مۋزىكا بارلىق دەرتكە ەم (بايانداما)
مۋزىكا بارلىق دەرتكە ەم
مۋزىكانىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى ەرەكشە. ”ءان جوق جەردە ادام تىرلىگى دە جوق” دەپ يۋ. فۋچەك وتە تاۋىپ ايتقان. مۋزىكا ادامدى شاتتىققا بولەپ، مۇڭ - زارىن سەيىلتكەن. مۋزىكانىڭ اسەر - ىقپالىنىڭ كۇشتىلىگى سونشالىق، ول ادامداردىڭ مىنەز - قۇلقى مەن سالت - ءداستۇرىن دە وزگەرتە الادى ەكەن. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن قىتايلىق مۋزىكا زەرتتەۋشىسى سىما سياننىڭ مىنا پىكىرىن ەسكە الايىق: ”دۇنيەگە كەلگەن ادام بالاسى ومىرشەڭ رۋحتى، جۇرەك پەن سانانى ەنشىلەي تۋادى. ال، قايعى مەن شاتتىق، اشۋ مەن قۋانىش بولسا، تۋا بىتەتىن قاسيەتتەر ەمەس، مۇنىڭ ءبارى دە سىرتقى اسەرگە دەگەن ادام سەزىمىنىڭ وزگەرۋى عانا، ءارى - بەرىدەن سوڭ سەزىمدى قالىپتاستىراتىن دا سول سىرتقى اسەرلەر. سودان دا بولار، باياۋ دا بويلاۋىق، زارلى دا سارناۋىق اۋەن بەل العان ورتادا حالىقتىڭ سانامەن سارعايىپ، مۇڭعا باتقانى؛ ەگەر ەركە دە ەركىن، جايدارى دا جەڭىل، ءيىرىم - قايىرىمى الابۇرتا ەلپىلدەگەن اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ شات - شادىمان عۇمىر كەشكەنى؛ ەگەر قاتقىل دا قاھارلى، باستاۋى جىگەرلى، قوشتاۋى اسقاق، قايىرماسى كەڭ ورامدى اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى سەنىمدى دە تاباندى بولعانى؛ ەگەر قوڭىرجاي دا اشىق، ورنىقتى دا قالىپتى، بايسالدى دا شىنشىل اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ سىپايى دا ىزەتشىل بولعانى؛ ەگەر شالقار دا شالقىمالى، جۇرەككە جىلى، جانعا جايلى اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ مەيىرىم مەن ماحابباتقا بولەنگەنى؛ ال ەگەر جابايىلاردىڭ اندەرى سياقتى شەگىنە جەتە ءبۇلىنىپ - بۇرمالانعان، جانىعىپ – جان ۇشىرعان، ىردۋ - دىردۋ اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ بۇزىلعاندىق پەن بەيباستاقتىققا بەلشەسىنەن باتقانى” (تراكتات و مۋزىكە يۋەشۋ) – يستوريچەسكيە زاپيسكي (”شي سزي”. م.، 1986. ءىV توم. 74، 81، 82 – ب.). ءسويتىپ، سىما سيان حالىقتىڭ مۋزىكاسى ارقىلى ولاردىڭ ىشكى جانە سىرتقى تىرشىلىكتەرىن اڭعارىپ، انىقتاۋعا بولاتىنىن ايتادى.
مۋزىكا دەگەنىمىز — سىرلى دا سيقىرلى دىبىس. ال، دىبىس – تابيعات. تابيعاتسىز تىرشىلىك جوق بولسا، دىبىسسىز مۋزىكا جوق. اۋەن كوپتەگەن سانسىز دىبىستان قۇرالادى. تابيعاتتان پايدا بولعان جاڭبىر، داۋىل، جەل ءۇنى، سۋ سىلدىرى، قۇستاردىڭ ءانى، اڭداردىڭ ءۇنى مەن قيمىلى، جان - جانۋارلاردىڭ بوزداۋى، كىسىنەۋى ت. ب. دىبىستارعا ەلىكتەۋدەن اۋەن قۇرالادى. مىسالى، تالانتتى سازگەر نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ ”قۇستار قايتىپ بارادى” ءانىنىڭ ىرعاعىنا ءبىر ءسات قۇلاق ءتۇرىپ، زەيىن قويا تىڭداڭىزشى. قۇلاققا قۇستاردىڭ قيقۋى كەلىپ، ول ءۇن جۇرەگىڭدى باۋراپ، كوڭىلدى مۇڭ شالماي ما؟!
