ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
اننوتاسيا
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ (جوبانىڭ) تاقىرىبى: ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ نەگىزى: ناۋرىز كوجە جانە ونىڭ قۇرامى تۋرالى ادەبيەت. زەرتتەۋ جۇمىستارى.
بۇل ماسەلەگە، سۇراققا قىزىعۋشىلىق قايدان پايدا بولدى: ناۋرىز كوجەنىڭ ءدامى وتە ۇنايدى جانە ادام اعزاسىنا پايدالى بولعاندىقتان.
قانداي ۇسىنىڭىز بار: مەكتەپ اسحاناسىندا، دۇكەندەردە گازدالعان سۋسىنىنىڭ ورنىنا ناۋرىز كوجە ساتىلىمدا بولسا، سەبەبى ناۋرىز كوجە ادامنىڭ يممۋنيتەتىن جوعارلاتادى، جانە ناۋرىز كوجەدە مىنانداي دارۋمەندەر بار ۆ1، ۆ2، ۆ6
بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن قايدان ىزدەدىڭىز: ادەبي كىتاپتاردان، گازەتتەن، ينتەرنەتتەن جانە عالىمدارمەن جانە ءوز وي - پىكىرىم بويىنشا تالدادىم، زەرتتەۋ جۇرگىزدىم.
سۇراقتار( كىمنەن نە جايلى سۇرادىڭىز): جەتەكشىممەن، اناممەن بىرگە جۇمىس ىستەدىم
جوباعا پايدالانىلعان كورنەكى قۇرالدارىڭىز: (سۋرەتتەر، فوتوگرافيالار، سلايد، تاعام تۇرلەرى، زەرتحانا قۇرالدارى )
بايقاۋعا پايدالانعان ءماتىن ءتۇرى: (بايانداما، پرەزەنتاسيا جانە ت. ب)
كىرىسپە
ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تانىمدىق ءمانى مول جۇمباق سىرلى وزىندىك راسىمدەرى مەن شارتتى تالاپتارى بارشىلىق.
ناۋرىز مەيرامى - مەيرامداردىڭ ىشىندەگى ەڭ ەرەكشە مەيرام. حالقىمىزدىڭ ماماندانعان اتا كاسىبى - مال شارۋاشىلىعى.
حالقىمىزدىڭ تاريحى وسى ءتورت تۇلىك مالمەن تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان دا بولار ناۋرىز كوجەنىڭ قۇرامىنىڭ كوپشىلىگى ءتورت تۇلىك مالدىڭ ەتىنەن، سورپاسىنان، سۇتىنەن، قۇرتىنان، ايرانىنان، قازى قارتاسىنان جاسالادى.
ارينە سۋسىز تىرشىلىك جوق. زات الماسۋدىڭ بارلىق پروسەستەرى سۋدىڭ قاتىسۋىمەن اتقارىلادى. زات الماسۋدىڭ زياندى ءونىمى ورگانيزمنەن سۋ ارقىلى شىعارىلادى. سۋ - تىرشىلىك كوزى. تۇزسىز استىڭ ءدامى كەلمەيتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. تاعامدا تۇزدىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە بولعاندىقتان قاسيەتتى ناۋرىز كوجەگە سۋ، تۇز قوسىلاتىنى بەلگىلى. ناۋرىز كوجەنى دايىنداۋدا ءداندى داقىلداردىڭ دا الاتىن ورنى ەرەكشە بولىپ كەلەدى. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ناۋرىزنامادا دايىندالعان ناۋرىز كوجە «ۇلى كۇنى قازان تولسا، ول جىلى اق مول بولار» دەپ، كوجە مەيلىنشە مول جاسالادى.
«جاقسى تاماق قالعانشا، جامان قارىن جارىلسىن» دەپ تويا ءىشۋ عۇرپى ساقتالعان.
سوندىقتان قاسيەتتى ناۋرىز كوجەنى «كوپ كوجە»، «توق كوجە» دەپ تە اتايدى. ءتىپتى الاڭسىز تويعانشا ءىشسىن دەگەن نيەتپەن بولار، قالاسا اركىمنىڭ ءوزى قۇيىپ الۋ ەركىندە بولعان.
مۇنىڭ ءبارى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تەڭدىك كۇنى، ەرىكتىلىك، يماندىلىق مەرەكەسى دەگەن تۇسىنىكتەن تۋسا كەرەك. وعان قوسا ول - توقشىلىق پەن ىرىس قۇتىن جورالعىسى.
ناۋرىز كوجەنىڭ داستۇرلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
مەن ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى زور بولعاندىقتان، زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزدىم. ناۋرىز كوجەنى جاز ۋاقىتىندا، تامىز ايىندا دايىنداپ، ءوزىم ەكسپەريمەنت جاسادىم. ناۋرىز كوجە ناۋرىز مەيرامىنىڭ اجىراماس بەلگىسى بولىپ تابىلادى. ول — توقشىلىق پەن ىرىس قۇتتىڭ جورالعىسى. ناۋرىز كوجە ازىقتىڭ جەتى تۇرىنەن جاسالادى. ۇلتتىق تانىم بويىنشا 7 قازىنا، 7 اتا، 7كۇن، 7قات كوك، 7 مۋزىكالىق دىبىس ت. ب. ۇعىمداردى بىلەمىز. 7 سانى كيەلى سانداردىڭ ءبىرى.
قازاقتىڭ جەتى سانى قاسيەتتى، سول سەبەپتى استى جەتى ءتۇرلى تاعامنان دايىندايدى. اتاپ ايتقاندا سۋ، ەت، ءسۇت، قۇرت، بيداي، ماي، تۇز تاعامدارىن قوسادى. ناۋرىز كوجەنى جاساپ بولعان سوڭ، ءار ءۇي ءوز وتباسىمەن ءدام تاتادى جانە كەلگەن قوناققا بەرەدى. ونى مەنىڭ انام ناۋرىز كوجە جاساعاندا كورگەنمىن. كوجەگە قىستان شىققان قازى، ءسۇر ەت نەمەسە ارنايى سويىلعان قويدىڭ ەتىنەن پىسىرىلەدى. حالقىمىزدىڭ تاريحى وسى ءتورت تۇلىك مالمەن تىكەلەي بايلانىستى. «ەر قاناتى - ات» دەپ ايتاتىن دانا حالقىمىز جىلقىنى وتە قاستەرلەگەن. جىلقى - مىنسەڭ كولىك، جەسەڭ ەت. قازى - قارتا، جال - جاياسىز بىردە - ءبىر قازاق جانۇياسىن ءبىز كورە المايمىز. سيىر - جەسەڭ ەت، كيسەڭ كيىم، ايران، ءسۇتى، قايماعىنسىز قازاق بالاسى وسپەيدى. تۇيە مالى – ناعىز كولىك، قىمىران مەن شۇباتى دەرتكە داۋا. قوي شارۋاشىلىعى - قازاقستاننىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ باستى سالاسى. حالقىمىزدىڭ ماماندانعان ءداستۇرلى اتا كاسىبى.
