق ەمەس جانە الەۋمەتتىك جاعدايى ناشار وتباسىلارىنان شىعادى. مۇنداي بالالار ءوز وتباسىمەن تولىق قارىم - قاتىناس جاساي المايدى جانە بۇل ولاردىڭ جانە تۇلعاسىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعىمسىز اسەر ەتەدى.
ينتەللەكتۋالدىق جەتىسپەۋشىلىك سالدارىنان مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ قالىپتاسۋى ءارتۇرلى اسپەكتىلەرىندە قيىن جاعدايلاردا وتەدى. ولار ماداقتاۋعا، قولداۋعا جانە رەنجىسۋگە اسەرشىل بولىپ كەلەدى. دەگەنمەن، جاراتپاۋ جانە ەركەلەتۋ ەموسيالارىن اجىراتا الادى. ءبىراق، ءوز ەموسيالارىن ۆەربالدى تۇردە كورسەتە المايدى. ءوزىنىڭ ادامدارعا دەگەن قاتىناسىن جىميۋمەن، ادام بەتىنە ايانىشتى تۇردە قاراۋمەن بىلدىرەدى. نەگىزىنەن، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار سەلسوق، وزىنە - ءوزى سەنىمسىز، كەيبىرەۋلەرى شەكتەن تىز ىزاقور بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ ەموسيالارى ءالسىز، الايدا كۇيزەلىستەرى تۇراقتى، تەرەڭ بولادى. مۇنداي بالالار ايقايلاۋعا، جۇگىرۋگە، رۇقساتسىز زات الۋعا، شۋلاۋعا، قىرسىعۋعا بولمايتىندىعىن تۇسىنبەيدى. مىنە، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ قيىندىعىنىڭ ءوزى دە وسىندا.
جالپى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا ساباق جۇرگىزەتىن مۇعالىمگە قويىلاتىن تالاپ تا جوعارى. ول ءمۇعالىمنىڭ باسشىلىققا الاتىن نەگىزگى ۇستانىمدارى:
1. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا مەن ءمۇعالىم اراسىنداعى پەداگوگيكالىق ادەپ پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ ساقتالۋى؛
2. بالالارعا بەرىلگەن تاپسىرمانىڭ شەكتەن تىس اۋىر بولماۋى؛
3. بالالاردىڭ مىندەتتى جانە مۇمكىندىك دەڭگەيلەرىن ەسكەرۋ؛
4. بالالارعا ساباق جۇرگىزۋ بارىسىندا تاپسىرمانىڭ بالا زەردەسىنە اسەر ەتۋىن، ونىڭ قابىلداۋىن، ەستە ساقتاۋىن نازاردان تىس قالدىرماۋ؛
5. بالا اتا - اناسىمەن تىعىز بايلانىستا بولۋ؛
6. ساباق جۇرگىزۋ بارىسىندا ءتۇرلى ويىن ەلەمەنتتەرىن كوبىرەك قولدانۋ.
نەگىزىنەن، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا ساباقتى، كوبىنە، ولاردىڭ جانىنا جاقىن ويىن تۇرىندە وتكىزۋ ءتيىمدى. ويتكەنى، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ ەموسيالىق كوڭىل - كۇيى كوبىنەسە ويىن جانە ەڭبەك ءىس - ارەكەتىندە كورىنىس بەرەدى.
وسى ورايدا مەن دە ساباقتى، كوبىنە ويىن تۇرىندە وتكىزۋگە تىرىسامىن. نەگىزىنەن، مەن 4 «ۆ» دامىتا تۇزەتۋ سىنىبىنا ساباق بەرەمىن. وسى سىنىپتاعى كەزەكتى ماتەماتيكا ساباقتارىنىڭ بىرىندە «اڭدار بىزدە قوناقتا» تاقىرىبىندا ساباق وتكىزدىم. بۇل ساباق قاڭتار ايىندا وتكىزىلگەن. اڭداردى تاڭداپ العان سەبەبىم، بالالاردىڭ جانىنا اڭداردىڭ بەينەسى جاقىن، ويتكەنى، ولار ونىڭ الدىندا عانا جاڭا جىل شىرشاسىندا قاسقىر، ايۋ، تۇلكى بولىپ كيىنگەن ەدى. سوندىقتان، وسى اڭدار تاڭدالىنىپ الىندى. ساباق بارىسىندا ينتەراكتيۆتى تاقتا ارقىلى اتالعان اڭداردىڭ سۋرەتتەرى كورسەتىلىپ، وسى اڭدار ۇسىنعان تاپسىرمالار ورىندالدى. ساباق بارىسى تومەندەگىدەي جۇرگىزىلدى.
