مۇستافا شوقاي - تاۋەلسىزدىك جارشىسى
قازاق ويشىلى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى م. شوقايدىڭ ومىرىمەن تانىستىرۋ.
ساباق جوسپارى. 10 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «مۇستافا شوقاي – تاۋەلسىزدىك جارشىسى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى، تاۋەلسىزدىگى تۋرالى العان بىلىمدەرىن تياناقتاپ، جيناقتاعان بىلىمدەرىن پايدالانا وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن تولىقتىرۋ، ويلارىن اۋىزەكى تىلدە جەتكىزۋىن قالىپتاستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ءتىل بايلىعىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، لوگيكالىق وي - ءورىسىن، بەرىلگەن ماتەريالدى تياناقتى مەڭگەرىپ ، ويلاۋ بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ وتاندى سۇيۋگە، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن وياتۋ، جاس ۇرپاقتى بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پرەزەنتاسيا، ديسكەتتەر.
ساباقتىڭ ءادىس-تاسىلى: شىعارماشىلىق جۇمىس، ءوز ويىن ايتۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2.ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى.
– بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە ساباق. ويتكەنى، وزدەرىڭ بايقاعان شىعارسىڭدار ساباعىمىزعا كوپ قوناقتار كەلىپ وتىر. ەندەشە، قوناقتارىمىزعا ءبىر تىلەگىمىزدى بىلدىرەيىك.
– وقۋشىلار: كەلگەن قادامدارىڭىز قۇتتى بولسىن! راحمەت.
3.ەكراندا ءانۇران ايتىلادى. ( وقۋشىلار قوسىلىپ ايتادى).
4.ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
5.ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بالالار، ەندى تاقتاعا كوڭىل اۋدارىپ، اقىن س.تويلىبايەۆ اعامىزدىڭ ولەڭىنە نازار اۋدارايىق.
جەلبىرەسىن بايراعىن جەلدى كۇندە،
بيىكتەسىن مارتەبەڭ، ەلدىگىڭ دە.
تانىتا بەر، قازاقستان، بار الەمگە،
كەرەگىڭنىڭ كەڭدىگىن، تەڭدىگىن دە! (س. تويلىبايەۆ)
وقۋشىلار ولەڭدى ىشتەرىنەن ءبىر رەت وقىپ شىعادى.(ءبىر وقۋشى مانەرلەپ وقيدى)
6. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: وسى ولەڭدە نە تۋرالى ايتىلعان؟
7. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى:
- بۇل ولەڭ – قازاقستان تۋرالى.
- اقىن قازاقستاننىڭ تۋىن ءارقاشان دا بيىكتەن كورگىسى كەلەدى.
- اقىن قازاقستاننىڭ اتىن بۇكىل الەم بىلسە دەيدى.
قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى ايتىلعان.
8. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: ارينە، بالالار، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ارقاسىندا عانا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مارتەبەسى بيىك، كەرەگەمىز كەڭ ەندى، وسى تاۋەلسىزدىك ءسوزىن ەستىگەندە سەندەرگە قانداي ويلار كەلەدى، ول بىزگە نە اكەلدى، سونى ايتساق.
جاڭا ساباق
(وقۋشىلار تاقتادا ءوز ويلارىن جازادى)
كونستيتۋسيا، بوستاندىق، ەگەمەندىك، تاۋەلسىزدىك
رامىزدەر، تۇڭعىش پرەزيدەنت، ۇلتتىق ۆاليۋتا
9. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: جاقسى، بالالار، قانداي جاقسى سوزدەر، جاقسى ويلار كەلگەن ەكەن سەندەرگە. ال وسى تاۋەلسىزدىك جولىندا قانشاما جانداردىڭ قۇربان بولعانى جايىندا بىلەتىن شىعارسىندار. بۇگىنگى ساباعىمىز وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن تاۋەلسىزدىكتى اڭساعان، ەلىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن تاۋەلسىزدىك جارشىسى م.شوقاي جايىندا بولماق.
ينتەراكتيۆتى تاقتادا م.شوقايدىڭ پورترەتى
10. ماتىنمەن جۇمىس. سىنىپ II توپقا بولىنگەن.
