InfoHub Logo

دۋبايدا وتكەن الەم مەملەكەتتەرى سامميتىندە ءسوز سويلەگەن تەوريالىق فيزيكا سالاسىنىڭ مامانى، عىلىمدى دارىپتەۋشى، كوپتەگەن عىلىمي-كوپشىلىك كىتاپتاردىڭ اۆتورى ميتيو كاكۋ الداعى 20 جىلداعى بارىمىزگە (ءبارىمىز دەگەنى بارلىق ادامزات) قاتىستى تاقىرىپتاردى تالقىلادى. اڭگىمە ءومىرىمىزدىڭ ءار سالاسىنا ەنىپ، ونى وزگەرتەتىن زاتتار مەن تەحنولوگيالار جايلى بولدى.

بۇل وزگەرىستەر باستالىپ تا كەتتى. ءبىز كۇن سايىن عالىمدار مەن ينجەنەرلەردىڭ ءومىرىمىزدىڭ امبەباپ نەگىزى – دنق-عا نەعۇرلىم جاقىنداپ، جاساندى ينتەللەكتتە، عارىشقا ۇشۋدا، مەديسينادا جانە بيولوگيادا كەزەكتى ريەۆوليۋسيالارىن جاساپ جاتقاندارىن كورىپ ءجۇرمىز. عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ دامۋى ادامدى شابىتتاندىرادى. الايدا، ونىڭ قارقىنى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ۇرەي تۋعىزادى. كاكۋدىڭ ايتۋىنشا، الداعى جيىرما جىلدا ءبارى بۇدان دا كۇردەلى بولىپ كەتەدى ەكەن.

كاكۋ ءبىر جاعى كەرەمەت، ءبىر جاعى ادامدى ۇرەيلەندىرەتىن، ءارى قىزىقتى كورىنەتىن ەرتەڭگى كۇننىڭ بەينەسىن: «ناجىستەرىمىزدى بىردەن حيميالىق ساراپتاۋدان وتكىزىپ، اعزامىزداعى كەيبىر زاتتاردى ازايتۋ تۋرالى نۇسقاۋلىق بەرەتىن دارەتحانالاردان باستاپ، ءۇيىمىزدىڭ كەرەگەسىنە دەيىن ءبارى بىزبەن سويلەسەتىن بولادى» دەپ سيپاتتايدى. 

ءومىر 2.0

كاكۋ ۋاقىتتىڭ ءبارىن وزگەرتەتىنى تۋرالى ماسەلەدەن باستادى. ءبىزدىڭ ءتىلىمىز دە تەحنولوگيامەن قاتار دامي بەرەدى. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ مىسالى، ۋاقىت وتە كەلە «كومپيۋتەر» ءسوزى قولدانىستان شىعادى. جوق، ول ءسوز جوعالىپ كەتپەيدى، قالادى. تەك ءبىز ول تەرميننىڭ ماڭىزدىلىعىن جوعالتىپ الامىز. كەيبىر ەلدەردە «كومپيۋتەر» ءسوزى مۇلدەم قولدانىلمايتىن بولادى. ويتكەنى بۇل قۇرىلعى بارلىق جەردە كەزدەسەتىن بولادى دەيدى كاكۋ. الەمدە كومپيۋتەر بولمايتىن زات قالمايدى. ءبارى كومپيۋتەرلەنەدى.

عالىم ءسوزىن 3D-باسىپ شىعارۋ تەحنولوگياسى ءومىرىمىزدىڭ ساپاسىن قالاي وزگەرتەتىنى تۋرالى تاقىرىپپەن جالعاستىردى.

«ءبىز جاڭا الەم تۋرالى ايتىپ جاتىرمىز. بۇل الەمدە ادام ءوزى ەلەستەتكەن نارسەنى ءوزى جاساي الاتىن بولادى»، - دەيدى كاكۋ.

ول وزىمىزگە جاڭا اياق كيىمدى، اشەكەيدى نەمەسە گاردەروبتاعى كەز-كەلگەن زاتتى باسىپ شىعارا الاتىن الەمدى سيپاتتادى. ەگەر بالامىز جاڭا ويىنشىق قالاسا، ول ءۇشىن دۇكەنگە بارىپ جاتپايمىز. بار بولعانى عالامتورعا كىرىپ، ۇناتقان ديزايندى جۇكتەپ الىپ، ونى كومپيۋتەرىمىزگە جۇكتەيمىز دە، ءۇيىمىزدىڭ ءبىر بولمەسىندە تۇرعان 3D پرينتەردە باسىپ شىعارامىز. ءتىپتى، ول بولمە دە ولشەمى ۇلكەندەۋ 3D پرينتەرمەن جاسالعان بولۋى مۇمكىن.

