InfoHub Logo

[عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسى.
«0 – 5 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ اقىل – ويىنىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى مەن فيزيولوگيالىق، پسيحولوگيالىق كورسەتكىشتەرىنىڭ دياگنوستيكالىق مانيتورينگىسى»

كىرىسپە

تاقىرىپ وزەكتىلىگى: بالالار جەر شارى حالقىنىڭ سانىنىڭ باسىم كوپشىلىگىن قۇرايدى. بالا دامۋى بولاشاق ەرەسەك ادامنىڭ رۋحاني جانە پراكتيكالىق ءىس - ارەكەت ايماعىنىڭ، ونىڭ بەينەسى مەن شىعارماشىلىق الەۋەتىنىڭ دامۋىنىڭ وزەكتى العىشارتتارى بولىپ تابىلادى.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بالالارعا مەكتەپ جاسىنا دەيىن قوعامدىق تاربيە بەرۋدىڭ ىقپالى ۇدايى ءورىسىن كەڭەيتىپ كەلەدى. بالاباقشالار اعارتۋ ىسىندەگى العاشقى بۋىن عانا ەمەس، ولارعا باسقا دا وقۋ - تاربيە مەكەمەلەرىمەن قاتار ءبىزدىڭ قوعامىمىزعا ساي كەلەتىن بالانىڭ تۇلعالىق، الەۋمەتتىك باعدارلارىن دامىتۋ جاۋاپكەرشىلىگى جۇكتەلگەن.

بالامەن جۇمىس جاساۋ بارىسىندا ونىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىن، دامۋ زاڭدىلىقتارىن، مەحانيزمدەرىن ءبىلۋ وتە ماڭىزدى. وتاندىق پسيحولوگيالىق ەڭبەكتەر اتاقتى كەڭەس پسيحولوگتارى ل. س. ۆىگوتسكيي، س. ل. رۋبينشتەين، ا. ن. لەونتيەۆ، ا. ۆ. زاپوروجەس، پ. يا. گالپەرين، د. ب. ەلكونين، ل. ي. بوجوۆيچ، ۆ. س. مۋحينا، م. ي. ليسينا، ح. ت. شەريازدانوۆا ەڭبەكتەرىنە سۇيەنەدى. سونىمەن بىرگە، بالالار پسيحولوگياسىن زەرتتەگەن شەتەلدىك پسيحولوگتاردىڭ كونسەپسيالارى دا ۇلكەن ماندىلىككە يە. بۇل كونسەپسيالار قاتارىنا ۆ. شتەرن، ك. بيۋلەر، ج. پياجە، ا. ۆاللون، دج. برۋنەر جانە ت. ب. ەڭبەكتەرىن جاتقىزۋعا بولادى.
بالا تاربيەسىمەن اينالىساتىنداردىڭ بالالاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى دامۋىن جان - جاقتى جاقسى ءبىلۋى، بالالاردىڭ ءومىرىن جانە ءىس - ارەكەتىن، ويىنشىقتارمەن جانە زاتتارمەن ارەكەت داعدىلارىن قالىپتاستىرۋعا، ءتىلدى مەڭگەرۋدىڭ العىشارتتارىن ۇيىمداستىرۋعا مۇمكىندىك جاسايدى. بالانىڭ مەكتەپكە دەيىنگى جەتەكشى ءىس - ارەكەت ءتۇرى ويىن بولىپ تابىلاتىنى بەلگىلى. سوعان بايلانىستى بالالارمەن جۇمىس بارىسىندا بالانىڭ ويلاۋىن، ءتىلىن، قيالىن، ەسكە ساقتاۋىن دامىتۋ، قوعامدىق مىنەز - قۇلىق ەرەكشەلىكتەرىن مەڭگەرتۋ، سايكەس داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ ويىن ءىس - ارەكەتى ارقىلى جۇزەگە اسىرا الۋى ءتيىس.
بالانىڭ بالاباقشاعا كەلۋىمەن ونىڭ جاڭا ورتاعا بەيىمدەلۋ پروسەسى جۇزەگە اسادى. بالانىڭ بالاباقشاعا كەلۋىمەن كەيبىر جاعدايلاردا كوپتەگەن ماسەلەلەر دە تۋىنداپ جاتادى. ءبىراق بالاباقشا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بالانىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە سايكەس ويىن ءىس - ارەكەتىن دۇرىس ۇيىمداستىرىپ، جەتەكشىلىك جاساۋى كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ ءتيىمدى شەشىلۋىنە جاعداي جاسايدى.

پەداگوگ ۇقىپتى، شىن مانىندەگى ونەگەلى ۇستاز – تاربيەشى بولۋعا ءتيىس.
اقىل – پاراساتتى، قاجىرلى وتىرىك ايتپايتىن، قولايسىز ىسكە بارمايتىن، دۇنيە قوڭىزدىققا
سالىنبايتىن، ءوز ءناپسىسىن تىيىپ ۇستايتىن ادال دا، شىنشىل ادام بولۋعا ءتيىس. (ۆ. ن. تاتيششيەۆ)

اقىل - ويدىڭ دامۋى – بۇل بالا جاسىنا، تاجىريبەسىنىڭ مولايۋ مەن تاربيەلىك ىقپالدارىنىڭ اسەرىنە پايدالى بولاتىن سان جانە ساپالىق وزگەرىستەردىڭ جيىنتىعى. مەكتەپكە دەيىنى شاقتا ءبىلىمنىڭ قورلانۋى شاپشاڭ قارقىنمەن جۇرەدى. تانىم پروسەستەرى جەتىلەدى، بالا اقىل وي ارەكەتىنىڭ قاراپايىم ادىستەرىن مەڭگەرەدى. بالانىڭ اقىل - ويى دامۋىن قامتاماسىز ەتۋىنىڭ بارلىق كەيىنگى ءىس - ارەكەتى ءۇشىن زور ماڭىزى بار. اقىل - ويدىڭ دامىتۋ الەۋمەتتىك ورتانىڭ ىقپالىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. ول اينالاداعىلارمەن ارالاسۋ بارىسىندا ءتىلدى قارىم - قاتىناس قۇرالى رەتىندە پايدالانىپ، سونىمەن بىرگە قالىپتاسقان ۇعىمدار جۇيەسى يگەرەدى. اقىل – ويدى نەعۇرلىم ءتيىمدى دامىتۋ وقىتۋ مەن تاربيەلەۋ نەگىزدەرى جۇزەگە اسىرىلادى. قازىرگى پەداگوگيكا عىلىمي اقىل – وي دامۋىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى – بىلىمدەر جۇيەسىن يگەرۋ، ولاردىڭ قورىن جيناۋ، شىعارماشىلىق ويدى دامىتۋ جانە جاڭا بىلىمدەر الۋعا قاجەتتى تانىمدىق قىزمەت ادىستەرىن مەڭگەرەدى دەپ ەسەپتەيدى.