ەندى وسى جەتى ءتۇرلى اسقا قىسقاشا توقتالا كەتەيىك.
سۋدىڭ ماڭىزى
سۋ - تاماق راسيونىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى. سۋسىز تىرشىلىك جوق. ادام شولدەگەننەن گورى اشتىققا شىدامدى كەلەدى. زات الماسۋدىڭ بارلىق پروسەستەرى سۋدىڭ قاتىسۋىمەن اتقارىلادى. تاماقتى ءسىڭىرۋ، قانعا ءنارلى زاتتاردىڭ جەتۋى سۇيىق ورتادا وتەدى. زات الماسۋدىڭ زياندى ءونىمى ورگانيزمنەن سۋ ارقىلى شىعارىلادى. ورگانيزمدە سۋدىڭ جەتكىلىكسىز بولۋى شولدەۋگە اكەلىپ سوقتىرادى دا، سۋدىڭ ارتىق بولۋى جۇرەك - قان تامىر جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن قيىنداتادى، اعىل - تەگىل تەرلەتەدى، قالجىراتادى. سۋ - تىرشىلىك كوزى. تىرلىگى وتتەگىنسىز وتەتىن ىشەكتە تىرشىلىك ەتەتىن باكتەريالار بار، ءبىراق سۋسىز ءومىر سۇرەتىن اعزا كەزدەسپەيدى. تىرشىلىك قۇبىلىستارىنىڭ ءبارى سۋدىڭ قاتىسۋىمەن جۇرەدى. سوندىقتان اعزالار دەنەسىنىڭ 50 - 90 پايىزى سۋدان تۇرادى. سالماعى 70 كگ ادامنىڭ دەنەسىندە 50 كگ سۋ بار. ونىڭ مولشەرى 17كگ - عا كەمىسە، ادام ولەدى. ادام سۋ ىشپەي 1 اپتا عانا شىدايدى. سۋ - تابيعاتتا ەڭ كوپ تارالعان زات. جەر بەتىنىڭ 2/3 بولىگىن سۋ قاباتى الىپ جاتىر. سۋدىڭ تاعى ءبىر كەرەمەتى ونىڭ سۋ قاباتى، اۋا قاباتى، قۇرلىق قاباتى اراسىندا تىنىمسىز اينالىستا جۇرەتىندىگى. سۋ تابيعاتتاعى بارلىق تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى. كوپتەگەن وسىمدىكتىڭ 80 - 95 پايىزى سۋدان تۇرادى. ادام اعزاسىنىڭ قۇرامىندا قاننىڭ، اس قورىتاتىن ءسولدىڭ، سىلەكەيدىڭ قۇرامىنا كىرەدى. ءبىز سۋدى كۇندەلىكتى اس ازىرلەۋگە، كيىم - كەشەك جۋۋعا، ءۇي تازالاۋعا، باقشا ەگۋگە، جۋىنۋعا، وسىمدىك وسىرۋگە ت. ب. تۇرمىس ارەكەتتەرىندە قولدانامىز.
ەت ەتكە، سورپا بەتكە
ەتتىڭ قورەكتىك قۇنى اسا زور. ەت - ەڭ نەگىزگى تاعامدىق ونىمدەردىڭ ءبىرى. ەتتىڭ ءدامى ءار الۋان تاعامدارمەن جاقسى ۇيلەسەدى. قورەكتىلىگى جاعىنان ەڭ قۇندىسى ءارى جۇمساعى - بۇشىق ەت. ەتتىڭ قۇرامىندا سۋ (73 - 77 پايىز)، اقۋىز (18 - 21پايىز)، ماي (1 - 3 پايىز)، دارۋمەندەر (ۆ1، ۆ2، ۆ6)، مينەرالدى تۇزدار، ەكستراكتيۆتى زاتتار بار.
ۆ1 اعزادا زات الماسۋ ءۇشىن كەرەك. بۇل دارۋمەن جەتىسپەگەندە، ادام دەل - سال بولادى. اس قورىتۋ پروسەسى بۇزىلادى. ۆ1 دارۋمەنىنىڭ وي جانە دەنە ەڭبەگىمەن كوپ شۇعىلدانعاندا، سۋىقتا ۇزاق بولعاندا قاجەتتىلىگى مول.
ۆ2 جاراقاتتاردىڭ تەز جازىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. اعزانىڭ ءبىرقالىپتى وسۋىنە قاجەت. ەتتىڭ قۇرامىندا بەلوك، امين قىشقىلدارى، دارۋمەندەر وتە مول. فوسفور، تەمىر، مىرىشقا وتە باي.
ۆ6 دارۋمەنى جەتىسپەسە، بالالاردىڭ بويىنىڭ ءوسۋى تەجەلىپ، قان ازدىققا اكەپ سوقتىرادى.
پىسىرگەن كەزدە ەت 40 پايىزداي سالماعىن جويادى. ودان سۋى، ەكستراكتيۆتى زاتتارى، مينەرالدى تۇزدارى بولىنەدى دە، ەرىتىندىگە اينالىپ، سورپاعا شىعادى.
سورپانىڭ ازىقتىق ءنارى كوپ، استى جەڭىل تاراتۋعا، جۇعىمدىلىعىن ارتتىرۋعا اسەرى مول. ادام اعزاسىنا قاجەتتى زاتتاردىڭ 15 پايىزدان استامى وسى سورپادا. سورپاسى ءنارلى، ەتى جۇمساق، تاتىمدى، ءدامدى بولسىن دەگەن ەتتى سالقىن سۋعا سالىپ، وتتى ءا دەگەننەن كۇشتى جاقپاي، جاي شىمىرلاتىپ قايناتۋ كەرەك. ەت قايناپ جاتقاندا كوبىرەك ساپىرىلسا، سورپا ءدامدى جانە قۇنارلى بولادى.