حالقىمىزدىڭ بىلگىر سازگەرى، اكادەميك احمەت جۇبانوۆ مۋزىكا جايلى: ”قازاق حالقىنىڭ تالانتتى كۇيشىلەرىنىڭ كۇيلەرىندە قۇلاققا ارەڭ ەستىلەتىن ءشوپتىڭ سىبدىرى، كەڭ دالادا كەلە جاتقان جالعىز جولاۋشىنىڭ ءانى، اسپاندا قالىقتاپ جۇرگەن قايسار بۇركىتتىڭ قاناتىنىڭ سۋىلى بار…” — دەپ ەرەكشە تەبىرەنە جازىپتى.
جاقسى ءان مەن سازدى مۋزىكا – جان ازىعى. اسەم ىرعاقتى، جان تەربەتەر ءان، سازدى مۋزىكا تىڭداعان ادامنىڭ جۇرەگى جاي تاۋىپ، راحات سەزىمگە، ەرەكشە قۋانىشتى كۇيگە بولەنەدى. سولاردىڭ ارقاسىندا قان اينالۋ، زات الماسۋ پروسەسى جاقسارادى. مۋزىكا كوڭىلدى كوتەرەدى، قايعىنى جەڭىلدەتەدى، بويدى سەرگىتەدى، جانعا جايلى ەموسيا تۋدىرادى.
ەجەلگى گرەكتەر مۋزىكا مەن مەديسينانى قوسىپ، وعان قامقورشى ەتىپ ءبىر قۇدايدى — اپوللوندى بەرىپتى. مۋزىكانىڭ ادام دەنساۋلىعىنا، كوڭىل - كۇيىنە اسەر ەتەتىنى جايلى مالىمەتتەردى ۇلى دارىگەر ەسكۋلاپتىڭ، ەجەلگى گرەك ماتەماتيگى‚ فيلوسوفى پيفاگوردىڭ، فيلوسوفتار اريستوتەل مەن پلاتوننىڭ ەڭبەكتەرىنەن تابۋعا بولادى. مۋزىكا ىرعاعى كۇش - قۋات بەرىپ، كوڭىل - كۇيدى كوتەرەتىنىن اسكەري ماماندار دا ەرتەدەن مويىنداعان. ”مۋزىكا ارميانىڭ جىگەرىن ەكى - ءۇش ەسەلەندىرەدى” دەپ ورىس ارمياسىنىڭ بەلگىلى قولباسشىسى ا. ۆ. سۋۆوروۆ ءدال ايتقان.
