ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ – ەرتەگى كومپوزيتور، وپەرالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە
«د. نۇرپەيىسوۆا اتىنداعى حالىقتىق مۋزىكا اكادەمياسى»
اتىراۋ مۋزىكا كوللەدجى
«ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ – ەرتەگى كومپوزيتور،
وپەرالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە»
قۇراستىرعان: متپب وقىتۋشىسى شۋكۋروۆا ن. ت.
ءپان اتى: الەمدىك مۋزىكا ادەبيەتى
كۋرس، ءبولىمى: III كۋرس «مۋزىكا تەورياسى»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ – ەرتەگى كومپوزيتور، وپەرالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك ماقساتى: ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆتىڭ ەرتەگى كومپوزيتور، وپەرالىق شىعارماشىلىعىنداعى مۋزىكا تابيعاتپەن بايلانىسىن ناقتىلاۋ، مۋزىكالىق شىعارمالاردى تالداۋ ماشىقتارىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋ، اناليتيكالىق قابىلەتتەرىن جانە قيسىندى ويلاۋدى دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: ورىس كومپوزيتوردىڭ شىعارماشىلىعى ارقىلى مۋزىكاعا باۋلاۋ، وپەرالىق شىعارماشىلىعىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى بەكىتۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: ءبىلىمدى بەكىتۋ، قورىتىندىلاۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتىك تەحنولوگيانىڭ ەلەمەنتتەرى:
1. ستو – «ميعا شابۋىل»
2. «بولجاۋ»، «توپتاستىرۋ» ستراتەگيالارى
3. ءداستۇرلى ءتۇسىندىرۋ ءادىسى
4. بەينەماتەريالداردان ۇزىندىلەر
5. «اۋىستىرماق» ويىنى
6. مۋزىكالىق ۆيكتورينا
ءپانارالىق بايلانىس: شەتەل تاريحى، مۋزىكا تەورياسى، ادەبيەت، ورىس ءتىلى، مۋزىكا شىعارمالارىن تالداۋ.
كورنەكىلىك قۇرالدارى: تاقتا، نوۋتبۋك، مۋلتيمەديا پروەكتورى، مۋلتيمەديا پرەزەنتاسيا
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
2. 1. وتكەن تاقىرىپتى بەكىتۋ بارىسىندا: ستو – «ميعا شابۋىل»، ەرتەگى وپەرالىق شىعارماشىلىعىنا «بولجاۋ»، «توپتاستىرۋ» ستراتەگيالارىن كەلتىرۋ.
2. 2. ن. ريمسكيي - كورساكوۆ ءومىر جولى مەن شىعارماشىلىعىنا شولۋ. ستو – «كينوستۋديا» بەينە ماتەريالداردان ءۇزىندى كورسەتۋ.
3. ن. ريمسكيي - كورساكوۆتىڭ وپەرالىق شىعارماشىلىعىن شولىپ ءوتۋ. «اۋىستىرماق» ويىنىن جۇرگىزۋ. مۋزىكالىق ۆيكتورينا – قويىلعان ۇزىندىلەردى جىلدام انىقتاۋ.
3. باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىنداعى جەكە جانە توپتىق جۇمىستارىن تەكسەرۋ جانە باعالاۋ.
4. ءۇي تاپسىرماسى.
مۋزىكا باسقادا ونەرلەرمەن بايلانىسادى: ادەبيەت پەن كوركەمسۋرەت. ادەبيەتتەر، مۋزىكالىق جانە كوركەمسۋرەتتىك شىعارمالاردا ءبىر ورتا تاقىرىپ بولۋى مۇمكىن. جازۋشىلار، اقىندار، سۋرەتشىلەر جانە كومپوزيتورلار ءبىر - ءبىرىن جاڭا شىعارماعا شابىتتاندىراتىن. مىسالى: م. پ. مۋسورگسكيي مەن ۆ. گارتمان؛
م. ي. گلينكا – ا. س. پۋشكين؛
ن. ا. ريمسكيي - كورسكاكوۆ – ا. س. پۋشكين
ن. ا. ريمسكيي - كورسكاكوۆ ءوز شىعارمالارىنىڭ نەگىزىنە ادەبيەت مازمۇندارىن الاتىن.
ۇستاز: - بالالار، ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆتىڭ ەرتەگى - وپەرالارىن اتاڭىز:
وقۋشىلار: «سالتان تۋرالى ەرتەگى»، «سادكو»، «اقشاقار»، «التىن اتەش».
ۇستاز: - بالالار سەندەر ەرتەگىنى جاقسى كورەسىڭدەر مە؟
- قانداي ورىس ەرتەگىلەردى بىلەسىڭدەر؟
- كىم ەرتەگىنى جازادى؟
- ءبىز بۇگىن ەرتەگى مۋزىكا الەمىنە ساياحاتتايمىز.
- پاتشا سالتانعا قوناققا بارايىق. ول قاي ەرتەگىندە تۇرادى؟
وقۋشىلار: - سالتان پاتشا ەرتەگى. (سلايد 1)
ۇستاز: - بۇل ەرتەگتى كىم جازدى؟
وقۋشىلار: - الەكساندر سەرگەيەۆيچ پۋشكين (سلايد 2)
ۇستاز: - ونىڭ كەرەمەت ەرتەگىنىڭ سيۋجەتىنە وپەرا «سالتان پاتشا ەرتەگى» جازىلدى. ونى جازعان ۇلى ورىس ەرتەگى – كومپوزيتور نيكولاي اندرەيەۆيچ ريمسكيي - كورساكوۆ. (سلايد 3)
ەرتەگى كومپوزيتور دەپ ونى بەكەر ايتپاعان، ونىڭ شىعارماشىلىعىمەن ورىس مۋزىكاسىندا ەرتەگى گۇلدەنە ءتۇستى. ەرتەگى مەن ءان حالىقتىڭ جانى بولعان. ريمسكيي - كورساكوۆ سياقتى بىردە ءبىر كومپوزيتور ەرتەكتەردىڭ مازمۇنىنا كوپ شىعارما جازباعان. ريمسكيي - كورساكوۆ «اقشاقار»، «التىن اتەش»، «ءولىمسىز كوششەي» باسقادا شىعارمالارىن جازعان. بۇگىن ءبىز «سالتان تۋرالى ەرتەگىسىن» ەسكە تۇسىرەيىك. (سلايد 4)
تري ديەۆيسى پود وكنوم
پريالي پوزدنو ۆەچەركوم...
- سالتان پاتشا قالىندىق تانداپ جۇرگەندە، ءۇش قىزدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ، وزىنە باتىر ۇل تۋىپ بەرەم دەگەن قىزدى الادى. ەكى اپكەلەرى پاتشايىم بولماي قالعاندىقتان، قىزعانىشتان، پاتشا سوعىسقا كەتكەندە، ميليسترا ۇل تۋىپ، ەلشىنىڭ حاتىن اۋىستىرىپ، پاتشا باسقا حابار الادى:
«روديلا ساريسا ۆ نوچ
نە تو سىنا، نە تو دوچ،
نە مىشونكا، نە لياگۋشكۋ،
ا نيەۆەدومۋ زۆەرۋشكۋ».
پاتشانىڭ بۇيرىعىمەن
«ي ساريسۋ ۆ توت جە چاس
ۆ بوچكۋ س سىنوم پوساديلي،
زاسموليلي، پوكاتيلي
ي پۋستيلي ۆ وكەان –
تاك ۆەلەل – دە سار سالتان».
«تەڭىز» شىعارماسى وينالادى (2 بولىمگە كىرىسپە، سلايد 5)
كومپوزيتور قالاي تەڭىزدى كورسەتتى؟
- جۇمباقتى، جارقىراعان جۇلدىزدارمەن. كەڭ، قاھارلى.
- ونى كىمدەر ورىندايدى؟ سيمفونيالىق وركەستر (سيمفونيالىق وركەستردە قانداي اسپاپتار بار).