11. سوزدىك جۇمىسى.
جارشىسى -ۆەستنيك
كەتۋگە ءماجبۇر بولدى –بىل ۆىنۋجدەن ۋەحات
توپىراعى بۇيىرماۋ – پوحورونەن نە نا سۆوەي زەملە
بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسەدى – بوروتسيا زا سۆوبودۋ
مۇستافا شوقاي – تاۋەلسىزدىك جارشىسى
قازاق ويشىلى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى مۇستافا شوقاي 1890 جىلى قازىرگى قىزىلوردا وبلىسىندا تۋعان. ءوز ەلىن،وتانىن شەكسىز سۇيگەن، تاۋەلسىز تۇركىستان مەملەكەتىن قۇرۋدى ارمانداعان م.شوقاي 1920 جىلى شەت ەلگە كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. شەتتە جۇرسە دە تۇركىستان حالىقتارىنىڭ ءومىرىن كورسەتۋگە ارنالعان گازەتتەر مەن جۋرنالدار ۇيىمداستىرادى. ورتا ازيا مەن قازاقستان حالىقتارىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسەدى. الايدا تاۋەلسىزدىك جارشىسى بولعان ۇلى تۇلعامىزعا تۋعان جەرىنىڭ توپىراعى بۇيىرمادى. م.شوقاي 1941 جىلدىڭ 27 جەلتوقسانىندا گەرمانيادا قايتىس بولادى. بۇگىندە ەلىمىزدە م. شوقاي تۋرالى كوپتەگەن كىتاپتار جازىلىپ، دەرەكتى فيلمدەر ءتۇسىرىلدى. (تاريحي تۇلعالار ەنسيكلوپەدياسىنان.2008 جىل)
(وقۋ، قازاقشاسىن قايتالاۋ، ءسوز تىركەسىن قۇرۋ )
تاۋەلسىزدىك جارشىسى. شەتەلگە كەتۋگە ءماجبۇر بولادى.
ەلىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسەدى. ءوز ەلىنىڭ توپىراعى بۇيىرمادى.
11. گرامماتيكالىق جۇمىس. ( داپتەرمەن جۇمىس)
سىنىپ جۇمىسى
تاپسىرما: ماتىننەن تۋىندى زات ەسىم مەن كۇردەلى زات ەسىمدەردى تاۋىپ، ەكى باعاناعا ءبولىپ جازۋ.
تۋىندى زات ەسىم
ويشىل
جارشىسى
قايراتكەرى
كۇردەلى زات
قىزىلوردا
ورتا ازيا
ساباقتى بەكىتۋ
14. « جەتى قاراقشى» ينتەللەكتۋالدىق ويىنى.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بالالار، سەندەردىڭ جۇلدىزدى ساعاتتارىڭنىڭ جاناتىن ءساتى تۋدى. مىنا شوقجۇلدىزداردا سۇراقتار جاسىرىنعان. سولاردى اشىپ جاۋاپ بەرەيىك.(ينتەراكتيۆتى تاقتادا شىعادى.)
10.م.شوقاي نەنى ارمانداعان؟
20.«الاش» قوزعالىسىنا نەشە جىل تولدى؟
30. «جەلتوقسان» وقيعاسىنا نەشە جىل تولدى؟
40. م.شوقاي قاشان دۇنيەگە كەلدى؟
50. م.شوقاي قاي جەردە جەرلەنگەن؟
60. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن قاشان الدى؟
70. ەلىنىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن قوعام قايراتكەرلەرىن اتا
جاۋاپتارى
10. م.شوقاي ەلىنىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىز تۇركىستان مەملەكەتىن قۇرۋدى ارمانداعان.
20. «الاش» قوزعالىسىنا بيىل 90 تولدى.
30. «جەلتوقسان» وقيعاسىنا 23 جىل تولدى.
40. م.شوقاي 1820 جىلى قازىرگى قىزىلوردا وبلىسىندا تۋعان.