جۇڭگو مەن گرەكيادا مۋزىكانىڭ ەمدىك قاسيەتى جايلى ەرتەدە اق بەلگىلى بولىپ، ول ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە مۋزىكاتەراپيا نەمەسە ۆاكالوتەراپيا رەتىندە جەتىپ وتىر. مۋزىكانىڭ دىبىسىنا، ىرعاعىنا بايلانىستى ادام ورگانيزمى ءارقالاي اسەر الادى. سوندىقتان، ونى كەيبىر جۇيكە اۋرۋلارىن ەمدەۋگە، ولاردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا پايدالاناتىنى بەلگىلى. مىسالى، اسەرلى مۋزىكا ەندوكريندى بەزدەر قىزمەتىن ەداۋىر جاقسارتادى دا، گورموندار ءبولىنۋ كۇشەيە تۇسەدى. مۋزىكا اس قورىتۋ تىزبەگىنە دە جاعىمدى اسەر ەتەدى. مۋزىكانىڭ ادامعا اسەرى ونىڭ قانداي اسپاپتا ورىندالۋىنا بايلانىستى. مىسالى، سىبىزعى ءۇنى قان اينالىمىنا، جۇرەك تامىرلارىنا پايدالى اسەر ەتسە، سكريپكا مەن فورتەپيانو ادامنىڭ جانىن جاي تاپتىرىپ، جۇيكەسىن تىنىقتىرادى ەكەن. ال، قازاقتىڭ ەكى شەكتى مۋزىكالىق اسپابى قوڭىر دومبىرانىڭ كۇمبىرلەگەن ءۇنى، كيەلى قىلقوبىزدىڭ جۇرەك ەلجىرەتەر سىرلى سازى قالاي ءسىزدى بەي - جاي قالدىرا الادى؟
مۋزىكاتەراپيا قازىرگى كەزدەرى نيەۆروزدار مەن نيەۆراستەنيا سەكىلدى اۋرۋلاردى ەمدەۋ ماقساتىندا، شارشاپ، ۇيقى قاشقان كەزدە جۇيكەنى تىنىشتاندىراتىن ەم رەتىندە پايدالانىلىپ ءجۇر. مۋزىكاتەراپيا گيپەرتونيالىق، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋلارى مەن نەيروسيركۋلياتورلىق ديستونيا سىرقاتىن ەمدەۋدە دە قولداۋ تاپتى. عالىمدار مۋزىكانىڭ تىرشىلىككە قانداي پايداسى بارىن انىقتاۋ ءۇشىن بىردە مىناداي تاجىريبە جاساعان. گۇل وسىرىلگەن پلانتاسيانىڭ بىرىندە ۇنەمى جانعا جايلى سازدى مۋزىكا ويناپ تۇرعان دا، ال ەكىنشى ءبىر پلانتاسياداعى گۇلدەر مۋزىكاسىز جاي تاسىلمەن وسىرىلگەن. تاجىريبەنىڭ قورىتىندىسىندا عالىمدار مۋزىكا ىرعاعىمەن وسكەن گۇلدەردىڭ جاقسى دا اسەم بولىپ وسكەنىن انىقتاعان.
تاعى ءبىر تاجىريبە مۋزىكا سازىمەن ساۋىلعان سيىر ءسۇتتى ادەتتەگىدەن كوبىرەك بەرە باستايتىنىن دالەلدەدى. ءوز ۇلتىمىزدىڭ دا مۋزىكا مەن سازدى اۋەنگە بايلانىستى نەشە ءبىر اڭىزدارى بار. سولاردىڭ ءبىرى — بوتاسىنان ايىرىلىپ، كوزدەرىنەن جاس سورعالاپ بوزداپ تۇرعان ارۋاناعا سىرلى سىبىزعىمەن ءان ويناعاندا جاڭاعى تۇيە بوزداعانىن تىيىپ، بويى بوساڭسىپ، يىگەن ەكەن. مىنە، ءاننىڭ قۇدىرەتى!
وسى كەلتىرىلگەن مىسالداردان - اق مۋزىكانى تەك ادام عانا ەمەس، بۇكىل تابيعات ۇناتادى ەكەن، ول بارىنە قاجەت ەكەن. زەيىن قويىپ، زەر سالساڭىز، تابيعاتتىڭ ءاربىر قۇبىلىسى، ءاربىر سۋرەتى تاڭعاجايىپ ساز، مۋزىكا ەمەس پە؟ ماسەلەن، اعاش جاپىراعىنىڭ سىبدىرى، بۇلاق سۋىنىڭ سىلدىراي اققانى، قۇستاردىڭ ءۇنى، شەگىرتكەنىڭ شىرىلى، ارانىڭ ىزىڭى، كوبەلەكتىڭ كولبەي ۇشۋى… سەزىنە، تۇسىنە بىلگەن ادامعا ءبارى اۋەن، ءبارى مۋزىكا.