تەڭىزدىڭ تولقىندارى بوشكەنى ارالعا اكەلەدى. مۇندا جاس پاتشا اققۋدى قىراننان قۇتقارادى (سلايد 6). سونىڭ ناتيجەسىندە، سيقىرلى اققۋ – گۆيدون مەن اناسىن لەدەنەس اتتى ەرتەگى قالاعا اپارادى. مۇندا توي قوڭىراۋلاردىڭ دىبىستارى حالىق گۆيدوندى قارسى الادى. ءبىراق گۆيدونمەن اناسى پاتشا سالتاندى ويلاۋىمەن بولادى. سوندا اققۋ، قايتىپ كومەگىن بەرەدى. اققۋ پاتشا گۆيدوندى كىمگە اينالدىرادى؟ (سلايد 7)
«پولەت شمەليا» ورىندالادى.
بۇل مۋزىكا سىزدەرگە وتە تانىمالى. مۇنى بىرنەشە رەت تىڭدادىق. بۇل مۋزىكالىق فراگمەنت نە دەپ اتالادى؟
وقۋشىلار: «پولەت شمەليا» نەمەسە «ارانىڭ ۇشۋى»
ۇستاز: مۇنىڭ مۋزىكاسى قالاي ەستىلەدى، ول قانداي؟
وقۋشىلار: گۇرىلدەگەن، اراعا ۇقساس زۋىلداعان. دىبىستارى قايتالانىپ وتىرادى.
ۇستاز: - تەز جۇرەما نەمەسە ءجاي؟
وقۋشىلار: - وتە جىلدام
ۇستاز: - مۋزىكاسى مۇڭدى ما نەمەسە قۋانىشتى ما؟
وقۋشىلار: - قۋانىشتى
ۇستاز: - اققۋ گۆيدوندى اراعا اينالدىرعاندا، ارا قايىقتىڭ ارتىنان ۇشىپ بارىپ تەسىككە قونىپ تىعىلىپ وتىرادى. ءوز اكەسىنە بارا جاتىرعاننان مۋزىكاسى دا قۋانىشتى. سونىمەن، ول تمۋتاراكان اتتى اكەسىنىڭ پاتشالىعىنا كەلگەندە، ول قايىقشىلاردىڭ اڭگىمەسىنەن ارالدا كورگەن لەدەنەس قالاشىعى، التىن قابىقتى جاڭعاعىن شاعىپ وتىرعان تيىندى، 33 باتىرلار جانە سۇلۋ پاتشايىم – اققۋ تۋرالى ەستيدى. ءقازىر ءبىز سيمفونيالىق سۋرەتتى تىڭدايىق. مۇندا كومپوزيتور ءار ءتۇرلى وركەستردىڭ بوياۋلارىمەن وپەراداعى لەدەنەس قالاشىعى جانە ءۇش سيقىرلى عاجايىپتى كەلتىرەدى. مۇنىڭ مۋزىكاسى – سيگنالدان باستالادى – بۇل ەرتەگى تىڭداۋعا شاقىرادى. جوعارى رەگيستردەگى اۋەن اشىق كىشكەنتاي قوڭىراۋلاردىڭ سوعۋىن ەلەستەتەدى. سىزدەر ونى بىرنەشە رەت ەستيسىڭدەر، ولار جاڭا عاجايىپتى جاريالايدى. سەندەر بايقاۋلارىڭ كەرەك ءبىرىنشى، ەكىنشى جانە ءۇشىنشى نەدەن كەيىن نە سۋرەتتەلەدى. مۋزىكانى مىقتاپ تىڭداڭىزدار: سەبەبى مۋزىكا بىتكەننەن كەيىن، ءۇش عاجايىپ وزدەرىڭ قالاي ەلەستەگەندەرىڭدى سۋرەتتەيسىزدەر.
ۇستاز: - سونىمەن، مۋزىكا سەندەرگە ۇنادى ما؟ جالپى ول قانداي؟
وقۋشىلار: - ەرتەگى مۋزىكا، كوتەرىڭكى
ۇستاز: - ءبىرىنشى عاجايىپ نە بولدى؟
وقۋشىلار: - تيىن
ۇستاز: - نەگە سەندەر ولاي ويلادىڭدار؟
وقۋشىلار: - سەبەبى مۋزىكا جەڭىل، قۋانىشتى، ويناقى بوپ كەلگەن
ۇستاز: - ول قاي جانرعا ۇقساس؟
وقۋشىلار: - ءان مەن بيگە. تيىن ءان ايتىپ جانە بيلەپ تۇرعانداي
ۇستاز: - اۋەن قايدا ءجۇرىپ جاتىر؟ جوعارىدا، ورتاسىندا نەمەسە تومەندە ما؟
وقۋشىلار: - جوعارىدا
ۇستاز: - ال تيىندى قالاي ەلەستەتەسىڭدەر؟
وقۋشىلار: - كىشكەنتاي، گراسيوزدى
ۇستاز: - تيىننىڭ تاقىرىبىن قاي اسپاپ دىبىستادى؟
وقۋشىلار: - فلەيتا پيككولو جاڭعاقتىڭ سىندىرۋىن جاقسى كەلتىرەدى، ال وعان «ۆو سادۋ لي ۆ وگورودە» ورىستىڭ حالىق ءانىنىڭ اۋەنى قوستاپ وتىرادى
ۇستاز: - ەكىنشى عاجايىپ نە بولدى بىزدە؟
وقۋشىلار: - 33 باتىر
ۇستاز: - نەگە سەندەر ولاي ويلادىڭدار؟
وقۋشىلار: - سەبەبى مۋزىكا كوتەرىڭكى، باتىرلىق، ەر قايراتتى، قۇدىرەتتى بوپ كەلگەن
ۇستاز: - ول قاي جانرعا ۇقساس؟
وقۋشىلار: - مارش جانرىنا
ۇستاز: - يا، مۋزىكا اسكەري مارشقا تارىزدەس. مۇندا ورىس رۋحىنىڭ كۇشى سەزىلەدى. ءبىزدىڭ الدارىمىزدا ەرتەگى باتىرلار شىققانداي. مۋزىكادا تەڭىز تولقىندارىنىڭ روكوتى ەستىلەدى. باتىرلاردى قالاي ەلەستەيسىڭدەر؟
وقۋشىلار: - كۇش قۋاتتى، ەر قايراتتى، قۇدىرەتتى
ۇستاز: - ءۇشىنشى عاجابىمىز نە بولدى؟
وقۋشىلار: - پاتشايىم اققۋ
ۇستاز: - نەگە سەندەر ولاي ويلادىڭدار؟
وقۋشىلار: - سەبەبى مۋزىكاسى نازىك، اۋەندى، كەڭ، جۇمساق، كوتەرىڭكى بوپ كەلگەن
ۇستاز: - ول قاي جانرعا ۇقساس؟
وقۋشىلار: - ءان جانرىنا
ۇستاز: - كوز الدارىندا قانداي بەينە كەلەدى
وقۋشىلار: - سۇلۋ، نازىك پاتشايىم - اققۋ
ۇستاز: - ارينە، ءار ەرتەكتەگىدەي، «پاتشا سالتان ەرتەگىدە» جاقسى اياقتالدى. اققۋ – قۇسى ادەمى، سۇلۋ قىزعا اينالدى، ال گۆيدون وعان ۇيلەندى. پاتشا سالتان بولسا، ەستىگەن عاجايىپتاردى كورگىسى كەلگەندىكتەن، بۋيان ارالىنا بارىپ پاتشايىم ميليتريسامەن جانە گۆيدون ۇلىمەن كەزدەسەدى. قۋانىشتان ول زۇلىمدى اپكەلەرىن كەشىرەدى. ەرتەگى كوڭىلدى تويمەن اياقتالادى.