50. م. شوقاي بەرلين قالاسىنداعى مۇسىلماندار زيراتىندا جەرلەنگەن.
60. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن 1991جىلى 16جەلتوقساندا الدى.
70. ت.رىسقۇلوۆ، م.دۋلاتوۆ، ا.بايتۇرسىنوۆ،س.سەيفۋللين، م.شوقاي.
ۇيگە تاپسىرما
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى: ۇلى بابامىز ارمانداعان تاۋەلسىزدىك جارتى عاسىر ۋاقىت وتكەننەن كەيىن جۇزەگە استى. بۇگىن قازاقستان الەم جۇرتشىلىعىنا تانىلعان تاۋەلسىز مەملەكەت. مۇستافا شوقاي ارمانداعان تاۋەلسىز، دەربەس مەملەكەتتىڭ تىزگىنى، بولاشاق ۇرپاق، سەندەردىڭ قولدارىڭدا.ەگەر دە وسىنى ءتۇسىنىپ، سوعان دايىن بولساڭدار، وندا بۇگىنگى ساباعىمىز بەكەر وتكەن جوق . ساباعىمىزدى ب.مومىش ۇلى اتامىزدىڭ جاس ۇلانعا ايتقان وسيەتىمەن اياقتاعىم كەلىپ تۇر.
مەن نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان اداممىن .بالالاردى وتە جاقسى كورەمىن. بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن سۇراپىل سوعىستا ەر ازابىن مەيلىنشە كورگەن جانمىن. سوعىستا وتانىمىزدىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگىن قورعاپ قالدىق.بالالارىما، نەمەرە، شوبەرەلەرىمە ايتار جالعىز تىلەگىم:
وتاندى سۇيەر ۇلان بولىڭدار! ءوز وتانىڭا لايىقتى ازامات بولىپ وسىڭدەر!
ساباق جوسپارى. 10 - سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «مۇستافا شوقاي – تاۋەلسىزدىك جارشىسى».
ساباقتىڭ ماقساتى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى، تاۋەلسىزدىگى تۋرالى العان بىلىمدەرىن تياناقتاپ، جيناقتاعان بىلىمدەرىن پايدالانا وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن تولىقتىرۋ، ويلارىن اۋىزەكى تىلدە جەتكىزۋىن قالىپتاستىرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ءتىل بايلىعىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن، لوگيكالىق وي - ءورىسىن، بەرىلگەن ماتەريالدى تياناقتى مەڭگەرىپ ، ويلاۋ بەلسەندىلىكتەرىن دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ وتاندى سۇيۋگە، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىن وياتۋ، جاس ۇرپاقتى بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ماتەريالدى مەڭگەرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پرەزەنتاسيا، ديسكەتتەر.
ساباقتىڭ ءادىس-تاسىلى: شىعارماشىلىق جۇمىس، ءوز ويىن ايتۋ، سۇراق - جاۋاپ، توپپەن جۇمىس.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
2.ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى.
– بالالار، بۇگىنگى ساباعىمىز ەرەكشە ساباق. ويتكەنى، وزدەرىڭ بايقاعان شىعارسىڭدار ساباعىمىزعا كوپ قوناقتار كەلىپ وتىر. ەندەشە، قوناقتارىمىزعا ءبىر تىلەگىمىزدى بىلدىرەيىك.
– وقۋشىلار: كەلگەن قادامدارىڭىز قۇتتى بولسىن! راحمەت.
3.ەكراندا ءانۇران ايتىلادى. ( وقۋشىلار قوسىلىپ ايتادى).
4.ساباقتىڭ ماقساتىن ايتۋ.
5.ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بالالار، ەندى تاقتاعا كوڭىل اۋدارىپ، اقىن س.تويلىبايەۆ اعامىزدىڭ ولەڭىنە نازار اۋدارايىق.
جەلبىرەسىن بايراعىن جەلدى كۇندە،
بيىكتەسىن مارتەبەڭ، ەلدىگىڭ دە.