ساباق تاقىرىبى: كوپ تاڭبالى سانداردى ءبىر تاڭبالى ساندارعا كوبەيتۋ جانە ءبولۋ.
ساباق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن، دۇنيەتانىمىن دامىتۋ، جانۋارلارعا دەگەن جىلى سەزىمدەرىن وياتۋ، ولاردى قورعاۋعا جانە قامقورلىق جاساۋعا ۇيرەتۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، اڭداردىڭ سۋرەتتەرى.
ساباق بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. ساباق باستالار الدىندا وقۋشىلارعا جىل مەزگىلدەرى، ءار جىل مەزگىلدەرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى سۇراقتار قويىلدى. بالالار شامالارىنىڭ كەلگەنىنشە جاۋاپ بەردى. ودان سوڭ قىس مەزگىلى تۋرالى، قىس مەزگىلىندەگى اڭداردىڭ تىرشىلىگى تۋرالى ايتىلدى جانە سلايد ارقىلى سۋرەتتەر كورسەتىلدى.
ءمۇعالىم: بالالار، ءبىز ءۇشىن بۇل كۇن – وتە قۋانىشتى كۇن. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ساباعىمىزعا بۇگىن وزدەرىڭە تانىس اڭدار: قاسقىر، ايۋ جانە تۇلكى قوناققا كەلدى جانە ولار جاي كەلگەن جوق، سەندەردەن كومەك سۇراي كەلىپتى. كانە، اڭدارعا كومەكتەسىپ، تاپسىرمالارىن ورىنداپ بەرەمىز بە؟
بالالار قۋانا - قۋانا كەلىستى. ارينە، بالالارعا ۇسىنىلعان تاپسىرمالار ولاردىڭ دەڭگەيلەرىنە ساي كەلەدى جانە ولار وسىعان ۇقساس تاپسىرمالاردى كۇندەلىكتى ورىنداپ ءجۇر. سوندىقتان دا بالالار تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا قىزىعا كىرىستى. مىسالى:
1. قاسقىر: بالالار، ماعان مىنا تاپسىرمانى ورىنداپ بەرسەڭدەر، مەن اپانىمدى اداسپاي تابار ەدىم، ايتپەسە، اداسىپ ءجۇرمىن، ابدەن توڭدىم.
قاسقىردىڭ تاپسىرماسى: 1200 – 172 * 3 + 308 =
4508 + 486 * 2 – 892 =
بالالار تاپسىرمانى ورىندادى.
ايۋدىڭ تاپسىرماسى: بالالار، سەندەر بىلەسىڭدەر، مەن قىس بويى ۇيىقتايمىن. ال وسى جولى مەن مىنا تاپسىرمانى ورىنداماعاندىقتان ۇيىقتاي الماي ءجۇرمىن. ماعان كومەكتەسسەڭدەر، مەن الاڭسىز ءتاتتى ۇيقىعا باتار ەدىم.
تاپسىرما: (45 - ح) * 7 = 49
8 * ح = 632 * 7
بالالار ءبىر - بىرىنە كومەكتەسە وتىرىپ، بۇل تاپسىرمانى دا ورىندادى.
تۇلكى: بالالار، ماعان دا كومەكتەسىڭدەرشى؟ مەن مىنا ەسەپتەردى شىعارا الماي ءجۇرمىن.
تۇلكىنىڭ تاپسىرماسى ماتەماتيكالىق ديكتانت:
1. 14 پەن 7 - ءنىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟
2. 42: 6 =
3. 24 سانى 8 سانىنان نەشە ەسە ارتىق؟
4. 36 مەن 6 - نىڭ ءبولىندىسى نەشەگە تەڭ؟
5. 28 - دەن 7 سانى نەشە ەسە كەم؟
6. 49: 7 =
7. 21 مەن 3 - ءتىڭ ءبولىندىسى قانشا؟
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1 - جۇرگىزۋشى: بۇگىن بىزدە جاڭا جوبا «قۇتتىقتاۋ سازدى» باعدارلاماسىنىڭ تۇساۋكەسەرىنە قوش كەلدىڭىزدەر. باعدارلامامىزدىڭ شىمىلدىعىن قازاق بيىمەن اشامىز.
-
اتىراۋ وبلىسى، ماحامبەت سەلوسى،