سونىمەن، بالالار ءبىز قاي ەرتەكتە بولدىق؟ ەرتەكتىڭ اۆتورى كىم؟ وپەرانىڭ اۆتورى؟ بۇل وپەراداعى مۋزىكالىق فراگمەنتتەر قالاي اتالادى؟ سەندەرگە ەرتەكتىڭ مۋزىكاسى ۇنادى ما؟
ساباق - ساحنا: /ا. ن. وستروۆسكيي مەن ا. ن. ريمسكيي - كورساكوۆ وقۋشىلار/
ۇستاز: - بۇگىن ءبىز وپەرا «اقشاقارمەن» ءارى قاراي تانىسامىز، ال وعان ىقپال ەتەتىن وسى وپەرانىڭ اۆتورلارى – ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ جانە ا. ن. وستروۆسكيي.
ريمسكيي - كورساكوۆ: سىزبەن كەزدەسۋىمە وتە قۋانىشتىمىن، سەبەبى مەنىڭ سۇيىكتى وپەرا «اقشاقار» تۋرالى اڭگىمەلەسەيىن دەگەنمىن. مەن ءۇشىن بۇل سيۋجەت وتە قىمبات، ونىڭ كەيىپكەرلەرى: اقشاقار، لەل، كوكتەم، بەرەندەيلەردىڭ پاتشالىعىمەن پاتشاسى جانە ولاردىڭ ياريلو - كۇنگە تابىنۋى. مەن كۇندە، كۇندە وسى وپەرانى جازۋدان جالىقپادىم. كەرىسىنشە مۋزىكالىق ويلار مەنى اڭدىعانداي بولدى.
وستروۆسكيي: يا، نيكولاي اندرەي ۇلى بۇل شىعارماشىلىققا جاقسى تاڭداعان تاقىرىپ. ءسىز ناعىز وپەرالىق شەبەرسىز. مۇندا ءار ءبىر كەيىپكەرلەردىڭ مۋزىكالىق مىنەزدەمەلەرىن ەستۋگە بولادى. ءبىراق ماعان قىزىقتى، مىندا وتىرعان جاس بالالار، ءار ءبىر كەيىپكەرلەردىڭ بەينەسىن قالاي كورەدى. ءقازىر مەن سەندەرگە بىرنەشە سۇراق قويايىن:
1. قالاي ويلايسىڭدار، نەگىزگى كەيىپكەرىمىزدىڭ مۋزىكالىق سۋرەتتەمەسىنىڭ مىنەزدەمەسىنىڭ مۋزىكاسى قانداي بولۋى ءتيىس؟
2. قاي داۋىسقا ورىنداۋعا بەرەر ەدىڭدەر؟
3. اسپاتاردىڭ دىبىستارىنىڭ مىنەزدەمەسى قانداي بولۋى ءتيىس؟
/وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى/
ريمسكيي - كورساكوۆ: - ال سەندەر، مەن قانداي اقشاقاردى كورگەنىمدى بىلگىلەرىڭ كەلە ما؟
وستروۆسكيي: - ونىڭ قىزىق ەكەن، ءقازىر ونى قالاي كورسەتەسىڭ؟ اقشاقار قىزدىڭ ارياسىن ءوزىڭ ورىنداپ بەرەسىڭ با؟
ريمسكيي - كورساكوۆ: - جوق، قىمبىتتى دوسىم! ءبىز ءقازىر XXI ع تۇرىپ جاتىرمىز، ال بۇل زاماننىڭ ادامدارى مىندايدى ويلاپ تاپقان../ۇستازعا بەت بۇرىپ/ نۋرگۋل تالاسوۆنا حانىم، بىزگە كومەكتەسىڭىز...
/«قار قىز» وپەراسىنان ءۇزىندى 1 ب. اقشاقاردىڭ ارياسى كورسەتىلەدى/.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - اقشاقاردىڭ بەينەسىن تەك ادامنىڭ قاسيەتتەرىنەن باسقا، ەرتەگى بەينەلەرىنىڭ مىنەزدەمەلەرىمەن دە سالعىم كەلدى.
• وقۋشىلار مەنىڭ قىمباتتى دوسىما الەكسەي نيكولايەۆيچقا قانداي ادىستەردى قولدانعانىمدى ايتىپ بەرەسىڭدەر ما؟
وقۋشىلار: - قۇستاردىڭ اندەرىنە ۇقساس، اندەردىڭ اۋەندەرى اشەكەلەندىرىلگەن؛ «اۋ»دەپ، اقشاقاردى تابيعاتتىڭ بالاسى ەكەنى كورسەتىلگەن.
وستروۆسكيي: - ال اقشاقاردى نەگە قىس ورمان پاتشاسىنان قاراپايىم ادامدارعا ۇمتىلادى.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - /سۇراققا مەزگىلدى جاۋاپ بەرەدى/ ادامداردىڭ اندەرى، دوسىم، ادامداردىڭ اندەرى.
وستروۆسكيي: - يا.. اقشاقار، ءبىر كەزدە لەلدىڭ ءانىن ەستىپ ونىڭ سيقىرلى دىبىسىن ۇمىتقان ەمەس. /ۇستازعا قاراپ/ بۇل جەردىڭ قوجايىنى، مۇمكىن ءسىز /كومپيۋتەر مەن پروەكتوردى كورسەتىپ/ مىنالاردىڭ سيقىرلى كۇشىمەن ءبىزدى وپەرا الەمىنە اۋىستىرارسىڭ.
/«اقشاقار» وپەراسىنان ءۇزىندى 1 ب. لەلدىڭ ءانى/.
• - بۇل ءان نەمەن ەلىكتىردى اقشاقاردى؟ مۇندا قانداي ءبىر ەرەكشەلىكتەردى ەستىدىڭدەر؟ نيكولاي اندرەيەۆيچ ءوز مۋزىكاسىندا قانداي تاسىلدەردى قولداندى.
وقۋشىلار: - باقتاشى لەلدىڭ انىندە اقشاقاردى قۋانىشقا، باقىتقا جانە بەيتانىس ومىرگە شاقىرادى. بۇل حالىق - ءان اۋەندەرىمەن كورسەتىلەدى، مىسالى؛ كلارنەت باقتاشىنىڭ سىرنايىن دابىستايدى، ال ليتاۆر اسپاب كۇننىڭ كۇركىرەۋىن كورسەتەدى.
وستروۆسكيي:(ريمسكيي - كورساكوۆكە بەت بۇرىپ): - دوستىم، ءسىزدىڭ تىڭدارماندارىڭىز بار، ءبىراق ولار وپەرادان ءبىر نومەر بولسا دا ورىنداي ما؟
ريمسكيي - كورساكوۆ: - وندا ولارعا ءبىر مۇمكىندىك بەرەيىك...
وقۋشى شىعىپ لەلدىڭ ءبىر ءانىن ورىندايدى.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - وتە ورىندى..
وستروۆسكيي: - يا، اقشاقار كەرەمەت. ءبىراق، ايازدىڭ قىزى بولعاندىقتان، اقشاقار وتە سالقىن، ىستىق سەزىم، ماحاببات دەگەندى بىلەما؟
ريمسكيي - كورساكوۆ: ءسىز مۇمكىن ءۇمىتىپ قالعان شىعارسىز، ول تەك ايازدىڭ عانا قىزى ەمەس، كوكتەمنىڭ دە قىزى.
«اقشاقار» وپەراسىنان ءۇزىندى 4 ب. فينال. /دىبىسسىز/، وسىنىڭ فونىندا وستروۆسكيي تەكستتى وقيدى.
وستروۆسكيي: - ياريلودا تاڭ اتادى. كولدەن كوكتەم گۇلدەردىڭ قورشاۋىندا شىعادى. حالىق جينالىپ، جازدىڭ العاشقى كۇندى كەزدەستىرۋگە شىعادى. قار قىز جانە ونىڭ كۇيەۋ جىگىتى ميزگير بەرەندەي پاتشاسىنا جاقىندايدى. وسى ۋاقىتتا اقشاقارعا كۇننىڭ شۋاعى تۇسەدى. اقشاقار جىلۋدىڭ ارقاسىندا جانە ويانعان ماحابباتتىڭ لەبىزىنەن ەري باستايدى.