تابيعات اياسىندا بىرەر ساعات بولۋدىڭ ءوزى ادامعا ءبىر اپتاعا قۋات، كۇش - جىگەر بەرەتىنى سوندىقتان. مىسالى، جۇمىستان شارشاپ كەلگەندە 15 - 20 مينۋت جانعا جايلى جەڭىل مۋزىكا تىڭداساڭىز، جانىڭىز سەرگىپ سالا بەرەتىنىن، كۇش - قۋات از ۋاقىتتىڭ وزىندە قالپىنا ورالاتىنىن بايقايسىز. جىگەرلى، ەكپىندى دە شابىتتى مۋزىكا ادامدارعا جىگەر قوسىپ، ەرلىككە باستايتىنى بەلگىلى. مىسال ءۇشىن ءوزىمىزدىڭ ەلدىڭ ءانۇرانىن (مەملەكەتتىك گيمندى) الايىق. ول ويناعاندا بويىڭدا ەلگە دەگەن، حالقىڭا دەگەن ەرەكشە ۇلتتىق سەزىم پايدا بولىپ، سول ەلدىڭ ازاماتى ەكەنىڭدى ەرەكشە ماقتانىش تۇتاتىنداي كۇش پايدا بولمايدى ەمەس پە؟
سازدى دا سىرلى مۋزىكا، اسىرەسە، جاسوسپىرىمدەر مەن جاس بالالار ءۇشىن قاجەت - اق. مۋزىكا ولاردىڭ ورتالىق نەرۆ جۇيەسىنە، ياعني، جۇيكەسىنە اسەر ەتىپ، وي - ءورىسىن جەتىلدىرەدى، رۋحاني دۇنيەلەرىن بايىتادى، سەزىمتالدىققا، نازىكتىككە، قايىرىمدىلىققا تاربيەلەيدى.
راسىندا دا، مۋزىكا – ادامدى ەرەكشە راحاتقا بولەيتىن ۇلى كۇش. ءان - اۋەن ادام سەزىمىن باۋراپ الىپ، جانعا جايلى، مول ەموسيالىق ساتتەر تۋعىزادى. تارتىمدى دا ءماندى مۋزىكا – دەرتكە دە شيپا.
مۋزىكانىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى ەرەكشە. ”ءان جوق جەردە ادام تىرلىگى دە جوق” دەپ يۋ. فۋچەك وتە تاۋىپ ايتقان. مۋزىكا ادامدى شاتتىققا بولەپ، مۇڭ - زارىن سەيىلتكەن. مۋزىكانىڭ اسەر - ىقپالىنىڭ كۇشتىلىگى سونشالىق، ول ادامداردىڭ مىنەز - قۇلقى مەن سالت - ءداستۇرىن دە وزگەرتە الادى ەكەن. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن قىتايلىق مۋزىكا زەرتتەۋشىسى سىما سياننىڭ مىنا پىكىرىن ەسكە الايىق: ”دۇنيەگە كەلگەن ادام بالاسى ومىرشەڭ رۋحتى، جۇرەك پەن سانانى ەنشىلەي تۋادى. ال، قايعى مەن شاتتىق، اشۋ مەن قۋانىش بولسا، تۋا بىتەتىن قاسيەتتەر ەمەس، مۇنىڭ ءبارى دە سىرتقى اسەرگە دەگەن ادام سەزىمىنىڭ وزگەرۋى عانا، ءارى - بەرىدەن سوڭ سەزىمدى قالىپتاستىراتىن دا سول سىرتقى اسەرلەر. سودان دا بولار، باياۋ دا بويلاۋىق، زارلى دا سارناۋىق اۋەن بەل العان ورتادا حالىقتىڭ سانامەن سارعايىپ، مۇڭعا باتقانى؛ ەگەر ەركە دە ەركىن، جايدارى دا جەڭىل، ءيىرىم - قايىرىمى الابۇرتا ەلپىلدەگەن اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ شات - شادىمان عۇمىر كەشكەنى؛ ەگەر قاتقىل دا قاھارلى، باستاۋى جىگەرلى، قوشتاۋى اسقاق، قايىرماسى كەڭ ورامدى اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى سەنىمدى دە تاباندى بولعانى؛ ەگەر قوڭىرجاي دا اشىق، ورنىقتى دا قالىپتى، بايسالدى دا شىنشىل اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ سىپايى دا ىزەتشىل بولعانى؛ ەگەر شالقار دا شالقىمالى، جۇرەككە جىلى، جانعا جايلى اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ مەيىرىم مەن ماحابباتقا بولەنگەنى؛ ال ەگەر جابايىلاردىڭ اندەرى سياقتى شەگىنە جەتە ءبۇلىنىپ - بۇرمالانعان، جانىعىپ – جان ۇشىرعان، ىردۋ - دىردۋ اۋەن بەل السا، وندا حالىقتىڭ بۇزىلعاندىق پەن بەيباستاقتىققا بەلشەسىنەن باتقانى” (تراكتات و مۋزىكە يۋەشۋ) – يستوريچەسكيە زاپيسكي (”شي سزي”. م.، 1986. ءىV توم. 74، 81، 82 – ب.). ءسويتىپ، سىما سيان حالىقتىڭ مۋزىكاسى ارقىلى ولاردىڭ ىشكى جانە سىرتقى تىرشىلىكتەرىن اڭعارىپ، انىقتاۋعا بولاتىنىن ايتادى.