اعى باردىڭ، باعى بار
ءسۇت - ءسۇت قورەكتى جانۋارلاردىڭ ءسۇت بەزدەرىنەن بولىنەتىن سۇيىق زات. ءسۇتتىڭ ءوزى جانە ودان جاسالىناتىن ونىمدەر ادام اعزاسىنا پايدالى. ءسۇت ونىمدەرى بەلوك، ءبىرقاتار دارۋمەندەردەن جانە دە مينەرالدى زاتتارعا باي، سۇيىق بولىپ تابىلادى. ءسۇت كالسييمەن فوسفورعا وتە باي. ءسۇتتى بالادان باستاپ، قاريالارعا دەيىن ىشەدى. ويتكەنى، ول دارۋمەندەرگە، كومىرسۋ مەن مايلارعا، اقۋىز بەن مينەرالدى زاتتارعا، ميكروەلەمەنتتەر مەن فەرمەنتتەرگە وتە باي. ءسۇتتىڭ قۇرامىنداعى زاتتار، اسىرەسە، ءوسىپ كەلە جاتقان جەتكىنشەكتەردىڭ اعزاسىنا قاجەت. ءبىزدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان بۇلشىق ەتكە جانە سۇيەكتىڭ جەتىلۋىنە وتە قاجەت. مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا وسىلاي ويلايمىن. ءسۇت - حيميالىق قۇرامى جاعىنان تاماشا تاعام. ونىڭ قۇرامىندا ادام اعزاسىنىڭ قالىپتى جەتىلۋى ءۇشىن بارلىق زات بار. سوعان وراي وعان فيزيولوگيالىق قۇندىلىعى جاعىنان بىردە ءبىر ازىق تەڭ كەلە المايدى. ءسۇت باسقا ونىمدەردىڭ بيولوگيالىق قۇندىلىعىن كوتەرەدى. اس قورىتۋ بەزدەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن ۇنەمى جاقسارتىپ وتىرادى. ءسۇتتى پايدالانىپ ءار ءتۇرلى تاعامدار دايىنداۋعا بولادى.
جوعارىدا ايتىلعانداي ءسۇتتىڭ پايداسى زور ەكەنىن بايقاپ وتىرمىز.
قۇرت – ۇلتتىق تاعام. اشىعان ايراندى ساباعا قۇيىپ، بىرنەشە كۇن ىركىت جاسايدى. سابادا پىسىلگەن ىركىتتى مايى الىنعاننان كەيىن ۇلكەن قازانعا قۇيىپ قايناتادى. ىركىت باياۋ قايناپ، جەل كوبىگى تارالعاننان كەيىن قويۋلانادى. سۋىعان سوڭ تازا قاپشىققا قۇيىپ، سۋىن سورعىتۋ ءۇشىن ءىلىپ قويادى. سارىسۋى اعىپ 5 - 6 كۇن بويى ابدەن قۇرعاعان سوڭ، ۇساقتاپ ءبولىپ، سىعىپ، ورەگە جايىپ كەپتىرەدى. 1 - 2 اپتادان سوڭ ورەدەگى قۇرتتى قاپقا سالىپ، كۇن كوزىنە كەپتىرەدى. قۇرتتى 2 - 3 جىلعا دەيىن ساقتاۋعا بولادى. قۇرت - كۇشتى اس، ول ءار ءتۇرلى تاماققا قوسىلادى. قۇرتتىڭ سارىسۋىن ءسۇت قوسىپ قايناتىپ ىرىمشىك جاسايدى. قۇرت وكپە اۋرۋىنا، سۋىق ءتيىپ اۋىرعان كەزدە ىستىقتاي ىشكىزىلەدى. ەرتە زاماندا ۇزاق ساپارعا شىققاندا قۇرت - ءارى سۋسىن، ءارى قورەك.
ماي — بارلىق ازىقتاردىڭ نەگىزگى ءنارى، ەڭ نەگىزگى قۇنارى. مال مايىنىڭ وتكىرلىك، دامدىلىك، ەمدىك قاسيەتتەرى بار. مايلار — تاعامنىڭ قاجەتتى جانە ەڭ كالوريالى قۇرامداس بولىكتەرى.
اعزاعا 1 گرامم ماي ءسىڭىپ تاراعاندا، اقۋىز نەمەسە كومىرسۋلار تاراپ سىڭگەندەگىدەن 2 ەسە ارتىق جىلۋ ەنەرگياسى ءبولىنىپ شىعادى.
مايدىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى — ول وزىمەن بىرگە پايدالانىلعان باسقا تاعامداردىڭ جاقسى قورىتىلىپ سىڭۋىنە ىقپال جاساپ، ولارعا ءدامدى جانە حوش ءيىس بەرەدى.
ادام مايلاردان ا، د، ە دارۋمەندەرىن دە الادى.
ا دارۋمەنى كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن جاقسى ساقتاۋ ءۇشىن قاجەت. اعزانىڭ ءبىرقالىپتى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ەگەر بۇل دارۋمەن جەتىسپەسە، ادامنىڭ ءجۇزى سولعىن تارتادى، تەرىسى، شاشى قۇرعاقتانىپ، قابىرشىقتانادى، بەزەۋ بورتپەلەرى پايدا بولىپ، تىرناقتارى سىنا بەرەدى، جارىقتان جاسقانىپ، كوزى كۇندىز كورىپ، تۇندە كورمەيدى.
ا دارۋمەنى مالدان الىناتىن تاعامداردا، مايدا، ىرىمشىكتە وتە كوپ كەزدەسەدى.
د دارۋمەنى اعزادا كالسيي مەن فوسفور تۇزدارىن سىڭىرۋگە كومەكتەسەدى. بۇل دارۋمەن جەتىسپەگەن جاعدايدا بالا مەشەل اۋرۋىنا شالدىعادى.
ە دارۋمەنى بۇلشىق ەتتەردىڭ قىزمەتىن جاقسارتادى. ول مايمەن قاتار جۇمىرتقادا، ءسۇتتىڭ قۇرامىندا بولادى.
التىن، كۇمىس تاس ەكەن
ارپا، بيداي اس ەكەن.
تارى، كۇرىش، ارپا، بيدايدىڭ تاعامدىق قاسيەتى جوعارى جانە جۇعىمدى كالوريالى بولادى. ولار بالالار مەن اۋرۋعا شالدىققان ادامداردى تاماقتاندىرۋ ءۇشىن ەرەكشە قاجەت. بۇل داقىلداردا از مولشەردە دارۋمەندەر مەن كاليي، كالسيي، ماگنيي، فوسفور، تەمىر تۇزدارى بولادى. سونىمەن قاتار كومىرسۋ مەن وسىمدىك اقۋىزدارىنىڭ نەگىزى.
اقۋىز قوزعالىستى قامتاماسىز ەتەدى، ياعني بۇلشىق ەتتەردىڭ جيىرىلۋى مەن جازىلۋى ءۇشىن قاجەت. وكپەدەن ءسىڭىرىپ العان وتتەگىنى دەنەگە تاراتادى. اقۋىز مال مەن وسىمدىكتەن الىناتىن ونىمدەردە كەزدەسەدى. ولاردان الىناتىن اقۋىزدى دۇرىس ۇشتاستىرۋ ارقىلى اقۋىزى جەتكىلىكتى تاعام ازىرلەۋگە بولادى.
كومىرسۋ بۇلشىق ەتتىڭ، جۇيكە جۇيەسىنىڭ، جۇرەكتىڭ، باۋىردىڭ قىزمەتى ءۇشىن اعزانىڭ مايدى قالىپتى ءسىڭىرۋى ءۇشىن وتە قاجەت. تاماق قۇرامىندا كومىرسۋ بولماعان جاعدايدا تاماقتاعى ماي تولىق سىڭبەيدى دە، دەنساۋلىققا زيان كەلتىرەدى. كومىرسۋ وسىمدىك ونىمدەرىندە وتە كوپ، سونىمەن قاتار سۇتتە، باۋىردا بولادى.
