قادىر مىرزالييەۆ «قىزىل كىتاپ»
ساباق تاقىرىبى: قادىر مىرزالييەۆ «قىزىل كىتاپ»
ساباق ماقساتى: پوەماداعى سۋرەتتەلگەن حايۋاناتتارعا جانە تابيعاتتى قورعاۋعا، ونى ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە، ادام يگىلىگىنە جاراتۋعا بايلانىستى ءوز كوزقاراستارىن، پىكىرلەرىن ورتاعا سالىپ، عىلىمي فاكتىلەر بويىنشا دالەلدەمەلەر كەلتىرىپ، قىسقا ءارى نۇسقا سويلەۋگە توسەلدىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: تابيعاتتى سۇيە وتىرىپ، قورعاي، ايالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، تابيعات قورعانى، جاناشىرى بولۋعا شاقىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردى ىزدەنۋ، عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسىنا باۋلۋ، ءوز پىكىرلەرىن قورعاي الۋ داعدىلارىن دامىتا ءتۇسۋ، شەشەندىك ونەر داعدىسىن دامىتۋ.
ساباق ءادىسى: پىكىر – سايىس، پىكىر – تالاستىرۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: تابيعات، جانۋارلار، قۇستار، دارىلىك شوپتەر سۋرەتتەرى، كىتاپتار.
ساباق ءتۇرى: پىكىر – سايىس ساباعى.
ساباق بارىسى. ۇيىمداستىرۋ
2) توپ وقۋشىلارى 2توپقا ءبولىنىپ، ءار توپ ءوز دالەلدەمەلەرىن جانە كىلت سوزدەرىن ءوز تاقىرىپتارى بويىنشا 2توپقا ءبولىنىپ وتىردى.
3) سايىستى جاقتاۋشى توپ باستايدى.
جاقتاۋشى توپ دالەلدەۋى: اينالامىزداعى قورشاعان تابيعاتتى، ونىڭ قويناۋىنداعى بارشا بايلىعىن ۇنەمدەپ، ءتيىمدى پايدالانا وتىرىپ، تابيعات قورعاۋشىسى بولۋ، حايۋاناتتار تۇرلەرىن اتاي وتىرىپ، قۇرىپ بارا جاتقاندار ءتىزىمىن كەلتىرۋ، دابىل قاعۋ، تابيعاتتى سۇيۋگە، قورعاۋعا شاقىرۋ، دالەلدەۋ.
جاقتاۋشى توپ تاقىرىبى – «قىزىل كىتاپ – حايۋاناتقا بەرىلگەن قىزىل ماندات»
كىلت سوزدەرى: -
1) حايۋاناتقا جاساعان قياناتىڭ،
باۋىرىڭا جاساعان وپاسىزدىق.
2) بۇگىن كەپتەر اتقاندار
ەرتەڭ ەردىڭ
كەۋدەسىنە تاپانشا تىرەمەي مە؟!
3) الساق سولاي بارلىعىن مايىپ ەتىپ،
تاعار بىزگە بولاشاق ايىپ ەتىپ...
داتتاۋشى توپ دالەلدەۋى: جەر – انا ادامدى اسىراۋشى، تابيعات – انانىڭ بار بايلىعى ادام پايداسىنا اسۋ كەرەك، ادامدار تابيعات يگىلىگىن دۇرىس پايدالانا ءبىلۋ كەرەك، تابيعات ادامعا قىزمەت ەتۋ كەرەكتىگىن دالەلدەۋ.
بۇل توپتىڭ تاقىرىبى – «تابيعات – انا قويناۋىنداعى قۇت – بەرەكە ادام يگىلىگىنە جاراتىلعان.»
كىلت سوزدەرى:
1) تۋعان جەر – التىن بەسىك، اسىل انام،
اۋاڭمەن، اق سۇتىمەن اسىراعان.
2) جەر – انا، سەنسىز ءومىر جوق،
گۇلدەسەڭ بولدى، كوڭىل توق.
3) ەي، زامانداس! ەڭ الدىمەن دوسىڭدى ۇق،
دوسىڭ – جەر، سۋ، ءمولدىر اۋا، وسىمدىك.
جاقتاۋشى توپتىڭ №1 – دالەلدەمەلەرىن كەلتىرەيىن.