مۋزىكا دەگەنىمىز — سىرلى دا سيقىرلى دىبىس. ال، دىبىس – تابيعات. تابيعاتسىز تىرشىلىك جوق بولسا، دىبىسسىز مۋزىكا جوق. اۋەن كوپتەگەن سانسىز دىبىستان قۇرالادى. تابيعاتتان پايدا بولعان جاڭبىر، داۋىل، جەل ءۇنى، سۋ سىلدىرى، قۇستاردىڭ ءانى، اڭداردىڭ ءۇنى مەن قيمىلى، جان - جانۋارلاردىڭ بوزداۋى، كىسىنەۋى ت. ب. دىبىستارعا ەلىكتەۋدەن اۋەن قۇرالادى. مىسالى، تالانتتى سازگەر نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ ”قۇستار قايتىپ بارادى” ءانىنىڭ ىرعاعىنا ءبىر ءسات قۇلاق ءتۇرىپ، زەيىن قويا تىڭداڭىزشى. قۇلاققا قۇستاردىڭ قيقۋى كەلىپ، ول ءۇن جۇرەگىڭدى باۋراپ، كوڭىلدى مۇڭ شالماي ما؟!
حالقىمىزدىڭ بىلگىر سازگەرى، اكادەميك احمەت جۇبانوۆ مۋزىكا جايلى: ”قازاق حالقىنىڭ تالانتتى كۇيشىلەرىنىڭ كۇيلەرىندە قۇلاققا ارەڭ ەستىلەتىن ءشوپتىڭ سىبدىرى، كەڭ دالادا كەلە جاتقان جالعىز جولاۋشىنىڭ ءانى، اسپاندا قالىقتاپ جۇرگەن قايسار بۇركىتتىڭ قاناتىنىڭ سۋىلى بار…” — دەپ ەرەكشە تەبىرەنە جازىپتى.
جاقسى ءان مەن سازدى مۋزىكا – جان ازىعى. اسەم ىرعاقتى، جان تەربەتەر ءان، سازدى مۋزىكا تىڭداعان ادامنىڭ جۇرەگى جاي تاۋىپ، راحات سەزىمگە، ەرەكشە قۋانىشتى كۇيگە بولەنەدى. سولاردىڭ ارقاسىندا قان اينالۋ، زات الماسۋ پروسەسى جاقسارادى. مۋزىكا كوڭىلدى كوتەرەدى، قايعىنى جەڭىلدەتەدى، بويدى سەرگىتەدى، جانعا جايلى ەموسيا تۋدىرادى.