تۇزدى توكپە، مالدى تەپپە
تۇز - ادام ورگانيزمىنىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن بىردەن - ءبىر قاجەتتى زات. ول تاعامنىڭ ءدامىن كەلتىرۋمەن بىرگە، تكاندەردەگى سۋ مولشەرىن رەتتەپ، اسقازان سولىندە تۇز قىشقىلىن تۇزەدى. ادام اعزاسىنا كۇن سايىن تاماق ارقىلى ورتا ەسەپپەن 10 - 15 گرامداي اس تۇزى سىڭىرىلەدى. اس تۇزى تاعامنىڭ بارلىق تۇرىنە قولدانىلادى. تاماققا تۇزدى دۇرىستاپ سالۋدىڭ ماڭىزى زور. ەتكە تۇزدى پىسەردەن 30 مينۋت بۇرىن سالۋ كەرەك.
تاعامداعى تۇزدىڭ الاتىن ورنى:
ناۋرىز كوجەنى دايىنداۋ ءتاسىلى
ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى دەگەن تاقىرىپقا قىزىعىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىم. ەڭ العاشقى باستاۋى كىتاپحانادان، قاجەتتى كىتاپ، گازەت الىپ تانىسا باستادىم. ماعان وسى جۇمىستى جازۋ بارىسىندا ورتالىقتاندىرىلعان №12 كىتاپحانا بولىمشەسىندە بالالار ءبولىمىنىڭ كىتاپحاناشى سماعۋلوۆا گۋلميرا بەرگەن اقىل - كەڭەس، ءدارىسى كوپ بولدى. بۇل كىسى كەڭەس بەرىپ، ناۋرىز كوجەنىڭ دايىندالۋىن، دۇرىس ءپىسىرىلۋىن ءتۇسىندىردى.
وزىمە قاجەت اقپارات جيناپ، كەڭەس الىپ، زەررتەۋدىڭ جالعاسىن سەمەي قالالىق شاكارىم اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۆەتەرينارلىق سانيتاريا كافەدراسىنىڭ، ۆەتەريناريا عىلىمىنىڭ كانديداتى، دوسەنت سەريكوۆا ا. ت عىلىمي تۇردە تۇسىنىك بەردى. ەت، ءسۇت ونىمدەرىنىڭ سىنامالارىن الىپ، ولارمەن تانىسىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. ساراپتاۋ تالاپتارى بويىنشا سۇتكە ورگانولەپتيكالىق باعا بەردىك. تەكسەرىلگەن ءسۇت سىناماسىن ورگانالەپتيكالىق كورسەتكىشتەرى، سونىمەن قاتار حيميالىق زەرتەۋلەر بويىنشا قىشقىلدىلىعىن تەكسەردىك. ءسۇت – اق سۇيىق زات، تاتتىلەۋ، ءيىسى جاعىمدى، بوتەن ءيىس جوق، تازا، لاستانباعان. سونىمەن قاتار برۋسەللەز جانە باسقا جۇقپالى اۋرۋلارعا تەكسەرۋ جاسالدى.
ەكىنشى سىناما رەتىندە، ءبىز ەتتى تەكسەردىك. ورگانولەپتيكالىق كورسەتكىشتەرى بويىنشا ەتتىڭ سىرتقى ءتۇسى قاعاز تارىزدەس، شىتىرلاپ تۇرادى. اقشىل، قىزىل تۇستەس كونسيستەنسياسى تىعىز سەرپىمدى ءيىسى وزىنە ءتان. سونىمەن قاتار، قايناتۋ سىناماسى ارقىلى، سورپانىڭ حوش ءيىسىن انىقتادىق. سورپا ءيىسى جاعىمدى، ءمولدىر.
اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدەرى ادام اعزاسىنا وتە پايدالى ەكەنىن ءتۇسىندىردى.
زەرتتەۋ جۇمىستارىن اياقتاپ، ناۋرىز كوجەگە سالىنىپ، پىسىرىلەتىن تاعامدار، «اقشىڭ» كارپوراسياسىنىڭ ج ش س«سەمەيۆەت» زەرتحاناسىنىڭ ساراپتاماسىنان وتكىزىلدى. زەرتحانانىڭ ۆەتەرينارلىق سانيتارلىق ەكسپەرتى دجۋنۋسوۆ ك. ك جانە اكىلگازينا گ. و كومەك بەردى. زەرتحانادا ءسۇتتىڭ، ەتتىڭ بىرنەشە سىنامالارى جاسالدى. وندا ءسۇت، ەتتىڭ اسقا پايدالانۋعا بولادى دەگەن ساراپتاما قۇجاتى بەرىلدى.
ناۋرىز كوجە تۋرالى دەرەك، اقپارات الىپ، ءۇي جاعدايىندا، انام ەكەۋىمىز كوجەنى پىسىردىك. تومەندە ناۋرىز كوجەنىڭ دايارلانۋ ۇلگىسىن ۇسىنىپ وتىرمىز. ناۋرىز كوجەدە ەڭ الدىمەن ەتتى، قازىنى باپپەن ءپىسىرىپ الدىق. قازىنىڭ مايى شىعىپ سورپاسى ءدامدى بولدى. پىسكەن ەتتى ءسۇزىپ الىپ، سورپاسىنا الدىن - الا بۇقتىرىلعان ارپانى سالىپ پىسىردىك. ءبىز سورپاعا ادەمى ءار بەرۋ ءۇشىن ءسابىزدى قوستىق. سۋىتىلعان ەتتى تۋراپ، سورپاعا سالدىق. سورپا ازداپ سالقىنداعاننان كەيىن ەزىلگەن قۇرت جانە ءسۇت ارالاستىردىق. ناۋرىز كوجەنى مول ەتىپ ءپىسىرىپ، ونى توڭازىتقىشتا ءبىر اپتاعا دەيىن ساقتاۋعا بولادى. مەنىڭ تاجىريبە جاساعان ۋاقىتىمدا ءۇش رەت ءپىسىرىلدى.
اشىق بولسىن قوس قاباق
تاسپەن اتقاندى اسپەن ات.
بەيتانىس تا، تانىس تا،
بۇگىن توردە باس قوناق.
ارپا، بيداي، تارى بار،
قاتىق، مالتا، اعى بار.
ىشىلەتىن، جەيتىننىڭ
بۇل كوجەدە ءبارى بار.
شقو، سەمەي قالاسى، "№27 جوببم" مم
ورىنداعان اۆتور: ەسكەنديروۆا جانەل سەرىكبولسىن قىزى
جەتەكشىسى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سماگۋلوۆا كارلىعاش ورالعىزى قىزى
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ (جوبانىڭ) تاقىرىبى: ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ نەگىزى: ناۋرىز كوجە جانە ونىڭ قۇرامى تۋرالى ادەبيەت. زەرتتەۋ جۇمىستارى.
