مۇقاعالي ماقاتايەۆ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا»
سىنىپ: 8
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. ماقاتايەۆ. «اققۋلار ۇيىقتاعاندا».
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىگى: سەزىممەن ولەڭ ورگەن جىر پىراعى مۇقاعالي تۋرالى دەرەك بەرۋ، پوەمانىڭ تاقىرىبى، ءتىلى، يدەياسى تۋرالى كەڭىنەن تۇسىنىكتەر بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: اقىن تىلىمەن سالىنعان تابيعات سۋرەتى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن، جاسوسپىرىمدەردىڭ تابيعاتقا دەگەن ادامي قارىم - قاتىناسىن شىڭداۋ.
ب) تاربيەلىلىگى: قورشاعان ورتانى ايالاي بىلۋگە باۋلۋ، مانەرلەپ جانە شىعارماشىلىق وقۋ داعدىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءپانارالىق بايلانىس دەڭگەيىندەگى جاڭا ساباق
كورنەكى قۇرال: مۇقاعالي سۋرەتتەرى، كىتاپتارى، «جەتىمكول»سۋرەتى بەينەلەنگەن شىرشالى توعايدىڭ، اققۋدىڭ سۋرەتى، بەينەجازبا.
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، مۋزىكا، بەينەلەۋ ونەرى.
ساباقتىڭ قۇرىلىمى:
1. جاڭا ماتەريالعا تىرەك بولاتىن ءبىلىم مەن ىسكەرلىكتى جاڭعىرتۋ.
2. جاڭا ساباق «پوەما وسىلاي تۋعان ەدى».
3. ماتىنمەن جۇمىس.
4. سۋرەت، بوياۋ قۇدىرەتى.
5. وي تولعاۋ. قاسيەت، قاسىرەت تۋرالى پوەما.
6. رولدەرگە ءبولىپ وقۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما.
تاقتادا ىلىنگەن تاقىرىپقا ساي جازۋلار ءماتىنى:
«ولمەۋ ءۇشىن، قۇلقىندى جەمدەۋ ءۇشىن،
مەن - داعى ولەڭ جازبايمىن ەرمەك ءۇشىن،
جازدىم ۇلگى جاستارعا بەرمەك ءۇشىن،
اباي جاققان ءبىر ساۋلە سونبەۋ ءۇشىن.»
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ، دوڭگەلەنتە وتىرعىزۋ.
- توپقا ءبولۋ، ات قويۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ.
- وتكەن ساباقتاعى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ءومىرى، شىعارماشىلىعىنا توقتالدىق، جاڭا ساباعىمىز دا م. ماقاتايەۆ شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى بولعاندىقتان ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ جاسايىق. سەندەرگە بەرىلگەن ءۇي تاپسىرماسى:
«اقىننىڭ ءومىرىن، وزىڭە ۇناعان ولەڭدەرىن جاتقا وقۋ، «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىن وقىپ كەلۋ.
ا) پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟
سەن مەنى سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟
الاۋىرتقان تاڭداردان سەنى ىزدەدىم.
قاراۋىتقان تاڭداردان سەنى ىزدەدىم.
سەنى ىزدەدىم كەزدەسكەن ادامداردان...
ءا) ارپالىسىپ اقىلمەن، توزىممەنەن،
ءبىر ءسات تە دەم المايدى سەزىم دەگەن.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن شىلدەحانا
كەلەدى دۇنيەنى كەزۋمەنەن. ( «سەزىم» ولەڭى تولىق وقىلادى)
- وسىلايشا وقۋشىلار اقىن شىعارمالارىنىڭ وزدەرىنە ۇناعان جولدارىن جاتقا وقيدى.
ءمۇعالىم:- جاقسى، بالالار، ەندى مۇقاعالي ومىرىنە شەگىنىس جاسايىق. قانە، كىم ايتادى؟
- مۇقاعالي ماقاتايەۆ 1931 جىلى 9 اقپاندا الماتى وبلىسى، نارىنقول اۋدانى، ەنگەلس اتىنداعى كولحوزدىڭ قاراساز دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى سۇلەيمەن قاريا سول وڭىردە تۇڭعىش كولحوز ۇيىمداستىرۋشى. سۇراپىل سوعىسقا ءوز تىلەگىمەن اتتانادى. كالينينگراد مايدانىندا ەرلىكپەن قازا تابادى.