ەجەلگى گرەكتەر مۋزىكا مەن مەديسينانى قوسىپ، وعان قامقورشى ەتىپ ءبىر قۇدايدى — اپوللوندى بەرىپتى. مۋزىكانىڭ ادام دەنساۋلىعىنا، كوڭىل - كۇيىنە اسەر ەتەتىنى جايلى مالىمەتتەردى ۇلى دارىگەر ەسكۋلاپتىڭ، ەجەلگى گرەك ماتەماتيگى‚ فيلوسوفى پيفاگوردىڭ، فيلوسوفتار اريستوتەل مەن پلاتوننىڭ ەڭبەكتەرىنەن تابۋعا بولادى. مۋزىكا ىرعاعى كۇش - قۋات بەرىپ، كوڭىل - كۇيدى كوتەرەتىنىن اسكەري ماماندار دا ەرتەدەن مويىنداعان. ”مۋزىكا ارميانىڭ جىگەرىن ەكى - ءۇش ەسەلەندىرەدى” دەپ ورىس ارمياسىنىڭ بەلگىلى قولباسشىسى ا. ۆ. سۋۆوروۆ ءدال ايتقان.
جۇڭگو مەن گرەكيادا مۋزىكانىڭ ەمدىك قاسيەتى جايلى ەرتەدە اق بەلگىلى بولىپ، ول ءبىزدىڭ داۋىرىمىزگە مۋزىكاتەراپيا نەمەسە ۆاكالوتەراپيا رەتىندە جەتىپ وتىر. مۋزىكانىڭ دىبىسىنا، ىرعاعىنا بايلانىستى ادام ورگانيزمى ءارقالاي اسەر الادى. سوندىقتان، ونى كەيبىر جۇيكە اۋرۋلارىن ەمدەۋگە، ولاردىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا پايدالاناتىنى بەلگىلى. مىسالى، اسەرلى مۋزىكا ەندوكريندى بەزدەر قىزمەتىن ەداۋىر جاقسارتادى دا، گورموندار ءبولىنۋ كۇشەيە تۇسەدى. مۋزىكا اس قورىتۋ تىزبەگىنە دە جاعىمدى اسەر ەتەدى. مۋزىكانىڭ ادامعا اسەرى ونىڭ قانداي اسپاپتا ورىندالۋىنا بايلانىستى. مىسالى، سىبىزعى ءۇنى قان اينالىمىنا، جۇرەك تامىرلارىنا پايدالى اسەر ەتسە، سكريپكا مەن فورتەپيانو ادامنىڭ جانىن جاي تاپتىرىپ، جۇيكەسىن تىنىقتىرادى ەكەن. ال، قازاقتىڭ ەكى شەكتى مۋزىكالىق اسپابى قوڭىر دومبىرانىڭ كۇمبىرلەگەن ءۇنى، كيەلى قىلقوبىزدىڭ جۇرەك ەلجىرەتەر سىرلى سازى قالاي ءسىزدى بەي - جاي قالدىرا الادى؟
مۋزىكاتەراپيا قازىرگى كەزدەرى نيەۆروزدار مەن نيەۆراستەنيا سەكىلدى اۋرۋلاردى ەمدەۋ ماقساتىندا، شارشاپ، ۇيقى قاشقان كەزدە جۇيكەنى تىنىشتاندىراتىن ەم رەتىندە پايدالانىلىپ ءجۇر. مۋزىكاتەراپيا گيپەرتونيالىق، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋلارى مەن نەيروسيركۋلياتورلىق ديستونيا سىرقاتىن ەمدەۋدە دە قولداۋ تاپتى. عالىمدار مۋزىكانىڭ تىرشىلىككە قانداي پايداسى بارىن انىقتاۋ ءۇشىن بىردە مىناداي تاجىريبە جاساعان. گۇل وسىرىلگەن پلانتاسيانىڭ بىرىندە ۇنەمى جانعا جايلى سازدى مۋزىكا ويناپ تۇرعان دا، ال ەكىنشى ءبىر پلانتاسياداعى گۇلدەر مۋزىكاسىز جاي تاسىلمەن وسىرىلگەن. تاجىريبەنىڭ قورىتىندىسىندا عالىمدار مۋزىكا ىرعاعىمەن وسكەن گۇلدەردىڭ جاقسى دا اسەم بولىپ وسكەنىن انىقتاعان.