• - قالاي ويلايسىڭدار، ماحابباتتىڭ كەسىرىنەن ومىرىنەن ايىرىلعان اقشاقار وكىنە ما؟
/وقۋشىلار ءار ءتۇرلى جاۋاپ بەرەدى/.
وستروۆسكيي: - ال ەندى قارايىق، سەندەر راسىمەن دۇرىس ايتتىڭدار ما؟
«اقشاقار» وپەراسىنان اقشاقاردىڭ ەرۋ ساحناسىنان ءۇزىندى.
وقىتۋشى: - ءبىزدىڭ سىيلى قوناعىمىزعا، اقشاقاردى قالاي كورگەندەرىڭدى ايتىپ بەرىڭىزدەر. كەيىپكەر وزگەردى ما؟
وقۋشىلار: - اقشاقار كوكتەم شەشەسىنە سەزىم بەرگەنىنە راحمەتىن ايتادى. ونىڭ داۋىسى نازىك، مەيىرىمدى، ال وركەستر جىلى بوپ وينايدى. قورىتىندى بولىمىندە ارفالار اۋادا اقشاقاردىڭ ەرىپ كەتكەنىن سۋرەتتەيدى.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - قار سەكىلدى ەردى كەيىپكەر، ءبىراق ءومىر جالعاساي بەرەدى.
وستروۆسكيي: - حالىق ياريلو - كۇندى ماداقتاپ جاتىر.
ۇستاز: - ال ەندى قوناقتارىمىزعا سىي سىيلىق بار.
/وقۋشىلار «سۆەت ي سيلا بوگ ياريلو» فينالداعى حوردى ورىندايدى/.
ۇستاز: ساباعىمىزدىڭ سوڭىندا كەستەلەرگە كوشەيىك:
بۇل تەست - سۇراقتار:
№1 قاي وپەراداعى كەيىپكەرلەر جانە كىم؟
اقشاار
سادكو
اققۋ - پاتشايىم
لەل
ليۋباۆا
ميزگير
گۆيدون
№2 وپەراداعى كەيىپكەرلەردىڭ «داۋىستارىنىڭ تەمبرى»
گۆيدون
لەل
بەرەندەي پاتشا
كوكتەم
ميروسلاۆا
سادكو
اقشاقار
№3 وپەراداعى قاي كەيىپكەردىڭ ءسوزى؟
كابى بىلا ۋ مەنيا زولوتا كازنا..
س پودرۋجكامي پو ياگودۋ حوديت..
رانىم رانو كۋرى زاپيەۆالي
و، سكالى گروزنىە دروبيات س ريەۆوم ۆولنى
كاك پو لەسۋ، لەس شۋميت
پولنا، پولنا چۋدەس
وح، زنايۋ يا سادكو مەنيا نە ليۋبيت
№4 «مۋزىكالىق فورما»
وپەرا «سادكو» كىرىسپە (ۋۆەرتيۋرا)
اقشاقاردىڭ ارياسى
لەلدىڭ 3 ءانى
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى ءانى
№5 «ۆيكتورينا»
№ كومپوزيتور، شىعارمانىڭ اتى ءبولىمى، تونالدىك
1
2
3
4
5
6
7
№6 «رەتتىك نومەر سانىن قويىپ جاز»
«تۋچا سو گروموم سگوۆاريۆالاس» لەلدىڭ 3 ءانى 1
اقشاقاردىڭ ەرۋ ساحناسى 5
ءۇندى قوناقتىڭ ءانى «نە سچەست المازوۆ...» 3
ءۇش عاجايىپ. 3ب كىرىسپە 4
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى 2
№1 قاي وپەراداعى كەيىپكەرلەر جانە كىم؟
اقشاقار «اقشاقار» وپەراسىنداعى ايازبەن كوكتەمنىڭ قىزى
سادكو «سادكو» وپەراسىنداعى نەگىزگى كەيىپكەر، گۋسليار
اققۋ - پاتشايىم «سالتان پەتشا تۋرالى ەرتەگى» وپەراسىنداعى
لەل «اقشاقار» وپەراسىنداعى باقتاشى
ليۋباۆا «سادكو» وپەراسىنداعى سادكونىڭ جارى
ميزگير «سالتان پەتشا تۋرالى ەرتەگى» وپەراسىنداعى ساۋداگەر
گۆيدون «سالتان پەتشا تۋرالى ەرتەگى» وپەراسىنداعى سالتاننىڭ ۇلى
№2 وپەراداعى كەيىپكەرلەردىڭ «داۋىستارىنىڭ تەمبرى»
گۆيدون تەنور
لەل الت
بەرەندەي پاتشا تەنور
كوكتەم مەسسو - سوپرانو
ميروسلاۆا سوپرانو
سادكو تەنور
اقشاقار سوپرانو
№3 وپەراداعى قاي كەيىپكەردىڭ ءسوزى؟
كابى بىلا ۋ مەنيا زولوتا كازنا.. سادكو كەيىپكەردىڭ ءسوزى
س پودرۋجكامي پو ياگودۋ حوديت.. اقشاقار كەيىپكەردىڭ ءسوزى
رانىم رانو كۋرى زاپيەۆالي كەيىپكەردىڭ ءسوزى
و، سكالى گروزنىە دروبيات س ريەۆوم ۆولنى ۆارياج قوناعىنىڭ ءسوزى
كاك پو لەسۋ، لەس شۋميت كەيىپكەردىڭ ءسوزى
پولنا، پولنا چۋدەس كەيىپكەردىڭ ءسوزى
وح، زنايۋ يا سادكو مەنيا نە ليۋبيت ليۋباۆا كەيىپكەردىڭ ءسوزى
№4 «مۋزىكالىق فورما»
وپەرا «سادكو» كىرىسپە (ۋۆەرتيۋرا) سوناتالىق فورما
اقشاقاردىڭ ارياسى كۇردەلى 3 ءبولىمدى فورما
لەلدىڭ 3 ءانى كۋپلەتتىك - ۆارياسيالىق فورما
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى ءانى كۋپلەتتىك - ۆارياسيلىق فورما
№5 «ۆيكتورينا»
№ كومپوزيتور، شىعارمانىڭ اتى ءبولىمى، تونالدىك
1 ا. ن. ريمسكيي - كورساكوۆ. وپەرا «سادكو»: «كولىبەلنايا ۆولحوۆى» D - dur، 7 سۋرەت
2 وپەرا «سادكو»: سادكونىڭ ءانى «وي تى تەمنايا دۋبراۆۋشكا» e - moll، 2 سۋرەت
3 وپەرا «اقشاقار»: لەلدىڭ 3 ءانى «تۋچا سو گروموم سگوۆاريلاس» As - dur، 3 ءبولىم
4 وپەرا «اقشاقار»: ەرۋ ساحناسى 4 ءبولىم، فينال
5 وپەرا «اقشاقار»: اقشاقاردىڭ ارياسى «س پودرۋجكامي پو ياگودۋ حوديت» E - dur، 1 ءبولىم
6 وپەرا «سالتان پاتشا تۋرالى ەرتەگى». پولەت شمەليا
7 وپەرا «سادكو»: ليۋباۆانىڭ ارياسى: «وح، زنايۋ يا سادكو مەنيا نە ليۋبيت» f - moll، 3 سۋرەت
№6 «رەتتىك نومەر سانىن قويىپ جاز»
«تۋچا سو گروموم سگوۆاريۆالاس» لەلدىڭ 3 ءانى 1
اقشاقاردىڭ ەرۋ ساحناسى 5
ءۇندى قوناقتىڭ ءانى «نە سچەست المازوۆ...» 3
ءۇش عاجايىپ. 3ب كىرىسپە 4
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى 2
پرەزەنتاسياسىن جۇكتەۋ
اتىراۋ مۋزىكا كوللەدجى
«ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ – ەرتەگى كومپوزيتور،
وپەرالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە»
قۇراستىرعان: متپب وقىتۋشىسى شۋكۋروۆا ن. ت.