قويشىباي قاناعات: مەن تابيعات ادامعا قىزمەت ەتۋ كەرەك دەگەنگە كەلىسە بەرمەيمىن. تابيعات ادام قولىنان جارالماعان، ولار، ادامنان بۇرىن پايدا بولعان. ادام ءومىرى تابيعاتقا بايلانىستى، اۋاسىز، توپىراقسىز ءومىر سۇرە المايدى. تابيعات ءارقاشان دا قاتال، بايىپتى، تابيعاتتاعىنىڭ ءبارى دۇرىس، قاتەلىكتى ادام ءوزى جاسايدى. ادام ەجەلدەن – اق ءوز مۇددەسى ءۇشىن تابيعات بايلىعىن پايدالانىپ كەلەدى، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن «ونى باعىندىرۋدى» ماقسات ەتتى. بۇل تابيعاتقا ءوز ىقپالىن تيگىزبەي قالعان جوق. «تابيعاتقا شەكسىز بايلىق» دەپ قاراۋدىڭ سالدارىنان تابيعاتقا وراسان زور نۇقسان كەلتىردىك. نەبىر پايدالى وسىمدىكتەر، اڭ – قۇستار جەر بەتىنەن مۇلدەم جويىلىپ كەتتى. سونىمەن بىرگە ورمان ىشىندەگى اعاشتاردىڭ ءاربىر شارشى مەتر جاپىراقتارى 5 - 6 گ شاڭ – توزاڭ ۇستايتىنى انىقتالعان. ورماندى قورعاۋ كەرەك. حالىقتا «جاسىل جەلەك – قالانىڭ وكپەسى» دەگەن تاماشا ناقىل بار ەمەس پە.
ورازالييەۆا ايجان: ءقازىر قازاقستاندا جانۋارلاردىڭ سانى ازايىپ بارادى. ارقار، كيىك اتىپ، ءمۇيىزىن شەتەلگە ساتۋدى، بەكىرە اۋلاپ، ۋىلدىرىعىن دوللارعا اينالدىرۋدى ادەت ەتىپ العان. اقشاعا قۇنىققاندار ءۇشىن قاسيەتتى ەش نارسە دە جوق. ال قازاقتار ءتورت – تۇلىكتى، اڭ – قۇستاردى كيەلى ساناپ، تۇمسىعىن، تىرناعىن ماشيناسىنا ءىلىپ، نەمەسە بالانىڭ باس كيىمىنە، بەسىگىنە ءىلىپ، ءتىل كوزدەن ساقتايدى دەپ سەنگەن. ۇندىلەر سيىردى سويمايدى، ەتىن جەمەيدى، قاسيەتتى سانايدى. قازاقستاندى بارىسقا تەڭەيتىنى دە تەگىننەن ەمەس، بارىس – سۇلۋ، ەپتى، العىر، ەرجۇرەك، تەكتى اڭ، قازاق جاستارى دا سونداي بولسىن دەپ ويلايدى، ەلباسشىمىز. سوندىقتان تابيعات – انانى ايالايىق، قورعايىق.
پىكىر - سايىستا «تابيعات – انا ادامدى اسىراۋشى» دەگەن ويمەن وقۋشىلار تاعى دا ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
ساباق ماقساتى: پوەماداعى سۋرەتتەلگەن حايۋاناتتارعا جانە تابيعاتتى قورعاۋعا، ونى ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە، ادام يگىلىگىنە جاراتۋعا بايلانىستى ءوز كوزقاراستارىن، پىكىرلەرىن ورتاعا سالىپ، عىلىمي فاكتىلەر بويىنشا دالەلدەمەلەر كەلتىرىپ، قىسقا ءارى نۇسقا سويلەۋگە توسەلدىرۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: تابيعاتتى سۇيە وتىرىپ، قورعاي، ايالاي بىلۋگە تاربيەلەۋ، تابيعات قورعانى، جاناشىرى بولۋعا شاقىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردى ىزدەنۋ، عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىسىنا باۋلۋ، ءوز پىكىرلەرىن قورعاي الۋ داعدىلارىن دامىتا ءتۇسۋ، شەشەندىك ونەر داعدىسىن دامىتۋ.
ساباق ءادىسى: پىكىر – سايىس، پىكىر – تالاستىرۋ.
ساباق كورنەكىلىگى: تابيعات، جانۋارلار، قۇستار، دارىلىك شوپتەر سۋرەتتەرى، كىتاپتار.
ساباق ءتۇرى: پىكىر – سايىس ساباعى.
ساباق بارىسى. ۇيىمداستىرۋ
2) توپ وقۋشىلارى 2توپقا ءبولىنىپ، ءار توپ ءوز دالەلدەمەلەرىن جانە كىلت سوزدەرىن ءوز تاقىرىپتارى بويىنشا 2توپقا ءبولىنىپ وتىردى.
3) سايىستى جاقتاۋشى توپ باستايدى.
جاقتاۋشى توپ دالەلدەۋى: اينالامىزداعى قورشاعان تابيعاتتى، ونىڭ قويناۋىنداعى بارشا بايلىعىن ۇنەمدەپ، ءتيىمدى پايدالانا وتىرىپ، تابيعات قورعاۋشىسى بولۋ، حايۋاناتتار تۇرلەرىن اتاي وتىرىپ، قۇرىپ بارا جاتقاندار ءتىزىمىن كەلتىرۋ، دابىل قاعۋ، تابيعاتتى سۇيۋگە، قورعاۋعا شاقىرۋ، دالەلدەۋ.
جاقتاۋشى توپ تاقىرىبى – «قىزىل كىتاپ – حايۋاناتقا بەرىلگەن قىزىل ماندات»
كىلت سوزدەرى: -
1) حايۋاناتقا جاساعان قياناتىڭ،
باۋىرىڭا جاساعان وپاسىزدىق.