- بالالىق شاعىنان ەرتە ەسەيدى. ءۇش ۇلىمەن قالعان اناسى ناعيماعا ۇلدارىن ءوسىرۋ وڭايعا تۇسكەن جوق. 10 - سىنىپتى بىتىرگەن مۇقاعالي ەڭبەككە ەرتە ارالاستى. الدىمەن اۋىل سوۆەتتىڭ حاتشىسى، كومسومول قىزمەتكەرى، جەتى جىلۋىڭ مەكتەپ ءمۇعالىمى بولىپ كىزمەت ىستەدى.
- 1960 جىلى باسىندا نارىنقول اۋداندىق «سوۆەتتىك شەكارا»
گازەتىندە قىزمەتىن باستاعاننان كەيىن ول كەيىن «جۇلدىز» جۋرنالىندا جالعاستىرادى. 1962 جىلى اقىننىڭ پوەزياعا كەلۋ جولى باستالادى.
تاقتامەن جۇمىس. ءمۇعالىم ءسوزى: - ال، ەندى، تاقتامەن جۇمىس جاسالىق. اقىننىڭ قانداي شىعارمالارى بار ەكەن، سحەما تۇرىندە جازىپ كورەلىك.
مۇقاعالي تۋىندىلارى
داريعا جۇرەك
ارمىسىڭ، ادامدار
اققۋلار ۇيىقتاعاندا
ءومىر – داستان رايىمبەك، رايىمبەك
اتامەكەن
ال، ەندى سۇلۋ ءسوزىنىڭ ءسينونيمىن تابايىق.(سۇلۋ، اجارلى، كەلبەتتى، اسەم...)
ىزدەنۋشىلىك./ءار توپقا جەكە - جەكە سۇراقتار بەرۋ/
I - توپ. 1) اققۋدىڭ رەڭ اسەمدىگىن ايقىندارلىق سوزدەردى تابۋ.
II - توپ. 1) تابيعاتتىڭ ەرەكشەلىگىن بىلدىرەتىن جولداردى تاپ.
2) تەرىس نيەتپەن كولگە بارعان انا تولعانىسى قالاي سۋرەتتەلەدى؟
( ءار توپ جاۋاپ بەرەدى)
سۋرەتتە، بەينەلە.
- تۋعان جەر، جەتىمكول سۇلۋلىعى، اققۋ ءۇنى، اقىن سەزىمى شىعارمادا قالاي بەينەلەنگەن؟ (ءار توپ سۋرەت سالادى، كەيىن تالدايدى.)
وقۋلىقپەن جۇمىس.
- انانىڭ پسيحولوگيالىق جاي – كۇيىن اقىن قالاي بەرگەن؟ تاۋىپ وقى. قانداي بەينەلى، كوركەم تىركەستەردى كورىپ تۇرمىز؟
/جىلقىشى – انا – اۆتور./
مانەرلەپ جاتقا وقۋ. (206 – بەت. سوڭعى ابزاس.)
- انانى قاسيەتكە وق اتۋعا ماجبۇرلەگەن نە؟
- بالاسىنىڭ ولىمىنەن كەيىنگى انانىڭ كۇيىن اقىن قالاي جىرلايدى؟
(ءار توپتان وقۋشىلار مانەرلەپ جاتقا وقيدى.)
(ءار توپ بەرىلگەن سۋرەت تاپسىرماسىن تاقتاعا شىعىپ، جاۋاپ بەرەدى)
سوزدىكتەر ەلىندە. / تانى، ەستە ساقتا /
(وقۋشى پوەماداعى ءوزى تۇسىنبەگەن سوزدەرگە بەلگى قويىپ وتىرادى)
- ينتەراكتيۆتى تاقتادا قيىن سوزدەردىڭ بالاماسى جازىلعان. قوسىمشا
اۋىزشا دا جاۋاپ بەرىلەدى.
ەركىن جاۋاپ.