تانىتا بەر، قازاقستان، بار الەمگە،
كەرەگىڭنىڭ كەڭدىگىن، تەڭدىگىن دە! (س. تويلىبايەۆ)
وقۋشىلار ولەڭدى ىشتەرىنەن ءبىر رەت وقىپ شىعادى.(ءبىر وقۋشى مانەرلەپ وقيدى)
6. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: وسى ولەڭدە نە تۋرالى ايتىلعان؟
7. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارى:
- بۇل ولەڭ – قازاقستان تۋرالى.
- اقىن قازاقستاننىڭ تۋىن ءارقاشان دا بيىكتەن كورگىسى كەلەدى.
- اقىن قازاقستاننىڭ اتىن بۇكىل الەم بىلسە دەيدى.
قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى ايتىلعان.
8. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: ارينە، بالالار، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ارقاسىندا عانا ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مارتەبەسى بيىك، كەرەگەمىز كەڭ ەندى، وسى تاۋەلسىزدىك ءسوزىن ەستىگەندە سەندەرگە قانداي ويلار كەلەدى، ول بىزگە نە اكەلدى، سونى ايتساق.
جاڭا ساباق
(وقۋشىلار تاقتادا ءوز ويلارىن جازادى)
كونستيتۋسيا، بوستاندىق، ەگەمەندىك، تاۋەلسىزدىك
رامىزدەر، تۇڭعىش پرەزيدەنت، ۇلتتىق ۆاليۋتا
9. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: جاقسى، بالالار، قانداي جاقسى سوزدەر، جاقسى ويلار كەلگەن ەكەن سەندەرگە. ال وسى تاۋەلسىزدىك جولىندا قانشاما جانداردىڭ قۇربان بولعانى جايىندا بىلەتىن شىعارسىندار. بۇگىنگى ساباعىمىز وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن تاۋەلسىزدىكتى اڭساعان، ەلىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسكەن تاۋەلسىزدىك جارشىسى م.شوقاي جايىندا بولماق.
ينتەراكتيۆتى تاقتادا م.شوقايدىڭ پورترەتى
10. ماتىنمەن جۇمىس. سىنىپ II توپقا بولىنگەن.
11. سوزدىك جۇمىسى.
جارشىسى -ۆەستنيك
كەتۋگە ءماجبۇر بولدى –بىل ۆىنۋجدەن ۋەحات
توپىراعى بۇيىرماۋ – پوحورونەن نە نا سۆوەي زەملە
بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسەدى – بوروتسيا زا سۆوبودۋ
مۇستافا شوقاي – تاۋەلسىزدىك جارشىسى
قازاق ويشىلى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى مۇستافا شوقاي 1890 جىلى قازىرگى قىزىلوردا وبلىسىندا تۋعان. ءوز ەلىن،وتانىن شەكسىز سۇيگەن، تاۋەلسىز تۇركىستان مەملەكەتىن قۇرۋدى ارمانداعان م.شوقاي 1920 جىلى شەت ەلگە كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. شەتتە جۇرسە دە تۇركىستان حالىقتارىنىڭ ءومىرىن كورسەتۋگە ارنالعان گازەتتەر مەن جۋرنالدار ۇيىمداستىرادى. ورتا ازيا مەن قازاقستان حالىقتارىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسەدى. الايدا تاۋەلسىزدىك جارشىسى بولعان ۇلى تۇلعامىزعا تۋعان جەرىنىڭ توپىراعى بۇيىرمادى. م.شوقاي 1941 جىلدىڭ 27 جەلتوقسانىندا گەرمانيادا قايتىس بولادى. بۇگىندە ەلىمىزدە م. شوقاي تۋرالى كوپتەگەن كىتاپتار جازىلىپ، دەرەكتى فيلمدەر ءتۇسىرىلدى. (تاريحي تۇلعالار ەنسيكلوپەدياسىنان.2008 جىل)
(وقۋ، قازاقشاسىن قايتالاۋ، ءسوز تىركەسىن قۇرۋ )
تاۋەلسىزدىك جارشىسى. شەتەلگە كەتۋگە ءماجبۇر بولادى.
ەلىنىڭ بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسەدى. ءوز ەلىنىڭ توپىراعى بۇيىرمادى.
