مۇقاعالي ماقاتايەۆ "اققۋلار ۇيىقتاعاندا" پوەماسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇقاعالي ماقاتايەۆ "اققۋلار ۇيىقتاعاندا" پوەماسى
ساباقتىڭ ماقساتى: پوەماداعى نەگىزگى كەيىپكەرلەر اققۋلارعا بايلانىستى ەكى ءتۇرلى كوزقاراستا باعا بەرۋ، (داتتاۋشى، جاقتاۋشى) ەكى توپ ءوز پىكىرلەرىن ماتىننەن ايعاق، دالەلدەمەلەر كەلتىرە وتىرىپ، ماقال - ماتەل، افوريزم سوزدەردى تىلگە تيەك ەتە وتىرا ءوز كوزقاراستارىن قورعاپ شىعۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: كولدىڭ، تابيعاتتىڭ ءسانى اققۋلاردى قورعاۋ، تابيعاتتى قورعاۋ كەرەكتىگىن جانە انانىڭ بالاعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىن جەتە ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ، ياعني ءسوزدىڭ استارلى ماعىناسىن تۇسىنە الۋ، سىن تۇرعىدا وي قورىتىندىسىن جاساي الۋ، ءوز پىكىرىن قورعاي ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرا دامىتۋ، شەشەندىك ونەر داعدىسىن دامىتۋ.
ساباق ءادىسى: پىكىر - سايىس، پىكىر ايتۋ، ماتىنمەن جۇمىس، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، قاراما - قارسى سۇراق قويۋ.
ساباق ءتۇرى: پىكىر - سايىس ساباعى.
ساباق بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ:
پىكىر - سايىس ساباعىنىڭ شارتىمەن تانىستىرۋ.
1) ا) شاپشاڭ ويلاۋ، ماسەلەنى تالداي ءبىلۋ؛
ءا) شىنشىلدىق - پىكىر - سايىس كەزىندە ناقتى فاكتىلەرگە جۇگىنۋ؛
ب) قارسىلاسىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، ادەپ ساقتاي ءبىلۋ، جەكە باسىنا تيىسپەي سەنىمدى دالەلمەن سوزدەن ۇتۋ.
2) وقۋشىلار 2 توپقا بولىنگەنىن 1 - توپ - جاقتاۋشى، 2 - توپ - داتتاۋشى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
3) ءار توپ الدىن الا ءوز دالەلدەمەلەرىن، ايعاقتارىن جانە كىلت سوزدەرىن دايىنداپ كەلەدى.
4) سايىستى جاقتاۋشى توپ باستايدى.
جاقتاۋشى توپتىڭ تاقىرىبى " اققۋدى اتۋعا بولمايدى"
- كىلت سوزدەرى - 1) كولدىڭ ءسانى - اققۋلار.
2) اققۋ كيەسى وڭدىرمايدى.
جاقتاۋشى توپ دالەلدەۋى:
پوەمانىڭ نەگىزگى كەيىپكەرلەرى - اققۋلار، مۇندا اققۋلاردىڭ دەمالىس ءساتى سۋرەتتەلەدى، سول تىنىشتىقتى بۇزۋشىلار ايىپتالادى، كول تەك اققۋلارىنان ەمەس، بۇكىل سانىنەن ايىرىلادى، پوەما تاقىرىبى - تابيعاتتى قورعاۋ، ايالاۋ.
داتتاۋشى توپ تاقىرىبى، " انا - ماحابباتىمەن قۇدىرەتتى"
- كىلت سوزدەرى - 1) ءبارى دە ادام ءۇشىن جاراتىلعان.
2) نانىم - سەنىمنەن دە انا ماحابباتى قۇدىرەتتى.
داتتاۋشى توپ دالەلدەۋى:
پوەمادا تەك اققۋعا عانا قاتىستى ماسەلە قوزعالمايتىندىعى، مۇندا اۋرۋمەن ارپالىسقان بالا مەن اراشاعا ۇمتىلىپ جان ۇشىرعان انا بەينەلەنگەنىن دالەلدەۋى.
1) بالالارعا ءوز پىكىرلەرىن دالەلدەۋ ءۇشىن پوەمادان قاجەت ۇزىندىلەپ ىزدەيدى، ماعىناسىن تالدايدى.
2) ءار توپ دالەلدەمە ءۇشىن ءوز كوزقاراستارىن دۇرىسقا شىعارادى دەگەن ماقال - ماتەل، افوريزمدەر، جاڭىل سوزدەر توپتاماسىن ۇسىنىپ، تالدايدى. 3) ءار توپتىڭ سپيكەرلەرى سايلانادى.
4) ءار توپ الدىن الا ءوز دالەلدەمەلەرىن، ايعاقتارى مەن كىلت سوزدەرىن دايىنداپ اكەلەدى.