تاعى ءبىر تاجىريبە مۋزىكا سازىمەن ساۋىلعان سيىر ءسۇتتى ادەتتەگىدەن كوبىرەك بەرە باستايتىنىن دالەلدەدى. ءوز ۇلتىمىزدىڭ دا مۋزىكا مەن سازدى اۋەنگە بايلانىستى نەشە ءبىر اڭىزدارى بار. سولاردىڭ ءبىرى — بوتاسىنان ايىرىلىپ، كوزدەرىنەن جاس سورعالاپ بوزداپ تۇرعان ارۋاناعا سىرلى سىبىزعىمەن ءان ويناعاندا جاڭاعى تۇيە بوزداعانىن تىيىپ، بويى بوساڭسىپ، يىگەن ەكەن. مىنە، ءاننىڭ قۇدىرەتى!
وسى كەلتىرىلگەن مىسالداردان - اق مۋزىكانى تەك ادام عانا ەمەس، بۇكىل تابيعات ۇناتادى ەكەن، ول بارىنە قاجەت ەكەن. زەيىن قويىپ، زەر سالساڭىز، تابيعاتتىڭ ءاربىر قۇبىلىسى، ءاربىر سۋرەتى تاڭعاجايىپ ساز، مۋزىكا ەمەس پە؟ ماسەلەن، اعاش جاپىراعىنىڭ سىبدىرى، بۇلاق سۋىنىڭ سىلدىراي اققانى، قۇستاردىڭ ءۇنى، شەگىرتكەنىڭ شىرىلى، ارانىڭ ىزىڭى، كوبەلەكتىڭ كولبەي ۇشۋى… سەزىنە، تۇسىنە بىلگەن ادامعا ءبارى اۋەن، ءبارى مۋزىكا.
تابيعات اياسىندا بىرەر ساعات بولۋدىڭ ءوزى ادامعا ءبىر اپتاعا قۋات، كۇش - جىگەر بەرەتىنى سوندىقتان. مىسالى، جۇمىستان شارشاپ كەلگەندە 15 - 20 مينۋت جانعا جايلى جەڭىل مۋزىكا تىڭداساڭىز، جانىڭىز سەرگىپ سالا بەرەتىنىن، كۇش - قۋات از ۋاقىتتىڭ وزىندە قالپىنا ورالاتىنىن بايقايسىز. جىگەرلى، ەكپىندى دە شابىتتى مۋزىكا ادامدارعا جىگەر قوسىپ، ەرلىككە باستايتىنى بەلگىلى. مىسال ءۇشىن ءوزىمىزدىڭ ەلدىڭ ءانۇرانىن (مەملەكەتتىك گيمندى) الايىق. ول ويناعاندا بويىڭدا ەلگە دەگەن، حالقىڭا دەگەن ەرەكشە ۇلتتىق سەزىم پايدا بولىپ، سول ەلدىڭ ازاماتى ەكەنىڭدى ەرەكشە ماقتانىش تۇتاتىنداي كۇش پايدا بولمايدى ەمەس پە؟
سازدى دا سىرلى مۋزىكا، اسىرەسە، جاسوسپىرىمدەر مەن جاس بالالار ءۇشىن قاجەت - اق. مۋزىكا ولاردىڭ ورتالىق نەرۆ جۇيەسىنە، ياعني، جۇيكەسىنە اسەر ەتىپ، وي - ءورىسىن جەتىلدىرەدى، رۋحاني دۇنيەلەرىن بايىتادى، سەزىمتالدىققا، نازىكتىككە، قايىرىمدىلىققا تاربيەلەيدى.
راسىندا دا، مۋزىكا – ادامدى ەرەكشە راحاتقا بولەيتىن ۇلى كۇش. ءان - اۋەن ادام سەزىمىن باۋراپ الىپ، جانعا جايلى، مول ەموسيالىق ساتتەر تۋعىزادى. تارتىمدى دا ءماندى مۋزىكا – دەرتكە دە شيپا.
You Might Also Like
-
«ەلىمىزدى سۇيەمىز» ءانىن ناقىشىنا كەلتىرىپ ورىنداۋ