11. گرامماتيكالىق جۇمىس. ( داپتەرمەن جۇمىس)
سىنىپ جۇمىسى
تاپسىرما: ماتىننەن تۋىندى زات ەسىم مەن كۇردەلى زات ەسىمدەردى تاۋىپ، ەكى باعاناعا ءبولىپ جازۋ.
تۋىندى زات ەسىم
ويشىل
جارشىسى
قايراتكەرى
كۇردەلى زات
قىزىلوردا
ورتا ازيا
ساباقتى بەكىتۋ
14. « جەتى قاراقشى» ينتەللەكتۋالدىق ويىنى.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: بالالار، سەندەردىڭ جۇلدىزدى ساعاتتارىڭنىڭ جاناتىن ءساتى تۋدى. مىنا شوقجۇلدىزداردا سۇراقتار جاسىرىنعان. سولاردى اشىپ جاۋاپ بەرەيىك.(ينتەراكتيۆتى تاقتادا شىعادى.)
10.م.شوقاي نەنى ارمانداعان؟
20.«الاش» قوزعالىسىنا نەشە جىل تولدى؟
30. «جەلتوقسان» وقيعاسىنا نەشە جىل تولدى؟
40. م.شوقاي قاشان دۇنيەگە كەلدى؟
50. م.شوقاي قاي جەردە جەرلەنگەن؟
60. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن قاشان الدى؟
70. ەلىنىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسكەن قوعام قايراتكەرلەرىن اتا
جاۋاپتارى
10. م.شوقاي ەلىنىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىز تۇركىستان مەملەكەتىن قۇرۋدى ارمانداعان.
20. «الاش» قوزعالىسىنا بيىل 90 تولدى.
30. «جەلتوقسان» وقيعاسىنا 23 جىل تولدى.
40. م.شوقاي 1820 جىلى قازىرگى قىزىلوردا وبلىسىندا تۋعان.
50. م. شوقاي بەرلين قالاسىنداعى مۇسىلماندار زيراتىندا جەرلەنگەن.
60. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن 1991جىلى 16جەلتوقساندا الدى.
70. ت.رىسقۇلوۆ، م.دۋلاتوۆ، ا.بايتۇرسىنوۆ،س.سەيفۋللين، م.شوقاي.
ۇيگە تاپسىرما
وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى: ۇلى بابامىز ارمانداعان تاۋەلسىزدىك جارتى عاسىر ۋاقىت وتكەننەن كەيىن جۇزەگە استى. بۇگىن قازاقستان الەم جۇرتشىلىعىنا تانىلعان تاۋەلسىز مەملەكەت. مۇستافا شوقاي ارمانداعان تاۋەلسىز، دەربەس مەملەكەتتىڭ تىزگىنى، بولاشاق ۇرپاق، سەندەردىڭ قولدارىڭدا.ەگەر دە وسىنى ءتۇسىنىپ، سوعان دايىن بولساڭدار، وندا بۇگىنگى ساباعىمىز بەكەر وتكەن جوق . ساباعىمىزدى ب.مومىش ۇلى اتامىزدىڭ جاس ۇلانعا ايتقان وسيەتىمەن اياقتاعىم كەلىپ تۇر.
مەن نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان اداممىن .بالالاردى وتە جاقسى كورەمىن. بالالاردىڭ بولاشاعى ءۇشىن سۇراپىل سوعىستا ەر ازابىن مەيلىنشە كورگەن جانمىن. سوعىستا وتانىمىزدىڭ بوستاندىعى مەن تاۋەلسىزدىگىن قورعاپ قالدىق.بالالارىما، نەمەرە، شوبەرەلەرىمە ايتار جالعىز تىلەگىم:
وتاندى سۇيەر ۇلان بولىڭدار! ءوز وتانىڭا لايىقتى ازامات بولىپ وسىڭدەر!
You Might Also Like
-
مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن سىنىپ. ادەمى سازدى اۋەن وينالىپ تۇرادى. بۇلدىرشىندەر تاربيەشىمەن بىرگە كىرىپ، ورىندىقتارعا جايعاسادى.