ءپان اتى: الەمدىك مۋزىكا ادەبيەتى
كۋرس، ءبولىمى: III كۋرس «مۋزىكا تەورياسى»
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ – ەرتەگى كومپوزيتور، وپەرالىق شىعارماشىلىعى نەگىزىندە»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك ماقساتى: ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆتىڭ ەرتەگى كومپوزيتور، وپەرالىق شىعارماشىلىعىنداعى مۋزىكا تابيعاتپەن بايلانىسىن ناقتىلاۋ، مۋزىكالىق شىعارمالاردى تالداۋ ماشىقتارىن جەتىلدىرۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن بايىتۋ، اناليتيكالىق قابىلەتتەرىن جانە قيسىندى ويلاۋدى دامىتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى: ورىس كومپوزيتوردىڭ شىعارماشىلىعى ارقىلى مۋزىكاعا باۋلاۋ، وپەرالىق شىعارماشىلىعىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءبىلىمدى بەكىتۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: ءبىلىمدى بەكىتۋ، قورىتىندىلاۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ينتەراكتيۆتىك تەحنولوگيانىڭ ەلەمەنتتەرى:
1. ستو – «ميعا شابۋىل»
2. «بولجاۋ»، «توپتاستىرۋ» ستراتەگيالارى
3. ءداستۇرلى ءتۇسىندىرۋ ءادىسى
4. بەينەماتەريالداردان ۇزىندىلەر
5. «اۋىستىرماق» ويىنى
6. مۋزىكالىق ۆيكتورينا
ءپانارالىق بايلانىس: شەتەل تاريحى، مۋزىكا تەورياسى، ادەبيەت، ورىس ءتىلى، مۋزىكا شىعارمالارىن تالداۋ.
كورنەكىلىك قۇرالدارى: تاقتا، نوۋتبۋك، مۋلتيمەديا پروەكتورى، مۋلتيمەديا پرەزەنتاسيا
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
2. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ
2. 1. وتكەن تاقىرىپتى بەكىتۋ بارىسىندا: ستو – «ميعا شابۋىل»، ەرتەگى وپەرالىق شىعارماشىلىعىنا «بولجاۋ»، «توپتاستىرۋ» ستراتەگيالارىن كەلتىرۋ.
2. 2. ن. ريمسكيي - كورساكوۆ ءومىر جولى مەن شىعارماشىلىعىنا شولۋ. ستو – «كينوستۋديا» بەينە ماتەريالداردان ءۇزىندى كورسەتۋ.
3. ن. ريمسكيي - كورساكوۆتىڭ وپەرالىق شىعارماشىلىعىن شولىپ ءوتۋ. «اۋىستىرماق» ويىنىن جۇرگىزۋ. مۋزىكالىق ۆيكتورينا – قويىلعان ۇزىندىلەردى جىلدام انىقتاۋ.
3. باعالاۋ.
وقۋشىلاردىڭ ساباق بارىسىنداعى جەكە جانە توپتىق جۇمىستارىن تەكسەرۋ جانە باعالاۋ.
4. ءۇي تاپسىرماسى.
مۋزىكا باسقادا ونەرلەرمەن بايلانىسادى: ادەبيەت پەن كوركەمسۋرەت. ادەبيەتتەر، مۋزىكالىق جانە كوركەمسۋرەتتىك شىعارمالاردا ءبىر ورتا تاقىرىپ بولۋى مۇمكىن. جازۋشىلار، اقىندار، سۋرەتشىلەر جانە كومپوزيتورلار ءبىر - ءبىرىن جاڭا شىعارماعا شابىتتاندىراتىن. مىسالى: م. پ. مۋسورگسكيي مەن ۆ. گارتمان؛
م. ي. گلينكا – ا. س. پۋشكين؛
ن. ا. ريمسكيي - كورسكاكوۆ – ا. س. پۋشكين
ن. ا. ريمسكيي - كورسكاكوۆ ءوز شىعارمالارىنىڭ نەگىزىنە ادەبيەت مازمۇندارىن الاتىن.
ۇستاز: - بالالار، ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆتىڭ ەرتەگى - وپەرالارىن اتاڭىز:
وقۋشىلار: «سالتان تۋرالى ەرتەگى»، «سادكو»، «اقشاقار»، «التىن اتەش».
ۇستاز: - بالالار سەندەر ەرتەگىنى جاقسى كورەسىڭدەر مە؟
- قانداي ورىس ەرتەگىلەردى بىلەسىڭدەر؟
- كىم ەرتەگىنى جازادى؟
- ءبىز بۇگىن ەرتەگى مۋزىكا الەمىنە ساياحاتتايمىز.
- پاتشا سالتانعا قوناققا بارايىق. ول قاي ەرتەگىندە تۇرادى؟
وقۋشىلار: - سالتان پاتشا ەرتەگى. (سلايد 1)
ۇستاز: - بۇل ەرتەگتى كىم جازدى؟
وقۋشىلار: - الەكساندر سەرگەيەۆيچ پۋشكين (سلايد 2)
ۇستاز: - ونىڭ كەرەمەت ەرتەگىنىڭ سيۋجەتىنە وپەرا «سالتان پاتشا ەرتەگى» جازىلدى. ونى جازعان ۇلى ورىس ەرتەگى – كومپوزيتور نيكولاي اندرەيەۆيچ ريمسكيي - كورساكوۆ. (سلايد 3)
ەرتەگى كومپوزيتور دەپ ونى بەكەر ايتپاعان، ونىڭ شىعارماشىلىعىمەن ورىس مۋزىكاسىندا ەرتەگى گۇلدەنە ءتۇستى. ەرتەگى مەن ءان حالىقتىڭ جانى بولعان. ريمسكيي - كورساكوۆ سياقتى بىردە ءبىر كومپوزيتور ەرتەكتەردىڭ مازمۇنىنا كوپ شىعارما جازباعان. ريمسكيي - كورساكوۆ «اقشاقار»، «التىن اتەش»، «ءولىمسىز كوششەي» باسقادا شىعارمالارىن جازعان. بۇگىن ءبىز «سالتان تۋرالى ەرتەگىسىن» ەسكە تۇسىرەيىك. (سلايد 4)
تري ديەۆيسى پود وكنوم
پريالي پوزدنو ۆەچەركوم...
- سالتان پاتشا قالىندىق تانداپ جۇرگەندە، ءۇش قىزدىڭ اڭگىمەسىن تىڭداپ، وزىنە باتىر ۇل تۋىپ بەرەم دەگەن قىزدى الادى. ەكى اپكەلەرى پاتشايىم بولماي قالعاندىقتان، قىزعانىشتان، پاتشا سوعىسقا كەتكەندە، ميليسترا ۇل تۋىپ، ەلشىنىڭ حاتىن اۋىستىرىپ، پاتشا باسقا حابار الادى:
«روديلا ساريسا ۆ نوچ
نە تو سىنا، نە تو دوچ،
نە مىشونكا، نە لياگۋشكۋ،
ا نيەۆەدومۋ زۆەرۋشكۋ».
پاتشانىڭ بۇيرىعىمەن
«ي ساريسۋ ۆ توت جە چاس
ۆ بوچكۋ س سىنوم پوساديلي،
زاسموليلي، پوكاتيلي
ي پۋستيلي ۆ وكەان –
تاك ۆەلەل – دە سار سالتان».
«تەڭىز» شىعارماسى وينالادى (2 بولىمگە كىرىسپە، سلايد 5)
كومپوزيتور قالاي تەڭىزدى كورسەتتى؟
- جۇمباقتى، جارقىراعان جۇلدىزدارمەن. كەڭ، قاھارلى.
- ونى كىمدەر ورىندايدى؟ سيمفونيالىق وركەستر (سيمفونيالىق وركەستردە قانداي اسپاپتار بار).