2) بۇگىن كەپتەر اتقاندار
ەرتەڭ ەردىڭ
كەۋدەسىنە تاپانشا تىرەمەي مە؟!
3) الساق سولاي بارلىعىن مايىپ ەتىپ،
تاعار بىزگە بولاشاق ايىپ ەتىپ...
داتتاۋشى توپ دالەلدەۋى: جەر – انا ادامدى اسىراۋشى، تابيعات – انانىڭ بار بايلىعى ادام پايداسىنا اسۋ كەرەك، ادامدار تابيعات يگىلىگىن دۇرىس پايدالانا ءبىلۋ كەرەك، تابيعات ادامعا قىزمەت ەتۋ كەرەكتىگىن دالەلدەۋ.
بۇل توپتىڭ تاقىرىبى – «تابيعات – انا قويناۋىنداعى قۇت – بەرەكە ادام يگىلىگىنە جاراتىلعان.»
كىلت سوزدەرى:
1) تۋعان جەر – التىن بەسىك، اسىل انام،
اۋاڭمەن، اق سۇتىمەن اسىراعان.
2) جەر – انا، سەنسىز ءومىر جوق،
گۇلدەسەڭ بولدى، كوڭىل توق.
3) ەي، زامانداس! ەڭ الدىمەن دوسىڭدى ۇق،
دوسىڭ – جەر، سۋ، ءمولدىر اۋا، وسىمدىك.
جاقتاۋشى توپتىڭ №1 – دالەلدەمەلەرىن كەلتىرەيىن.
قويشىباي قاناعات: مەن تابيعات ادامعا قىزمەت ەتۋ كەرەك دەگەنگە كەلىسە بەرمەيمىن. تابيعات ادام قولىنان جارالماعان، ولار، ادامنان بۇرىن پايدا بولعان. ادام ءومىرى تابيعاتقا بايلانىستى، اۋاسىز، توپىراقسىز ءومىر سۇرە المايدى. تابيعات ءارقاشان دا قاتال، بايىپتى، تابيعاتتاعىنىڭ ءبارى دۇرىس، قاتەلىكتى ادام ءوزى جاسايدى. ادام ەجەلدەن – اق ءوز مۇددەسى ءۇشىن تابيعات بايلىعىن پايدالانىپ كەلەدى، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن «ونى باعىندىرۋدى» ماقسات ەتتى. بۇل تابيعاتقا ءوز ىقپالىن تيگىزبەي قالعان جوق. «تابيعاتقا شەكسىز بايلىق» دەپ قاراۋدىڭ سالدارىنان تابيعاتقا وراسان زور نۇقسان كەلتىردىك. نەبىر پايدالى وسىمدىكتەر، اڭ – قۇستار جەر بەتىنەن مۇلدەم جويىلىپ كەتتى. سونىمەن بىرگە ورمان ىشىندەگى اعاشتاردىڭ ءاربىر شارشى مەتر جاپىراقتارى 5 - 6 گ شاڭ – توزاڭ ۇستايتىنى انىقتالعان. ورماندى قورعاۋ كەرەك. حالىقتا «جاسىل جەلەك – قالانىڭ وكپەسى» دەگەن تاماشا ناقىل بار ەمەس پە.
ورازالييەۆا ايجان: ءقازىر قازاقستاندا جانۋارلاردىڭ سانى ازايىپ بارادى. ارقار، كيىك اتىپ، ءمۇيىزىن شەتەلگە ساتۋدى، بەكىرە اۋلاپ، ۋىلدىرىعىن دوللارعا اينالدىرۋدى ادەت ەتىپ العان. اقشاعا قۇنىققاندار ءۇشىن قاسيەتتى ەش نارسە دە جوق. ال قازاقتار ءتورت – تۇلىكتى، اڭ – قۇستاردى كيەلى ساناپ، تۇمسىعىن، تىرناعىن ماشيناسىنا ءىلىپ، نەمەسە بالانىڭ باس كيىمىنە، بەسىگىنە ءىلىپ، ءتىل كوزدەن ساقتايدى دەپ سەنگەن. ۇندىلەر سيىردى سويمايدى، ەتىن جەمەيدى، قاسيەتتى سانايدى. قازاقستاندى بارىسقا تەڭەيتىنى دە تەگىننەن ەمەس، بارىس – سۇلۋ، ەپتى، العىر، ەرجۇرەك، تەكتى اڭ، قازاق جاستارى دا سونداي بولسىن دەپ ويلايدى، ەلباسشىمىز. سوندىقتان تابيعات – انانى ايالايىق، قورعايىق.
پىكىر - سايىستا «تابيعات – انا ادامدى اسىراۋشى» دەگەن ويمەن وقۋشىلار تاعى دا ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مۇقاعالي ماقاتايەۆ "اققۋلار ۇيىقتاعاندا" پوەماسى