5) سۇراق قويۋشى (داتتاۋشى توپ جاقتاۋشى توپقا سۇراق قويادى نەمەسە كەرىسىنشە) توپ قاراما - قارسى سۇراق قويعاندا، قارسى توپتى ءوزى ۇستانعان كوزقاراسىنان جاڭىلدىرۋدى كوزدەيدى.
جاقتاۋشى توپتاعى وقۋشىلاردىڭ №1 – دالەلدەمەلەرىن كەلتىرەيىن:
قويشىباي قاناعات: «اققۋ – كيەلى قۇس. اققۋ - وتە نازىك جاندى قۇس. اققۋدى ەشقاشان اتپاۋ كەرەك. اققۋ كولدىڭ ءسانى. اققۋ بولماسا كول جەتىم قالادى. مەن پوەمادان مىنا ءۇزىندىنى الدىم، اقىن ۇزىندىدە:
«بەۋ، دۇنيە - اي، اققۋلار ورالعاندا،
ايدىن كولدىڭ يەسى جول العاندا.
جەتىسىپ ءبىر «جەتىم كول» قالۋشى ەدى - اۋ
تىنۋشى ەدى - اۋ تەڭسەلگەن قارا ورمان دا
تايانعاندا اققۋلار قونار ماڭعا
الديلەپ اق توسىندە، بەرمەي تىنىم،
اق ايدىن اق ءمۇسىنىن تەربەيتۇعىن
ءتىرى جان اياق باسىپ كەلمەيتۇعىن
اققۋلار امان – ەسەن قايتقانشا
ۇرپاقتان ۇرپاق الىپ جالىقپاستان
سونداي ءبىر ءداستۇر بار - دى قالىپتاسقان.» - دەپ، اققۋلاردى حالىقتىڭ ايالاعانىن، تىنىشتىعىن بۇزباعانىن جىرلاعان.
ورازالييەۆا ايجان: «اققۋلار – كولدىڭ ءسانى. اققۋ تابيعاتتىڭ جاراتقان ەڭ سۇلۋ قۇسى. اققۋدى اتۋعا بولمايدى، «اتۋعا دا بولادى» دەگەن پىكىرگە ەشقاشان كەلىسپەيمىن. قازاقتار ەكى - ءۇش قۇستى كيەلى سانايدى، سولاردىڭ ءبىرى – اققۋ. پوەمادان مىنا ءۇزىندىنى تىڭدايىقشى:
ساباقتىڭ ماقساتى: پوەماداعى نەگىزگى كەيىپكەرلەر اققۋلارعا بايلانىستى ەكى ءتۇرلى كوزقاراستا باعا بەرۋ، (داتتاۋشى، جاقتاۋشى) ەكى توپ ءوز پىكىرلەرىن ماتىننەن ايعاق، دالەلدەمەلەر كەلتىرە وتىرىپ، ماقال - ماتەل، افوريزم سوزدەردى تىلگە تيەك ەتە وتىرا ءوز كوزقاراستارىن قورعاپ شىعۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: كولدىڭ، تابيعاتتىڭ ءسانى اققۋلاردى قورعاۋ، تابيعاتتى قورعاۋ كەرەكتىگىن جانە انانىڭ بالاعا دەگەن شەكسىز ماحابباتىن جەتە ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: ءماتىندى ءتۇسىنىپ وقۋ، ياعني ءسوزدىڭ استارلى ماعىناسىن تۇسىنە الۋ، سىن تۇرعىدا وي قورىتىندىسىن جاساي الۋ، ءوز پىكىرىن قورعاي ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرا دامىتۋ، شەشەندىك ونەر داعدىسىن دامىتۋ.
ساباق ءادىسى: پىكىر - سايىس، پىكىر ايتۋ، ماتىنمەن جۇمىس، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، قاراما - قارسى سۇراق قويۋ.
ساباق ءتۇرى: پىكىر - سايىس ساباعى.
ساباق بارىسى.
ۇيىمداستىرۋ:
پىكىر - سايىس ساباعىنىڭ شارتىمەن تانىستىرۋ.
1) ا) شاپشاڭ ويلاۋ، ماسەلەنى تالداي ءبىلۋ؛
ءا) شىنشىلدىق - پىكىر - سايىس كەزىندە ناقتى فاكتىلەرگە جۇگىنۋ؛
ب) قارسىلاسىنا قۇرمەتپەن قاراۋ، ادەپ ساقتاي ءبىلۋ، جەكە باسىنا تيىسپەي سەنىمدى دالەلمەن سوزدەن ۇتۋ.
2) وقۋشىلار 2 توپقا بولىنگەنىن 1 - توپ - جاقتاۋشى، 2 - توپ - داتتاۋشى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
3) ءار توپ الدىن الا ءوز دالەلدەمەلەرىن، ايعاقتارىن جانە كىلت سوزدەرىن دايىنداپ كەلەدى.