بۇل ماسەلەگە، سۇراققا قىزىعۋشىلىق قايدان پايدا بولدى: ناۋرىز كوجەنىڭ ءدامى وتە ۇنايدى جانە ادام اعزاسىنا پايدالى بولعاندىقتان.
قانداي ۇسىنىڭىز بار: مەكتەپ اسحاناسىندا، دۇكەندەردە گازدالعان سۋسىنىنىڭ ورنىنا ناۋرىز كوجە ساتىلىمدا بولسا، سەبەبى ناۋرىز كوجە ادامنىڭ يممۋنيتەتىن جوعارلاتادى، جانە ناۋرىز كوجەدە مىنانداي دارۋمەندەر بار ۆ1، ۆ2، ۆ6
بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن قايدان ىزدەدىڭىز: ادەبي كىتاپتاردان، گازەتتەن، ينتەرنەتتەن جانە عالىمدارمەن جانە ءوز وي - پىكىرىم بويىنشا تالدادىم، زەرتتەۋ جۇرگىزدىم.
سۇراقتار( كىمنەن نە جايلى سۇرادىڭىز): جەتەكشىممەن، اناممەن بىرگە جۇمىس ىستەدىم
جوباعا پايدالانىلعان كورنەكى قۇرالدارىڭىز: (سۋرەتتەر، فوتوگرافيالار، سلايد، تاعام تۇرلەرى، زەرتحانا قۇرالدارى )
بايقاۋعا پايدالانعان ءماتىن ءتۇرى: (بايانداما، پرەزەنتاسيا جانە ت. ب)
كىرىسپە
ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تانىمدىق ءمانى مول جۇمباق سىرلى وزىندىك راسىمدەرى مەن شارتتى تالاپتارى بارشىلىق.
ناۋرىز مەيرامى - مەيرامداردىڭ ىشىندەگى ەڭ ەرەكشە مەيرام. حالقىمىزدىڭ ماماندانعان اتا كاسىبى - مال شارۋاشىلىعى.
حالقىمىزدىڭ تاريحى وسى ءتورت تۇلىك مالمەن تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان دا بولار ناۋرىز كوجەنىڭ قۇرامىنىڭ كوپشىلىگى ءتورت تۇلىك مالدىڭ ەتىنەن، سورپاسىنان، سۇتىنەن، قۇرتىنان، ايرانىنان، قازى قارتاسىنان جاسالادى.
ارينە سۋسىز تىرشىلىك جوق. زات الماسۋدىڭ بارلىق پروسەستەرى سۋدىڭ قاتىسۋىمەن اتقارىلادى. زات الماسۋدىڭ زياندى ءونىمى ورگانيزمنەن سۋ ارقىلى شىعارىلادى. سۋ - تىرشىلىك كوزى. تۇزسىز استىڭ ءدامى كەلمەيتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. تاعامدا تۇزدىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە بولعاندىقتان قاسيەتتى ناۋرىز كوجەگە سۋ، تۇز قوسىلاتىنى بەلگىلى. ناۋرىز كوجەنى دايىنداۋدا ءداندى داقىلداردىڭ دا الاتىن ورنى ەرەكشە بولىپ كەلەدى. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ناۋرىزنامادا دايىندالعان ناۋرىز كوجە «ۇلى كۇنى قازان تولسا، ول جىلى اق مول بولار» دەپ، كوجە مەيلىنشە مول جاسالادى.
«جاقسى تاماق قالعانشا، جامان قارىن جارىلسىن» دەپ تويا ءىشۋ عۇرپى ساقتالعان.
سوندىقتان قاسيەتتى ناۋرىز كوجەنى «كوپ كوجە»، «توق كوجە» دەپ تە اتايدى. ءتىپتى الاڭسىز تويعانشا ءىشسىن دەگەن نيەتپەن بولار، قالاسا اركىمنىڭ ءوزى قۇيىپ الۋ ەركىندە بولعان.
مۇنىڭ ءبارى ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ تەڭدىك كۇنى، ەرىكتىلىك، يماندىلىق مەرەكەسى دەگەن تۇسىنىكتەن تۋسا كەرەك. وعان قوسا ول - توقشىلىق پەن ىرىس قۇتىن جورالعىسى.
ناۋرىز كوجەنىڭ داستۇرلىك، ۇلتتىق تاعىلىمى وتە زور.
ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى
مەن ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى زور بولعاندىقتان، زەرتتەۋ جۇمىسىن جۇرگىزدىم. ناۋرىز كوجەنى جاز ۋاقىتىندا، تامىز ايىندا دايىنداپ، ءوزىم ەكسپەريمەنت جاسادىم. ناۋرىز كوجە ناۋرىز مەيرامىنىڭ اجىراماس بەلگىسى بولىپ تابىلادى. ول — توقشىلىق پەن ىرىس قۇتتىڭ جورالعىسى. ناۋرىز كوجە ازىقتىڭ جەتى تۇرىنەن جاسالادى. ۇلتتىق تانىم بويىنشا 7 قازىنا، 7 اتا، 7كۇن، 7قات كوك، 7 مۋزىكالىق دىبىس ت. ب. ۇعىمداردى بىلەمىز. 7 سانى كيەلى سانداردىڭ ءبىرى.
قازاقتىڭ جەتى سانى قاسيەتتى، سول سەبەپتى استى جەتى ءتۇرلى تاعامنان دايىندايدى. اتاپ ايتقاندا سۋ، ەت، ءسۇت، قۇرت، بيداي، ماي، تۇز تاعامدارىن قوسادى. ناۋرىز كوجەنى جاساپ بولعان سوڭ، ءار ءۇي ءوز وتباسىمەن ءدام تاتادى جانە كەلگەن قوناققا بەرەدى. ونى مەنىڭ انام ناۋرىز كوجە جاساعاندا كورگەنمىن. كوجەگە قىستان شىققان قازى، ءسۇر ەت نەمەسە ارنايى سويىلعان قويدىڭ ەتىنەن پىسىرىلەدى. حالقىمىزدىڭ تاريحى وسى ءتورت تۇلىك مالمەن تىكەلەي بايلانىستى. «ەر قاناتى - ات» دەپ ايتاتىن دانا حالقىمىز جىلقىنى وتە قاستەرلەگەن. جىلقى - مىنسەڭ كولىك، جەسەڭ ەت. قازى - قارتا، جال - جاياسىز بىردە - ءبىر قازاق جانۇياسىن ءبىز كورە المايمىز. سيىر - جەسەڭ ەت، كيسەڭ كيىم، ايران، ءسۇتى، قايماعىنسىز قازاق بالاسى وسپەيدى. تۇيە مالى – ناعىز كولىك، قىمىران مەن شۇباتى دەرتكە داۋا. قوي شارۋاشىلىعى - قازاقستاننىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ باستى سالاسى. حالقىمىزدىڭ ماماندانعان ءداستۇرلى اتا كاسىبى.