ءۇي دەمەكشى، ءبىزدىڭ ۇيلەرىمىز جاي عانا باسپانا بولمايدى. ولار ناعىز قۇرالدارعا اينالادى. كومپيۋتەرلەنگەن، «ءتىرى» قۇرالدار بولادى. ءبىز ءتىپتى، تۇسقاعازدارمەن دە سويلەسە الامىز. ءيا، ءيا، تۇسقاعازدارمەن. ءسىز وعان سەنبەيسىز بە؟ 

«بولاشاقتا «اقىلدى قاعاز» پايدا بولادى. بۇل قاعازدار ءدال قازىرگى كومپيۋتەر ەكرانىنداعى سياقتى قالاعان سۇراعىمىز جايلى كەز-كەلگەن اقپاراتتاردى بەرە الادى. ءبىز كەرەگەلەرمەن سويلەسەمىز. تەك ءبىز عانا ەمەس، ولار دا بىزبەن سويلەسەدى. باسپانامىزدىڭ ساۋلەتىنىڭ وزگەرىپ كەتكەنى سونشا، كادىمگى كەرەگەلەرىمىز سمارتفوندارعا، لەپتوپتارعا جانە ۇلكەن تەلەديدار ەكراندارىنا اينالادى».

بولمەڭىزدە وتىرىپ، اينالاڭىزداعى زاتتارمەن عانا ەمەس، ساندىق الەمنىڭ سوناۋ تۇكپىرىندەگى دۇنيەلەرمەن سويلەسىپ وتىرعانىڭىزدى ەلەستەتىڭىزشى. بۇل كەيبىر ادامداردى كوڭىلسىز كۇيگە ءتۇسىرىپ، جالعىزدىق سەزىمىن تۋدىرۋى مۇمكىن. ءبىراق ءبىزدى وسىنداي بولاشاق كۇتىپ تۇر.

بىزگە الەمنىڭ باسقا تۇكپىرىندە تۇراتىن ادامدارمەن بايلانىس جاساۋعا كومەكتەسەتىن تەحنولوگيالار قول جەتىمدى بولادى. كاكۋ مۇنداي قۇرالداردىڭ وزگە تىلدە سويلەيتىن ادامدارمەن دە سويلەسىپ، پىكىر الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىن اتاپ ءوتتى.

«ءسىز كەز كەلگەن تىلدە سويلەي الاتىن بولاسىز. ول ءۇشىن سىزگە ءدال كوزىڭىزدىڭ تور قاباتىنا جازىلعان ءماتىندى اۋدارىپ، كورسەتە الاتىن بايلانىس لينزالارى كومەكتەسەدى»، - دەپ ءتۇسىندىردى مۇنى عىلىمدى دارىپتەۋشى عالىم.

ءبىر جاققا بارىپ، سەرگىپ كەلگىڭىز كەلە مە؟ الىسقا بارعىڭىز كەلە مە، الدە جاقىن جەردى قالايسىز با – ەندى سىزگە جەكە اۆتوكولىكتىڭ كەرەگى بولمايدى. كولىك جۇرگىزۋدى ۇيرەنۋدىڭ قاجەتتىلىگى جوق. ءسىزدى اۆتوكولىكتىڭ ءوزى تاسىمالدايدى. وزدىگىنەن باسقارىلاتىن، ءوزى جۇرەتىن اۆتوكولىك. ونىڭ ۇستىنە، ساياحاتقا شىققان كەزدە جۇك الىپ ءجۇرۋدىڭ دە قاجەتى بولمايدى. وزىڭىزگە كەرەك زاتتى ءدال جول ۇستىندە تۇرعان 3D پرينتەرلەردەن باسىپ شىعارىپ الاسىز.

كاكۋدىڭ ايتۋىنشا، ءبىز الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ءوزارا قارىم-قاتىناس مۇلدەم باسقاشا بولاتىن بولاشاققا جاقىنداپ كەلەمىز.

«ءبىز ادەتتەگى كاپيتاليزمدەگى دەلدال ۇعىمى مەن بارلىق جاعىمسىز جاقتاردان ادا «ءمىنسىز كاپيتاليزمدى» قۇرامىز. مۇنداعى جەڭىمپاز – قوعام بولادى، ال دەلدالدار مەن ءۇشىنشى تۇلعالار، بيرجاشىلار جەڭىلىس تابادى»، - دەپ مالىمدەدى كاكۋ.

تالقىلاۋدىڭ سوڭعى ماسەلەسى وزىمىزگە قاتىستى بولدى.

«جاساندى ينتەللەكت  - وتكەن عاسىردىڭ ءبىر دە ءبىر پاتشاسى، ءبىر دە ءبىر پاتشايىمى جەڭە الماعان قارتايۋ ءۇردىسىن جەڭۋگە كومەكتەسەدى. ۋاقىت وتە كەلە ءبارىمىز قارتايىپ، ومىردەن وتەمىز. قارتايۋ -  جۇمىس بارىسىندا قاتەلىكتەردىڭ تۋىنداۋىنا سەبەپ.ءبىز جاساندى ينتەللەكتى كارى ادامداردىڭ ميلليونداعان گەنىن جاس ادامداردىڭ ميلليونداعان گەنىمەن سالىستىرۋ ءۇشىن پايدالانا العان كەزدە، قارتايۋ ءۇردىسىنىڭ قاي جەردە جانە قالاي پايدا بولاتىنىن انىقتاي الامىز. سودان كەيىن ونىڭ ءتۇپ-تامىرىن جويامىز».

بولاشاقتىڭ بەينەسى ءبىزدى ەلىكتىرەتىنى راس. ءبىراق، شىن مانىندە سولاي ما؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ قيىن. ءبارى كەرەمەت سياقتى كورىنەدى. ءبىز بۇل سۇراققا 20 جىلدان كەيىن جاۋاپ بەرىپ كورەيىك.

---