تەڭىزدىڭ تولقىندارى بوشكەنى ارالعا اكەلەدى. مۇندا جاس پاتشا اققۋدى قىراننان قۇتقارادى (سلايد 6). سونىڭ ناتيجەسىندە، سيقىرلى اققۋ – گۆيدون مەن اناسىن لەدەنەس اتتى ەرتەگى قالاعا اپارادى. مۇندا توي قوڭىراۋلاردىڭ دىبىستارى حالىق گۆيدوندى قارسى الادى. ءبىراق گۆيدونمەن اناسى پاتشا سالتاندى ويلاۋىمەن بولادى. سوندا اققۋ، قايتىپ كومەگىن بەرەدى. اققۋ پاتشا گۆيدوندى كىمگە اينالدىرادى؟ (سلايد 7)
«پولەت شمەليا» ورىندالادى.
بۇل مۋزىكا سىزدەرگە وتە تانىمالى. مۇنى بىرنەشە رەت تىڭدادىق. بۇل مۋزىكالىق فراگمەنت نە دەپ اتالادى؟
وقۋشىلار: «پولەت شمەليا» نەمەسە «ارانىڭ ۇشۋى»
ۇستاز: مۇنىڭ مۋزىكاسى قالاي ەستىلەدى، ول قانداي؟
وقۋشىلار: گۇرىلدەگەن، اراعا ۇقساس زۋىلداعان. دىبىستارى قايتالانىپ وتىرادى.
ۇستاز: - تەز جۇرەما نەمەسە ءجاي؟
وقۋشىلار: - وتە جىلدام
ۇستاز: - مۋزىكاسى مۇڭدى ما نەمەسە قۋانىشتى ما؟
وقۋشىلار: - قۋانىشتى
ۇستاز: - اققۋ گۆيدوندى اراعا اينالدىرعاندا، ارا قايىقتىڭ ارتىنان ۇشىپ بارىپ تەسىككە قونىپ تىعىلىپ وتىرادى. ءوز اكەسىنە بارا جاتىرعاننان مۋزىكاسى دا قۋانىشتى. سونىمەن، ول تمۋتاراكان اتتى اكەسىنىڭ پاتشالىعىنا كەلگەندە، ول قايىقشىلاردىڭ اڭگىمەسىنەن ارالدا كورگەن لەدەنەس قالاشىعى، التىن قابىقتى جاڭعاعىن شاعىپ وتىرعان تيىندى، 33 باتىرلار جانە سۇلۋ پاتشايىم – اققۋ تۋرالى ەستيدى. ءقازىر ءبىز سيمفونيالىق سۋرەتتى تىڭدايىق. مۇندا كومپوزيتور ءار ءتۇرلى وركەستردىڭ بوياۋلارىمەن وپەراداعى لەدەنەس قالاشىعى جانە ءۇش سيقىرلى عاجايىپتى كەلتىرەدى. مۇنىڭ مۋزىكاسى – سيگنالدان باستالادى – بۇل ەرتەگى تىڭداۋعا شاقىرادى. جوعارى رەگيستردەگى اۋەن اشىق كىشكەنتاي قوڭىراۋلاردىڭ سوعۋىن ەلەستەتەدى. سىزدەر ونى بىرنەشە رەت ەستيسىڭدەر، ولار جاڭا عاجايىپتى جاريالايدى. سەندەر بايقاۋلارىڭ كەرەك ءبىرىنشى، ەكىنشى جانە ءۇشىنشى نەدەن كەيىن نە سۋرەتتەلەدى. مۋزىكانى مىقتاپ تىڭداڭىزدار: سەبەبى مۋزىكا بىتكەننەن كەيىن، ءۇش عاجايىپ وزدەرىڭ قالاي ەلەستەگەندەرىڭدى سۋرەتتەيسىزدەر.
ۇستاز: - سونىمەن، مۋزىكا سەندەرگە ۇنادى ما؟ جالپى ول قانداي؟
وقۋشىلار: - ەرتەگى مۋزىكا، كوتەرىڭكى
ۇستاز: - ءبىرىنشى عاجايىپ نە بولدى؟
وقۋشىلار: - تيىن
ۇستاز: - نەگە سەندەر ولاي ويلادىڭدار؟
وقۋشىلار: - سەبەبى مۋزىكا جەڭىل، قۋانىشتى، ويناقى بوپ كەلگەن
ۇستاز: - ول قاي جانرعا ۇقساس؟
وقۋشىلار: - ءان مەن بيگە. تيىن ءان ايتىپ جانە بيلەپ تۇرعانداي
ۇستاز: - اۋەن قايدا ءجۇرىپ جاتىر؟ جوعارىدا، ورتاسىندا نەمەسە تومەندە ما؟
وقۋشىلار: - جوعارىدا
ۇستاز: - ال تيىندى قالاي ەلەستەتەسىڭدەر؟
وقۋشىلار: - كىشكەنتاي، گراسيوزدى
ۇستاز: - تيىننىڭ تاقىرىبىن قاي اسپاپ دىبىستادى؟
وقۋشىلار: - فلەيتا پيككولو جاڭعاقتىڭ سىندىرۋىن جاقسى كەلتىرەدى، ال وعان «ۆو سادۋ لي ۆ وگورودە» ورىستىڭ حالىق ءانىنىڭ اۋەنى قوستاپ وتىرادى
ۇستاز: - ەكىنشى عاجايىپ نە بولدى بىزدە؟
وقۋشىلار: - 33 باتىر
ۇستاز: - نەگە سەندەر ولاي ويلادىڭدار؟
وقۋشىلار: - سەبەبى مۋزىكا كوتەرىڭكى، باتىرلىق، ەر قايراتتى، قۇدىرەتتى بوپ كەلگەن
ۇستاز: - ول قاي جانرعا ۇقساس؟
وقۋشىلار: - مارش جانرىنا
ۇستاز: - يا، مۋزىكا اسكەري مارشقا تارىزدەس. مۇندا ورىس رۋحىنىڭ كۇشى سەزىلەدى. ءبىزدىڭ الدارىمىزدا ەرتەگى باتىرلار شىققانداي. مۋزىكادا تەڭىز تولقىندارىنىڭ روكوتى ەستىلەدى. باتىرلاردى قالاي ەلەستەيسىڭدەر؟
وقۋشىلار: - كۇش قۋاتتى، ەر قايراتتى، قۇدىرەتتى
ۇستاز: - ءۇشىنشى عاجابىمىز نە بولدى؟
وقۋشىلار: - پاتشايىم اققۋ
ۇستاز: - نەگە سەندەر ولاي ويلادىڭدار؟
وقۋشىلار: - سەبەبى مۋزىكاسى نازىك، اۋەندى، كەڭ، جۇمساق، كوتەرىڭكى بوپ كەلگەن
ۇستاز: - ول قاي جانرعا ۇقساس؟
وقۋشىلار: - ءان جانرىنا
ۇستاز: - كوز الدارىندا قانداي بەينە كەلەدى
وقۋشىلار: - سۇلۋ، نازىك پاتشايىم - اققۋ
ۇستاز: - ارينە، ءار ەرتەكتەگىدەي، «پاتشا سالتان ەرتەگىدە» جاقسى اياقتالدى. اققۋ – قۇسى ادەمى، سۇلۋ قىزعا اينالدى، ال گۆيدون وعان ۇيلەندى. پاتشا سالتان بولسا، ەستىگەن عاجايىپتاردى كورگىسى كەلگەندىكتەن، بۋيان ارالىنا بارىپ پاتشايىم ميليتريسامەن جانە گۆيدون ۇلىمەن كەزدەسەدى. قۋانىشتان ول زۇلىمدى اپكەلەرىن كەشىرەدى. ەرتەگى كوڭىلدى تويمەن اياقتالادى.
سونىمەن، بالالار ءبىز قاي ەرتەكتە بولدىق؟ ەرتەكتىڭ اۆتورى كىم؟ وپەرانىڭ اۆتورى؟ بۇل وپەراداعى مۋزىكالىق فراگمەنتتەر قالاي اتالادى؟ سەندەرگە ەرتەكتىڭ مۋزىكاسى ۇنادى ما؟
ساباق - ساحنا: /ا. ن. وستروۆسكيي مەن ا. ن. ريمسكيي - كورساكوۆ وقۋشىلار/
ۇستاز: - بۇگىن ءبىز وپەرا «اقشاقارمەن» ءارى قاراي تانىسامىز، ال وعان ىقپال ەتەتىن وسى وپەرانىڭ اۆتورلارى – ن. ا. ريمسكيي - كورساكوۆ جانە ا. ن. وستروۆسكيي.