ەندى وسى جەتى ءتۇرلى اسقا قىسقاشا توقتالا كەتەيىك.
سۋدىڭ ماڭىزى
سۋ - تاماق راسيونىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى. سۋسىز تىرشىلىك جوق. ادام شولدەگەننەن گورى اشتىققا شىدامدى كەلەدى. زات الماسۋدىڭ بارلىق پروسەستەرى سۋدىڭ قاتىسۋىمەن اتقارىلادى. تاماقتى ءسىڭىرۋ، قانعا ءنارلى زاتتاردىڭ جەتۋى سۇيىق ورتادا وتەدى. زات الماسۋدىڭ زياندى ءونىمى ورگانيزمنەن سۋ ارقىلى شىعارىلادى. ورگانيزمدە سۋدىڭ جەتكىلىكسىز بولۋى شولدەۋگە اكەلىپ سوقتىرادى دا، سۋدىڭ ارتىق بولۋى جۇرەك - قان تامىر جۇيەسىنىڭ جۇمىسىن قيىنداتادى، اعىل - تەگىل تەرلەتەدى، قالجىراتادى. سۋ - تىرشىلىك كوزى. تىرلىگى وتتەگىنسىز وتەتىن ىشەكتە تىرشىلىك ەتەتىن باكتەريالار بار، ءبىراق سۋسىز ءومىر سۇرەتىن اعزا كەزدەسپەيدى. تىرشىلىك قۇبىلىستارىنىڭ ءبارى سۋدىڭ قاتىسۋىمەن جۇرەدى. سوندىقتان اعزالار دەنەسىنىڭ 50 - 90 پايىزى سۋدان تۇرادى. سالماعى 70 كگ ادامنىڭ دەنەسىندە 50 كگ سۋ بار. ونىڭ مولشەرى 17كگ - عا كەمىسە، ادام ولەدى. ادام سۋ ىشپەي 1 اپتا عانا شىدايدى. سۋ - تابيعاتتا ەڭ كوپ تارالعان زات. جەر بەتىنىڭ 2/3 بولىگىن سۋ قاباتى الىپ جاتىر. سۋدىڭ تاعى ءبىر كەرەمەتى ونىڭ سۋ قاباتى، اۋا قاباتى، قۇرلىق قاباتى اراسىندا تىنىمسىز اينالىستا جۇرەتىندىگى. سۋ تابيعاتتاعى بارلىق تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى. كوپتەگەن وسىمدىكتىڭ 80 - 95 پايىزى سۋدان تۇرادى. ادام اعزاسىنىڭ قۇرامىندا قاننىڭ، اس قورىتاتىن ءسولدىڭ، سىلەكەيدىڭ قۇرامىنا كىرەدى. ءبىز سۋدى كۇندەلىكتى اس ازىرلەۋگە، كيىم - كەشەك جۋۋعا، ءۇي تازالاۋعا، باقشا ەگۋگە، جۋىنۋعا، وسىمدىك وسىرۋگە ت. ب. تۇرمىس ارەكەتتەرىندە قولدانامىز.
ەت ەتكە، سورپا بەتكە
ەتتىڭ قورەكتىك قۇنى اسا زور. ەت - ەڭ نەگىزگى تاعامدىق ونىمدەردىڭ ءبىرى. ەتتىڭ ءدامى ءار الۋان تاعامدارمەن جاقسى ۇيلەسەدى. قورەكتىلىگى جاعىنان ەڭ قۇندىسى ءارى جۇمساعى - بۇشىق ەت. ەتتىڭ قۇرامىندا سۋ (73 - 77 پايىز)، اقۋىز (18 - 21پايىز)، ماي (1 - 3 پايىز)، دارۋمەندەر (ۆ1، ۆ2، ۆ6)، مينەرالدى تۇزدار، ەكستراكتيۆتى زاتتار بار.
ۆ1 اعزادا زات الماسۋ ءۇشىن كەرەك. بۇل دارۋمەن جەتىسپەگەندە، ادام دەل - سال بولادى. اس قورىتۋ پروسەسى بۇزىلادى. ۆ1 دارۋمەنىنىڭ وي جانە دەنە ەڭبەگىمەن كوپ شۇعىلدانعاندا، سۋىقتا ۇزاق بولعاندا قاجەتتىلىگى مول.
ۆ2 جاراقاتتاردىڭ تەز جازىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. اعزانىڭ ءبىرقالىپتى وسۋىنە قاجەت. ەتتىڭ قۇرامىندا بەلوك، امين قىشقىلدارى، دارۋمەندەر وتە مول. فوسفور، تەمىر، مىرىشقا وتە باي.
ۆ6 دارۋمەنى جەتىسپەسە، بالالاردىڭ بويىنىڭ ءوسۋى تەجەلىپ، قان ازدىققا اكەپ سوقتىرادى.
پىسىرگەن كەزدە ەت 40 پايىزداي سالماعىن جويادى. ودان سۋى، ەكستراكتيۆتى زاتتارى، مينەرالدى تۇزدارى بولىنەدى دە، ەرىتىندىگە اينالىپ، سورپاعا شىعادى.
سورپانىڭ ازىقتىق ءنارى كوپ، استى جەڭىل تاراتۋعا، جۇعىمدىلىعىن ارتتىرۋعا اسەرى مول. ادام اعزاسىنا قاجەتتى زاتتاردىڭ 15 پايىزدان استامى وسى سورپادا. سورپاسى ءنارلى، ەتى جۇمساق، تاتىمدى، ءدامدى بولسىن دەگەن ەتتى سالقىن سۋعا سالىپ، وتتى ءا دەگەننەن كۇشتى جاقپاي، جاي شىمىرلاتىپ قايناتۋ كەرەك. ەت قايناپ جاتقاندا كوبىرەك ساپىرىلسا، سورپا ءدامدى جانە قۇنارلى بولادى.
اعى باردىڭ، باعى بار
ءسۇت - ءسۇت قورەكتى جانۋارلاردىڭ ءسۇت بەزدەرىنەن بولىنەتىن سۇيىق زات. ءسۇتتىڭ ءوزى جانە ودان جاسالىناتىن ونىمدەر ادام اعزاسىنا پايدالى. ءسۇت ونىمدەرى بەلوك، ءبىرقاتار دارۋمەندەردەن جانە دە مينەرالدى زاتتارعا باي، سۇيىق بولىپ تابىلادى. ءسۇت كالسييمەن فوسفورعا وتە باي. ءسۇتتى بالادان باستاپ، قاريالارعا دەيىن ىشەدى. ويتكەنى، ول دارۋمەندەرگە، كومىرسۋ مەن مايلارعا، اقۋىز بەن مينەرالدى زاتتارعا، ميكروەلەمەنتتەر مەن فەرمەنتتەرگە وتە باي. ءسۇتتىڭ قۇرامىنداعى زاتتار، اسىرەسە، ءوسىپ كەلە جاتقان جەتكىنشەكتەردىڭ اعزاسىنا قاجەت. ءبىزدىڭ ءوسىپ كەلە جاتقان بۇلشىق ەتكە جانە سۇيەكتىڭ جەتىلۋىنە وتە قاجەت. مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا وسىلاي ويلايمىن. ءسۇت - حيميالىق قۇرامى جاعىنان تاماشا تاعام. ونىڭ قۇرامىندا ادام اعزاسىنىڭ قالىپتى جەتىلۋى ءۇشىن بارلىق زات بار. سوعان وراي وعان فيزيولوگيالىق قۇندىلىعى جاعىنان بىردە ءبىر ازىق تەڭ كەلە المايدى. ءسۇت باسقا ونىمدەردىڭ بيولوگيالىق قۇندىلىعىن كوتەرەدى. اس قورىتۋ بەزدەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن ۇنەمى جاقسارتىپ وتىرادى. ءسۇتتى پايدالانىپ ءار ءتۇرلى تاعامدار دايىنداۋعا بولادى.