- اقىن تۋرالى، پوەما تۋرالى تاعى نە ايتۋعا بولادى؟ / وقۋشى ىزدەنىسى،
جەرگىلىكتى جەر ماتەريالىمەن تانىستىرۋ./
اقىنعا حات جازۋ.
- الدىن - الا بەرىلگەن تاپسىرما. وقۋشىلار باياندايدى.
بولجاۋ.
- سەن وقيعانى قالاي اياقتاعان بولار ەدىڭ؟
(ءار توپتان 1 - 2 وقۋشى ءوز ويلارىن ايتادى.)
ۇكىم.
- اققۋدى اتۋعا بولا ما؟(ءار توپ دالەلدەمەسى، ويى.)
قورىتىندىلاۋ، بەكىتۋ.
- قۇرمەتتى وقۋشىلارىم، جەرلەس اقىن اپامىز فاريزا وڭعارسىنوۆا
«مۇقاعاليداي اقىنى بار حالىق - باقىتتى حالىق» دەگەن ەكەن. ولاي بولسا، اقىننىڭ ومىرشەڭ شىعارماسىمەن تانىسقان سەندەر سول باقىتتى حالىقتىڭ باقىتتى ۇرپاعىسىڭدار. ەندەشە، سۇلۋلىقتى جانىمەن سۇيگەن اقىننىڭ اسا قۇرمەتتەگەن ادامنىڭ ءبىرى، سازگەر نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ «اققۋ» كۇيىن تىڭدايىق.
ۇيگە تاپسىرما، باعالاۋ.
- «اقىن جانە اققۋ» تاقىرىبىنا شىعارما جازىپ كەلۋ.
- وقۋشىلاردى ماداقتاۋ.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: م. ماقاتايەۆ. «اققۋلار ۇيىقتاعاندا».
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىگى: سەزىممەن ولەڭ ورگەن جىر پىراعى مۇقاعالي تۋرالى دەرەك بەرۋ، پوەمانىڭ تاقىرىبى، ءتىلى، يدەياسى تۋرالى كەڭىنەن تۇسىنىكتەر بەرۋ.
ءا) دامىتۋشىلىعى: اقىن تىلىمەن سالىنعان تابيعات سۋرەتى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن، جاسوسپىرىمدەردىڭ تابيعاتقا دەگەن ادامي قارىم - قاتىناسىن شىڭداۋ.
ب) تاربيەلىلىگى: قورشاعان ورتانى ايالاي بىلۋگە باۋلۋ، مانەرلەپ جانە شىعارماشىلىق وقۋ داعدىسىن دامىتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءپانارالىق بايلانىس دەڭگەيىندەگى جاڭا ساباق
كورنەكى قۇرال: مۇقاعالي سۋرەتتەرى، كىتاپتارى، «جەتىمكول»سۋرەتى بەينەلەنگەن شىرشالى توعايدىڭ، اققۋدىڭ سۋرەتى، بەينەجازبا.
ءپانارالىق بايلانىس: بيولوگيا، مۋزىكا، بەينەلەۋ ونەرى.
ساباقتىڭ قۇرىلىمى:
1. جاڭا ماتەريالعا تىرەك بولاتىن ءبىلىم مەن ىسكەرلىكتى جاڭعىرتۋ.
2. جاڭا ساباق «پوەما وسىلاي تۋعان ەدى».
3. ماتىنمەن جۇمىس.
4. سۋرەت، بوياۋ قۇدىرەتى.
5. وي تولعاۋ. قاسيەت، قاسىرەت تۋرالى پوەما.
6. رولدەرگە ءبولىپ وقۋ.
7. ۇيگە تاپسىرما.
تاقتادا ىلىنگەن تاقىرىپقا ساي جازۋلار ءماتىنى:
«ولمەۋ ءۇشىن، قۇلقىندى جەمدەۋ ءۇشىن،
مەن - داعى ولەڭ جازبايمىن ەرمەك ءۇشىن،
جازدىم ۇلگى جاستارعا بەرمەك ءۇشىن،
اباي جاققان ءبىر ساۋلە سونبەۋ ءۇشىن.»