ريمسكيي - كورساكوۆ: سىزبەن كەزدەسۋىمە وتە قۋانىشتىمىن، سەبەبى مەنىڭ سۇيىكتى وپەرا «اقشاقار» تۋرالى اڭگىمەلەسەيىن دەگەنمىن. مەن ءۇشىن بۇل سيۋجەت وتە قىمبات، ونىڭ كەيىپكەرلەرى: اقشاقار، لەل، كوكتەم، بەرەندەيلەردىڭ پاتشالىعىمەن پاتشاسى جانە ولاردىڭ ياريلو - كۇنگە تابىنۋى. مەن كۇندە، كۇندە وسى وپەرانى جازۋدان جالىقپادىم. كەرىسىنشە مۋزىكالىق ويلار مەنى اڭدىعانداي بولدى.
وستروۆسكيي: يا، نيكولاي اندرەي ۇلى بۇل شىعارماشىلىققا جاقسى تاڭداعان تاقىرىپ. ءسىز ناعىز وپەرالىق شەبەرسىز. مۇندا ءار ءبىر كەيىپكەرلەردىڭ مۋزىكالىق مىنەزدەمەلەرىن ەستۋگە بولادى. ءبىراق ماعان قىزىقتى، مىندا وتىرعان جاس بالالار، ءار ءبىر كەيىپكەرلەردىڭ بەينەسىن قالاي كورەدى. ءقازىر مەن سەندەرگە بىرنەشە سۇراق قويايىن:
1. قالاي ويلايسىڭدار، نەگىزگى كەيىپكەرىمىزدىڭ مۋزىكالىق سۋرەتتەمەسىنىڭ مىنەزدەمەسىنىڭ مۋزىكاسى قانداي بولۋى ءتيىس؟
2. قاي داۋىسقا ورىنداۋعا بەرەر ەدىڭدەر؟
3. اسپاتاردىڭ دىبىستارىنىڭ مىنەزدەمەسى قانداي بولۋى ءتيىس؟
/وقۋشىلار جاۋاپ بەرەدى/
ريمسكيي - كورساكوۆ: - ال سەندەر، مەن قانداي اقشاقاردى كورگەنىمدى بىلگىلەرىڭ كەلە ما؟
وستروۆسكيي: - ونىڭ قىزىق ەكەن، ءقازىر ونى قالاي كورسەتەسىڭ؟ اقشاقار قىزدىڭ ارياسىن ءوزىڭ ورىنداپ بەرەسىڭ با؟
ريمسكيي - كورساكوۆ: - جوق، قىمبىتتى دوسىم! ءبىز ءقازىر XXI ع تۇرىپ جاتىرمىز، ال بۇل زاماننىڭ ادامدارى مىندايدى ويلاپ تاپقان../ۇستازعا بەت بۇرىپ/ نۋرگۋل تالاسوۆنا حانىم، بىزگە كومەكتەسىڭىز...
/«قار قىز» وپەراسىنان ءۇزىندى 1 ب. اقشاقاردىڭ ارياسى كورسەتىلەدى/.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - اقشاقاردىڭ بەينەسىن تەك ادامنىڭ قاسيەتتەرىنەن باسقا، ەرتەگى بەينەلەرىنىڭ مىنەزدەمەلەرىمەن دە سالعىم كەلدى.
• وقۋشىلار مەنىڭ قىمباتتى دوسىما الەكسەي نيكولايەۆيچقا قانداي ادىستەردى قولدانعانىمدى ايتىپ بەرەسىڭدەر ما؟
وقۋشىلار: - قۇستاردىڭ اندەرىنە ۇقساس، اندەردىڭ اۋەندەرى اشەكەلەندىرىلگەن؛ «اۋ»دەپ، اقشاقاردى تابيعاتتىڭ بالاسى ەكەنى كورسەتىلگەن.
وستروۆسكيي: - ال اقشاقاردى نەگە قىس ورمان پاتشاسىنان قاراپايىم ادامدارعا ۇمتىلادى.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - /سۇراققا مەزگىلدى جاۋاپ بەرەدى/ ادامداردىڭ اندەرى، دوسىم، ادامداردىڭ اندەرى.
وستروۆسكيي: - يا.. اقشاقار، ءبىر كەزدە لەلدىڭ ءانىن ەستىپ ونىڭ سيقىرلى دىبىسىن ۇمىتقان ەمەس. /ۇستازعا قاراپ/ بۇل جەردىڭ قوجايىنى، مۇمكىن ءسىز /كومپيۋتەر مەن پروەكتوردى كورسەتىپ/ مىنالاردىڭ سيقىرلى كۇشىمەن ءبىزدى وپەرا الەمىنە اۋىستىرارسىڭ.
/«اقشاقار» وپەراسىنان ءۇزىندى 1 ب. لەلدىڭ ءانى/.
• - بۇل ءان نەمەن ەلىكتىردى اقشاقاردى؟ مۇندا قانداي ءبىر ەرەكشەلىكتەردى ەستىدىڭدەر؟ نيكولاي اندرەيەۆيچ ءوز مۋزىكاسىندا قانداي تاسىلدەردى قولداندى.
وقۋشىلار: - باقتاشى لەلدىڭ انىندە اقشاقاردى قۋانىشقا، باقىتقا جانە بەيتانىس ومىرگە شاقىرادى. بۇل حالىق - ءان اۋەندەرىمەن كورسەتىلەدى، مىسالى؛ كلارنەت باقتاشىنىڭ سىرنايىن دابىستايدى، ال ليتاۆر اسپاب كۇننىڭ كۇركىرەۋىن كورسەتەدى.
وستروۆسكيي:(ريمسكيي - كورساكوۆكە بەت بۇرىپ): - دوستىم، ءسىزدىڭ تىڭدارماندارىڭىز بار، ءبىراق ولار وپەرادان ءبىر نومەر بولسا دا ورىنداي ما؟
ريمسكيي - كورساكوۆ: - وندا ولارعا ءبىر مۇمكىندىك بەرەيىك...
وقۋشى شىعىپ لەلدىڭ ءبىر ءانىن ورىندايدى.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - وتە ورىندى..
وستروۆسكيي: - يا، اقشاقار كەرەمەت. ءبىراق، ايازدىڭ قىزى بولعاندىقتان، اقشاقار وتە سالقىن، ىستىق سەزىم، ماحاببات دەگەندى بىلەما؟
ريمسكيي - كورساكوۆ: ءسىز مۇمكىن ءۇمىتىپ قالعان شىعارسىز، ول تەك ايازدىڭ عانا قىزى ەمەس، كوكتەمنىڭ دە قىزى.
«اقشاقار» وپەراسىنان ءۇزىندى 4 ب. فينال. /دىبىسسىز/، وسىنىڭ فونىندا وستروۆسكيي تەكستتى وقيدى.
وستروۆسكيي: - ياريلودا تاڭ اتادى. كولدەن كوكتەم گۇلدەردىڭ قورشاۋىندا شىعادى. حالىق جينالىپ، جازدىڭ العاشقى كۇندى كەزدەستىرۋگە شىعادى. قار قىز جانە ونىڭ كۇيەۋ جىگىتى ميزگير بەرەندەي پاتشاسىنا جاقىندايدى. وسى ۋاقىتتا اقشاقارعا كۇننىڭ شۋاعى تۇسەدى. اقشاقار جىلۋدىڭ ارقاسىندا جانە ويانعان ماحابباتتىڭ لەبىزىنەن ەري باستايدى.
• - قالاي ويلايسىڭدار، ماحابباتتىڭ كەسىرىنەن ومىرىنەن ايىرىلعان اقشاقار وكىنە ما؟
/وقۋشىلار ءار ءتۇرلى جاۋاپ بەرەدى/.