جوعارىدا ايتىلعانداي ءسۇتتىڭ پايداسى زور ەكەنىن بايقاپ وتىرمىز.
قۇرت – ۇلتتىق تاعام. اشىعان ايراندى ساباعا قۇيىپ، بىرنەشە كۇن ىركىت جاسايدى. سابادا پىسىلگەن ىركىتتى مايى الىنعاننان كەيىن ۇلكەن قازانعا قۇيىپ قايناتادى. ىركىت باياۋ قايناپ، جەل كوبىگى تارالعاننان كەيىن قويۋلانادى. سۋىعان سوڭ تازا قاپشىققا قۇيىپ، سۋىن سورعىتۋ ءۇشىن ءىلىپ قويادى. سارىسۋى اعىپ 5 - 6 كۇن بويى ابدەن قۇرعاعان سوڭ، ۇساقتاپ ءبولىپ، سىعىپ، ورەگە جايىپ كەپتىرەدى. 1 - 2 اپتادان سوڭ ورەدەگى قۇرتتى قاپقا سالىپ، كۇن كوزىنە كەپتىرەدى. قۇرتتى 2 - 3 جىلعا دەيىن ساقتاۋعا بولادى. قۇرت - كۇشتى اس، ول ءار ءتۇرلى تاماققا قوسىلادى. قۇرتتىڭ سارىسۋىن ءسۇت قوسىپ قايناتىپ ىرىمشىك جاسايدى. قۇرت وكپە اۋرۋىنا، سۋىق ءتيىپ اۋىرعان كەزدە ىستىقتاي ىشكىزىلەدى. ەرتە زاماندا ۇزاق ساپارعا شىققاندا قۇرت - ءارى سۋسىن، ءارى قورەك.
ماي — بارلىق ازىقتاردىڭ نەگىزگى ءنارى، ەڭ نەگىزگى قۇنارى. مال مايىنىڭ وتكىرلىك، دامدىلىك، ەمدىك قاسيەتتەرى بار. مايلار — تاعامنىڭ قاجەتتى جانە ەڭ كالوريالى قۇرامداس بولىكتەرى.
اعزاعا 1 گرامم ماي ءسىڭىپ تاراعاندا، اقۋىز نەمەسە كومىرسۋلار تاراپ سىڭگەندەگىدەن 2 ەسە ارتىق جىلۋ ەنەرگياسى ءبولىنىپ شىعادى.
مايدىڭ تاعى ءبىر قاسيەتى — ول وزىمەن بىرگە پايدالانىلعان باسقا تاعامداردىڭ جاقسى قورىتىلىپ سىڭۋىنە ىقپال جاساپ، ولارعا ءدامدى جانە حوش ءيىس بەرەدى.
ادام مايلاردان ا، د، ە دارۋمەندەرىن دە الادى.
ا دارۋمەنى كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىن جاقسى ساقتاۋ ءۇشىن قاجەت. اعزانىڭ ءبىرقالىپتى ءوسۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ەگەر بۇل دارۋمەن جەتىسپەسە، ادامنىڭ ءجۇزى سولعىن تارتادى، تەرىسى، شاشى قۇرعاقتانىپ، قابىرشىقتانادى، بەزەۋ بورتپەلەرى پايدا بولىپ، تىرناقتارى سىنا بەرەدى، جارىقتان جاسقانىپ، كوزى كۇندىز كورىپ، تۇندە كورمەيدى.
ا دارۋمەنى مالدان الىناتىن تاعامداردا، مايدا، ىرىمشىكتە وتە كوپ كەزدەسەدى.
د دارۋمەنى اعزادا كالسيي مەن فوسفور تۇزدارىن سىڭىرۋگە كومەكتەسەدى. بۇل دارۋمەن جەتىسپەگەن جاعدايدا بالا مەشەل اۋرۋىنا شالدىعادى.
ە دارۋمەنى بۇلشىق ەتتەردىڭ قىزمەتىن جاقسارتادى. ول مايمەن قاتار جۇمىرتقادا، ءسۇتتىڭ قۇرامىندا بولادى.
التىن، كۇمىس تاس ەكەن
ارپا، بيداي اس ەكەن.
تارى، كۇرىش، ارپا، بيدايدىڭ تاعامدىق قاسيەتى جوعارى جانە جۇعىمدى كالوريالى بولادى. ولار بالالار مەن اۋرۋعا شالدىققان ادامداردى تاماقتاندىرۋ ءۇشىن ەرەكشە قاجەت. بۇل داقىلداردا از مولشەردە دارۋمەندەر مەن كاليي، كالسيي، ماگنيي، فوسفور، تەمىر تۇزدارى بولادى. سونىمەن قاتار كومىرسۋ مەن وسىمدىك اقۋىزدارىنىڭ نەگىزى.
اقۋىز قوزعالىستى قامتاماسىز ەتەدى، ياعني بۇلشىق ەتتەردىڭ جيىرىلۋى مەن جازىلۋى ءۇشىن قاجەت. وكپەدەن ءسىڭىرىپ العان وتتەگىنى دەنەگە تاراتادى. اقۋىز مال مەن وسىمدىكتەن الىناتىن ونىمدەردە كەزدەسەدى. ولاردان الىناتىن اقۋىزدى دۇرىس ۇشتاستىرۋ ارقىلى اقۋىزى جەتكىلىكتى تاعام ازىرلەۋگە بولادى.
كومىرسۋ بۇلشىق ەتتىڭ، جۇيكە جۇيەسىنىڭ، جۇرەكتىڭ، باۋىردىڭ قىزمەتى ءۇشىن اعزانىڭ مايدى قالىپتى ءسىڭىرۋى ءۇشىن وتە قاجەت. تاماق قۇرامىندا كومىرسۋ بولماعان جاعدايدا تاماقتاعى ماي تولىق سىڭبەيدى دە، دەنساۋلىققا زيان كەلتىرەدى. كومىرسۋ وسىمدىك ونىمدەرىندە وتە كوپ، سونىمەن قاتار سۇتتە، باۋىردا بولادى.