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- وقۋشىلاردى 3 توپقا ءبولۋ، دوڭگەلەنتە وتىرعىزۋ.
- توپقا ءبولۋ، ات قويۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ.
- وتكەن ساباقتاعى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ءومىرى، شىعارماشىلىعىنا توقتالدىق، جاڭا ساباعىمىز دا م. ماقاتايەۆ شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى بولعاندىقتان ءۇي تاپسىرماسىنا شولۋ جاسايىق. سەندەرگە بەرىلگەن ءۇي تاپسىرماسى:
«اقىننىڭ ءومىرىن، وزىڭە ۇناعان ولەڭدەرىن جاتقا وقۋ، «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىن وقىپ كەلۋ.
ا) پوەزيا، مەنىمەن ەگىز بە ەدىڭ؟
سەن مەنى سەزەسىڭ بە، نەگە ىزدەدىم؟
الاۋىرتقان تاڭداردان سەنى ىزدەدىم.
قاراۋىتقان تاڭداردان سەنى ىزدەدىم.
سەنى ىزدەدىم كەزدەسكەن ادامداردان...
ءا) ارپالىسىپ اقىلمەن، توزىممەنەن،
ءبىر ءسات تە دەم المايدى سەزىم دەگەن.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن شىلدەحانا
كەلەدى دۇنيەنى كەزۋمەنەن. ( «سەزىم» ولەڭى تولىق وقىلادى)
- وسىلايشا وقۋشىلار اقىن شىعارمالارىنىڭ وزدەرىنە ۇناعان جولدارىن جاتقا وقيدى.
ءمۇعالىم:- جاقسى، بالالار، ەندى مۇقاعالي ومىرىنە شەگىنىس جاسايىق. قانە، كىم ايتادى؟
- مۇقاعالي ماقاتايەۆ 1931 جىلى 9 اقپاندا الماتى وبلىسى، نارىنقول اۋدانى، ەنگەلس اتىنداعى كولحوزدىڭ قاراساز دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى سۇلەيمەن قاريا سول وڭىردە تۇڭعىش كولحوز ۇيىمداستىرۋشى. سۇراپىل سوعىسقا ءوز تىلەگىمەن اتتانادى. كالينينگراد مايدانىندا ەرلىكپەن قازا تابادى.
- بالالىق شاعىنان ەرتە ەسەيدى. ءۇش ۇلىمەن قالعان اناسى ناعيماعا ۇلدارىن ءوسىرۋ وڭايعا تۇسكەن جوق. 10 - سىنىپتى بىتىرگەن مۇقاعالي ەڭبەككە ەرتە ارالاستى. الدىمەن اۋىل سوۆەتتىڭ حاتشىسى، كومسومول قىزمەتكەرى، جەتى جىلۋىڭ مەكتەپ ءمۇعالىمى بولىپ كىزمەت ىستەدى.
- 1960 جىلى باسىندا نارىنقول اۋداندىق «سوۆەتتىك شەكارا»
گازەتىندە قىزمەتىن باستاعاننان كەيىن ول كەيىن «جۇلدىز» جۋرنالىندا جالعاستىرادى. 1962 جىلى اقىننىڭ پوەزياعا كەلۋ جولى باستالادى.
تاقتامەن جۇمىس. ءمۇعالىم ءسوزى: - ال، ەندى، تاقتامەن جۇمىس جاسالىق. اقىننىڭ قانداي شىعارمالارى بار ەكەن، سحەما تۇرىندە جازىپ كورەلىك.
مۇقاعالي تۋىندىلارى
داريعا جۇرەك
ارمىسىڭ، ادامدار
اققۋلار ۇيىقتاعاندا
ءومىر – داستان رايىمبەك، رايىمبەك
اتامەكەن
ال، ەندى سۇلۋ ءسوزىنىڭ ءسينونيمىن تابايىق.(سۇلۋ، اجارلى، كەلبەتتى، اسەم...)
ىزدەنۋشىلىك./ءار توپقا جەكە - جەكە سۇراقتار بەرۋ/
I - توپ. 1) اققۋدىڭ رەڭ اسەمدىگىن ايقىندارلىق سوزدەردى تابۋ.