وستروۆسكيي: - ال ەندى قارايىق، سەندەر راسىمەن دۇرىس ايتتىڭدار ما؟
«اقشاقار» وپەراسىنان اقشاقاردىڭ ەرۋ ساحناسىنان ءۇزىندى.
وقىتۋشى: - ءبىزدىڭ سىيلى قوناعىمىزعا، اقشاقاردى قالاي كورگەندەرىڭدى ايتىپ بەرىڭىزدەر. كەيىپكەر وزگەردى ما؟
وقۋشىلار: - اقشاقار كوكتەم شەشەسىنە سەزىم بەرگەنىنە راحمەتىن ايتادى. ونىڭ داۋىسى نازىك، مەيىرىمدى، ال وركەستر جىلى بوپ وينايدى. قورىتىندى بولىمىندە ارفالار اۋادا اقشاقاردىڭ ەرىپ كەتكەنىن سۋرەتتەيدى.
ريمسكيي - كورساكوۆ: - قار سەكىلدى ەردى كەيىپكەر، ءبىراق ءومىر جالعاساي بەرەدى.
وستروۆسكيي: - حالىق ياريلو - كۇندى ماداقتاپ جاتىر.
ۇستاز: - ال ەندى قوناقتارىمىزعا سىي سىيلىق بار.
/وقۋشىلار «سۆەت ي سيلا بوگ ياريلو» فينالداعى حوردى ورىندايدى/.
ۇستاز: ساباعىمىزدىڭ سوڭىندا كەستەلەرگە كوشەيىك:
بۇل تەست - سۇراقتار:
№1 قاي وپەراداعى كەيىپكەرلەر جانە كىم؟
اقشاار
سادكو
اققۋ - پاتشايىم
لەل
ليۋباۆا
ميزگير
گۆيدون
№2 وپەراداعى كەيىپكەرلەردىڭ «داۋىستارىنىڭ تەمبرى»
گۆيدون
لەل
بەرەندەي پاتشا
كوكتەم
ميروسلاۆا
سادكو
اقشاقار
№3 وپەراداعى قاي كەيىپكەردىڭ ءسوزى؟
كابى بىلا ۋ مەنيا زولوتا كازنا..
س پودرۋجكامي پو ياگودۋ حوديت..
رانىم رانو كۋرى زاپيەۆالي
و، سكالى گروزنىە دروبيات س ريەۆوم ۆولنى
كاك پو لەسۋ، لەس شۋميت
پولنا، پولنا چۋدەس
وح، زنايۋ يا سادكو مەنيا نە ليۋبيت
№4 «مۋزىكالىق فورما»
وپەرا «سادكو» كىرىسپە (ۋۆەرتيۋرا)
اقشاقاردىڭ ارياسى
لەلدىڭ 3 ءانى
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى ءانى
№5 «ۆيكتورينا»
№ كومپوزيتور، شىعارمانىڭ اتى ءبولىمى، تونالدىك
1
2
3
4
5
6
7
№6 «رەتتىك نومەر سانىن قويىپ جاز»
«تۋچا سو گروموم سگوۆاريۆالاس» لەلدىڭ 3 ءانى 1
اقشاقاردىڭ ەرۋ ساحناسى 5
ءۇندى قوناقتىڭ ءانى «نە سچەست المازوۆ...» 3
ءۇش عاجايىپ. 3ب كىرىسپە 4
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى 2
№1 قاي وپەراداعى كەيىپكەرلەر جانە كىم؟
اقشاقار «اقشاقار» وپەراسىنداعى ايازبەن كوكتەمنىڭ قىزى
سادكو «سادكو» وپەراسىنداعى نەگىزگى كەيىپكەر، گۋسليار
اققۋ - پاتشايىم «سالتان پەتشا تۋرالى ەرتەگى» وپەراسىنداعى
لەل «اقشاقار» وپەراسىنداعى باقتاشى
ليۋباۆا «سادكو» وپەراسىنداعى سادكونىڭ جارى
ميزگير «سالتان پەتشا تۋرالى ەرتەگى» وپەراسىنداعى ساۋداگەر
گۆيدون «سالتان پەتشا تۋرالى ەرتەگى» وپەراسىنداعى سالتاننىڭ ۇلى
№2 وپەراداعى كەيىپكەرلەردىڭ «داۋىستارىنىڭ تەمبرى»
گۆيدون تەنور
لەل الت
بەرەندەي پاتشا تەنور
كوكتەم مەسسو - سوپرانو
ميروسلاۆا سوپرانو
سادكو تەنور
اقشاقار سوپرانو
№3 وپەراداعى قاي كەيىپكەردىڭ ءسوزى؟
كابى بىلا ۋ مەنيا زولوتا كازنا.. سادكو كەيىپكەردىڭ ءسوزى
س پودرۋجكامي پو ياگودۋ حوديت.. اقشاقار كەيىپكەردىڭ ءسوزى
رانىم رانو كۋرى زاپيەۆالي كەيىپكەردىڭ ءسوزى
و، سكالى گروزنىە دروبيات س ريەۆوم ۆولنى ۆارياج قوناعىنىڭ ءسوزى
كاك پو لەسۋ، لەس شۋميت كەيىپكەردىڭ ءسوزى
پولنا، پولنا چۋدەس كەيىپكەردىڭ ءسوزى
وح، زنايۋ يا سادكو مەنيا نە ليۋبيت ليۋباۆا كەيىپكەردىڭ ءسوزى
№4 «مۋزىكالىق فورما»
وپەرا «سادكو» كىرىسپە (ۋۆەرتيۋرا) سوناتالىق فورما
اقشاقاردىڭ ارياسى كۇردەلى 3 ءبولىمدى فورما
لەلدىڭ 3 ءانى كۋپلەتتىك - ۆارياسيالىق فورما
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى ءانى كۋپلەتتىك - ۆارياسيلىق فورما
№5 «ۆيكتورينا»
№ كومپوزيتور، شىعارمانىڭ اتى ءبولىمى، تونالدىك
1 ا. ن. ريمسكيي - كورساكوۆ. وپەرا «سادكو»: «كولىبەلنايا ۆولحوۆى» D - dur، 7 سۋرەت
2 وپەرا «سادكو»: سادكونىڭ ءانى «وي تى تەمنايا دۋبراۆۋشكا» e - moll، 2 سۋرەت
3 وپەرا «اقشاقار»: لەلدىڭ 3 ءانى «تۋچا سو گروموم سگوۆاريلاس» As - dur، 3 ءبولىم
4 وپەرا «اقشاقار»: ەرۋ ساحناسى 4 ءبولىم، فينال
5 وپەرا «اقشاقار»: اقشاقاردىڭ ارياسى «س پودرۋجكامي پو ياگودۋ حوديت» E - dur، 1 ءبولىم
6 وپەرا «سالتان پاتشا تۋرالى ەرتەگى». پولەت شمەليا
7 وپەرا «سادكو»: ليۋباۆانىڭ ارياسى: «وح، زنايۋ يا سادكو مەنيا نە ليۋبيت» f - moll، 3 سۋرەت
№6 «رەتتىك نومەر سانىن قويىپ جاز»
«تۋچا سو گروموم سگوۆاريۆالاس» لەلدىڭ 3 ءانى 1
اقشاقاردىڭ ەرۋ ساحناسى 5
ءۇندى قوناقتىڭ ءانى «نە سچەست المازوۆ...» 3
ءۇش عاجايىپ. 3ب كىرىسپە 4
ۆولحوۆانىڭ بەسىك جىرى 2
پرەزەنتاسياسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ماقساتى: بالا تاربيەسىنىڭ العاشقى قازىعى تۋعان ۇياسى، ءوز وتباسىنداعى اتا - انا تاربيەسى ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، وتباسى سىيلاستىعىن نىعايتۋ، بالالارعا قامقورلىق جاساپ وتىرعان اتا - انالارعا قولداۋ كورسەتۋ.