تۇزدى توكپە، مالدى تەپپە
تۇز - ادام ورگانيزمىنىڭ قالىپتى جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن بىردەن - ءبىر قاجەتتى زات. ول تاعامنىڭ ءدامىن كەلتىرۋمەن بىرگە، تكاندەردەگى سۋ مولشەرىن رەتتەپ، اسقازان سولىندە تۇز قىشقىلىن تۇزەدى. ادام اعزاسىنا كۇن سايىن تاماق ارقىلى ورتا ەسەپپەن 10 - 15 گرامداي اس تۇزى سىڭىرىلەدى. اس تۇزى تاعامنىڭ بارلىق تۇرىنە قولدانىلادى. تاماققا تۇزدى دۇرىستاپ سالۋدىڭ ماڭىزى زور. ەتكە تۇزدى پىسەردەن 30 مينۋت بۇرىن سالۋ كەرەك.
تاعامداعى تۇزدىڭ الاتىن ورنى:
ناۋرىز كوجەنى دايىنداۋ ءتاسىلى
ناۋرىز كوجەنىڭ ادام اعزاسىنا پايداسى دەگەن تاقىرىپقا قىزىعىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىم. ەڭ العاشقى باستاۋى كىتاپحانادان، قاجەتتى كىتاپ، گازەت الىپ تانىسا باستادىم. ماعان وسى جۇمىستى جازۋ بارىسىندا ورتالىقتاندىرىلعان №12 كىتاپحانا بولىمشەسىندە بالالار ءبولىمىنىڭ كىتاپحاناشى سماعۋلوۆا گۋلميرا بەرگەن اقىل - كەڭەس، ءدارىسى كوپ بولدى. بۇل كىسى كەڭەس بەرىپ، ناۋرىز كوجەنىڭ دايىندالۋىن، دۇرىس ءپىسىرىلۋىن ءتۇسىندىردى.
وزىمە قاجەت اقپارات جيناپ، كەڭەس الىپ، زەررتەۋدىڭ جالعاسىن سەمەي قالالىق شاكارىم اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۆەتەرينارلىق سانيتاريا كافەدراسىنىڭ، ۆەتەريناريا عىلىمىنىڭ كانديداتى، دوسەنت سەريكوۆا ا. ت عىلىمي تۇردە تۇسىنىك بەردى. ەت، ءسۇت ونىمدەرىنىڭ سىنامالارىن الىپ، ولارمەن تانىسىپ، تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. ساراپتاۋ تالاپتارى بويىنشا سۇتكە ورگانولەپتيكالىق باعا بەردىك. تەكسەرىلگەن ءسۇت سىناماسىن ورگانالەپتيكالىق كورسەتكىشتەرى، سونىمەن قاتار حيميالىق زەرتەۋلەر بويىنشا قىشقىلدىلىعىن تەكسەردىك. ءسۇت – اق سۇيىق زات، تاتتىلەۋ، ءيىسى جاعىمدى، بوتەن ءيىس جوق، تازا، لاستانباعان. سونىمەن قاتار برۋسەللەز جانە باسقا جۇقپالى اۋرۋلارعا تەكسەرۋ جاسالدى.
ەكىنشى سىناما رەتىندە، ءبىز ەتتى تەكسەردىك. ورگانولەپتيكالىق كورسەتكىشتەرى بويىنشا ەتتىڭ سىرتقى ءتۇسى قاعاز تارىزدەس، شىتىرلاپ تۇرادى. اقشىل، قىزىل تۇستەس كونسيستەنسياسى تىعىز سەرپىمدى ءيىسى وزىنە ءتان. سونىمەن قاتار، قايناتۋ سىناماسى ارقىلى، سورپانىڭ حوش ءيىسىن انىقتادىق. سورپا ءيىسى جاعىمدى، ءمولدىر.
اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدەرى ادام اعزاسىنا وتە پايدالى ەكەنىن ءتۇسىندىردى.
زەرتتەۋ جۇمىستارىن اياقتاپ، ناۋرىز كوجەگە سالىنىپ، پىسىرىلەتىن تاعامدار، «اقشىڭ» كارپوراسياسىنىڭ ج ش س«سەمەيۆەت» زەرتحاناسىنىڭ ساراپتاماسىنان وتكىزىلدى. زەرتحانانىڭ ۆەتەرينارلىق سانيتارلىق ەكسپەرتى دجۋنۋسوۆ ك. ك جانە اكىلگازينا گ. و كومەك بەردى. زەرتحانادا ءسۇتتىڭ، ەتتىڭ بىرنەشە سىنامالارى جاسالدى. وندا ءسۇت، ەتتىڭ اسقا پايدالانۋعا بولادى دەگەن ساراپتاما قۇجاتى بەرىلدى.
ناۋرىز كوجە تۋرالى دەرەك، اقپارات الىپ، ءۇي جاعدايىندا، انام ەكەۋىمىز كوجەنى پىسىردىك. تومەندە ناۋرىز كوجەنىڭ دايارلانۋ ۇلگىسىن ۇسىنىپ وتىرمىز. ناۋرىز كوجەدە ەڭ الدىمەن ەتتى، قازىنى باپپەن ءپىسىرىپ الدىق. قازىنىڭ مايى شىعىپ سورپاسى ءدامدى بولدى. پىسكەن ەتتى ءسۇزىپ الىپ، سورپاسىنا الدىن - الا بۇقتىرىلعان ارپانى سالىپ پىسىردىك. ءبىز سورپاعا ادەمى ءار بەرۋ ءۇشىن ءسابىزدى قوستىق. سۋىتىلعان ەتتى تۋراپ، سورپاعا سالدىق. سورپا ازداپ سالقىنداعاننان كەيىن ەزىلگەن قۇرت جانە ءسۇت ارالاستىردىق. ناۋرىز كوجەنى مول ەتىپ ءپىسىرىپ، ونى توڭازىتقىشتا ءبىر اپتاعا دەيىن ساقتاۋعا بولادى. مەنىڭ تاجىريبە جاساعان ۋاقىتىمدا ءۇش رەت ءپىسىرىلدى.
اشىق بولسىن قوس قاباق
تاسپەن اتقاندى اسپەن ات.
بەيتانىس تا، تانىس تا،
بۇگىن توردە باس قوناق.
ارپا، بيداي، تارى بار،
قاتىق، مالتا، اعى بار.
ىشىلەتىن، جەيتىننىڭ
بۇل كوجەدە ءبارى بار.
شقو، سەمەي قالاسى، "№27 جوببم" مم
ورىنداعان اۆتور: ەسكەنديروۆا جانەل سەرىكبولسىن قىزى
جەتەكشىسى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سماگۋلوۆا كارلىعاش ورالعىزى قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
كۋرس تاقىرىبى: كومىرسۋتەكتەر مەن ولاردىڭ تابيعي كوزدەرى