II - توپ. 1) تابيعاتتىڭ ەرەكشەلىگىن بىلدىرەتىن جولداردى تاپ.
2) تەرىس نيەتپەن كولگە بارعان انا تولعانىسى قالاي سۋرەتتەلەدى؟
( ءار توپ جاۋاپ بەرەدى)
سۋرەتتە، بەينەلە.
- تۋعان جەر، جەتىمكول سۇلۋلىعى، اققۋ ءۇنى، اقىن سەزىمى شىعارمادا قالاي بەينەلەنگەن؟ (ءار توپ سۋرەت سالادى، كەيىن تالدايدى.)
وقۋلىقپەن جۇمىس.
- انانىڭ پسيحولوگيالىق جاي – كۇيىن اقىن قالاي بەرگەن؟ تاۋىپ وقى. قانداي بەينەلى، كوركەم تىركەستەردى كورىپ تۇرمىز؟
/جىلقىشى – انا – اۆتور./
مانەرلەپ جاتقا وقۋ. (206 – بەت. سوڭعى ابزاس.)
- انانى قاسيەتكە وق اتۋعا ماجبۇرلەگەن نە؟
- بالاسىنىڭ ولىمىنەن كەيىنگى انانىڭ كۇيىن اقىن قالاي جىرلايدى؟
(ءار توپتان وقۋشىلار مانەرلەپ جاتقا وقيدى.)
(ءار توپ بەرىلگەن سۋرەت تاپسىرماسىن تاقتاعا شىعىپ، جاۋاپ بەرەدى)
سوزدىكتەر ەلىندە. / تانى، ەستە ساقتا /
(وقۋشى پوەماداعى ءوزى تۇسىنبەگەن سوزدەرگە بەلگى قويىپ وتىرادى)
- ينتەراكتيۆتى تاقتادا قيىن سوزدەردىڭ بالاماسى جازىلعان. قوسىمشا
اۋىزشا دا جاۋاپ بەرىلەدى.
ەركىن جاۋاپ.
- اقىن تۋرالى، پوەما تۋرالى تاعى نە ايتۋعا بولادى؟ / وقۋشى ىزدەنىسى،
جەرگىلىكتى جەر ماتەريالىمەن تانىستىرۋ./
اقىنعا حات جازۋ.
- الدىن - الا بەرىلگەن تاپسىرما. وقۋشىلار باياندايدى.
بولجاۋ.
- سەن وقيعانى قالاي اياقتاعان بولار ەدىڭ؟
(ءار توپتان 1 - 2 وقۋشى ءوز ويلارىن ايتادى.)
ۇكىم.
- اققۋدى اتۋعا بولا ما؟(ءار توپ دالەلدەمەسى، ويى.)
قورىتىندىلاۋ، بەكىتۋ.
- قۇرمەتتى وقۋشىلارىم، جەرلەس اقىن اپامىز فاريزا وڭعارسىنوۆا
«مۇقاعاليداي اقىنى بار حالىق - باقىتتى حالىق» دەگەن ەكەن. ولاي بولسا، اقىننىڭ ومىرشەڭ شىعارماسىمەن تانىسقان سەندەر سول باقىتتى حالىقتىڭ باقىتتى ۇرپاعىسىڭدار. ەندەشە، سۇلۋلىقتى جانىمەن سۇيگەن اقىننىڭ اسا قۇرمەتتەگەن ادامنىڭ ءبىرى، سازگەر نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ «اققۋ» كۇيىن تىڭدايىق.
ۇيگە تاپسىرما، باعالاۋ.
- «اقىن جانە اققۋ» تاقىرىبىنا شىعارما جازىپ كەلۋ.
- وقۋشىلاردى ماداقتاۋ.
You Might Also Like
-
جۇرگىزۋشى: قىمباتتى اتا - انالار، بالاباقشا قىزمەتكەرلەرى، قوناقتار! بۇگىن ءبىز ماپەلەپ، كۇتىپ تاربيەلەگەن بۇلدىرشىندەرىمىزدى ۇيامىزدان ۇشىرىپ، مەكتەپكە شىعارىپ سالعالى وتىرمىز. سول ۇشىپ وتىرعان بالا...