4) سايىستى جاقتاۋشى توپ باستايدى.
جاقتاۋشى توپتىڭ تاقىرىبى " اققۋدى اتۋعا بولمايدى"
- كىلت سوزدەرى - 1) كولدىڭ ءسانى - اققۋلار.
2) اققۋ كيەسى وڭدىرمايدى.
جاقتاۋشى توپ دالەلدەۋى:
پوەمانىڭ نەگىزگى كەيىپكەرلەرى - اققۋلار، مۇندا اققۋلاردىڭ دەمالىس ءساتى سۋرەتتەلەدى، سول تىنىشتىقتى بۇزۋشىلار ايىپتالادى، كول تەك اققۋلارىنان ەمەس، بۇكىل سانىنەن ايىرىلادى، پوەما تاقىرىبى - تابيعاتتى قورعاۋ، ايالاۋ.
داتتاۋشى توپ تاقىرىبى، " انا - ماحابباتىمەن قۇدىرەتتى"
- كىلت سوزدەرى - 1) ءبارى دە ادام ءۇشىن جاراتىلعان.
2) نانىم - سەنىمنەن دە انا ماحابباتى قۇدىرەتتى.
داتتاۋشى توپ دالەلدەۋى:
پوەمادا تەك اققۋعا عانا قاتىستى ماسەلە قوزعالمايتىندىعى، مۇندا اۋرۋمەن ارپالىسقان بالا مەن اراشاعا ۇمتىلىپ جان ۇشىرعان انا بەينەلەنگەنىن دالەلدەۋى.
1) بالالارعا ءوز پىكىرلەرىن دالەلدەۋ ءۇشىن پوەمادان قاجەت ۇزىندىلەپ ىزدەيدى، ماعىناسىن تالدايدى.
2) ءار توپ دالەلدەمە ءۇشىن ءوز كوزقاراستارىن دۇرىسقا شىعارادى دەگەن ماقال - ماتەل، افوريزمدەر، جاڭىل سوزدەر توپتاماسىن ۇسىنىپ، تالدايدى. 3) ءار توپتىڭ سپيكەرلەرى سايلانادى.
4) ءار توپ الدىن الا ءوز دالەلدەمەلەرىن، ايعاقتارى مەن كىلت سوزدەرىن دايىنداپ اكەلەدى.
5) سۇراق قويۋشى (داتتاۋشى توپ جاقتاۋشى توپقا سۇراق قويادى نەمەسە كەرىسىنشە) توپ قاراما - قارسى سۇراق قويعاندا، قارسى توپتى ءوزى ۇستانعان كوزقاراسىنان جاڭىلدىرۋدى كوزدەيدى.
جاقتاۋشى توپتاعى وقۋشىلاردىڭ №1 – دالەلدەمەلەرىن كەلتىرەيىن:
قويشىباي قاناعات: «اققۋ – كيەلى قۇس. اققۋ - وتە نازىك جاندى قۇس. اققۋدى ەشقاشان اتپاۋ كەرەك. اققۋ كولدىڭ ءسانى. اققۋ بولماسا كول جەتىم قالادى. مەن پوەمادان مىنا ءۇزىندىنى الدىم، اقىن ۇزىندىدە:
«بەۋ، دۇنيە - اي، اققۋلار ورالعاندا،
ايدىن كولدىڭ يەسى جول العاندا.
جەتىسىپ ءبىر «جەتىم كول» قالۋشى ەدى - اۋ
تىنۋشى ەدى - اۋ تەڭسەلگەن قارا ورمان دا
تايانعاندا اققۋلار قونار ماڭعا
الديلەپ اق توسىندە، بەرمەي تىنىم،
اق ايدىن اق ءمۇسىنىن تەربەيتۇعىن
ءتىرى جان اياق باسىپ كەلمەيتۇعىن
اققۋلار امان – ەسەن قايتقانشا
ۇرپاقتان ۇرپاق الىپ جالىقپاستان
سونداي ءبىر ءداستۇر بار - دى قالىپتاسقان.» - دەپ، اققۋلاردى حالىقتىڭ ايالاعانىن، تىنىشتىعىن بۇزباعانىن جىرلاعان.
ورازالييەۆا ايجان: «اققۋلار – كولدىڭ ءسانى. اققۋ تابيعاتتىڭ جاراتقان ەڭ سۇلۋ قۇسى. اققۋدى اتۋعا بولمايدى، «اتۋعا دا بولادى» دەگەن پىكىرگە ەشقاشان كەلىسپەيمىن. قازاقتار ەكى - ءۇش قۇستى كيەلى سانايدى، سولاردىڭ ءبىرى – اققۋ. پوەمادان مىنا ءۇزىندىنى تىڭدايىقشى:
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
5 سىنىپ قازاقستان تاريحىنان اڭگىمەلەر
